المجادلة ١٢
ترجمه
| المجادلة ١١ | آیه ١٢ | المجادلة ١٣ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«بَیْنَ یَدَیْ ...»: قبل از. پیشاپیش. «صَدَقَةً»: احسانی. بخششی. علت دادن صدقه پیش از گفتگوی نهانی با پیغمبر این بود که بسیاری از اعراب برای کسب افتخار همدمی، و تظاهر به تقرب بدان حضرت، بدون نیاز تقاضای نجوا و رازگوئی می‌کردند. به وسیله چنین صدقه‌ای، این کار تقلیل پذیرفت و پروردگار مهربان، آن را از میان برداشت (نگا: المصحف المیسر، روح المعانی). پرداخت چنین صدقه‌ای چه بسا آزمون موقتی برای گروه ویژه‌ای در آن مقطع تاریخی بوده است.
تفسیر
- آيات ۷ - ۱۳، سوره مجادله
- مقصود از چهارمى بودن خدا براى سه نجوى كننده و ششمى بودن او براى پنج نجوىكننده
- مذمت و توبيخ منافقان و بيمار دلانى كه با وجود نهى شدن از نجوى ، باز هم نجوى مىكردند
- تحيت مغرضانه منافقين بر پيامبر صلى الله عليه و آله
- بيان يكى از آداب معاشرت خطاب به مؤ منين
- تجليل از علماء امت
- وجوب دادن صدقه بر توانگران قبل از نجوى با پيامبر (صلى الله عليه و آله و سلم )،علت و حكمت آن ، و سپس توبيخ شدن اين حكم )
- نسخ حكم وجوب صدقه قبل از نجوى در آيه قبل
- رواياتى در ذيل آيات مربوط به نجوى ، تحيت مغرضانه منافقين بر پيامبر(ص )، ورفع درجات علماء
- چند روايت حاكى از اينكه اميرالمؤ منين (عليه السلام ) تنها كسى بود كه به حكم صدقهدادن قبل از نجوى با پيامبر(ص ) عمل نمود
نکات آیه
۱ - صدقه دادن، امرى بس پسندیده در بینش الهى (یأیّها الذین ءامنوا ... فقدّموا بین یدى نجویکم صدقة) واجب شدن صدقه - و نه هر عمل پسندیده دیگر - بر کسانى که مى خواستند با پیامبر(ص) نجوا کنند و با آن حضرت گفت وگوى محرمانه داشته باشند; بیانگر مطلب بالا است.
۲ - حضرت محمد(ص)، رسول خدا و پیام آور از جانب او بود. (یأیّها الذین ءامنوا إذا نجیتم الرسول)
۳ - ملاقات با پیامبراکرم(ص) و گفتوگوى خصوصى با آن حضرت، براى عموم مسلمانان آزاد بود. (یأیّها الذین ءامنوا إذا نجیتم الرسول)
۴ - خداوند، بر هر مسلمانى که خواستار نجوا و گفتوگوى محرمانه با پیامبراکرم(ص) بود، واجب کرد که پیش از آن صدقه اى بپردازد. (یأیّها الذین ءامنوا إذا نجیتم الرسول فقدّموا بین یدى نجویکم صدقة)
۵ - صدقه دادن، بهترین عمل است و نفع آن به خود صدقه دهنده بازمى گردد. (ذلک خیر لکم) کلمه «ذلک» اشاره به اعطاى صدقه دارد. واژه «خیر» مى تواند به معناى خوب (در مقابل) بد و یا اسم تفضیل و به معناى بهتر باشد. برداشت یاد شده بر پایه احتمال دوم است.
۶ - صدقه دادن به نیازمندان، عملى سراسر خیر و نیکى در بینش الهى (ذلک خیر) در صورتى که «خیر» در مقابل «شرّ» باشد; معناى «ذلک خیر» این خواهد بود که صدقه صرفاً خیر است و هیچ بدى در آن راه ندارد.
۷ - صدقه، مؤثرترین کار براى تطهیر نفس و پالایش روح از آلودگى است. (ذلک خیر لکم و أطهر) مقصود از طهارت در «و أطهر»، طهارت معنوى است و به کارگیرى اسم تفضیل، بیانگر تأثیرگذارى برتر صدقه در تطهیر نفس مى باشد.
۸ - عاید شدن نفع و خیر به مکلفان، از حکمت ها و ملاک هاى لحاظ شده در تشریع احکام الهى (ذلک خیر لکم و أطهر)
۹ - اقدام به انجام بهترین عمل و مؤثرترین کار براى طهارت نفس، حکمت واجب شدن صدقه، پیش از نجوا و گفتوگوى محرمانه با پیامبراکرم(ص) (فقدّموا بین یدى نجویکم صدقة ذلک خیر لکم و أطهر)
۱۰ - صدقه نجوا، تنها بر کسانى واجب بود که توانایى مالى داشتند. (فإن لم تجدوا فإنّ اللّه غفور رحیم)
۱۱ - مؤمنانى که از توانایى مالى برخوردار نبودند، مى توانستند بدون دادن «صدقه نجوا»، با پیامبراکرم(ص) گفتوگوى محرمانه کنند. (فإن لم تجدوا فإنّ اللّه غفور رحیم)
۱۲ - اجازه گفتوگوى محرمانه با پیامبراکرم(ص)، بدون دادن «صدقه نجوا» براى افراد ناتوان، برخاسته از غفران و رحمت خداوند (فإن لم تجدوا فإنّ اللّه غفور رحیم)
۱۳ - توجه و اهتمام اسلام به مقدورات و توانایى هاى مکلفان، در وضع و تشریع احکام و تکالیف (فإن لم تجدوا فإنّ اللّه غفور رحیم)
۱۴ - خداوند، «غفور» (آمرزنده) و «رحیم» (مهربان) است. (فإنّ اللّه غفور رحیم)
روایات و احادیث
۱۵ - «قال على(ع) إنّ فى کتاب اللّه لآیة ما عمل بها أحد قبلى و لایعمل بها أحد بعدى و هى آیة النجوى، کان عندى دینار فبعته بعشرة دراهم فجعلت اُقدّم بین یدى کلّ نجوى اُناجیها النبىّ درهماً، قال: فنسخها قوله «ءأشفقتم أن تقدّموا بین یدى نجواکم صدقات»;[۱] حضرت على(ع) فرمود: در قرآن آیه اى است که قبل از من هیچ کس به آن عمل نکرد و بعد از من نیز احدى احد به آن عمل نخواهد کرد و آن آیه «نجوا» است. نزد من دینارى بود که آن را به ده درهم فروختم و هر دفعه که با رسول خدا(ص) نجوا داشتم، یک درهم آن را صدقه مى دادم. حضرت فرمود: این حکم را آیه «ءأشفقتم أن تقدّموا بین یدى نجواکم صدقات» نسخ کرد [و دیگر در پى نجوا با رسول خدا(ص) صدقه واجب نبود]».
موضوعات مرتبط
- احکام :۴، ۱۰ فلسفه احکام ۴، ۸ ۱۰، ۹
- اسلام: ویژگیهاى اسلام ۱۳
- اسماء و صفات: رحیم ۱۴; غفور ۱۴
- امام على(ع): فضایل امام على(ع) ۱۵
- تزکیه: عوامل تزکیه ۷، ۹
- تکلیف: قدرت در تکلیف ۱۰، ۱۳
- خدا: آثار آمرزشهاى خدا ۱۲; آثار رحمت خدا ۱۲
- خود: بازگشت آثار عمل به خود ۵
- رسولان خدا :۲
- صدقه: آثار صدقه ۵، ۷; احکام صدقه نجوا ۱۰; پاداش صدقه ۵; خیریت صدقه ۶; صدقه نجوا ۴، ۱۲، ۱۵; فضیلت صدقه ۱; فلسفه صدقه نجوا ۹
- عمل: آثار عمل خیر ۸; عمل پسندیده ۱، ۵; عمل خیر ۶
- مؤمنان: مؤمنان فقیر و محمد(ص) ۱۱
- محمد(ص): احکام نجوا با محمد(ص) ۴; گفتگو با محمد(ص) ۳، ۱۱; مقامات محمد(ص) ۲; ملاقات با محمد(ص) ۳، ۱۱; نبوت محمد(ص) ۲; نجوا با محمد(ص) ۹، ۱۲
منابع
- ↑ تفسیر قمى، ج ۲، ص ۳۵۷; نورالثقلین، ج ۵، ص ۲۶۵، ح ۴۸.
