الفرقان ٥٣
ترجمه
| الفرقان ٥٢ | آیه ٥٣ | الفرقان ٥٤ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَرَجَ»: به سوی هم سر داده است. مجاور هم رها و روان کرده است. «الْبَحْرَیْنِ»: مراد تمام آبهای شیرین جهان و تمام آبهای شور آن است که با وجود جزر و مدّ آب دریاها که در شبانه‌روز دو مرتبه بر اثر جاذبه ماه صورت می‌گیرد، کوهها و خشکیها مانع اختلاط دریاها می‌گردند. یا این که مراد این است همان گونه که در میان اقیانوسها جریان آبهای گرم در داخل آبهای سرد، و آبهای سرد در داخل آبهای گرم صورت می‌گیرد، آبهای شیرین در میان آبهای شور، و آبهای شور در میان آبهای شیرین نیز وجود دارد (نگا: أضواءالبیان، جلد ششم، صفحه به آیات سوره نمل، و سوره الرحمن، و سوره فاطر جهت اطّلاع بیشتر مراجعه گردد. «عَذْبٌ»: شیرین و خوشگوار. «فُراتٌ»: بسیار خوشگوار (نگا: مرسلات / ). «مِلْحٌ»: شور. «أُجَاجٌ»: بسیار شور. «بَرْزَخاً»: حاجز و مانع. مراد تفاوت درجه غلظت آب شور و شیرین، و به اصطلاح وزن مخصوص است. یا کوهها و خشکیهای روی زمین است. «حِجْراً»: منع، و در اینجا به معنی مانع است. عطف (حجرا) بر (بَرْزَخاً)، عطف صفت بر موصوف است. «حِجْراً مَّحْجُوراً»: (نگا: فرقان / ). واژه‌های (عَذْبٌ، فُراتٌ، مِلْحٌ و أُجاجٌ) صفت مشبّهه‌اند (نگا: أضواءالبیان).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۴۱ ۶۲، سوره فرقان
- بيان استهزاء كفار و پاسخ خداوند به اين عمل آنها
- مراد از معبود گرفتن هواى نفس و توضيحى درباره جمله : ((اتخذ الهه هويه ))
- نفى سمع و عقل از كفار و تشبيه آنان به چهار پايانبل هم اضل سبيلا
- تشبيه و تنظير جهل و ضلالت مردم و هدايت آنان به وسيله انبياء، به كشيدن سايه و...
- معناى ((مد الظل )) از نظر ديگر مفسرين
- اشاره به نعمت باد و آب باران
- مقصود از اينكه فرمود با قرآن با دشمنان جهاد كن (جاهدهم به جهادا كبيرا)
- تشبيه انقسام مردم به مؤ من و كافر، به آب دو دريا (يكى گوارا و ديگرى ناگوار) وبه خلقت زن و مرد از نطفه
- مقصود از استثنا ((الا من شاء ان يتخذ الى زبه سبيلا)) در آيه :((قل ما اسئلكم عليه من اجر الا من شاء...))
- نظر مفسرين درباره استثناء مذكور
- تنها وكيل و متصرف در امور بندگان خدا است كه داراى حيات و ملك و علم مطلق است
- معناى جمله ((الرحمن فسئل به خبيرا)) و اقوال مختلف مفسرين در اين باره
- حكايت استكبار مشركين از سجده براى خداوند و فزونى نفرتشان از آن
- بيان استغنا و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين
- تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )
نکات آیه
۱ - آفرینش دو دریا با آب گوارا و شیرین و شور و تلخ و قرار دادن حایل و مانعى بازدارنده از اختلاط و در هم آمیختن آن دو، تنها به قدرت خدا است. (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات ... و حجرًا محجورًا) «مَرْج» ماده «مَرَجَ» به معناى مخلوط کردن و یا ارسال و رها کردن است. بر این اساس جمله «مرج البحرین...» به معناى روان کردن دو دریا است به گونه اى که در کنار هم قرار گیرند; چنان که در آیه ۱۹ سوره «الرحمن» آمده است: «مرج البحرین یلتقیان; دو دریا را روان ساخت تا به هم برسند و برخورد کنند». «عَذْب» به معناى گوارا و «فرات» به معناى بسیار گوارا و متمایل به شیرینى است. «مِلح» نیز به معناى شور و «اجاج» به معناى بسیار شور و متمایل به تلخى است. «برزخ» به معناى حایل و مرز میان دو شىء است و «حجراً» (مصدر و مفعولٌ به براى «جعل») به معناى مانع مى باشد.«محجوراً» نیز صفت تأکیدى براى «حجراً» است. گفتنى است جمله «و هوالذى مرج البحرین...» براى حصر و از نوع قصر افرادى است; یعنى، تنها خدا دو دریا... را آفرید نه قدرتى دیگر.
۲ - وجود دو دریا با آب گوارا و شیرین و شور و تلخ در کنار هم بدون مخلوط شدن و درهم آمیختن آن دو آب، از نشانه هاى ربوبیت و قدرت خداوند (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات ... و حجرًا محجورًا) ممکن است مراد از دو دریا، دو دریاى معینى باشد (مثل اقیانوس هند و بحر احمر) و یا از آن رو که عرب رودخانه بزرگ را «بحر» مى نامد، مراد ریزش آب رودخانه - که شیرین و گوارا است - به دریاى شور و تلخ باشد و میان این دو مانعى است که نه دریا، آب هاى شیرین رودخانه ها را تلخ مى کند و نه آب هاى شیرین رودخانه، آب شور و تلخ دریا را شیرین و گوارا مى سازد.
۳ - وجود دو دریا با آب گوارا و شیرین و شور و تلخ در کنار هم بدون مخلوط شدن و درهم آمیختن آن دو آب، از نعمت هاى الهى براى بشر (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات ... و حجرًا محجورًا) آیه شریفه، ضمن آن که در مقام بیان نشانه هاى ربوبیت پروردگار است، درصدد برشمردن نعمت هاى الهى براى بشر نیز مى باشد.
۴ - جامعه اسلامى، برخوردار از زندگى گوارا و شیرین و جامعه شرک و کفر، گرفتار ناکامى ها و تلخى ها (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات و هذا ملح أُجاج) برداشت یاد شده، بر این اساس استوار است که آیه شریفه، متضمن تثمیل باشد; به این معنا که ایمان به آب گوارا و شیرین و کفر و شرک به آب شور و تلخ تشبیه شده باشد و مؤمنان و جامعه ایمانى و کافران و جامعه کفر و الحاد به دریا تشبیه شده باشند.
۵ - مؤمنان و کافران، داراى روحیات و عملکرد متمایز و جدا از یکدیگر على رغم زندگى مشترک آنان در یک جامعه (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات و هذا ملح أُجاج ... و حجرًا محجورًا) برداشت یاد شده، بر این اساس استوار است که تشبیه و تمثیل به کار رفته در آیه شریفه، ناظر به افراد یک جامعه باشد که برخى مؤمن اند و برخى دیگر کافر; ولى در عین حال این دو گروه، از نظر روحیات و رفتار، از هم جدا و متمایزاند.
موضوعات مرتبط
- انسان: زندگى اجتماعى انسان ها ۵
- جامعه اسلامى: ویژگیهاى جامعه اسلامى ۴
- خدا: آثار قدرت خدا ۱; اختصاصات خدا ۱; نشانه هاى ربوبیت خدا ۲; نشانه هاى قدرت خدا ۲; نعمتهاى خدا ۳
- دریا: تمایز دریا هاى شور ۳; تمایز دریا هاى شیرین ۳; دریا هاى شور ۱، ۲; دریا هاى شیرین ۱، ۲; ممانعت از اختلاط دریا ها ۱، ۲
- کافران: زندگى تل کافران ۴
- مؤمنان: تفاوت مؤمنان و کافران ۵
- مسلمانان: زندگى شیرین مسلمانان ۴
- مشرکان: زندگى تل مشرکان ۴
- نعمت: نعمت دریاهاى شیرین ۳; نعمت دریاهاى تل ۳; نعمت دریاهاى شور ۳
