الأنعام ٢٤
ترجمه
| الأنعام ٢٣ | آیه ٢٤ | الأنعام ٢٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أُنظُرْ»: بنگر. مراد این است که دقّت کن و با چشم عقل ببین. «ضَلَّ عَنْهُمْ»: از ایشان ناپدید گردید. (ضَلَّ) در اینجا به معنی (غابَ) است.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعاً... (۱)
بَلْ بَدَا لَهُمْ مَا کَانُوا... (۲) وَ لَقَدْ جِئْتُمُونَا فُرَادَى کَمَا... (۲)
تفسیر
- آيات ۳۲ - ۲۱، سوره انعام
- توضيح اينكه افترا زننده بر خداى عزوجل و تكذيب كننده آيات او از هر ظالمى ظالم تراست .
- قول به جواز شفاعت پيغمبر (ص ) و ائمة معصومين (ع ) و اولياء الله شرك نيست .
- معناى (( فلاح )) .
- توضيح اينكه : ظالمان (( فلاح )) نمى يابند و به آرزوها و اهداف خود نمى رسند (انهلا يفلح الظالمون ).
- بيان اينكه مشركين در قيامت آلهه دروغين خود را نمى يابند.
- سرّ دروغگويى كفار در روز قيامت .
- مواجه شدن با آتش و هول روز قيامت كفار را به تمناى رجوع به دنيا وادار مى كند نه ظهور حق .
- وجوه نه گانه اى كه درباره (( بل بدالهم من الله ... )) گفته شده است .
- دروغ گفتن كفار، در آرزوى رجوع به دنيا و عدم تكذيب آيات خدا.
- روايات و شواهدى در مورد ايمان جناب ابوطالب .
- دو روايت در مورد عالم ذر، در ذيل جمله : (( و لو ردوا العادوا لما عنه ... )) .
تفسیر نور (محسن قرائتی)
انْظُرْ كَيْفَ كَذَبُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ «24»
بنگر كه چگونه عليه خود دروغ گفتند و (تمام بت‌ها و شريكان كه همواره مى‌ساختند از نزد آنان محو شد و) آنچه به دروغ و افترا به خدا نسبت مى‌دادند از دستشان رفت.
نکته ها
امام صادق عليه السلام فرمود: «مراد از «فتنه» در «لَمْ تَكُنْ فِتْنَتُهُمْ»، معذرت‌خواهى مشركان مى‌باشد». «3» «ضلّ الشىء» به معناى ضايع شدن، هلاكت و نابودى چيزى است. «4»
«1». مفاتيح الجنان.
«2». كافى، ج 1، ص 67.
«3». تفسير مجمع‌البيان.
«4». لسان العرب.
جلد 2 - صفحه 432
دروغگويان به مقتضاى خصلتى كه در دنيا كسب كرده‌اند، در قيامت نيز دروغ مى‌گويند.
«وَ اللَّهِ رَبِّنا ما كُنَّا مُشْرِكِينَ»، چنانكه در جاى ديگر مى‌خوانيم: «يَوْمَ يَبْعَثُهُمُ اللَّهُ جَمِيعاً فَيَحْلِفُونَ لَهُ كَما يَحْلِفُونَ لَكُمْ وَ يَحْسَبُونَ أَنَّهُمْ عَلى شَيْ‌ءٍ أَلا إِنَّهُمْ هُمُ الْكاذِبُونَ» «1»
حضرت على عليه السلام در ذيل آيه در حديثى مى‌فرمايد: «بعد از اين دروغ، بر لبشان مهر زده مى‌شود و ساير اعضاى آنان حقّ را بازگو مى‌كنند». «2»
امام صادق عليه السلام فرمود: روز قيامت خداوند آن چنان عفو وبخشش مى‌كند كه به ذهن هيچ كس خطور نمى‌كند، تا آن اندازه كه مشركان نيز مى‌گويند: ما مشرك نبوديم، (تا مشمول عفو الهى شوند). «3»
پیام ها
1- قيامت، آن چنان حتمى است كه گويا هم اكنون نيز حاضر است. «انْظُرْ» و نفرمود: «ستنظر». (پيامبر صلى الله عليه و آله در دنيا نيز مى‌تواند باچشم ملكوتى، شاهد صحنه‌هاى قيامت باشد.)
2- تكيه‌گاه‌هاى غير الهى نابود خواهد شد. «ضَلَّ عَنْهُمْ»
3- در دادگاه الهى، نه دروغ انسان كارساز است، نه سوگند او. «ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ»
4- آن همه اصرار بر تكيه‌گاه‌هاى غير الهى، خيالى بيش نيست. «وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
انْظُرْ كَيْفَ كَذَبُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ «24»
«1» تفسير صافى، جلد 2، صفحه 113.
«2» مؤمنون، 107.
«3» تفسير صافى، جلد 2، صفحه 113 (بنقل از كافى)
تفسير اثنا عشرى ج3 244
«4» منهج ج 3 ص 359.
تفسير اثنا عشرى، ج3، ص: 244
انْظُرْ كَيْفَ كَذَبُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ: نظر نما چگونه دروغ گويند بر نفسهاى خود به نفى شرك از آن وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ: و گم شود از آنها آنچه بوده باشند كه افترا مى‌كردند از شركاء يعنى نفع به ايشان نرسانند در تخلص از عذاب ابدى، و خائب و خاسر مى‌باشد. در «احتجاج» «1»- حضرت امير المؤمنين عليه السّلام ذكر اهوال روز قيامت فرمايد: پس جمع شوند در موطن ديگر و استنطاق شوند در آن. پس گويند قسم به خداى، اى پروردگار ما، نبوديم ما مشرك و اين جماعت مقر به توحيدند در دار دنيا، پس فايده ندهد ايشان را ايمان آنها به خدا با مخالفت پيغمبران و شك در آنچه خدا نازل فرموده به ايشان و به سبب نقض عهد در اوصياى انبياء و تبديل كردن آنها چيز پست را به مقابل آنچه خير است. پس تكذيب فرمايد خداى تعالى آنان را در نسبت دادن ايمان به خود، و حال آنكه اين نسبت دروغ است. على بن ابراهيم رحمه اللّه فرمايد: آيه در شأن قدريه اين امت است، محشور فرمايد حق تعالى ايشان را روز قيامت با صابئين و نصارى و مجوس. پس گويند «وَ اللَّهِ رَبِّنا ما كُنَّا مُشْرِكِينَ» خداوند فرمايد «انْظُرْ كَيْفَ كَذَبُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ» (الخ) «2». عقاب الاعمال- ابن بابويه رحمه اللّه از حضرت باقر عليه السّلام فرمود: محشور مى‌شوند تكذيب كنندگان قدر الهى از قبور به حالتى كه مسخ شده‌اند به ميمون و خوك. «3»
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
انْظُرْ كَيْفَ كَذَبُوا عَلى أَنْفُسِهِمْ وَ ضَلَّ عَنْهُمْ ما كانُوا يَفْتَرُونَ «24»
ترجمه
بنگر چگونه دروغ بستند بر خودهاشان و گمشد از آنها آنچه بودند كه افترا ميزدند.
تفسير
اظهار تعجب است از كيفيت دروغ آنها كه چه قدر واضح است بنابر آنكه مراد مشركان باشند و چه اندازه راست نما است در صورتى كه مراد اهل سنت باشند به بيانيكه در آيه سابقه گذشت و در هر حال مراد از گمشدن افتراء آنها بخدا باطل و بى‌نتيجه شدن ادعاء آنها است كه خدا شريك دارد و شفاعت بتان را قبول ميفرمايد يا سلطنت ظاهرى را حق غير ولى فرموده است و در احتجاج از امير المؤمنين (ع) نقل نموده كه در يكى از مواقف قيامت سؤال و جواب ميشود بر طبق دو آيه قبل از اين آيه از كسانيكه در دنيا اقرار بتوحيد نمودند ولى بحال آنها فائده نداشت چون با پيغمبران مخالفت نمودند و شك كردند در آنچه ايشان از طرف خداوند اظهار نمودند و نقض كردند عهود خودشان را در باره اوصياء ايشان مانند بنى اسرائيل كه بجاى خير ادنى را اختيار نمودند پس تكذيب فرمود خداوند آنها را در ايمانيكه بخود بسته بودند بمفاد اين آيه شريفه و قمى ره مقطوعا روايت فرموده است كه اين آيه در شأن قدريّه اين امت است كه خداوند آنها را با صابئان و نصارى و مجوس محشور ميفرمايد پس قسم ياد ميكنند بر طبق آيه سابقه كه ما مشرك نبوديم و خداوند اين آيه را بآنها جواب ميدهد بعد امام ميفرمايد كه پيغمبر (ص) فرمود از براى هر امتى مجوسى است و مجوس اين امت آنانند كه ميگويند قدر نيست و گمان مى‌كنند كه مشيت و قدرت از براى آنها است و خدا امر را بآنها واگذار فرموده است بنظر حقير اشاره است بگمان اهل سنت كه تصوّر نمودند تعيين خليفه را خداوند بآنها واگذار كرده است زيرا اين امر از اعظم امورى است كه خداوند مقدر فرموده است و اختيار آنرا بكسى واگذار نكرده تا منطبق شود بر آيات و روايات سابقه و اللّه اعلم.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
انظُر كَيف‌َ كَذَبُوا عَلي أَنفُسِهِم وَ ضَلَّ عَنهُم ما كانُوا يَفتَرُون‌َ «24»
ببين چگونه دروغ گفتند بر نفوس خود و از دست آنها رفت و مفقود شد آنچه را که بودند افتري مي‌بستند.
انظُر از روي تعجب نگاه كن ببين كَيف‌َ كَذَبُوا عَلي أَنفُسِهِم که چگونه دروغ ميگويند بر خودشان که اينکه يك دروغ بزرگي است مثل اينكه منافق که ذره‌اي ايمان نداشته باشد و بگويد مؤمن هستم، يا فاسقي دعوي عدالت يا بخيلي دعوي سخاوت، جباني دعوي شجاعت، دشمني دعوي دوستي، مرائي دعوي خلوص و هكذا.
وَ ضَلَّ عَنهُم ما كانُوا يَفتَرُون‌َ فاعل ضل ماء در ما كانوا است که عبارت از اصنام و آلهه آنها است فرداي قيامت از دست آنها ميرود هر چه بگردند که بوسيله آنها نجات يابند آنها را پيدا نميكنند تا موقعي که در جهنم وارد شدند آنها را مي‌بينند که در عذاب هستند و بآنها افتراء بسته بودند و خداي خود ميدانستند.
36
برگزیده تفسیر نمونه
نکات آیه
۱- مشرکان در قیامت به دروغ منکر شرک ورزى خویش در دنیا مى شوند. (و اللّه ربنا ما کنا مشرکین. انظر کیف کذبوا على أنفسهم)
۲- شرک، باطل و اعتقاد به آن تحمیل دروغ بر خویشتن است. (انظر کیف کذبوا على أنفسهم) جمله «کذبوا ...» بیان حال مشرکان در دنیا مى تواند باشد. یعنى مشرکان در دنیا با عقیده شرک بر خود نیز دروغ بستند. زیرا فطرت و جان آدمى گواه بر توحید است.
۳- ظهور بطلان شرک و پوچى معبودهاى دروغین در قیامت (و ضل عنهم ما کانوا یفترون) از کاربردهاى فعل «ضل» جایى است که چیزى از بین رفته است و باطل شود. در لسان العرب آمده است: «ضل الشىء إذا ضاع»
۴- ظهور بى پایگى و پوچى عقیده شرک در قیامت، صحنه اى در خور تأمل و درس آموز (انظر کیف کذبوا على أنفسهم و ضل عنهم ما کانوا یفترون)
۵- مشرکان، على رغم اصرار بر شرک خویش در دنیا، در آخرت به شدت آنان را انکار مى کنند. (قالوا و اللّه ربنا ما کنا مشرکین ... و ضل عنهم ما کانوا یفترون) مفاد جمله «ما کانوا یفترون» ماضى استمرارى است که دلالت بر تداوم و اصرار مشرکان بر عقاید خویش در دنیا دارد.
۶- قیامت، روز تجلى حقایق و از میان رفتن پرده هاى اوهام است. (و ضل عنهم ما کانوا یفترون)
۷- پیامبر اکرم(ص) هم اکنون شاهد سرنوشت ذلتبار مشرکان در قیامت* (انظر کیف کذبوا على أنفسهم و ضل عنهم ما کانوا یفترون) فعل «انظر» خطاب به پیامبر (ص) است. توجه به گزینش این مخاطب ویژه، این احتمال را که پیامبر(ص) در دنیا نیز با چشم ملکوتى خود شاهد صحنه هاى قیامت هستند، تقویت مى کند.
۸- شرک، افترا و پندارى باطل و ساختگى است. (و ضل عنهم ما کانوا یفترون)
۹- دروغپردازى مشرکان، حتى در قیامت (انظر کیف کذبوا على أنفسهم و ضل عنهم ما کانوا یفترون)
موضوعات مرتبط
- خود: تحمیل دروغ بر خود ۲
- شرک: افتراى شرک ۸; بطلان شرک ۳، ۸; بى منطقى شرک ۴; حقیقت شرک ۲، ۸; ظهور بطلان شرک ۴
- عقیده: باطل ۲، ۸
- قیامت: دروغ در قیامت ۱; ظهور حقایق در قیامت ۳، ۴، ۶; یقین در قیامت ۶
- محمّد(ص): علم غیب محمّد(ص) ۷
- مشرکان: دروغگویى اخروى مشرکان ۱، ۹; ذلت اخروى مشرکان ۷; سرنوشت مشرکان ۷; مشرکان در قیامت ۱، ۵، ۹; مشرکان و انکار شرک ۱، ۵
- معبودان باطل: بطلان معبودان باطل ۳; معبودان باطل در قیامت ۳
