مريم ١٦
ترجمه
| مريم ١٥ | آیه ١٦ | مريم ١٧ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«إِنتَبَذَتْ»: کناره گرفت. گوشه‌گیری کرد.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۶ - ۴۰ سوره مريم
- اشاره به شباهتهاى داستان يحيى و داستان عيسى (عليهما السلام )
- مراد از جمله : ((فاتخذت من دونهم حجابا((
- مقصود از روحى كه براى مريم (عليه السلام ) به صورت بشرمتمثل شد
- گفتارى در معناى تمثل
- نقد و بررسى چهار اشكال و شبهه اى كه پيرامون جبرئيل براى مريم مطرح شده است
- پاسخ به اشكال دوم درباره تمثل
- پاسخ به اشكالهاى سوم و چهارم
- حاصل سخن درباره حقيقت تمثل
- پناه بردن مريم به خدا و آگاهانيدن او به دارا شدن پسر شدن پسرى توسط جبرئيل
- حكايت وضع حمل مريم و اندوه و نگرانى او در اين خصوص
- حضرت عيسى (ع ) مادر خود را تسلى و دلدارى مى دهد
- سفارش به روزه سكوت گرفتن براى رهايى از زخم زبان مردم
- وجوم مختلف درباره لفظ ((كان (( در جمله : ((كيف نكلم من كان فى المهد صبيا((
- سخن گفتن عيسى (عليه السلام ) در گهواره با مردم :((قال انى عبدالله ...((
- تقرير حجتى بر نفى فرزند بودن عيسى (عليه السلام ) براى خدا
- توبيخ كسانى كه درباره عيسى (عليه السلام ) اختلاف كردند و گمراه گشتند، و تهديدآنان
- معناى جلمه (لكن الظالمون اليوم فى ظلال مبين )
- روز قيامت براى ظالمين روز حسرت است
- توضيحى درباره مراد از اينكه فرمود: ((انا نحن نرث الاءرض و من عليها...((
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل آيات مربوط به مريم وحمل او به عيسى و تكلم عيسى در نوزادى و...)
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا 16
و در اين كتاب، مريم را ياد كن، هنگامى كه از خاندانش جدا شد و در مكانى شرقى قرار گرفت.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا «16»
بعد از ذكر قصه حضرت زكريا و يحيى، قصه حضرت مريم و عيسى را فرمايد براى اقتداى امت در وظايف طاعت و عبادت به ايشان و آگاهى به معجزه آن حضرت از اخبار به آن:
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ: و ياد كن اى پيغمبر در قرآن قصه مريم بنت عمران بن ماثان را، و او هميشه در مسجد بيت المقدس مشغول به عبادت بود و به وقت عذر در خانه خاله خود رفتى و بعد از ظهر به مسجد آمدى. وقتى در خانه خاله به غسل محتاج بود، محلى طلب كرد كه از اهل خانه دور تا در آنجا غسل نمايد.
إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها: چون به گوشه‌اى رفت و منفرد شد از خانه و قوم خود.
مَكاناً شَرْقِيًّا: در جائى كه جانب شرق بيت المقدس بود يا شرقى آفتاب يا شرقى خانه خاله خود. على بن ابراهيم فرمايد: بيرون آمد به طرف درخت خرما «2».
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ اذْكُرْ فِي الْكِتابِ مَرْيَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَكاناً شَرْقِيًّا «16» فَاتَّخَذَتْ مِنْ دُونِهِمْ حِجاباً فَأَرْسَلْنا إِلَيْها رُوحَنا فَتَمَثَّلَ لَها بَشَراً سَوِيًّا «17» قالَتْ إِنِّي أَعُوذُ بِالرَّحْمنِ مِنْكَ إِنْ كُنْتَ تَقِيًّا «18» قالَ إِنَّما أَنَا رَسُولُ رَبِّكِ لِأَهَبَ لَكِ غُلاماً زَكِيًّا «19» قالَتْ أَنَّى يَكُونُ لِي غُلامٌ وَ لَمْ يَمْسَسْنِي بَشَرٌ وَ لَمْ أَكُ بَغِيًّا «20»
قالَ كَذلِكِ قالَ رَبُّكِ هُوَ عَلَيَّ هَيِّنٌ وَ لِنَجْعَلَهُ آيَةً لِلنَّاسِ وَ رَحْمَةً مِنَّا وَ كانَ أَمْراً مَقْضِيًّا «21»
ترجمه
و ياد كن در كتاب مريم را هنگاميكه كناره‌گيرى كرد از كسانش در جائى از جانب مشرق
پس گرفت از برابر ايشان پرده‌اى پس فرستاديم بسوى او روح خودمان را پس متمثّل شد براى او بصورت انسانى درست اندام
گفت همانا من پناه ميبرم بخداى بخشنده از تو اگر هستى پرهيزكار
گفت نيستم من مگر فرستاده پروردگارت تا ببخشم بتو پسر پاكيزه‌اى
گفت از كجا ميباشد مرا پسرى با آنكه دست نرسانده بمن انسانى و نبودم زناكار
گفت اينچنين گفت پروردگار تو كه آن بر من آسان است و تا بگردانم آنرا علامتى براى مردم و رحمتى از ما و بوده است امرى مقرّر شده.
تفسير
خداوند تعالى بعد از قصّه حضرت زكريّا و يحيى شروع بذكر قصّه مريم و عيسى عليه السّلام نمود براى نسبت ايشان با يكديگر و شباهت احوالشان و اينكه قدرت خداوند در ولادت عيسى عليه السّلام بى‌پدر بيشتر ظاهر شد از ولادت يحيى از پدر پير و مادر نازا باين تقريب كه فرمود اى پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم ياد كن در قرآن از قصّه مريم بنت عمران وقتى كه اعتزال و كناره‌گيرى نمود از اقوام و عشاير خود براى عبادت در مكانيكه از اماكن شرقى بود براى آنكه آفتاب رو باشد و بعضى گفته‌اند ميخواست غسل كند و سرش را شانه نمايد و پرده‌اى آويخت براى آنكه از كسانش مستور باشد و از اينجا معلوم ميشود كه حجاب در شرايع سابقه هم ثابت بوده و اختصاص بدين مقدّس اسلام ندارد چون اگر نبود حضرت مريم عليها السلام از كسان خود اتّخاذ حجاب نميفرمود ناگاه جبرئيل كه ملقّب بروح الامين
جلد 3 صفحه 467
است از جانب خداوند نزد او آمد بصورت جوانى زيبا و خوش اندام مريم از نهايت عفّت بوحشت افتاد و گفت من پناه ميبرم بخداوند رحمن از تو اگر با تقوى و پرهيزكارى چون شخص خدا ترس اگر اتفاقا قصد سوئى به كسى داشته باشد اگر طرف از شرّ او پناه بخدا ببرد از آنقصد بر ميگردد و اگر متوجّه نباشد كه آن عمل سوء منافى با تقوى است متوجّه ميشود مانند آنكه بگويند اگر مسلمانى مردم آزارى مكن جبرئيل گفت آسوده خاطر باش كه من از طرف همان خداى رحمن كه پناه باو بردى آمدم تا ببخشم بتو از جانب او و بعضى بجاى لأهب ليهب قرائت نموده‌اند يعنى تا ببخشد او بتو پسرى كه پاك و پاكيزه باشد از گناه و اخلاق رذيله بتوسط دميدن من در پيراهن تو روح او را مريم گفت از كجا باشد براى من چنين پسرى با آنكه دست بشرى بمن نرسيده از راه حلال و هيچگاه العياذ باللّه زناكار نبودم جبرئيل گفت اينچنين گفت پروردگار تو كه آن براى من آسان است و اين كار را ميكنم براى آنكه وجود آن پسر را از مثل تو زن پاك دامنى بدون پدر علامت و دليل قدرت خود قرار دهم براى خلق و تا رحمتى باشد از من بر بندگان كه هدايت و ارشاد شوند بتوسط او براه راست و دين حقّ و اين كار از قضاى حتم و حكم قطعى الهى بود كه در علم ازلى گذشته بود واقع شود و شد ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ اذكُر فِي الكِتاب‌ِ مَريَم‌َ إِذِ انتَبَذَت مِن أَهلِها مَكاناً شَرقِيًّا «16»
و ياد كن در قرآن مجيد مريم را زماني که دوري كرد از اهل و عشيره خود
جلد 12 - صفحه 427
براي اشتغال بعبادت در مكاني که طرف مشرق شمس بود وَ اذكُر فِي الكِتاب‌ِ مَريَم‌َ يكي از زنان دنيا که داراي مقام عصمت و طهارت بودند مريم بود بلكه ميتوان گفت در قبل از اسلام زني بمقام مريم نرسيد و اينکه خواهر زن زكريّا بود که يحيي و عيسي پسر خاله يكديگر بودند و چون مادرش نذر كرده بود در حال حمل که او را محرّر قرار دهد که در بيت المقدس مشغول عبادت باشد و آلوده بدنيا و اهل دنيا نشود و چون زائيده شد دختر بود لذا ذكريا مقرر داشت که مريم در گوشه خارج از جامعه بعبادت اشتغال داشته باشد و شرح اينکه قصّه را در سوره آل عمران آيه 131 الي 134 مفصلا بيان شده إِذِ انتَبَذَت مِن أَهلِها نبذ دور انداختن است انتباذ قبول دوريست که گوشه برود که رفت و آمد نباشد و بعبادت ذكر نماز و ساير عبادات اشتغال داشته باشد و باحدي توجه نداشته باشد بنظرش آمد مكانا شرقيا از براي شرق و غرب دو معنا كردند يكي طلوع و غروب شمس ديگر تابش آفتاب و اينکه دو اصطلاح عكس يك ديگر است.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 16)- سر آغاز تولد مسیح (ع): بعد از بیان سر گذشت یحیی (ع) رشته سخن را به داستان تولد عیسی (ع) و سر گذشت مادرش مریم می‌کشاند، چرا که پیوند بسیار نزدیکی در میان این دو ماجرا است.
اگر تولد یحیی از پدری پیر و فرتوت و مادری نازا عجیب بود، تولد عیسی از مادر بدون پدر عجیبتر است.
ج3، ص83
اگر رسیدن به مقام عقل و نبوت در کودکی، شگفت‌انگیز است، سخن گفتن در گهواره آن هم از کتاب و نبوت، شگفت‌انگیزتر است.
و به هر حال هر دو آیتی است از قدرت خداوند بزرگ، یکی از دیگری بزرگتر، و اتفاقا هر دو مربوط به کسانی است که با هم قرابت بسیار نزدیک از جهت نسب داشتند چرا که مادر یحیی خواهر مادر مریم بود، و هر دو زنانی نازا و عقیم بودند و در آرزوی فرزندی صالح به سر می‌بردند.
آیه می‌گوید: «و در کتاب آسمانی قرآن از مریم سخن بگو آنگاه که از خانواده خود (به صورت متواضعانه و گمنام) جدا شده و در یک منطقه شرقی قرار گرفت» (وَ اذْکُرْ فِی الْکِتابِ مَرْیَمَ إِذِ انْتَبَذَتْ مِنْ أَهْلِها مَکاناً شَرْقِیًّا)
.او در حقیقت می‌خواست مکانی خالی و فارغ از هر گونه دغدغه پیدا کند که به راز و نیاز با خدای خود بپردازد.
نکات آیه
۱- توجه ویژه به آیات سرگذشت مریم و تشریح داستان تولد عیسى در قرآن، وظیفه اى الهى بر عهده پیامبر(ص) (واذکر فى الکتب مریم) «اذکر» خطاب به پیامبر(ص) است. آن حضرت بدون دستور خاص نیز آیات نازل شده را در قرآن بیان مى کرد. هدف از تأکید بر ذکر این آیات، بیان اهمیت ماجراى باردارى مریم به عیسى و تأثیر عمیق آن در جامعه آن روز است.
۲- قرآن، در عصر رسول خدا(ص)مجموعه اى مدوّن بود. (واذکر فى الکتب) حرف «ال» در «الکتاب» عهد حضورى است و به کتاب موجود اشاره دارد.
۳- مریم(س) در آستانه حامله شدن به عیسى(ع)، در نزدیکى مسجدالاقصى، بستگانى داشت که در میان آنان به سر مى برد. إذ انتبذت من أهلها مکانًا شرقیًّا به قرینه «مکاناً قصیّاً» در آیه بیست و دوم که ناظر به مکان دومى است که مریم(س) برگزید، مکان شرقى مسجد الاقصى به منطقه مسکونى مردم نزدیک بوده است.
۳- مریم از خانواده خویش کناره گیرى کرد و در شرق مسجدالاقصى مستقر شد. (واذکر ... مریم إذ انتبذت من أهلها مکانًا شرقیًّا) «انتباذ» از ریشه «نبذ» و به معناى دورى جستن است. « «مکاناً شرقیّاً»; یعنى جایگاهى رو به شرق و چون حضرت مریم(س) وقف بر معبد(مسجدالاقصى) شده بود، مقصود مکانى در شرقِ مسجدالاقصى است.
۴- خویشاوندان مریم، در غیر جهت شرقى مسجد الاقصى سکونت داشتند. (انتبذت من أهلها مکانًا شرقیًّا)
۵- مریم(س) در آستانه حامله شدن به عیسى(ع)، در نزدیکى مسجدالاقصى، بستگانى داشت که در میان آنان به سر مى برد. (إذ انتبذت من أهلها مکانًا شرقیًّا) به قرینه «مکاناً قصیّاً» در آیه بیست و دوم که ناظر به مکان دومى است که مریم(س) برگزید، مکان شرقى مسجد الاقصى به منطقه مسکونى مردم نزدیک بوده است.
۶- در آیین مریم(س)، شرقِ خانه و یا معبد، مکانى مناسب تر براى عبادت بود. * (إذ انتبذت من أهلها مکانًا شرقیًّا) دلیل گوشه گیرى مریم(س) روشن نیست و در آیه شاهدى بر آن دیده نمى شود. برخى گفته اند: انگیزه او گزینش مکانى خلوت براى عبادت بوده است. انتخاب شرق مسجدالاقصى براى این منظور نشان شایستگى بیشتر جهت شرقى براى عبادت است. برخى دیگر انگیزه مریم را امرى از امور مربوط به زنان مى دانند که قرآن به عمد از آن سخن نگفته است. انتخاب نقطه شرقى - در این فرض - تنها به دلیل موقعیت مناسب آن براى منظور وى بوده و رجحانى شرعى نداشته است.
۷- مریم(س)، براى عبادت خویش، مکانى رو به شرق را برگزیده بود. * (إذ انتبذت من أهلها مکانًا شرقیًّا) «شرقى»; یعنى، به طرف مشرق (لسان العرب).
۸- پیدایش عارضه اى ناخوشایند در مریم(س)، وادارسازنده وى به انزوا و دورساختن خویش از مردم * (إذ انتبذت من أهلها) «نبذ»; یعنى دورافکندن چیزى بر اثر بى اعتنایى به آن و «إنتباذ»، یعنى گوشه گیرى کردن کسى که ارزش حضور خود نزد مردم را اندک و ناچیز مى بیند (مفردات راغب). برخى از احتمالاتى که در توجیه کناره گیرى مریم ذکر شده است - نظیر گذران ایام قاعدگى و مانند آن - با این معنا سازگار است.
موضوعات مرتبط
- ذکر: ذکر قصه عیسى(ع) ۱; ذکر قصه مریم(ع) ۱
- عبادت: آداب عبادت ۶; عبادت در شرق خانه ۶ ;عبادت رو به شرق ۷; نقش مکان عبادت ۶
- عبادتگاه: عبادت در شرق عبادتگاه ۶
- عیسى(ع): تبیین قصه عیسى(ع) ۱; ولادت عیسى(ع) ۱
- قرآن: تاریخ قرآن ۲; جمع قرآن ۲
- محمد(ص): قرآن در دوران محمد(ص) ۲; مسؤولیت محمد(ص) ۱
- مریم(ع): پناهگاه مریم(ع) ۳; تبیین قصه مریم(ع) ۱; جهت عبادتگاه مریم(ع) ۷; خویشاوندان مریم(ع) کنار مسجدالاقصى ۴، ۵; عزلت گزینى مریم(ع) ۳; عوامل عزلت گزینى مریم(ع) ۸ ; قصه مریم(ع) ۳، ۵، ۸; مریم(ع) کنار مسجدالاقصى ۵; مسکن خویشاوندان مریم(ع)۴، ۵; مسکن مریم(ع) ۵
- مسجدالاقصى: شرق مسجدالاقصى ۳
