الانسان ٨
ترجمه
| الانسان ٧ | آیه ٨ | الانسان ٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«عَلی حُبِّهِ»: به خاطر دوست داشت خدا و عشق به الله، با وجود دوست داشت خوراک و نیاز خود بدان. ضمیر (ه) به خدا بر می‌گردد که از سیاق کلام پیدا است (نگا: کهف / ، روم / ). و یا به طعام برمی‌گردد (نگا: آل‌عمران / ).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا... (۳) لَيْسَ الْبِرَّ أَنْ تُوَلُّوا... (۳) لَنْ تَنَالُوا الْبِرَّ حَتَّى... (۱)
کُلُ الطَّعَامِ کَانَ حِلاًّ... (۱) وَ الَّذِينَ تَبَوَّءُوا الدَّارَ وَ... (۱) فَمَنْ يَعْمَلْ مِثْقَالَ ذَرَّةٍ... (۰) رِجَالٌ لاَ تُلْهِيهِمْ تِجَارَةٌ وَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۱ - ۲۲، سوره دهر
- اشاره به مضامين سوره مباره دهر
- مراد از اينكه انسان شى ء مذكورى نبوده ، و احتجاجى كه اين بيان متضمّن است
- مقصود از ابتلاء انسان (نبتليه ) و آنچه از تفريع ((فجعلناه سميعا بصيرا)) بر آناستفاده مى شود
- معناى شكر و كفر و دو نكته اى كه از آيه : ((انّا هديناهالسبيل امّا شاكرا و كفورا)) استفاده مى شود
- فرق بين هدايت تكوينى و هدايت تشريعى
- بيان اينكه فطرت و خلقت آدمى شاهد بر حقّ و واجب الاتّباع بودن دعوت تشريعى الهىاست
- مراد از ((ابرار))، و صفات ايشان
- توضيحى در مورد تنعّم ابرار و نوشيدنشان از چشمه اى كه ((يشرب بها عباداللّه ...))
- مفاد، سبب و محلّ نزول آيه : ((و يطعمون الطعام على حبّه ...))
- معناى اينكه عملى به خاطر وجه اللّه انجام شود
- وصف نعمت هاى بهشتى ابرار كه در مقابل صبرشان در راه خدا داده شده اند
- مقصود از ((شراب طهور)) كه در بهشت به ابرار نوشانده مى شود
- اشاره به وجه اينكه در شمار نعم بهشتى ابرار، از حورالعين نام برده نشده است
- چند روابت حاكى از مدنى بودن سوره هل اتى
- رواياتى راجع به نزول سوره هل اتى در شاءن اميرالمؤ منين و فاطمه (عليهماالسّلام )
- چند روايت از طرق عامّه دالّ بر جضور مردى سياه نزدرسول اللّه (صلى الله عليه و آله ) و نزول سوره هل اتى
- نقد و بررسى روايات فوق و اثبات نزول سوره در شاءن(اهل بيت (ع ) )
- ردّ سخن يكى از مفسّرين دائر بر اينكه سوره هل اتى مكّى است
- رواياتى در بيان معناى جمله : ((لم يكن شيئا مذكورا))
- رواياتى ديگر در زيل برخى آيات گذشته : ((انا هديناهالسبيل ...))، ((عينا يشرب بها عباد الله ...))، ((و يطعمون الطعام ...)) و...
- رواياتى در تفسير آيات مربوط به وصف بهشت و نعمتهاى آن
- (در ذيل آيه : ((هل اتى على الانسان حين من الدهر لم يكن شيئا مذكورا))
نکات آیه
۱ - اطعام ایثارگرانه به نیازمندان، یتیمان و اسیران، از ویژگى هاى ابرار (إنّ الأبرار ... و یطعمون الطعام على حبّه مسکینًا و یتیمًا و أسیرًا) «على حبّه» حال براى فاعل «یطعمون» است و ضمیر آن به «طعام» بازمى گردد. مقصود از دوست داشتن غذا (على حبّه)، نیاز داشتن به آن است; چون انسان در وقت نیاز به چیزى، دوست دارد که به آن دست یابد تا با آن رفع نیاز کند. از این رو اطعام ابرار، نوعى ایثار از سوى آنان است.
۲ - رفع نیازهاى غذایى مستمندان، یتیمان و اسیران در حد ایثار، سیره و برنامه ابرار در زندگى است. (و یطعمون الطعام ... أسیرًا) آمدن فعل «یطعمون» به صیغه مضارع، بر استمرار دلالت دارد; یعنى، کار اطعام، عملى است مستمر و از برنامه هاى زندگى ابرار محسوب مى شود.
۳ - ستایش و تمجید خداوند از ایثارگران و تأمین کنندگان نیازهاى غذایى قشر نیازمند (مستمندان، یتیمان و اسیران) (و یطعمون الطعام على حبّه مسکینًا و یتیمًا و أسیرًا)
۴ - حمایت ویژه اسلام از مستمندان، یتیمان و اسیران (و یطعمون الطعام على حبّه مسکینًا و یتیمًا و أسیرًا) از اختصاص به ذکر یافتن سه گروه یاد شده در بیان ویژگى ها و ایثارگرى هاى ابرار، مطلب یاد شده به دست مى آید.
۵ - توجه و اهتمام ویژه اسلام، به مشکل گرسنگى و نیاز غذایى جامعه (و یطعمون الطعام على حبّه مسکینًا و یتیمًا و أسیرًا) از تصریح به اطعام و رفع نیازهاى غذایى نیازمندان جامعه - به جاى تأمین عموم نیازهاى نیازمندان - مى توان مطلب یاد شده را به دست آورد.
۶ - حضرت على، فاطمه، حسن و حسین(ع)، مظهر ایثارگرى و حمایت از اقشار محروم جامعه (بینوایان، یتیمان و اسیران) (و یطعمون الطعام على حبّه مسکینًا و یتیمًا و أسیرًا)
روایات و احادیث
۷ - «عن أبى عبداللّه(ع) قال: کان عند فاطمة(علیهاالسلام) شعیرٌ فجعلوه عصیدةً فلمّا انضجوها و وضعوها بین أیدیهم جاء مسکین ... فقام على(ع) فأعطاه ثلثَها فما لَبِثَ أن جاء یتیم ... فأعطاه ثلثها الثانى ... فلمّا لبث أن جاء أسیر ... فأعطاه الثلث الباقى و ما ذاقوها فأنزل اللّه فیهم هذه الآیة إلى قوله «و کان سعیکم مشکوراً»;[۱] از امام صادق(ع) روایت شده که فرمود: نزد فاطمه(س) مقدارى جو بود که آن را حلوا کردند. پس از این که آن را پختند و براى خوردن آوردند، مسکینى آمد ... حضرت على(ع) برخاست و ثلث آن را به او داد. زمانى نگذشت که یتیمى آمد ... حضرت ثلث دیگرش را به او داد ... زمانى نگذشت که اسیرى آمد ... و ثلث باقى مانده را به او عطا فرمود و خود هیچ از آن حلوا نچشیدند. پس خداوند درباره آنان آیه «و یطعمون الطعام...» تا آیه «کان سعیکم مشکوراً» را نازل کرد».
۸ - «عن مُعَمَّربن خَلاّد عن أبى الحسن الرضا(ع) فى قوله تعالى «و یطعمون الطعام على حبّه مسکیناًو یتیماً و أسیراً» قال: قلت حبّ اللّه أو حبّ الطعام؟ قال: حبّ الطعام;[۲] معمربن خلاّد از امام رضا(ع) درباره سخن خداى تعالى «و یطعمون الطعام على حبّه مسکیناً و یتیماً و أسیراً» روایت کرده که به امام گفتم: [ در «على حبّه» ]حبّ خدا مراد است یا حبّ طعام؟ فرمود: حبّ طعام».
۹ - «عن النبىّ(ص) فى قول اللّه «مسکیناً» قال: فقیراً، و «یتیماً» قال: لا أب له، و «أسیراً» قال: المملوک و المسجون;[۳] از رسول خدا(ص) درباره سخن خداوند «مسکیناً» روایت شده که فرمود: [مراد ]فقیر و تهیدست است و درباره «یتیماً» فرمود: [مقصود] کسى است که پدر ندارد و درباره «أسیراً» فرمود: مراد برده و زندانى است».
موضوعات مرتبط
- ابرار: اطعام ابرار ۱، ۲; انفاق ابرار ۱; ایثار ابرار ۲; سیره ابرار ۲; ویژگیهاى ابرار ۱، ۲
- اسیر: اطعام اسیر ۱، ۲، ۷; انفاق به اسیر ۱; اهمیت حمایت از اسیر ۴; مراد از اسیر ۹
- امام حسن(ع): ایثار امام حسن(ع) ۶; فضایل امام حسن(ع) ۶
- امام حسین(ع): ایثار امام حسین(ع) ۶; فضایل امام حسین(ع) ۶
- امام على(ع): اطعام امام على(ع) ۷; انفاق امام على(ع) ۸; ایثار امام على(ع) ۶; فضایل امام على(ع) ۶، ۷
- انفاق: انفاق از دوست داشتنیها ۸
- انفاقگران: مدح انفاقگران ۳
- ایثارگران: مدح ایثارگران ۳
- خدا: مدحهاى خدا ۳
- فاطمه(س): اطعام فاطمه(س) ۷; انفاق فاطمه(س) ۸; ایثار فاطمه(س) ۶; فضایل فاطمه(س) ۶، ۷
- فقرا: تأمین نیازهاى مادى فقرا ۳
- گرسنگى: اهمیت مشکلات گرسنگى ۵
- محرومان: اهمیت حمایت از محرومان ۶
- مساکین: اطعام به مساکین ۱، ۲، ۷; انفاق به مساکین ۱; اهمیت حمایت از مساکین ۴; مراد از مسکین ۹
- یتیم: اطعام به یتیم ۱، ۲، ۷; انفاق به یتیم ۱; اهمیت حمایت از یتیم ۴; مراد از یتیم ۹
