الزمر ٥٤
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ أَنِيبُوا إِلَى رَبِّکُمْ وَ أَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَکُمُ الْعَذَابُ ثُمَ لاَ تُنْصَرُونَ |
ترجمه
| الزمر ٥٣ | آیه ٥٤ | الزمر ٥٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أَنِیبُوا»: برگردید و توبه کنید. «أَسْلِمُوا»: خالصانه و خاشعانه تسلیم فرمان خدا شوید (نگا: بقره / حجّ / ).
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ أَنِيبُوا إِلى رَبِّكُمْ وَ أَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ «54»
و پيش از آن كه عذاب به سراغ شما آيد و ديگر يارى نشويد، به سوى پروردگارتان باز گرديد (و توبه كنيد) و تسليم او شويد.
نکته ها
آيه‌ى قبل، از رحمت و مغفرت الهى خبر داد تا زمينه را براى بازگشت مردم فراهم كند و
جلد 8 - صفحه 189
اين آيه فرمان توبه و انابه مى‌دهد و براى آن كه ضرورت توبه و بازگشت را بيان كند خطر عذاب را مطرح كرده است.
پیام ها
1- توبه، شرط بهره‌مند شدن از آمرزش الهى است. يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً ... أَنِيبُوا
2- توبه بايد همراه با تسليم باشد وگرنه نفاق است. «أَنِيبُوا- أَسْلِمُوا»
3- مغفرت الهى، مشروط به تسليم شدن و پيروى از دستورات الهى است. «أَسْلِمُوا»
4- فرصت‌ها را غنيمت شمريم كه توبه پيش از آمدن عذاب پذيرفته مى‌شود.
«مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ»
5- جز بازگشت به درگاه خدا هيچ راهى براى نجات و رسيدن به نصرت الهى در كار نيست. «ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ أَنِيبُوا إِلى رَبِّكُمْ وَ أَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ (54)
وَ أَنِيبُوا إِلى رَبِّكُمْ: و رجوع نمائيد از شرك و ساير معاصى و به جد تمام متوجه شويد بسوى پروردگار خود بوسيله توحيد و طاعت، وَ أَسْلِمُوا لَهُ: و تسليم شويد مر امر او را هر چه امر فرمايد، يا خالص سازيد نفسهاى خود را براى او، مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ: پيش از آنكه بيايد شما را عذاب الهى، ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ: پس يارى كرده نشويد، يعنى هيچكس نباشد كه شما را در دفع عذاب نصرت دهد.
تذكره:
حق تعالى در اين آيه بندگان را تحريص فرمايد به توبه و انابه تا اعتماد بر آيه سابقه نكنند و به جهت آن ترك توبه كرده مرتكب معصيت نشوند؛ پس به جهت تأكيد اين معنى فرمايد:
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَأَصابَهُمْ سَيِّئاتُ ما كَسَبُوا وَ الَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ هؤُلاءِ سَيُصِيبُهُمْ سَيِّئاتُ ما كَسَبُوا وَ ما هُمْ بِمُعْجِزِينَ (51) أَ وَ لَمْ يَعْلَمُوا أَنَّ اللَّهَ يَبْسُطُ الرِّزْقَ لِمَنْ يَشاءُ وَ يَقْدِرُ إِنَّ فِي ذلِكَ لَآياتٍ لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ (52) قُلْ يا عِبادِيَ الَّذِينَ أَسْرَفُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ إِنَّ اللَّهَ يَغْفِرُ الذُّنُوبَ جَمِيعاً إِنَّهُ هُوَ الْغَفُورُ الرَّحِيمُ (53) وَ أَنِيبُوا إِلى رَبِّكُمْ وَ أَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ (54) وَ اتَّبِعُوا أَحْسَنَ ما أُنْزِلَ إِلَيْكُمْ مِنْ رَبِّكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَكُمُ الْعَذابُ بَغْتَةً وَ أَنْتُمْ لا تَشْعُرُونَ (55)
ترجمه
پس رسيد بآنها بديهاى آنچه كسب كردند و كسانيكه ستم كردند از اينها بزودى ميرسد بآنها بديهاى آنچه كسب كردند و نيستند آنها عاجز كنندگان
آيا ندانستند كه خدا فراخ ميگرداند روزى را براى هر كه بخواهد و تنگ ميگرداند همانا در اين هر آينه آيت‌ها است براى گروهى كه ايمان مى آورند
بگو اى بندگان من كه زياده روى نموديد بر ضرر خودتان نوميد نشويد از رحمت خدا همانا خدا ميآمرزد گناهان را تمامى همانا او آمرزنده مهربانست
و بازگشت كنيد بسوى پروردگارتان و انقياد نمائيد براى او پيش از آنكه بيايد شما را عذاب پس يارى كرده نشويد
و پيروى كنيد بهترين چيزى را كه فرستاده شد بسوى شما از پروردگارتان پيش از آنكه بيايد شما را عذاب ناگاه با آنكه
جلد 4 صفحه 504
شما ندانيد وقت آن را.
تفسير
خداوند متعال جزاى بد اعمال بد قارون و اتباع او را كه در گفتار تبعيت از او نمودند يا قول او را پسنديدند بآنها رسانيد و اينكه از جزاء ببد تعبير شده و ميشود براى ازدواج كلام يعنى جور بودن سخن است مانند و جزاء سيئة سيئة مثلها و از كفار قريش و امثال آنها هم كه در باره پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم و اهل بيت اطهارش از هيچگونه ظلمى دريغ ننمودند انتقام خواهد كشيد و جزاء بد اعمال بدشان را در دنيا و آخرت بآنها خواهد رسانيد و آنان نميتوانند خدا را عاجز از اجراء مراد خود كنند و مقصود او را از او فوت نمايند چنانچه در مكه مبتلا بقحط و غلا شدند و در جنگ بدر بزرگانشان مقتول و اسير گشتند و صدق وعده خداوند ظاهر گرديد و عجب در آنست كه آنها امر توسعه و تضييق روزى را بدست خدا ميدانستند و با وجود اين بمال و جاه خودشان مغرور و از ياد خدا غافل ميشدند و اظهارات سابقه را مينمودند كه ما بدانش خودمان ثروت‌مند شديم با آنكه خداوند بر حسب مصلحت بندگان را غنى و فقير مينمايد و اهل ايمان ميدانند حكمت آنرا و در بسيارى از موارد معرفت بآن پيدا ميكنند و از آن معرفتشان بخداى يگانه زياد ميشود و بندگان خدا هر قدر معصيت كار باشند و بر خودشان بزيادى گناه جنايت وارد نموده باشند نبايد مأيوس از رحمت خدا باشند چون يأس از رحمت حق بخودى خود از معاصى كبيره است و خداوند تمام گناهان را هر قدر بزرگ باشد مى‌آمرزد چون او بسيار آمرزنده و مهربان است اگر مقرون بتوبه و انابه بدرگاه خدا و انقياد از احكام او و اخلاص در عمل گردد پيش از مشاهده عذاب الهى نه بعد كه ديگر وقت توبه گذشته و خدا و اولياء او با چنين مجرمى كمك نخواهند نمود و غير شرك را بدون توبه هم ممكن است بيامرزد چون آمرزش آن را معلّق بمشيّت خود فرموده و فضل و كرم او بيش از اينها است ولى منوط بقبول ولايت ائمه اطهار است چون اگر كسى قائل بولايت يكى از آن ذوات مقدسه نباشد محكوم بكفر واقعى است اگر چه بعضى از احكام اسلام از قبيل طهارت ظاهرى بر او مرتب شود و توبه از كفر بايمان و انقياد از او امر خدا و پيغمبر و امام است و آن عبارت از متابعت و
جلد 4 صفحه 505
پيروى بهترين كتب آسمانى است كه قرآن منزل از جانب خدا است بسوى بندگان خود براى هدايت آنها بوسيله بيانات خانواده و بيتى كه محيط وحى و تنزيل است و اينكه بعضى از مفسّرين متابعت از بهترين نازل شده را عبارت از پيروى واجب و حرام دانسته‌اند و بعضى از واجب و مستحب و بعضى از ناسخ و غير اينها را كه منسوخ و مباح و مرخّص باشد غير احسن خوانده‌اند بنظر حقير حسنى ندارد چون تمام احكام قرآن بجاى خود حسن و احسن و دين اسلام اكمل اديان است و بايد بهتر بودن آن از ساير اديان حقّه در زمان خود و ساير كتب سماوى مراد باشد نه بهتر بودن بعضى از احكام اين دين از بعضى ديگر كه ذكر شد و در خاتمه تأكيد فرموده نزول عذاب را براى تهديد و تصريح بآنكه ناگهانى و بى‌خبر خواهد بود و ظاهرا همان عذاب موعود در آيه اوّل است كه بيان شد و بر آنها وارد گرديد و در روايات متعدّده از ائمه اطهار تصريح شده كه آيه دالّه بر مغفرت گناهان هر قدر باشد مخصوص بشيعيان امير المؤمنين و ائمه طاهرين عليهم السّلام است و از امير المؤمنين عليه السّلام نقل شده كه نيست در قرآن آيه‌ئى كه وسيعتر باشد در رحمت و مغفرت از يا عبادى الّذين أسرفوا تا آخر و از پيغمبر صلّى اللّه عليه و اله و سلّم نقل شده كه دوست ندارم كه دنيا و ما فيها از آن من باشد و اين آيه نباشد و گفته‌اند در باره بعضى از اهل ارتداد و كسانيكه تصوّر مينمودند گناهشان مغفور نميشود مانند وحشى قاتل حمزه سيّد الشهداء نازل شده ولى اعتبار بعموم كلام است نه خصوص مورد و واضح است كه مراد مغفرت تمام گناهان بدون قيد و شرط نيست چون لازمه اين الغاء تمام عقوبات معاصى است بلكه يا معلّق به مشيّت است كه در آيات ديگر ذكر شده و يا مقيّد بتوبه و انابه و لذا بلا فاصله بعد از اين آيه امر بآن شده و اين اقوى در نظر است و اللّه اعلم
جلد 4 صفحه 506
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ أَنِيبُوا إِلي رَبِّكُم وَ أَسلِمُوا لَهُ مِن قَبل‌ِ أَن يَأتِيَكُم‌ُ العَذاب‌ُ ثُمَّ لا تُنصَرُون‌َ (54)
و انابه كنيد و برگشت كنيد بسوي پروردگار خودتان و تسليم شويد از براي او از پيش از آنكه بيايد شما را عذاب پس از آن ياري نميشويد.
وَ أَنِيبُوا إِلي رَبِّكُم انابه که معني بازگشت است همان توبه است زيرا توبه اقسامي دارد و درجه اعلاي او توبه نصوح است و در او سه چيز شرط است اول پشيماني از گذشته‌ها دوم عزم بر عدم عود سوم تدارك ذنوب بعبادات و حسنات و درجه اول او همان مجرد پشيماني است که فرمود
كفي في التوبة- الندم.
وَ أَسلِمُوا لَهُ تسليم اوامر الهي باطاعت و نواهي او بمتاركه و واردات الهي بصبر و نعم او بشكر.
مِن قَبل‌ِ أَن يَأتِيَكُم‌ُ العَذاب‌ُ يعني قبل از نزول عذاب که ميفرمايد فَلَو لا كانَت قَريَةٌ آمَنَت فَنَفَعَها إِيمانُها إِلّا قَوم‌َ يُونُس‌َ لَمّا آمَنُوا كَشَفنا عَنهُم عَذاب‌َ الخِزي‌ِ فِي الحَياةِ الدُّنيا وَ مَتَّعناهُم إِلي حِين‌ٍ يونس آيه 98 يا قبل از معاينه که معني احتضار است که ملائكه عذاب را مشاهده ميكند و جاي خود را در جهنم
جلد 15 - صفحه 332
ميبيند يا قبل البعث که تا زنده است انابه و تسليم داشته باشد.
ثُمَّ لا تُنصَرُون‌َ که پس از نزول عذاب و پس از معاينه و پس از بعث احدي آنها را ياري نميكند و گرفتار عذاب ميشوند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 54)- در این آیه راه ورود در این دریای بی‌کران رحمت الهی را به همه مجرمان و گنهکاران نشان می‌دهد، می‌فرماید: «و به درگاه پروردگارتان باز گردید» و مسیر زندگی خود را اصلاح کنید (وَ أَنِیبُوا إِلی رَبِّکُمْ).
«و در برابر او تسلیم شوید (و فرمانش را به گوش جان بشنوید و پذیرا گردید) پیش از آن که عذاب (الهی) به سراغ شما آید، سپس از سوی هیچ کس یاری نشوید»! (وَ أَسْلِمُوا لَهُ مِنْ قَبْلِ أَنْ یَأْتِیَکُمُ الْعَذابُ ثُمَّ لا تُنْصَرُونَ).
نکات آیه
۱ - لزوم توبه و بازگشت همه گنه کاران به سوى پروردگار (الذین أسرفوا على أنفسهم ... و أنیبوا إلى ربّکم) «إنابة» (مصدر «أنابوا») به معناى رجوع است و «أنیبوا إلى ربّکم»; یعنى، بازگشت به خدا با توبه و اخلاص (مفردات راغب).
۲ - لزوم تسلیم شدن همه گنه کاران در برابر پروردگار (الذین أسرفوا على أنفسهم ... أسلموا له)
۳ - ربوبیت خداوند، مقتضى توبه و بازگشت گنه کاران به سوى او و تسلیم شدنشان در برابر او است. (و أنیبوا إلى ربّکم و أسلموا له)
۴ - توبه و تسلیم در برابر پروردگار، شرط بهره مند شدن بندگان گنه کار از آمرزش الهى (إنّ اللّه یغفر الذنوب جمیعًا ... و أنیبوا إلى ربّکم و أسلموا له) توصیه خداوند به انابه و تسلیم شدن بندگان گنه کار، پس از وعده به آمرزش گناهان آنان، مى تواند بیانگر شرایط این آمرزش باشد.
۵ - توبه از گناهان و بازگشت به سوى خداوند، نخستین گام براى جلب غفران الهى (و أنیبوا إلى ربّکم و أسلموا له) از تقدم «أنیبوا» بر «أسلموا...» مى توان برداشت بالا را به دست آورد.
۶ - راه توبه و بازگشت براى رهایى از پیامدهاى هلاکت بار براى همه گنه کاران باز است. (و أنیبوا إلى ربّکم و أسلموا له من قبل أن یأتیکم العذاب)
۷ - توصیه خداوند به توبه و تسلیم شدن پیش از دچار کشتن به پیامدهاى هلاکت بار گناهان (عذاب) (و أنیبوا إلى ربّکم و أسلموا له من قبل أن یأتیکم العذاب) مقصود از «عذاب» در این آیه، هم مى تواند عذاب دنیوى (عذاب استیصال) باشد و هم عذاب اخروى.
۸ - استمرار بر گناه، زمینه ساز نزول عذاب الهى (و أنیبوا ... من قبل أن یأتیکم العذاب)
۹ - گنه کاران توبه ناپذیر، در معرض عذاب الهى در دنیا (عذاب استیصال) (و أنیبوا إلى ربّکم و أسلموا له من قبل أن یأتیکم العذاب)
۱۰ - نبود هیچ یار و یاورى براى گنه کاران، هنگام گرفتار شدن به عذاب الهى (من قبل أن یأتیکم العذاب ثمّ لاتنصرون)
۱۱ - توبه، تنها پیش از آمدن عذاب الهى پذیرفتنى است و رهایى از عذاب پس از نزول آن - حتى با توبه و تسلیم - ممکن نیست. (و أنیبوا إلى ربّکم و أسلموا له من قبل أن یأتیکم العذاب ثمّ لاتنصرون)
موضوعات مرتبط
- آمرزش: زمینه آمرزش ۵; شرایط آمرزش ۴
- بازگشت به خدا: آثار بازگشت به خدا ۵; اهمیت بازگشت به خدا ۱; زمینه بازگشت به خدا ۳
- تسلیم: آثار تسلیم به خدا ۴; اهمیت تسلیم به خدا ۲; زمینه تسلیم به خدا ۳
- توبه: آثار اجتناب از توبه ۹; آثار توبه ۴، ۵، ۶; اهمیت توبه ۱; توبه قبل از عذاب ۷، ۱۱; توصیه به توبه ۷; زمینه توبه ۳; شرایط قبول توبه ۱۱; فرصت توبه ۷، ۱۱; محدوده قبول توبه ۱۱
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۳; توصیه هاى خدا ۷
- عذاب: بى یاورى اهل عذاب ۱۰; خطر عذاب دنیوى ۹; زمینه عذاب ۸; شرایط نجات از عذاب ۱۱; عذاب استیصال ۹
- گناه: آثار اصرار بر گناه ۸
- گناهکاران: بى یاورى گناهکاران ۱۰; عذاب گناهکاران ۹، ۱۰
- هلاکت: عوامل نجات از هلاکت ۶
منابع
