النحل ٤٥
ترجمه
| النحل ٤٤ | آیه ٤٥ | النحل ٤٦ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَکَرُوا السَّیِّئَاتِ»: توطئه بدیها را چیدند. نیرنگهای زشت را پی‌ریزی کردند. واژه (السیّئات) صفت موصوف محذوف (الْمَکَراتِ) است، یعنی: مَکَرُوا الْمَکَراتِ السیّئات. یا این که مفعول فعل (مَکَرُوا) است اگر به معنی (عَمِلُوا) باشد. «یَخْسِفَ»: به زمین فرو ببرد (نگا: قصص / و ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ کَمْ مِنْ قَرْيَةٍ أَهْلَکْنَاهَا... (۰) أَ فَأَمِنُوا أَنْ تَأْتِيَهُمْ... (۵) أَ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ... (۳) أَمْ أَمِنْتُمْ مَنْ فِي السَّمَاءِ... (۱)
تفسیر
- آيات ۴۱ - ۶۴،سوره نحل
- مقصود از حسنه در دنيا كه خداوند به مهاجرين وعده داده مجتمع صالح اسلامى است
- علت توصيف مهاجرين به دو صفت صبر و توكل
- مفاد آيه : ((و ما ارسلنا من قبلك الا رجالا...)) حصر رسالت در بشر عادى است
- معنا و موارد استعمال كلمه : ((ذكر))
- مراد از اهل ذكر در فاسئلوا اهل الذكر)) و اينكه مخاطبين اين خطاب كيانند
- معنا و مفاد آيه : ((و انزل اليك الذكر لتبين للناس مانزل اليهم ...))
- وجوهى كه مفسرين در تفسير آيه گفته اند
- حجت بودن بيانات رسول الله و عترت او (ائمه ) عليهم الصلاة و السلام
- انذار و تهديد مشركين كه از در مكه به خدا و پيامبرانش گناه مى كردند (مكروا السيئات )
- مراد از ((اخذ در تقلب )) و ((اخذ بر تخوف )) كه مشركين بدان تهديد شده اند
- گردش سايه اشياء نشانه خضوع و سجود موجودات در برابر خداست
- سجده جنبندگان آسمانها و زمين براى خدا به معناى خضوع وتذلل آنان در برابر خدا است
- توضيحى درباره استكبار در مقابل مخلوق و درمقابل خالق
- توضيحى درباره در مقابل مخلوق و در مقابل خالق
- وجه عدم استكبار عملى ملائكه در برابر خداى سبحان
- رد استدلال برخى به آيه : ((يخافون ربهم ...)) براىقول به اينكه ملائكه مكلف بوده خوف و رجا دارند وافضل از بشر هستند
- مقصود از جمله : ((لا تتخدوا الهين اثنين )) و معنايى كه از نهى از دو خدا گرفتن استفادهمى شود
- لازمه مالكيت مطلقه خدا اين است كه فقط او معبود و دين دائما از او باشد (له الدين و اصبا)
- در تنگناها و شدائد، اميد بستن به مسبب الاسباب و دست به دامان او شدن فطرى انسان است
- توضيح اينكه كفران نعمت غات و غرض شرك ورزيدن مشركين است
- مقصود از اينكه مشركين بخشى از روزى خود را نصيب ((ما لا يعملون )) قرار مى دهند
- منشاء و سبب اينكه مشركين ملائكه را مؤ نث و دختران خدا مى دانستند
- معناى جمله : ((و لهم ما يشتهون )) و گفتگوئى كه در مورد شده است
- حكايت دختر كشى مشركين و نكوهش آن
- ايمان به آخرت منبع همه خيرات و بركات و ايمان نداشتن به آخرت ريشه همه گناهاناست .
- منزه بودن خداى تعالى از هر قبيح عقلى و طبعى و از اتصاف به صفات ممكنات
- معناى جمله ((ولله المثل الاعلى ))
- اگر خدا مردم را به ظلمشان اخذ كند دابه اى روى زمين نخواهد ماند
- بيان ضعف استدلال به اين آيه براى قول به معصوم نبودن انبياء
- مراد از ((امم )) و ((اليوم )) در آيه : ((تالله لقد ارسلنا الى امم من قبلك ...))
- رواياتى كه در آنها اهل ذكر در جمله : ((فاسئلوااهل الذكر)) به اهل بيت عليهم السلام تفسير شده است
- بيان اينكه با توجه به سياق آيات مراد از اهل ذكراهل كتاب است و با قطع نظر از خصوص آيه مراداهل بيت عليهم السلام مى باشد
- چند روايت در معناى : ((فاسئلوا اهل الذكر))، ((افا من الذين مكروا))، ((له الدين واصبا)) و ((لله المثل الاعلى ))
نکات آیه
۱- خداوند، توطئه گران علیه پیامبر(ص) را به فرو بردن در زمین، تهدید کرد. (أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض) مراد از «الذین مکروا» به قرینه آیات پیش - که درباره مشرکان و سنگ اندازیهاى آنان علیه پیامبر(ص) و قرآن بود - کسانى اند که سد راه پیامبر(ص) مى شدند.
۲- شبهه اندازى درباره معاد و پیامبرى رسول اکرم(ص)، عملى زشت و نکوهیده است. (و أقسموا بالله جهد أیمنهم لایبعث الله من یموت ... و ما أرسلنا من قبلک إلاّ رجالاً نوحى إلیهم ... أفأمن الذین مکروا السیّئات) «سیّئات» (جمع سیّئة) به معناى هر عمل زشت است و مراد از «السیّئات» در آیه - به قرینه «فأصابهم سیّئات ما عملوا» - مى تواند شبهاتى باشد که در آیات قبل از سوى مشرکان مطرح شده بود.
۳- احساس امنیت مشرکان توطئه گر علیه پیامبر(ص)، مورد سرزنش خداوند است. (أفأمن الذین مکروا السیّئات) همزه «أفأمن» براى استفهام توبیخى است.
۴- بدکاران، هیچ گاه نباید از عذابهاى الهى احساس امنیت بکنند. (أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض)
۵- هرگونه تلاشى براى بازداشتن پیامبر(ص) از هدف خویش، زشت است. (أفأمن الذین مکروا السیّئات) «مکر» در لغت به معناى بازداشتن شخص از هدفش است و «السیّئات» مفعولٌ به براى «مکروا» مى باشد و متضمن معناى فعلى متعدى مثل «عملوا» است.
۶- زمین، از جمله ابزارهاى عذاب الهى است. (أن یخسف الله بهم الأرض)
۷- طراحان و برنامه ریزان کارهاى زشت، در معرض انواع عذابهاى الهى اند. (أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض أو یأتیهم العذاب من حیث لایشعرون)
۸- قدرت خداوند، فوق مکر و توطئه طراحان و توطئه گران علیه پیامبر(ص) (أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض)
۹- ایجاد شبهه در ذهن مردم درباره خدا، معاد و پیامبر(ص)، از راه کارهاى بسیار زشت مشرکان جهت بازداشتن پیامبر(ص) از هدف خویش قالوا لو شاء الله ما عبدنا من دونه من شىء ... و أقسموا بالله ... لایبعث الله من یموت ... و ما أرسلنا من قبلک إلاّ رجالاً نوحى إلیهم ... أفأمن الذین مکروا السیّئات این برداشت بنابر صفت بودن «سیئات» براى مصدر محذوفى که مفعول مطلق فعل «مکروا» بوده، مى باشد. بنابراین مراد از مکرهاى بد و سوء همین نکته هایى است که از سوى مشرکان در باره خدا، معاد و پیامبر(ص) گفته مى شد.
۱۰- ارتکاب برخى از گناهان، عذاب دنیوى در پى دارد. (أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض أو یأتیهم العذاب)
۱۱- برخى از گناهان، کیفر فرو رفتن در زمین را در پى دارد. (أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض)
۱۲- تهدید شدن مشرکان توطئه کننده علیه پیامبر(ص) به عذابى غیر مترقبه و غیر قابل پیش بینى (أفأمن الذین مکروا السیّئات ... أو یأتیهم العذاب من حیث لایشعرون)
۱۳- عذابهاى الهى، قابل درک و پیش بینى و دفع نیست. (أو یأتیهم العذاب من حیث لایشعرون)
۱۴- مرتکبان کارهاى زشت و توطئه گران علیه پیامبر(ص) و دین، در معرض عذابهاى گوناگونند. (أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض أو یأتیهم العذاب)
۱۵- دخالت خداوند در جلوگیرى از ادامه توطئه توطئه کنندگان علیه پیامبران و دین، آن هنگامى که توطئه ها انبوه و سنگین شود. (أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض أو یأتیهم العذاب) اسناد «خسف» (فرو رفتن در زمین) و عذاب به خداوند براى رویارویى با توطئه گران، از نوعى عدم تحمل توطئه علیه پیامبر(ص) و دین حکایت مى کند. جمع آورده شدن «سیّئات» با الف و لام، که مفید عموم است، مى تواند حاکى از ابعاد مختلف و سنگینى توطئه و گوناگونى آن باشد.
روایات و احادیث
۱۶- «عن أبى عبدالله(ع) سئل عن قول الله: «أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض» قال: هم أعداء الله و هم یمسخون و یقذفون و یسیخون فى الأرض;[۱] از امام صادق(ع) در باره سخن خداوند «أفأمن الذین مکروا السیّئات أن یخسف الله بهم الأرض» سؤال شد، حضرت در پاسخ فرمود: آنان دشمنان خداوندند. آنان مسخ شده و هدف قرار مى گیرند و در زمین فرو مى روند».
موضوعات مرتبط
- انذار: انذار از عذاب ۱۲; انذار از فروروى در زمین ۱
- بدکاران: حتمیت عذاب بدکاران ۴; عذاب بدکاران ۱۴
- توطئه گران: عذاب توطئه گران ۷
- خدا: انذارهاى خدا ۱; سرزنشهاى خدا ۳; شبهه افکنى درباره خدا ۹; قدرت خدا ۸; کیفر دشمنان خدا ۱۶; نقش خدا ۱۵; ویژگیهاى عذابهاى خدا ۱۳
- دین: عذاب دشمنان دین ۱۴; ممانعت از توطئه علیه دین ۱۵
- زمین: فروروى در زمین ۱۶; موجبات فروروى در زمین ۱۱
- عذاب: ابزار عذاب ۶; احساس مصونیت از عذاب ۴; پیش بینى عذاب ۱۳; دفع عذاب ۱۳; عذاب با زمین ۶; موجبات عذاب دنیوى ۱۰
- عمل: عذاب طراحان عمل ناپسند ۷; عمل ناپسند ۲، ۵
- گناه: آثار گناه ۱۰; کیفر دنیوى گناه ۱۰; کیفر گناه ۱۱
- محمد(ص): انذار دشمنان محمد(ص) ۱، ۱۲; توطئه دشمنان محمد(ص) ۸، ۹;سرزنش توطئه علیه محمد(ص) ۵; سرزنش دشمنان محمد(ص) ۳; سرزنش شبهه افکنى درباره محمد(ص) ۲; شبهه افکنى درباره محمد(ص) ۹; عذاب دشمنان محمد(ص) ۱۴; مکر دشمنان محمد(ص) ۸; ممانعت از توطئه علیه محمد(ص) ۱۵
- مشرکان: انذار مشرکان ۱۲; سرزنش احساس امنیت مشرکان ۳; عمل ناپسند مشرکان ۹; فلسفه شبهه افکنى مشرکان ۹
- معاد: سرزنش شبهه افکنى در معاد ۲; شبهه افکنى در معاد ۹
منابع
- ↑ تفسیر عیاشى، ج ۲، ص ۲۶۱، ح ۳۵; نورالثقلین، ج ۳، ص ۵۹، ح ۱۰۵. در نسخهء عیاشى «یسیحون» است و این کلمه از نسخهء نورالثقلین - که صحیح به نظر مى رسد - نقل گردیده است.
