الأحزاب ٣٨
ترجمه
| الأحزاب ٣٧ | آیه ٣٨ | الأحزاب ٣٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«حَرَجٍ»: گناه. تقصیر. «فِیمَا فَرَضَ اللهُ لَهُ»: در چیزی و کاری که خدا آن را برای او معیّن و واجب کرده است (نگا: تحریم / . «سُنَّةَ اللهِ»: طریقه و شیوه‌کار خدا. واژه (سُنَّة) مفعول مطلق و در اصل چنین بوده است: سَنَّ اللهُ ذلِکَ سُنَّةً. «الَّذِینَ»: مراد انبیاء خدا است (نگا: اسراء / ). «قَدَراً مَّقْدُوراً»: این بخش اشاره به حتمی‌بودن فرمان الهی، و چه بسا ناظر به رعایت حکمت و مصلحت در آن است. یعنی فرمان خدا هم از روی حساب است و هم بی‌چون و چرا باید اجرا شود. واژه (قَدَر) یا به معنی همان قضا و قدر است. یعنی کار خدا از قضا و قدر سرچشمه می‌گیرد. یا به معنی ذُوقَدَر و یا این که اندازه و مقدار معیّن است. توصیف (قَدَراً) به (مَقْدُوراً) برای تأکید است. مثل: ظِلٌّ ظَلِیلٌ. لَیْلٌ أَلْیَلُ.
تفسیر
- آيات ۳۶ - ۴۰، سوره احزاب
- بيان مراد از قضاى خدا و رسول(صلى الله عليه و آله و سلم ) در اين آيه
- معناى آيه ((و ما كان لمؤ من و لا مؤ منة اذا قضى الله و رسوله امرا...))
- توضيح آيه : ((و اذ تقول للذى انعم الله عليه و انعمت عليه ...)) كه راجعه بهازدواج پيامبر(صلى الله عليه و آله و سلم ) با همسر پسر خوانده اش مى باشد
- بيان اينكه جمله ((و تخشى الناس والله احق ان تخشيه )) متضمن تاءييد و انتصار آنجناب است
- اشاره به اشتباه مفسرين در ارتباط با آيه فوق
- اشاره به فرق بين ((خوف )) و ((خشيت )) و اينكه خوف به انبياء (عليهم السلام )نسبت داده مى شود ولى خشيت از غير خدا از آنان نفى شده
- پاسخ به اعتراض مردم درباره ازدواج پيامبر با همسر پسرخوانده اش
- بحث روايتى (رواياتى پيرامون آيات مربوط به ازدواج پيامبر (صلى الله عليه و آله وسلم ) با همسر مطلقه زيد بن حارثه )
نکات آیه
۱ - پیامبر(ص)، در انجام دادن هر چه که خداوند براى او مباح و روا دانسته، هیچ منعى ندارد. (ما کان على النبىّ من حرج فیما فرض اللّه له) «حَرَج» به معناى «تنگنایى و در مضیقه بودن»، و «فرض» به معناى «مقرّر شده و معین شده» است (مفردات راغب).
۲ - خداوند، براى پیامبران پیشین، دستورها و احکام ویژه اى مقرّر کرده بود. (ما کان على النبىّ من حرج فیما فرض اللّه له سنّة اللّه فى الذین خلوا من قبل) «سنّة» مفعولٌ مطلق فعل محذوف است. مراد از «الذین خلوا» به قرینه آیه بعد (الذین یبلّغون رسالات اللّه) انبیاى پیشین اند.
۳ - در تنگنا نبودن پیامبران پیشین براى عمل به مقرّرات و احکام تعیین شده براى آنان، سنتّى خداوندى است. (ما کان على النبىّ من حرج فیما فرض اللّه له سنّة اللّه فى الذین خلوا من قبل)
۴ - آزادى عمل داشتن پیامبر(ص) در اعمالى که انجام دادن اش براى او روا و مباح بوده، سنتّى خداوندى است. (ما کان على النبىّ من حرج فیما فرض اللّه له سنّة اللّه فى الذین خلوا من قبل)
۵ - پیامبراکرم(ص) در انجام دادن برخى از کارهاى مباح و روا، در تنگنا بوده و شرایط مناسب اجتماعى براى او، فراهم نبوده است. (ما کان على النبىّ من حرج فیما فرض اللّه له) صدور چنین حکمى، از جانب خداوند درباره پیامبر(ص) حکایت مى کند که آن حضرت، در انجام دادن برخى از امور، مانند ازدواج با مطلَّقه پسرخوانده اش، در شرایط سختى قرار داشته است.
۶ - خداوند به حفظ شخصیت اجتماعى پیامبر(ص) اهتمام ویژه اى داشته است. (ما کان على النبىّ من حرج فیما فرض اللّه له) آیه، در صدد دفاع از ازدواج پیامبر(ص) با مطلَّقه پسرخوانده اش است. از آن جایى که طبق شأن نزول ها، ازدواج با مطلَّقه پسرخوانده، امرى شایسته نبوده و پیامبر(ص) که به فرمان خداوند، اقدام به آن کرده، احتمال داشت مورد شماتت قرار بگیرد خداوند، از آن حضرت دفاع کرده است. و این، حکایت از عنایت خداوند به آن حضرت دارد.
۷ - پیامبر خدا، ممکن است احکام و تکالیفى ویژه داشته باشد. (ما کان على النبىّ من حرج فیما فرض اللّه له)
۸ - فرمان هاى خداوند، حساب شده است. (و کان أمر اللّه قدرًا مقدورًا)
۹ - صدور فرمان ازدواج پیامبر(ص) با زینب، مطلَّقه پسرخوانده اش، امرى حساب شده بوده است. (زوّجنکها ... ما کان على النبىّ من حرج فیما فرض اللّه له ... و کان أمر اللّه قدرًا مقدورًا)
روایات و احادیث
۱۰ - «عن الرضا(ع) (فى قصّة زیدبن حارثة مع إمرأته): إنّ زیدبن حارثة طلّقها و اعتدت منه فزوّجهااللّه تعالى من نبیّه(ص) و أنزل بذلک قرآناً فقال عزّوجلّ: «فلمّا قضى زید منها وطراً زوّجناکها...» ثمّ علم عزّوجلّ أنّ المنافقین سیعیّبونه بتزویجها فأنزل «ما کان على النبىّ من حرج فیما فرض اللّه له...»;[۱] از امام رضا(ع) (در داستان زیدبن حارثه با همسرش) روایت شده که زیدبن حارثه، همسرش را طلاق داد. پس از این که عدّه او تمام شد، خدا، او را به ازدواج پیامبر درآورد و در این باره، آیه اى نازل کرد و فرمود: «فلمّا قضى زید...». خدا مى دانست که منافقان، به خاطر ازدواج او با همسر مطلّقه زید، به عیب گویى از او خواهند پرداخت، از این رو، این آیه را نازل کرد: ما کان على النبىّ من حرج...».
موضوعات مرتبط
- انبیا: اختصاصات انبیا ۷; تکلیف انبیا ۲، ۳، ۷
- تکلیف: سهولت تکلیف ۳
- خدا: اوامر خدا ۹; سنتهاى خدا ۳، ۴; دقت اوامر خدا ۸
- زینب بنت جحش: ازدواج زینب بنت جحش ۹، ۱۰
- محمد(ص): اختیارات محمد(ص) ۱، ۴; ازدواج محمد(ص) ۹، ۱۰; تکلیف محمد(ص) ۵; دفاع از محمد(ص) ۶; مشکلات محمد(ص) ۵; مقامات محمد(ص) ۶
منابع
- ↑ عیون أخبارالرضا(ع)، ج ۱، ص ۲۰۳، ب ۱۵، ح ۱- ; نورالثقلین، ج ۴، ص ۲۸۱، ح ۱۳۰.
