النساء ١٠٢

وَ إِذَا کُنْتَ‌ فِيهِمْ‌ فَأَقَمْتَ‌ لَهُمُ‌ الصَّلاَةَ فَلْتَقُمْ‌ طَائِفَةٌ مِنْهُمْ‌ مَعَکَ‌ وَ لْيَأْخُذُوا أَسْلِحَتَهُمْ‌ فَإِذَا سَجَدُوا فَلْيَکُونُوا مِنْ‌ وَرَائِکُمْ‌ وَ لْتَأْتِ‌ طَائِفَةٌ أُخْرَى‌ لَمْ‌ يُصَلُّوا فَلْيُصَلُّوا مَعَکَ‌ وَ لْيَأْخُذُوا حِذْرَهُمْ‌ وَ أَسْلِحَتَهُمْ‌ وَدَّ الَّذِينَ‌ کَفَرُوا لَوْ تَغْفُلُونَ‌ عَنْ‌ أَسْلِحَتِکُمْ‌ وَ أَمْتِعَتِکُمْ‌ فَيَمِيلُونَ‌ عَلَيْکُمْ‌ مَيْلَةً وَاحِدَةً وَ لاَ جُنَاحَ‌ عَلَيْکُمْ‌ إِنْ‌ کَانَ‌ بِکُمْ‌ أَذًى‌ مِنْ‌ مَطَرٍ أَوْ کُنْتُمْ‌ مَرْضَى‌ أَنْ‌ تَضَعُوا أَسْلِحَتَکُمْ‌ وَ خُذُوا حِذْرَکُمْ‌ إِنَ‌ اللَّهَ‌ أَعَدَّ لِلْکَافِرِينَ‌ عَذَاباً مُهِيناً

ترجمه

و هنگامی که در میان آنها باشی، و (در میدان جنگ) برای آنها نماز را برپا کنی، باید دسته‌ای از آنها با تو (به نماز) برخیزند، و سلاحهایشان را با خود برگیرند؛ و هنگامی که سجده کردند (و نماز را به پایان رساندند)، باید به پشتِ سرِ شما (به میدان نبرد) بروند، و آن دسته دیگر که نماز نخوانده‌اند (و مشغول پیکار بوده‌اند)، بیایند و با تو نماز بخوانند؛ آنها باید وسایل دفاعی و سلاحهایشان (را در حال نماز) با خود حمل کنند؛ (زیرا) کافران آرزو دارند که شما از سلاحها و متاعهای خود غافل شوید و یکباره به شما هجوم آورند. و اگر از باران ناراحتید، و یا بیمار (و مجروح) هستید، مانعی ندارد که سلاحهای خود را بر زمین بگذارید؛ ولی وسایل دفاعی (مانند زره و خود را) با خود بردارید خداوند، عذاب خوارکننده‌ای برای کافران فراهم ساخته است.

و چون [در هنگام خطر] در ميان ايشان بودى و برايشان نماز بر پا كردى، بايد يك گروه از آنان با تو [ركعت اول را] به نماز ايستند و سلاح‌هاى خود را برگيرند، و چون به سجده رفتند [و ركعت دوم را فرادى تمام كردند] بايد پشت سر شما قرار گيرند و گروه ديگرى كه نما

و هر گاه در ميان ايشان بودى و برايشان نماز برپا داشتى، پس بايد گروهى از آنان با تو [به نماز] ايستند؛ و بايد جنگ‌افزارهاى خود را برگيرند؛ و چون به سجده رفتند [و نماز را تمام كردند]، بايد پشت سر شما قرار گيرند، و گروه ديگرى كه نماز نكرده‌اند بايد بيايند و با تو نماز گزارند و البته جانب احتياط را فرو نگذارند و جنگ‌افزارهاى خود را برگيرند. [زيرا] كافران آرزو مى‌كنند كه شما از جنگ‌افزارها و ساز و برگ خود غافل شويد تا ناگهان بر شما يورش برند. و اگر از باران در زحمتيد، يا بيماريد، گناهى بر شما نيست كه جنگ افزارهاى خود را بر زمين نهيد، ولى مواظب خود باشيد. بى گمان، خدا براى كافران عذاب خفت‌آورى آماده كرده است.

و هرگاه شخص تو در میان سپاه اسلام باشی و نماز بر آنان به پا داری باید آنها با تو مسلّح به نماز ایستند، و چون سجده نماز به جای آوردند (و نماز را فُرادی تمام کردند) در پشت سرِ شما رفته و گروهی که نماز نخوانده بیایند و با تو نماز گزارند و البته با لباس جنگ و اسلحه، زیرا کافران آرزو و انتظار دارند که شما از اسلحه و اسباب خود غفلت کنید تا ناگهان یکباره بر شما حمله ور شوند. و چنانچه بارانی یا مرضی شما را از برگرفتن سلاح به رنج اندازد باکی نیست که اسلحه را فروگذارید ولی از دشمن برحذر باشید؛ خدا برای کافران عذابی سخت خوارکننده مهیا ساخته است.

و هنگامی که در [عرصه نبرد و خطر] میان آنان باشی، و برای آنان [به جماعت] اقامه نماز کنی، پس باید گروهی از رزمندگان در حالی که لازم است سلاحشان را برگیرند، همراهت به نماز ایستند، و چون سجده کردند [و رکعت دوم را بدون اتصال به جماعت به پایان بردند] باید [برای حفاظت از شما] پشت سرتان قرار گیرند. و آن گروه دیگر که [به خاطر مشغول بودن به حفاظت] نماز نخوانده اند بیایند و با تو نماز گزارند. و آنان باید [در حال نماز] از هوشیاری و احتیاط [نسبت به دشمن] غافل نباشند، و سلاحشان را با خود برگیرند؛ چون کافران دوست دارند شما از سلاح ها و ساز و برگ جنگی خود غفلت ورزید، تا یک باره به شما هجوم کنند. و اگر از باران در زحمت و مشقت هستید، یا بیمارید، بر شما گناهی نیست که سلاحتان بر زمین گذارید، ولی باید هوشیاری و احتیاط خود را حفظ کنید؛ یقیناً خدا برای کافران عذاب خوارکننده ای آماده کرده است.

و چون تو در ميانشان باشى و برايشان اقامه نماز كنى، بايد كه گروهى از آنها با تو به نماز بايستند و سلاحهاى خويش بردارند. و چون سجده به پايان بردند برابر دشمن شوند تا گروه ديگر كه نماز نخوانده‌اند بيايند و با تو نماز بخوانند. آنان نيز هوشيار باشند و سلاحهاى خويش بگيرند. زيرا كافران دوست دارند كه شما از سلاحها و متاع خود غافل شويد تا يكباره بر شما بتازند. و گناهى مرتكب نشده‌ايد هرگاه از باران در رنج بوديد يا بيمار بوديد سلاحهاى خويش بگذاريد، ولى هوشيارانه مواظب دشمن باشيد. هرآينه خدا براى كافران عذابى خواركننده آماده ساخته است.

و چون در میان آنان بودی و خواستی برای آنان اقامه نماز کنی، باید گروهی از آنان با تو [به نماز] برخیزند و سلاحهای خود را نیز برگیرند، و چون به سجده روند، گروه دیگر در پشت شما [ایستاده‌] باشند و سپس گروه دیگر که هنوز نماز نخوانده‌اند، پیش آیند و همراه تو نماز بگزارند و احتیاط خود را حفظ کنند و سلاحهای خود را همراه داشته باشند، [چرا که‌] کافران خوش دارند که کاش شما از سلاحها و ساز و برگتان غافل باشید تا بناگاه به یک حمله بر شما بتازند، و بر شما گناهی نیست که اگر از یاران [یا موانع دیگر] در رنج یا بیمار بودید، سلاحهایتان را بر زمین بگذارید، ولی احتیاطتان را داشته باشید، خداوند برای کافران عذابی خوارکننده آماده ساخته است‌

و چون در ميان ايشان باشى و براى آنان نماز برپا كنى پس گروهى از ايشان بايد با تو برخيزند و سلاح خويش برگيرند، و چون سجود كردند- نماز را فرادى تمام كردند- پس بايد در پشت سر شما باشند و گروهى ديگر كه نماز نگزارده‌اند بيايند و با تو نماز گزارند و بايد پاس و پرهيز خويش نگاه دارند و سلاح خود برگيرند. كافران دوست دارند كه شما از سلاحها و كالاهاى خويش غافل شويد تا يكباره بر شما بتازند. و گناهى بر شما نيست كه اگر از باران در رنج بوده يا بيمار باشيد سلاحهاى خويش بنهيد ولى حالت پاس و پرهيز نگاه داريد. همانا خدا براى كافران عذابى خواركننده آماده كرده است.

زمانی که (تو، ای پیغمبر) در میانشان بودی و نماز (خوف) را برایشان بپا داشتی، دسته‌ای از آنان با تو به نماز ایستند، و باید که اسلحه‌ی خود را با خود داشته باشند، و وقتی که (نصف) نماز را با تو خواندند (سلام بدهند و به کشیک و نگهبانی بپردازند و) شما را (از دشمنان) بپایند و دسته‌ی دیگری که هنوز نماز را نخوانده‌اند، بیایند و با تو به نماز ایستند و احتیاط خود را مراعات و اسلحه‌ی خود را داشته باشند. کافران دوست می‌دارند کاش از اسلحه و کالاهای خود غافل می‌شدید و آنان یکباره بر شما تاخت می‌آوردند (و غافلگیرتان می‌کردند و در حین نماز دمار از روزگارتان بر می‌آوردند). اگر از باران ناراحت بودید یا بیمار بودید، گناهی بر شما نخواهد بود که اسلحه‌ی خود را زمین بگذارید (ولی باز هم تا آنجا که ممکن است وسائل سبک دفاعی را از خود دور نکنید) و احتیاط خویش را بدارید. بیگمان خداوند برای کافران عذاب خوارکننده‌ای فراهم ساخته است.

و هنگامی که در میانشان [:این مجاهدان] بودی پس برایشان نماز برپا داشتی، باید گروهی از آنان با تو (به نماز) بایستند و باید جنگ‌افزارهای خود را در بر گیرند. پس چون به سجده(ی نخستین) رفتند (برای اتمام نمازشان و مراقبت) باید پشت سر شما قرار گیرند و گروهی دیگر که هنوز نماز نگزارده‌اند باید بیایند و با تو (در ادامه‌ی جماعت) نماز گزارند و باید (حالت) بیمشان و جنگ‌افزارهایشان را (با خود) برگیرند. کسانی که کافر شدند دوست داشتند که ای کاش شما از جنگ‌افزارهایتان و (از) متاع‌هایتان غافل شوید، پس یکجا بر شما هجوم آورند. و هیچ گناهی بر شما نیست (که) اگر آزاری از بارانی شما را در رسید یا بیمار بودید، جنگ‌افزارهایتان را واگذارید و (همواره از ایشان) بر حذر باشید. بی‌گمان، خدا برای کافران عذابی خفّت‌بار آماده کرده است.

و اگر در میان ایشان بودی و بپای داشتی برای ایشان نماز را پس بایستد گروهی از ایشان با تو و برگیرند اسلحه خود را تا هرگاه به سجده روند باشند پشت سر شما و بیایند گروهی دیگر که نماز نگزارده‌اند پس نماز بگزارند با تو و بردارند با خود اسلحه و آمادگی خویش را دوست داشتند آنان که کفر ورزیدند کاش غفلت می‌کردید از خواسته‌ها و اسلحه خود تا بتازند بر شما به یک تاختن و باکی نیست بر شما اگر شما را آزاری از باران باشد یا بیمار باشید که بگذارید سلاحهای خود را و برگیرید بیمناکی و آمادگی خویش را همانا خدا آماده کرده است برای کافران عذابی خوارکننده را

النساء ١٠١	آیه ١٠٢	النساء ١٠٣
سوره : سوره النساء نزول : ٨ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٧٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لِیَأْخُذُوا»: فاعل این فعل، یعنی ضمیر (و) می‌تواند به نمازگزاران و یا کشیک دهندگان برگردد. «فَإِذا سَجَدُوا»: منظور از سجده در اینجا نماز است. یعنی: گروه اوّل یک رکعت را با امام می‌خوانند و امام پس از اتمام یک رکعت نماز را طول می‌دهد و اینان یک رکعت دیگر را به تنهائی می‌خوانند و سلام می‌دهند و به جبهه جنگ می‌روند. سپس گروه دوم می‌آیند و پشت سر امام می‌ایستند و یک رکعت را با او می‌خوانند و امام سلام می‌دهد و آنان بلند می‌شوند و رکعت دیگری را به تنهائی می‌خوانند و سلام می‌دهند. «حِذْر»: احتیاط. پرهیز. «فَیَمِیلُونَ»: یورش آورند. «مَیْلَةً»: یورش.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

فَإِنْ‌ خِفْتُمْ‌ فَرِجَالاً أَوْ... (۱)

وَ إِذَا ضَرَبْتُمْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌... (۵) وَ إِذَا ضَرَبْتُمْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌... (۹) خُذْ مِنْ‌ أَمْوَالِهِمْ‌ صَدَقَةً... (۵)

تفسیر

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- به نماز ایستادن گروهى از مسلمانان و پاسدارى گروهى دیگر، شیوه برپایى نماز خوف به صورت جماعت (و إذا کنت فیهم فاقمت لهم الصلوة ... و لتأت طائفة اخرى لم یصلوا)

۲- صلاحدید برگزارى نماز جماعت در میدان نبرد، بر عهده فرمانده نیروهاست. (و إذا کنت فیهم فاقمت لهم الصلوة) اسناد اقامه نماز به پیامبر(ص) (فاقمت ...)، اشاره به این است که اختیار تشکیل نماز جماعت بر عهده و صلاحدید پیامبر(ص) و یا فرماندهى نیروهاست.

۳- وجوب برپا کردن نماز، حتى در میدان رزم و شرایط دشوار (و إذا کنت فیهم فاقمت لهم الصلوة)

۴- اهمیت ویژه نماز و برگزارى آن به جماعت (و إذا کنت فیهم فاقمت لهم الصلوة ... و لیاخذوا حذرهم و اسلحتهم)

۵- حراست مجاهدان نمازگزار توسط رزمندگان دیگر، شرط برگزارى نماز خوف به جماعت (فلتقم طائفة ... سجدوا فلیکونوا من ورائکم) جمله «فلیکونوا من وارئکم»، علاوه بر بیان وجوب حراست از گروه نمازگزار، دلالت بر شرطیت حراست براى نماز خوف دارد.

۶- گروه اول از نمازگزاران نماز خوف، تا پایان دو سجده رکعت اول، باید نماز را به جماعت و بقیه را فرادا به جاى آورند. (فلتقم طائفة ... و لتأت طائفة اخرى لم یصلوا فلیصلوا معک) تفریع جمله «فاذا سجدوا» بر «فلتقم»، دلالت مى کند که گروه اول باید تا پایان دو سجده، نماز را به جماعت بخوانند و چون نماز خوف با دو سجده پایان نمى پذیرد، باید بقیه به صورت فرادا به جا آورده شود.

۷- گروه نخست از نمازگزاران پس از اتمام نماز خوف، باید به پاسداراى بپردازند تا گروه دیگر براى اقامه نماز جماعت حاضر شوند. (فاذا سجدوا فلیکونوا من ورائکم و لتأت طائفة اخرى لم یصلوا فلیصلوا)

۸- هر دو دسته از مجاهدان برگزار کننده نماز خوف، باید به یک امام اقتدا کنند. (فلتقم طائفة منهم معک ... و لتأت طائفة اخرى لم یصلوا فلیصلوامعک)

۹- وجوب همراه داشتن سلاح و حفظ هوشیارى و احتى اط، به هنگام اداى نماز خوف (و لیأخذوا اسلحتهم ... و لیأخذوا حذرهم و اسلحتهم) ظاهراً مراد از ضمیر در «لیأخذوا» همان کسانى هستند که به نماز ایستاده اند، نه آن گروهى که مشغول پاسدارى هستند.

۱۰- لزوم احتى اط و هوشیارى بیشتر مجاهدان، به هنگام تعویض و جابجایى در نماز خوف * (و لیأخذوا حذرهم و اسلحتهم) تصریح به لزوم هوشیارى در مورد دسته دوم (و لیأخذوا حذرهم)، بیانگر ضرورت احتى اط بیشتر در تعویض و جابجایى دارد.

۱۱- لزوم بستن راه بهره بردارى دشمن از فرصتها، با هوشیارى و احتى اط بیشتر (و لیأخذوا اسلحتهم ... و لیأخذوا حذرهم و اسلحتهم)

۱۲- برابرى نقش هوشیارى و آمادگیهاى لازم نظامى در جنگ، با سلاح و تجهیزات (و لیأخذوا حذرهم و اسلحتهم) مراد از «حذر» احتراز از دشمن است که از آن به هوشیارى نظامى تعبیر شده است. و چون هوشیارى در برابر دشمن را در کنار آمادگى تسلیحاتى آورده و هر دو را با کلمه «اخذ» (گرفتن) تعبیر کرده، دلالت بر کارسازى یکسان آنها دارد; بلکه تقدم «حذر» مى تواند حاکى از اهمیت بیشتر آن باشد.

۱۳- رعایت نظم و انضباط دقیق، اصلى لازم در جنگ، حتى به هنگام عبادت (فلتقم طائفة منهم معک و لیأخذوا اسلحتهم ... و لتأت طائفة اخرى)

۱۴- خطر شبیخون کافران، دلیل به همراه داشتن اسلحه به هنگام نماز در میدان جنگ (و لیأخذوا حذرهم و اسلحتهم ودالذین کفروا لو تغفلون)

۱۵- کافران، در کمین و مترصد فرصت براى حمله و شبیخون به مسلمانان (ودالذین کفروا لو تغفلون عن اسلحتکم و امتعتکم فیمیلون علیکم میلة واحدة) جمله «ودالذین ...»، بیان یک اصل کلى است و همراه داشتن اسلحه به هنگام نماز براى پیشگیرى، تنها یک مصداق از آن است.

۱۶- در کمین بودن کافران براى ضربه زدن به مسلمانان، دلیل ضرورت آمادگى نظامى و تدارکاتى، براى دفع هجوم آنان (ودالذین کفروا لو تغفلون عن اسلحتکم و امتعتکم فیمیلون علیکم میلة واحدة)

۱۷- غفلت مسلمانان از سلاح و ساز و برگ خویش، زمینه ساز طمع دشمنان براى شبیخون (ودالذین کفروا لو تغفلون عن اسلحتکم و امتعتکم فیمیلون علیکم میلة واحدة)

۱۸- ضرورت برنامه ریزى در جنگ، با در نظر گرفتن همه شرایط (فلتقم طائفة ... و لیأخذوا اسلحتهم ... فیمیلون علیکم میلة واحدة) آیه شریفه علاوه بر بیان نحوه نماز و نظم و ترتیب خاص آن، به مسلمانان مى آموزد که باید در رویارویى با دشمنان همواره برنامه هایى منظم و دقیق را پى ریزى کنند تا از هجوم آنان در امان باشند.

۱۹- کافران در اندیشه تهاجمى یکباره به مسلمین در شرایط مناسب (ودالذین کفروا لو تغفلون عن اسلحتکم و امتعتکم فیمیلون علیکم میلة واحدة) کلمه «میل» هنگامى که به «على» متعدى شود، به معناى هجوم بردن است.

۲۰- حفظ آمادگى نظامى و تدارکاتى در برابر خطر هجوم دشمنان، وظیفه مسلمانان (ودالذین کفروا لو تغفلون عن اسلحتکم و امتعتکم فیمیلون علیکم میلة واحدة)

۲۱- معافیت مسلمانان از حمل سلاح، به هنگام نماز خوف در صورت بیمارى و یا در آزار بودن به واسطه بارش باران (و لاجناح علیکم ان کان بکم اذىً من مطر او کنتم مرضى ان تضعوا اسلحتکم)

۲۲- حمل سلاح به هنگام نماز خوف، در صورت مشقت، واجب نیست. (و لاجناح علیکم ان کان بکم اذىً من مطر او کنتم مرضى ان تضعوا اسلحتکم) به نظر مى رسد باران به عنوان مصداقى براى «اذى» ذکر شده باشد، نه اینکه حکم، مخصوص اذیت ناشى از باران باشد.

۲۳- انعطاف پذیرى قوانین اسلام در امور نظامى و عبادى (و لاجناح علیکم ان کان بکم اذىً من مطر او کنتم مرضى ان تضعوا اسلحتکم)

۲۴- کسانى که در نماز خوف مجاز به زمین گذاشتن سلاح خویش هستند، باید همچنان هوشیار و مراقب باشند. (و لاجناح علیکم ... ان تضعوا اسلحتکم و خذوا حذرکم)

۲۵- شکست زبونانه کافران، در گرو کوشش مجاهدان براى فراهم سازى تجهیزات و هوشیارى آنان در برابر هجوم غافلگیرانه دشمن (و لیأخذوا حذرهم ... و خذوا حذرکم إنّ اللّه اعد للکفرین عذاباً مهیناً) جمله «ان اللّه ...» مى تواند تعلیل براى فرمان خداوند به گرفتن اسلحه و حفظ هوشیارى باشد، بر این مبنا مراد از عذاب مهین، شکست زبوبانه دشمنان خواهد بود.

۲۶- خداوند، عذابى خوارکننده براى کافران فراهم کرده است. (إنّ اللّه اعد للکفرین عذاباً مهیناً)

۲۷- کافران، مردمى مغرور و متکبر * (إنّ اللّه اعد للکفرین عذاباً مهیناً) توصیف «عذاب» به «مهین» (خوار کننده)، اشاره به غرور و تکبر کافران دارد.

۲۸- کفر، زمینه ساز خوارى و ذلت انسان (إنّ اللّه اعد للکفرین عذاباً مهیناً)

موضوعات مرتبط

• آمادگى نظامى:۱۲، ۱۷، ۲۰ آثار آمادگى نظامى ۱۲، ۱۷، ۲۰ ۲۵ ; اهمیت آمادگى نظامى ۱۲، ۱۷، ۲۰ ۱۶
• احکام:۱، ۳، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۲۱، ۲۲، ۲۴ انعطاف پذیرى احکام ۱، ۳، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۲۱، ۲۲، ۲۴ ۲۳ ; فلسفه احکام ۱، ۳، ۵، ۶، ۷، ۸، ۹، ۲۱، ۲۲، ۲۴ ۱۴
• اسلام: ویژگى اسلام ۲۳
• اسلحه: حمل اسلحه ۲۱، ۲۲
• بیمار: احکام بیمار ۲۱
• تجهیزات نظامى: نقش تجهیزات نظامى ۲۵
• جنگ: برنامه ریزى در جنگ ۱۸ ; پاسدارى در جنگ ۷ ; زیرکى در جنگ ۹، ۱۰، ۱۲، ۲۴ ; فرماندهى در جنگ ۲ ; نظم در جنگ ۱۳
• خدا: عذاب خدا ۲۶
• دشمنان: خطر دشمنان ۲۰ ; زمینه تهاجم دشمنان ۱۷
• ذلّت: زمینه ذلّت ۲۸
• زیرکى:
• شکست:
• عبادت:
• غفلت:
• کافران:
• کفر:
• مبارزه:
• متکبّران:۲۷
• مسلمانان:
• مصالح:
• نماز:
• واجبات:۳، ۹