المنافقون ٩
ترجمه
| المنافقون ٨ | آیه ٩ | المنافقون ١٠ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«لا تُلْهِکُمْ»: شما را سرگرم و غافل نکند (نگا: نور / ، حجر / . «ذِکْرِ اللهِ»: یاد خدا و عبادت و پرستش او. اطاعت از خدا.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ اعْلَمُوا أَنَّمَا أَمْوَالُکُمْ وَ... (۲) رِجَالٌ لاَ تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَ... (۲) يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا إِنَ... (۲)
وَ أَنْذِرِ النَّاسَ يَوْمَ... (۰) وَ لاَ تَکُونُوا کَالَّذِينَ نَسُوا... (۰)
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ «9»
اى كسانى‌كه ايمان آورده‌ايد! اموال و اولادتان شما را از ياد خدا غافل نسازد و كسانى كه چنين كنند، آنان همان زيانكارانند.
نکته ها
تا اينجا آيات مربوط به منافقان به پايان رسيد، ولى چون يكى از عوامل نفاق، علاقه زياد به دنياست، اين آيه به مؤمنان هشدار مى‌دهد كه اموال و اولاد، شما را غافل نكند. «1»
غفلت از ياد خدا
عوامل بازدارنده از ياد خدا بسيار است، ولى مهم‌ترين آنها، اموال و اولاد است كه اين آيه به آنها اشاره نموده است. «لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ»
شراب و قمار نيز مانع ياد خداست. «يَصُدَّكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ» «2»
تجارت و داد و ستد نيز مى‌تواند از موانع باشد. لذا قرآن از كسانى‌كه داد و ستد، آنان را از ياد خدا باز نداشته ستايش كرده است. «رِجالٌ لا تُلْهِيهِمْ تِجارَةٌ وَ لا بَيْعٌ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ» «3»
تكاثر و فزون‌طلبى از عوامل بازدارنده است. «أَلْهاكُمُ التَّكاثُرُ» «4»
آرزوهاى طولانى نيز مانع ياد خداست. «يُلْهِهِمُ الْأَمَلُ» «5»
«1». تفسير نمونه.
«2». مائده، 91.
«3». نور، 37.
«4». تكاثر، 1.
«5». حجر، 3.
جلد 10 - صفحه 62
رفاه‌زدگى از عوامل ديگر غفلت است. «مَتَّعْتَهُمْ وَ آباءَهُمْ حَتَّى نَسُوا الذِّكْرَ» «1»
البتّه علاقه به دنيا آنگاه خطرناك است كه انسان، دنيا را مقدمه آخرت نبينيد و هدفش در تمام كارها، دنيا باشد. «فَأَعْرِضْ عَنْ مَنْ تَوَلَّى عَنْ ذِكْرِنا وَ لَمْ يُرِدْ إِلَّا الْحَياةَ الدُّنْيا» «2» از كسى كه از ياد ما اعراض كرده و جز زندگى دنيا اراده‌اى ندارد، دورى كن.
روشن است كه غفلت از ياد خدا، سبب هم‌نشينى با شيطان شده: «وَ مَنْ يَعْشُ عَنْ ذِكْرِ الرَّحْمنِ نُقَيِّضْ لَهُ شَيْطاناً فَهُوَ لَهُ قَرِينٌ» «3» و انسان را به عذاب شديد و فزاينده‌اى گرفتار مى‌سازد. «وَ مَنْ يُعْرِضْ عَنْ ذِكْرِ رَبِّهِ يَسْلُكْهُ عَذاباً صَعَداً» «4»
آنچه خطرناك است غفلت از ياد خداست، نام بردن از اموال و اولاد، به خاطر آن است كه اين دو قوى‌ترين عامل غفلت هستند.
«ذِكْرِ اللَّهِ» شامل همه‌گونه ذكر و ياد خدا مى‌شود، امّا بارزترين ذكر خدا، نماز است كه بايد مراقب بود رسيدگى به اموال و اولاد انسان را از نماز بازندارد.
شايد دليل مانع بودن مال و فرزند، جلوه‌هاى ظاهرى آنهاست كه انسان را از خدا غافل مى‌سازد. «الْمالُ وَ الْبَنُونَ زِينَةُ الْحَياةِ الدُّنْيا» «5»
قرآن، مال و فرزند را مايه فتنه و آزمايش دانسته: «وَ اعْلَمُوا أَنَّما أَمْوالُكُمْ وَ أَوْلادُكُمْ فِتْنَةٌ» «6» و مى‌فرمايد: «وَ ما أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ بِالَّتِي تُقَرِّبُكُمْ عِنْدَنا زُلْفى» «7» مال و فرزند، عامل قرب شما به خداوند نيستند.
پیام ها
«1». فرقان، 18.
«2». نجم، 29.
«3». زخرف، 36.
«4». جنّ، 17.
«5». كهف، 46.
«6». انفال، 28.
«7». سبأ، 37.
جلد 10 - صفحه 63
1- براى آن كه مؤمنان را موعظه كنيد و آنان بپذيرند، به آنان شخصيت دهيد. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا ...
2- لازمه ايمان، برترى دادن ياد خدا بر مال و فرزند است. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ ...
3- مال و فرزند، كم يا زيادش، مى‌تواند مانع ياد خدا باشد. أَمْوالُكُمْ ... أَوْلادُكُمْ
4- خسارت واقعى، غفلت از ياد خدا است. «فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ» (از دست دادن مال و فرزند، خسارت جزئى است، ولى غفلت از خالق خسارت كلى است.)
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ «9»
بعد از آن خطاب به اهل ايمان فرمايد:
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا: اى كسانى كه ايمان آورديد به خدا و رسول، لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ: بايد كه مشغول نسازد شما را مالهاى شما، وَ لا أَوْلادُكُمْ: و نه اولاد
«1» منهج الصادقين، جلد 9، صفحه 297.
«2» مدرك ياد شده.
جلد 13 - صفحه 183
شما، عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ: از ياد كردن خدا، كه آن نماز پنجگانه يا جميع فرايض يا قرآن يا جهاد يا شكر نعمتها و صبر بر بلاها و رضا به قضاى الهى است، چه مقتضاى ايمان آنست كه دوستى خدا غالب باشد بر تمام دوستيها.
بيان: آيه نهى است اهل ايمان را از مشغول شدن به اموال و تصرف در آن، و سعى در تدبير آن و تلذذ و استماع به منافع آن، و رنج در طلب آن و از مسرور شدن به لقاى اولاد و شفقت نمودن بر ايشان، و قيام به مؤنت آنان و تسويه آنچه مصلح ايشان باشد از معاش به حدى كه باز دارد علقه آنها انسان را از طاعت الهى، و وارد سازد در غضب سبحانى به سبب محبت آنان.
وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ: و هر كه بكند اين كار را، يعنى به واسطه دلبستگى به مال و اولاد، از حق و وظايف حق بازماند، فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ: پس آن گروه ايشانند زيانكاران، كه عظيم باقى را به حقير فانى تبديل نموده‌اند.
تبصره: خداوند منان از راه لطف و مرحمت نسبت به مؤمنان، اعلام فرمايد كه جمع‌آورى مال و منال دنيا و علاقه محبت اولاد، آنها را باز ندارد از ياد خدا كه سبب شود كوتاهى و تقصير در اداى وظيفه ايمانى و محرومى از سعادت جاودانى، چنانچه امروزه مشاهده شود براى به دست آوردن مال و عوارضات دنيا، بعضى از مؤمنين رضاى الهى را غافل شده، مرتكب افعال غير مشروعه و معاملات محرّمه شوند و به خيالات خود توجيهات و محظوراتى ذكر كنند. و همچنين نسبت به اولاد، ياد خدا را فراموش نموده، براى خوشايند ابناء زمانه، او را به هر لباسى و به هر روشى و به هر زيّى و به هر تربيتى ارائه دهند كه در نتيجه عفت و عصمت وديعه الهى را بتدريج تغيير، و آثار ناهنجارى و بى‌حيائى آشكار، و عاقبت شآمت انحراف از فطرت اسلاميه هويدا گردد. ملاحظه احوال دوران عصر امروزه، بر اين مدعا شاهد بزرگى است.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
سَواءٌ عَلَيْهِمْ أَسْتَغْفَرْتَ لَهُمْ أَمْ لَمْ تَسْتَغْفِرْ لَهُمْ لَنْ يَغْفِرَ اللَّهُ لَهُمْ إِنَّ اللَّهَ لا يَهْدِي الْقَوْمَ الْفاسِقِينَ «6» هُمُ الَّذِينَ يَقُولُونَ لا تُنْفِقُوا عَلى مَنْ عِنْدَ رَسُولِ اللَّهِ حَتَّى يَنْفَضُّوا وَ لِلَّهِ خَزائِنُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ وَ لكِنَّ الْمُنافِقِينَ لا يَفْقَهُونَ «7» يَقُولُونَ لَئِنْ رَجَعْنا إِلَى الْمَدِينَةِ لَيُخْرِجَنَّ الْأَعَزُّ مِنْهَا الْأَذَلَّ وَ لِلَّهِ الْعِزَّةُ وَ لِرَسُولِهِ وَ لِلْمُؤْمِنِينَ وَ لكِنَّ الْمُنافِقِينَ لا يَعْلَمُونَ «8» يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُلْهِكُمْ أَمْوالُكُمْ وَ لا أَوْلادُكُمْ عَنْ ذِكْرِ اللَّهِ وَ مَنْ يَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخاسِرُونَ «9» وَ أَنْفِقُوا مِنْ ما رَزَقْناكُمْ مِنْ قَبْلِ أَنْ يَأْتِيَ أَحَدَكُمُ الْمَوْتُ فَيَقُولَ رَبِّ لَوْ لا أَخَّرْتَنِي إِلى أَجَلٍ قَرِيبٍ فَأَصَّدَّقَ وَ أَكُنْ مِنَ الصَّالِحِينَ «10»
وَ لَنْ يُؤَخِّرَ اللَّهُ نَفْساً إِذا جاءَ أَجَلُها وَ اللَّهُ خَبِيرٌ بِما تَعْمَلُونَ «11»
جلد 5 صفحه 210
ترجمه
يكسان است براى آنها كه آمرزش طلبى براى آنها يا آمرزش نطلبى برايشان هرگز نميآمرزد خدا آنها را همانا خدا هدايت نميكند گروه متمرّدان را
آنها كسانى هستند كه ميگويند انفاق نكنيد بر آنانكه نزد پيغمبر خدايند تا متفرّق شوند و مر خدا را است خزانه‌هاى آسمانها و زمين ولى منافقان نميفهمند
ميگويند اگر بازگشتيم بمدينه هر آينه بيرون ميكند البتّه عزيزترين مردم از آن شهر ذليل‌ترين آنانرا و مر خدا را است عزّت و مر پيغمبر او را ولى منافقان نميدانند
اى كسانيكه ايمان آورديد مشغول نگرداند شما را مالهاى شما و نه فرزندانتان از ياد خدا و هر كه چنين كند پس آنگروه آنها زيانكارانند
و انفاق كنيد از آنچه روزى داديم شما را پيش از آنكه بيايد يكى از شما را مرگ پس بگويد پروردگار من چرا تأخير نينداختى مرگ مرا تا مدّت نزديكى پس صدقه دهم و باشم از شايستگان
و هرگز تأخير نيندازد خدا مرگ كسيرا وقتى كه بپايان رسد مدّت او و خداوند آگاه است از آنچه بجا ميآوريد.
تفسير
شأن نزول اين آيات در ضمن آيات سابقه ذكر شد خداوند به پيغمبر خود ميفرمايد آنمنافقين بواسطه كثرت معاصى و رسوخ كفر و نفاق و عداوت و شقاق در دلهاى آنها و مسدود شدن روزنه قلبشان بعالم غيب از قابليّت هدايت الهيّه ساقط شده‌اند و ديگر استغفار تو بحال آنها فائده ندارد خدا آنها را نميآمرزد و بحال كفر ميميرند و بجهنّم ميروند اينها همان كسانى هستند كه ميگويند بجماعت انصار كه در مكّه عهد نموده‌اند در حفظ و حمايت تو و پيروانت از جان و مال دريغ ننمايند انفاق ننمائيد بكسانيكه در اطراف پيغمبرند از فقرا تا از دورش متفرّق شوند بگمان آنكه روزى آنها بدست اينها است و نفهميدند كه قسمت كننده ارزاق بندگان خدا است و كليد گنج‌هاى آسمان و زمين بدست او است و بهر كس خواسته باشد ميدهد و ميگيرد ميگويند اگر برگشتيم بمدينه عزيزترين خلق ذليل‌ترين آنها را بيرون ميكند و اراده مينمايند بيرون كردن خودشان پيغمبر و پيروان او را با آنكه عزّت حقيقى و سلطنت واقعى از آن خدا و پيغمبر است و غلبه و فتح و ظفر با اهل ايمان خواهد بود چون خداوند بآنها وعده نصرت داده و او غالب و قادر
جلد 5 صفحه 211
و توانا و مقتدرى است كه هيچ قوه و قدرتى نميتواند مانع از اجراء مراد او گردد و اينها جاهل باوصاف الهى و عظمت مقام رسالت پناهى ميباشند و خطاب باهل ايمان فرموده ميفرمايد عزيزترين اشياء نزد شما كه اموال و اولاد شما است نبايد باز دارد شما را از ياد خدا كه نماز و ساير عبادات است و كسانيكه مشغول بجمع مال و سرگرم به اولاد شوند و از ياد خدا باز بمانند زيان كلّى بر آنها وارد شده چون نعيم باقى را بامر فانى فروخته‌اند پس خوب است زائد از قدر حاجت را در راه خدا صرف نمائيد چون وقتى مرگ سر وقت شما آمد و آنرا بچشم مشاهده نموديد پشيمان خواهيد شد از بخل و ترك انفاق و در دل خواهيد گفت پروردگارا مدّت كمى بما مهلت ده و باقى گذار ما را در دنيا تا از اموال خود صدقه دهيم و بحج مشرّف شويم و از معاصى توبه كنيم و از بندگان صالح تو باشيم زيرا روايت شده كه هر كس زكوة مالش را نداده باشد و مستطيع شده و بحج مشرّف نشده باشد اين تمنّى را از خدا در دم مرگ خواهد نمود و صلاح در اينجا از ائمه اطهار بحج تفسير شده ولى افسوس كه پشيمانى ديگر سودى ندارد چون اجل محتوم وقتى رسيد برنميگردد بلى اجل اگر معلّق باشد قابل تقديم و تأخير است و خداوند از تمام اعمال بندگان از خير و شرّ آگاه است و جزاى آنرا خواهد داد و ثواب قرائت اين سوره در ذيل سوره سابقه ذكر شد و الحمد للّه ربّ العالمين.
جلد 5 صفحه 212
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لا تُلهِكُم أَموالُكُم وَ لا أَولادُكُم عَن ذِكرِ اللّه‌ِ وَ مَن يَفعَل ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الخاسِرُون‌َ «9»
اي كساني که ايمان آورده‌ايد باز ندارد اموال شما و نه اولاد شما شما را از ذكر پروردگار و كسي که چنين كند پس آنها زيان كار هستند و خسران دارند.
مصداق اينکه آيه شريفه در اينکه دوره حاضره بسيار است که تمام هم آنها و سعي آنها و فكر آنها در جمع مال دنيا است نه در بند نماز و زكاة و خمس و تحصيل احكام الهي و معارف حقه هستند و اشتغال بملاهي و معاصي و هوي پرستي و خود خواهي و خوشگذراني دارند حتي اولادهاي خود را خارجه ميفرستند براي تحصيل يك رتبه و جاه
جلد 17 - صفحه 27
و يك حقوق كافي وافي و بي دين برميگرداند و اسم خود را مؤمن و شيعه ميگذارند.
يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا خطاب به جميع مؤمنين است تا دامنه قيامت.
لا تُلهِكُم باز ندارد و غفلت پيدا نكنيد.
أَموالُكُم از باب مثال است رياست اسم عنوان هوي پرستي شهوت‌راني جاه مقام زخارف دنيوي از عمارات عاليه و فرش زيبا و اثاث البيت مطابق مد روز که كلمه اموال شامل جميع اينها ميشود.
وَ لا أَولادُكُم دختران و پسران از سن هفت سالگي كلاسها را طي كنند تا دكتر و ليسانسيه شوند نه معرفت باصول دين و نه در بند احكام شرع و نه تهذيب اخلاق و نه تكميل ايمان.
(عَن ذِكرِ اللّه‌ِ) ذكر الهي اتيان بفرائض و واجبات شرعي بالاخص تحصيل علوم ديني و معارف الهيه از عقايد حقه و اخلاق فاضله و احكام شرعيه و عمل بر طبق آنها و ترك معاصي و مخالفت اوامر شرع و ارتكاب محرمات که بكلي خدا را فراموش كردن و عذر خواهي که گرفتاريها مجال اينگونه امور را نميدهد بلكه در نظر بسيار از جامعه اينکه امور را مانع از ترقي و تعالي ميدانند و اهل عبادت را امل ميشمارند و ميگويند:
اينکه علما و آخوندها ما را از ترقي و تعالي باز داشته‌اند.
وَ مَن يَفعَل ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الخاسِرُون‌َ خسران در تجارت اينکه است که علاوه از اينكه نفعي نبرده و سرمايه را هم از دست داده مديون ديگران شده باصطلاح ورشكسته، اينها علاوه از اينكه خود را از سعادت و فيوضات و مثوبات الهي دنيوي و اخروي محروم كردند و سرمايه عمر را هم بباد دادند خود را در معرض عذاب و عقوبات و بليات دنيوي و اخروي و سختي عقبات انداختند.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 9)- اموال و فرزندان، شما را از یاد خدا غافل نکنند! از آنجا که یکی از عوامل مهم نفاق حبّ دنیا، و علاقه افراطی به اموال و فرزندان است، در اینجا مؤمنان را از چنین علاقه افراطی باز می‌دارد، می‌گوید:
«ای کسانی که ایمان آورده‌اید! اموال و فرزندانتان شما را از یاد خدا غافل نکند»! (یا ایها الذین آمنوا لا تلهکم اموالکم و لا اولادکم عن ذکر الله).
«و کسانی که چنین کنند زیانکارانند» (و من یفعل ذلک فأولئک هم الخاسرون).
درست است که اموال و اولاد از مواهب الهی هستند، ولی تا آنجا که از آنها در راه خدا و برای نیل به سعادت کمک گرفته شود، اما اگر علاقه افراطی به آنها سدّی در میان انسان و خدا ایجاد کند بزرگترین بلا محسوب می‌شوند.
نکات آیه
۱ - همواره به یاد خدا بودن، توصیه الهى به مؤمنان (یأیّها الذین ءامنوا لاتلهکم أمولکم و لا أولدکم عن ذکر اللّه)
۲ - یاد خدا، برترین ارزش در بینش الهى (لاتلهکم أمولکم و لا أولدکم عن ذکر اللّه)
۳ - یاد همیشگى خدا، تضمین کننده سعادت انسان (لاتلهکم أمولکم ... عن ذکر اللّه و من یفعل ذلک فأُولئک)
۴ - غفلت و باز ماندن از یاد خداوند، طبیعت دلبسته شدن به مال و اولاد (لاتلهکم أمولکم و لا أولدکم) «إلهاء» (مصدر «تلهکم») به معناى مشغول و سرگرم کردن است. نسبت دادن «إلهاء» به «اموال و اولاد» گویاى مطلب یاد شده است. گفتنى است که لازمه مشغول کردن به خود، ایجاد غفلت از یاد خدا مى باشد.
۵ - مؤمنان، در معرض غفلت از یاد خدا، به خاطر دلبسته شدن به اموال و اولاد (یأیّها الذین ءامنوا لاتلهکم أمولکم و لا أولدکم عن ذکر اللّه)
۶ - دلبسته نشدن به مال و اولاد، سفارش خداوند به مؤمنان (یأیّها الذین ءامنوا لاتلهکم أمولکم و لا أولدکم)
۷ - دلبستگى به مال و اولاد و غفلت از یاد خدا، موجب خسران براى انسان (و من یفعل ذلک فأُولئک هم الخسرون)
۸ - دلبستگان به مال و اولاد، غافل از یاد خدا و داراى فرجامى خسارت بار (و من یفعل ذلک فأُولئک هم الخسرون)
موضوعات مرتبط
- خدا: توصیه هاى خدا ۱، ۶
- ذکر: آثار ذکر خدا ۳; ارزش ذکر خدا ۲; اهمیت ذکر خدا ۱
- زیان: عوامل زیان ۷
- زیانکاران :۸
- سعادت: عوامل سعادت ۳
- علایق: آثار علاقه به فرزند ۴، ۵، ۷، ۸; محدوده علاقه به فرزند ۶
- غافلان: فرجام غافلان ۸
- غفلت: آثار غفلت از خدا ۷، ۸; عوامل غفلت از خدا ۴
- مال دوستى: آثار مال دوستى ۴، ۵، ۷، ۸; اجتناب از مال دوستى ۶
- مؤمنان: توصیه به مؤمنان ۱، ۶; زمینه غفلت مؤمنان ۵
