الفرقان ٧٧
ترجمه
| الفرقان ٧٦ | آیه ٧٧ | الفرقان ٧٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَا یَعْبَؤُاْ»: چه توجّهی به شما دارد و برایتان چه ارزشی قائل است؟ به شما اعتنائی ندارد و اهمّیّتی برایتان قائل نیست. در صورت اوّل واژه (ما) مفعول مطلق و متضمّن استفهام است، و در صورت دوم (ما) نافیه است. «دُعَآؤُکُمْ»: عبادت و پرستشتان. دعا و نیایشتان. «لَوْ لا»: جواب لَوْ لا محذوف است. «لِزاماً»: مصدر باب مفاعله و به معنی اسم فاعل، یعنی مُلازِم‌است. مراد این که نتیجه کار و جزای عملشان وبال گردنشان می‌گردد و مکافات خود را خواهند دید. به عبارت دیگر، تکذیب کفّار مقتضی عذاب و هلاک آنان در دنیا و آخرت بوده و موجب بدبختی ایشان خواهد شد.
تفسیر
- آيات ۶۳ - ۷۷، سوره فرقان
- صفات مؤ منين : تواضع و فروتنى ، و برخورد سالم درمقابل برخورد زشت و لغو جاهلان با ايشان
- رعايت اعتدال در انفاق : يكى از صفات مؤ منين
- معناى اينكه در وصف مؤ منان فرمود: ((لا يدعون مع الله الها آخر)) با توجه به عقيدهمشركان درباره عبادت خدا
- توجيه مخلد مرتكبين قتل ، زنا و ربا در عذاب
- وجوهى كه در معناى تبديل سيئات به حسنات (فاولئكيبدل الله سيئاتهم حسنات ) گفته شد.
- حسنه يا سيئه بودن عمل منوط به آثار عمل است وتبديل سيئات به حسنات نيز به معناى تبديل آثار است
- مراد از اينكه درباره مؤ منين فرمود: ((لا يشهدون الزورو اذا مروا باللغو مروا كراما))
- وصف ديگر عباد الرحمن : آيات خدا را كوركورانه و بدون معرفت و بصيرت نمى پذيرند
- معناى اينكه ايشان از خداوند مى خواهند: ((ما را براى متقين امام قرار بده ))
- معناى آيه شريفه : ((قل ما يعبوا بكم ربى لولا دعاوكم ...))
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات گذشته مربوط به اوصاف مؤ منين ، اسراف و اقتار،تبديل سيئات به حسنات و...)
نکات آیه
۱ - ارزش و منزلت انسان در پیشگاه خداوند، منوط به دعا و عبادت کردن او است. (قل مایعبؤا بکم ربّى لولا دعاؤکم) «عبأ» (ریشه «یعبؤا») در اصل به معناى ثقل و سنگین است و «ما» در «مایعبؤا» نافیه مى باشد. بر این اساس جمله «مایعبؤا بکم» به این معنا است که: «خدا وزن و ارزش براى شما قائل نبود». در باره «لولا دعاؤکم» دو دیدگاه میان مفسران ابراز شده است: ۱- «دعاؤکم» اضافه مصدر به فاعلش باشد که در این صورت «دعا» هم مى تواند در معناى لغوى خود به کار رفته باشد و هم مى تواند به معناى عبادت و بندگى باشد. شاهد این معنا آیه ۶۳ (و عبادالرحمان...) است; زیرا آیه مورد بحث درباره کسانى است که در مقابل عبادالرحمان قرار دارند. ۲- «دعاؤکم» اضافه مصدر به مفعولش باشد; که در این صورت «دعا» به معناى دعوت است; یعنى، «لولا دعاؤه إیّاکم إلى الإسلام; اگر نبود دعوت کردن خدا یا پیامبر شما را به سوى اسلام». گفتنى است برداشت فوق مبتنى بر دیدگاه نخست است.
۲ - دعا و عبادت، موجب توجه و عنایت خدا به انسان است. (قل مایعبؤا بکم ربّى لولا دعاؤکم)
۳ - انسان، منهاى دعا و عبادت، فاقد ارزش و منزلت در پیشگاه خداوند است. (قل مایعبؤا بکم ربّى لولا دعاؤکم)
۴ - فراخوانى انسان ها به اسلام، علت و فلسفه توجه و عنایت خداوند به آنان است. (قل مایعبؤا بکم ربّى لولا دعاؤکم)
۵ - مسلمانان، مورد توجه و عنایت خدا هستند. (قل مایعبؤا بکم ربّى لولا دعاؤکم)
۶ - ارزش و منزلت انسان در پیشگاه خداوند، منوط به پذیرش دین اسلام از سوى آنان است. (قل مایعبؤا بکم ربّى لولا دعاؤکم)
۷ - دعوت خدا و رسول او، مورد تکذیب مردم در نیمه نخست بعثت پیامبراسلام(ص) قرار گرفت. (قل مایعبؤا بکم ربّى لولا دعاؤکم فقد کذّبتم) برداشت یاد شده با توجه به این نکته است که آیه شریفه، در مکه نازل گردیده است که نیمه نخست رسالت پیامبراسلام(ص) در آن قرار داشت. بنابراین خطاب «کذّبتم» به مردم همین دوره از رسالت خواهد بود.
۸ - پیامد و کیفر تکذیب دعوت خدا و رسول او، همواره با تکذیب کنندگان بوده و آنان حتماً گرفتار آن خواهند شد. (فقد کذّبتم فسوف یکون لزامًا) برداشت یاد شده با توجه به دو نکته است: ۱- واژه «لزام» مصدر و به معناى لازم و پیوسته است. ۲- فاعل «یکون» ضمیرى است که به مصدر فعل «کذّبتم» بازمى گردد. بر این اساس معناى آیه چنین مى شود: «فسوف یکون جزاء التکذیب لازماًلکم».
۹ - کفر و تکذیب دین، داراى کیفر و پیامد قطعى و اجتناب ناپذیر است. (فقد کذّبتم فسوف یکون لزامًا)
۱۰ - تهدید شدن تکذیب کنندگان دعوت خدا و رسول او، به عذاب و کیفر از سوى خداوند (قل مایعبؤا بکم ربّى ... فقد کذّبتم فسوف یکون لزامًا) برداشت فوق، با توجه به این نکته است که آیه شریفه در مقام تهدید کافران و مشرکان است; همان طور که آیات گذشته در تشویق مؤمنان و بندگان خالص خدا بود.
۱۱ - «عن یزیدبن معاویة العجلى. قال: قلت لأبى جعفر(ع) کثرة القرائة أفضل أم کثرة الدعاء أفضل، قال کثرة الدعاء أفضل، و قرء هذه الآیة; یزیدبن معاویه عجلى گوید: به امام باقر(ع) گفتم: زیاد خواندن قرآن بهتر است یا زیاد دعا کردن؟ فرمود: زیاد دعا کردن با فضیلت تر است و این آیه را قرائت فرمود: «قل مایعبؤا ربّى لولا دعاؤکم...». ۱- مجمع البیان، ج ۷، ص ۲۸۵; نورالثقلین، ج ۴- ، ص ۴۴، ح ۱۴۸.
موضوعات مرتبط
- ارزشها: ملاک ارزشها ۱، ۳، ۶
- اسلام: آثار اسلام ۶; اهمیت دعوت به اسلام ۴
- انذار: انذار از عذاب ۱۰
- خدا: انذارهاى خدا ۱۰; تکذیب دعوتهاى خدا ۷; حتمیت کیفر مکذبان دعوتهاى خدا ۸; زمینه لطف خدا ۲; فلسفه لطف خدا ۴
- دعا: آثار دعا ۱، ۲، ۳; فضیلت دعا ۱۱
- دین: حتمیت کیفر تکذیب دین ۹
- شخصیت : آسیب شناسى شخصیت ۳
- عبادت: آثار عبادت ۱، ۲، ۳
- کفر: حتمیت کیفر کفر ۹
- لطف خدا: مشمولان لطف خدا ۵
- محمد(ص): انذار مکذبان محمد(ص) ۱۰; تکذیب دعوتهاى محمد(ص) ۷; حتمیت کیفر مکذبان محمد(ص) ۸
- مسلمانان: فضایل مسلمانان ۵
- مقارن بعثت: تاریخ مقارن بعثت ۷
