النمل ٦٤
ترجمه
| النمل ٦٣ | آیه ٦٤ | النمل ٦٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«یَبْدَأُ»: می‌آغازد. «الْخَلْقَ»: آفرینش. «یَبْدَأُ الْخَلْقَ»: اشاره به سرآغاز جهان و آفرینش آن از عدم است. شاید هم مراد آفرینش مستمرّ اشیاء و انسانها در همه ازمنه و ادوار جهان باشد (نگا: قصص / ، رحمن / ). «یُعِیدُهُ»: آفرینش را بار دیگر برگشت می‌دهد. مراد رستاخیز است. شاید هم مراد اعاده مستمرّ حیات و ممات برخی از موجودات و گردش چرخه زندگی در همین جهان با دست قدرت خدای سبحان باشد. از قبیل تبدیل لاشه و گیاه به خاک، و خاک به لاشه و گیاه و ... (نگا: روم / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ مَنْ يَدْعُ مَعَ اللَّهِ إِلٰهاً... (۳) وَ هُوَ الَّذِي يَبْدَأُ الْخَلْقَ... (۵) إِنَّهُ هُوَ يُبْدِئُ وَ يُعِيدُ (۲)
هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ وَ... (۵) وَ السَّمَاءِ ذَاتِ الرَّجْعِ (۱) وَ الْأَرْضِ ذَاتِ الصَّدْعِ (۱) کُلُوا وَ ارْعَوْا أَنْعَامَکُمْ إِنَ... (۰) إِنَ بَطْشَ رَبِّکَ لَشَدِيدٌ (۰)
تفسیر
- آيات ۵۹ - ۸۱، سوره نمل
- انتقال از داستانهاى انبياء و اقوامشان به زمان خاتم الانبياء و احتجاج با كفار زمان اوصلى اللّه عليه و آله وسلم
- توضيح اينكه دعاى مضطر چون صادقانه است قطعا اجابت مى شود (امن يجيب المضطر اذادعاه و يكشف السوء)
- بيان فساد گفتار برخى مفسرين در ارتباط با آيه شريفه
- مقيد بودن اجابت به مشيت خدا منافاتى با استغراق ندارد
- خليفه بودن انسان در زمين مستلزم كشف سوء او و رفع موانع از پيش پاى اوست
- مقصود از اينكه فرمود: ((يبدء الخلق ثم يعيده ))
- بطور كلى در عالم وجود بطلان و نيستى راه ندارد
- نفى الوهيت آلهه مشركين از طريق نفى ربوبيت آنها و انحصار ربوبيت در خداى سبحان
- برهانى ديگر بر ابطال الوهيت آلهه مشركين با بيان اينكه آنان علمى به غيب و قيامتندارند
- توصيف بى خبرى و استعباد و انكار مشركين نسبت به قيامت
- معناى آيه : ((قل عسى ان يكون ردف لكم بعض الذى تستعجلون )) و مفاد كلمه ((عسى ))و امثال آن در كلام خداى تعالى
- بحث روايتى
- رواياتى در مراد از بندگان در (وسلام على عباد الذين اصطفى )
- روايتى كه در آن از جمله : ((و يجعلكم خلفاء الارض )) وجوب مطلق فرمانبرى از خليفه(حاكم ) استفاده شده و بيان مجعول بودن آن
- نقل و رد روايتى راجع به اينكه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) علم غيب نداشته و...
نکات آیه
۱ - «رویش و خزان» و «حیات و مرگِ» مداوم در پهنه زمین، از نمودهاى تدبیر خداوند (أمّن یبدؤا الخلق ثمّ یعیده) فعل هاى «یبدأ» و «یعید» مضارع و مفید استمرار است. آیه یاد شده به چرخه منظم حیات و مرگ و بهار و خزان در عرصه زمین اشاره دارد; یعنى، کیست که پدیده ها را به طور مداوم پدید مى آورد و آن گاه آنها را به حال سابقشان برمى گرداند؟
۲ - خداى یگانه، آغازگر آفرینش انسان و بازگرداننده وى در روز رستاخیز (أمّن یبدؤا الخلق ثمّ یعیده) مفسران برآنند که مراد از «إعاده» بازگرداندن در روز قیامت است. بنابراین مراد از «الخلق» آفرینش انسان خواهد بود; یعنى، کیست آن که آفرینش انسان را آغاز مى کند، آن گاه در آخرت او را برمى گرداند.
۳ - آفرینش ابتدایى انسان، خود گواه امکان معاد و احیاى مجدد وى (أمّن یبدؤا الخلق ثمّ یعیده) سخن گفتن خداوند درباره «بدء» و پدید آوردن خلق در کنار مسأله معاد، مى تواند از آن جهت باشد که به انسان یادآورى کند که اعاده حیات براى پدیدآورنده آن، کارى دشوار و نشدنى نیست.
۴ - هدف آفرینش انسان، محدود به زندگى دنیوى وى نیست. (یبدؤا الخلق ثمّ یعیده) اعاده حیات مى رساند که هدف از آفرینش، در همین زندگى زودگذر دنیایى تکمیل نمى شود و گرنه نیازى به اعاده آن نبوده است.
۵ - خداى یگانه، روزى دهنده انسان ها از آسمان و زمین (و من یرزقکم من السماء و الأرض)
۶ - سراسر زندگى انسان از آغاز تا فرجام، تحت تدبیر خداى یگانه (أمّن یبدؤا الخلق ثمّ یعیده و من یرزقکم من السماء و الأرض) واژه «یبدأ» اشاره به آغاز و «یعید» اشاره به فرجام و «یرزقکم» یادآورى به نیاز مداوم انسان در طول زندگى به الطاف و حمایت هاى الهى است.
۷ - چرخه منظم حیات و ارتباط و هماهنگى کامل میان عوامل جوى و زمینى، نشانه یکتایى مدبر هستى (أمّن یبدؤا الخلق ثمّ یعیده و من یرزقکم من السماء و الأرض) عبارت «من السماء و الأرض» مى تواند اشاره به وجود هماهنگى عوامل زمینى و آسمانى، در تدارک نیازمندى هاى انسان داشته باشد.
۸ - پرستش، مخصوص پدیدآورنده، اعاده کننده و روزى دهنده انسان ها است و نه غیر او (أمّن یبدؤا الخلق ثمّ یعیده ... أءله مع اللّه)
۹ - شرک، مستلزم ناسپاسى انسان در برابر خالق و یگانه روزى دهنده خویش (أمّن یبدؤا الخلق ... و من یرزقکم ... أءله مع اللّه) لحن آمیخته با توبیخ «أءله مع اللّه» نشان دهنده آن است که مشرکان با شرک خویش، کفران خدایى کرده اند که خالق و یگانه روزى دهنده آنان است.
۱۰ - خداوند، خواهان دلیلى قاطع و قانع کننده از سوى مشرکان براى عقیده نارواى شرک (أءله مع اللّه قل هاتوا برهنکم)
۱۱ - شرک، دروغ و فاقد هرگونه دلیل و برهان است. (قل هاتوا برهنکم إن کنتم صدقین)
۱۲ - انسان، نسبت به عقاید و باورهاى بنیادین خود، مورد بازخواست خدا قرار خواهد گرفت. (قل هاتوا برهنکم) از این که خداوند، پیامبر(ص) را مأمور ساخت که از مشرکان، دلیل بطلبد، استفاده مى شود که اصولاً خداوند انسان را در برابر عقایدش بازخواست مى کند و در برابر هر عقیده اصولى از او دلیل مى طلبد.
۱۳ - لزوم استوار بودن عقیده و ایمان انسان بر پایه هاى محکم دلیل و برهان (قل هاتوا برهنکم إن کنتم صدقین)
۱۴ - ارزش عقل و برهان در بینش دین و قرآن (قل هاتوا برهنکم إن کنتم صدقین) برهان خواستن خداوند از انسان، نشانگر ارزش برهان و دلیل عقلى قانع کننده است.
موضوعات مرتبط
- آفرینش: نظم آفرینش ۷
- آیات خدا: آیات آفاقى ۷
- ارزشها :۱۴
- انسان: تجدید حیات انسان ۳; خالق انسان ۲; خلقت ابتدایى انسان ۳; زندگى انسان ۶; فرجام انسان ها ۶; فلسفه خلقت انسان ۴; مؤاخذه انسان ۱۲; محدوده زندگى انسان ۴; مربّى انسان ۶; منشأ تجدید حیات انسان ۲
- برهان: ارزش برهان ۱۴; برهان نظم ۷
- توحید: توحید در خالقیت ۲; توحید عبادى ۸; دلایل توحید ربوبى ۷
- حیات: منشأ حیات ۱
- خدا: افعال خدا ۲; تدبیر خدا ۶; دعوتهاى خدا ۱۰; رازقیت خدا ۵; نشانه هاى تدبیر خدا ۱
- روزى: منشأ روزى ۵
- شرک: آثار شرک ۹; بى منطقى شرک ۱۱
- عقل: ارزش عقل ۱۴
- عقیده: اهمیت برهان در عقیده ۱۳; حسابرسى از عقیده ۱۲
- کفران: عوامل کفران نعمت ۹
- گیاهان: خزان گیاهان ۱; رویش گیاهان ۱
- مرگ: منشأ مرگ ۱
- مشرکان: بى منطقى مشرکان ۱۰; دعوت از مشرکان ۱۰
- معاد: دلایل معاد ۳
- معبودراستین: حیات بخشى معبودراستین ۸; خالقیت معبودراستین ۸; رازقیت معبودراستین ۸; شرایط معبودراستین ۸
