النحل ١٢٠
ترجمه
| النحل ١١٩ | آیه ١٢٠ | النحل ١٢١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«أُمَّةً»: قُدوه. پیشوا. از ماده (أَمَّهُ) به معنی (قَصَدَهُ) یا (إِقْتَدی بِهِ) است. فُعْلَة به معنی اسم مفعول است. مانند: نُخْبَة، رُحْلَة، دُخْلَة. به معنی: مُنْتَخَب، مَرْحُولٌ إِلَیْهِ، مَدْخُولٌ ... در صورت دوم، معنی آیه چنین می‌شود: ابراهیم یک ملّت بود. چرا که شعاع شخصیّت ابراهیم آن اندازه افزایش داشت که از یک فرد و دو فرد و یک گروه فراتر و معادل یک ملّت بود، و در خود کمالات و فضائلی را گرد آورده بود که اگر بر جماعت زیادی تقسیم می‌گردید، به یکایک ایشان می‌رسید. یا این که از آنجا که ابراهیم سرچشمه پیدایش امتی موحّد و یکتاپرست بوده به همین سبب نام امّت بر او گذارده شده است. «قَانِتاً»: مطیع و مداوم بر طاعت و عبادت خدا (نگا: بقره / و آل‌عمران / ، زمر / . «حَنیفاً»: حقّگرا. مخلص فرمان خدا (نگا: بقره / آل‌عمران / و ...).
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
وَ إِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ... (۱) وَ مَنْ يَرْغَبُ عَنْ مِلَّةِ... (۰) وَ مَنْ أَحْسَنُ دِيناً مِمَّنْ... (۱) إِنِّي وَجَّهْتُ وَجْهِيَ لِلَّذِي... (۲) قُلْ إِنَّنِي هَدَانِي رَبِّي... (۳)
وَ لَئِنْ أَخَّرْنَا عَنْهُمُ... (۲) وَ وَهَبْنَا لَهُ إِسْحَاقَ وَ... (۰)
تفسیر
- آيات ۱۱۲ - ۱۲۸،سوره نحل
- مثلى متضمن هشدار نسبت به كفران نعمت و زنهار از عذاب مترتب بر آن
- نكاتى كه از آيه : ((فكلوا مما رزقكم الله حلالا طيبا)) استفاده مى شود
- نهى از بدعت در دين در اين آيه
- تحريم طيبات براى بنى اسرائيل ناشى از ظلم خودشان و عقوبت خدا در برابر عصيانآنان بوده است
- در مغفرت و رحمت الهى بسوى همگان باز است
- بيان مراد از اينكه ابرهيم (ع ) يك امت بود
- ذكر اوصاف ابراهيم (ع ) كه آثار تدين به دين خنيف او است
- معناى آيه ((انما جعل السبت على الذين اختلفوا فيه ...)) و مقصود از اختلاف يهود در سبت
- وجوهى كه مفسرين درباره اختلاف مذكور در آيه گفته اند
- معناى ((حكمت ))، ((موعظه )) و ((مجادله ))
- مراد از موعظه حسنه و جدال احسن در آيه : ((ادع الىسبيل ربك بالحكمة و الموعظة الحسنة وجادلهم بالتى هى احسن ))
- وجه ترتيب در ذكر حكمت و موعظه و جدال در آيه و بيان ضعف سخن بعضى مفسرين دربارهآن
- فضيلت صبر بر آزار مشركين و امر به پيامبر(ص ) به اينكه صبر كند و خدا به اوصبر داده است
- (روايت در ذيل آيات : ((ضرب الله مثلا...))، ((ان ابراهيم كان امة ...))، ((ادعو الىسبيل ربك )) و ((ان عاقبتم فعاقبوا بمثل ما عوقبتم ...))
نکات آیه
۱- ابراهیم(ع)، به تنهایى داراى ارج و منزلت یک امت و برخوردار از تمامى فضیلتها و ارزشهاى انسانى (إن إبرهیم کان أُمّة) توصیف ابراهیم(ع) به «امت» ممکن است به این خاطر باشد که تمامى فضیلتها و ارزشهایى که ممکن است در یک ملت - نه در یک فرد - جمع باشد، در آن حضرت جمع بود و از منزلت و مقام یک جامعه کامل - با همه گوناگونى فضیلتها و ارزشهاى موجود آن - برخوردار بود.
۲- ابراهیم(ع) در آغاز پیامبریش، تنها موحد و عبادتگر عصر خویش بود. (إن إبرهیم کان أُمّة قانتًا لله) برداشت فوق، بر این اساس است که اطلاق «أُمة» به ابراهیم(ع) از آن جهت باشد که «امت موحد» در عصر او منحصر به شخص وى بوده است.
۳- ابراهیم(ع)، بزرگ بنیان گذار امت توحیدى * (إن إبرهیم کان أُمّة) برداشت فوق، بدان احتمال است که اطلاق امت بر ابراهیم(ع) به خاطر نقش مهم آن حضرت در تشکیل امت موحد باشد.
۴- عبادتهاى مستمر و خالصانه و دورى از افراط و تفریط و کج روى، از ویژگیهاى مهم حضرت ابراهیم(ع) (إن إبرهیم ... قانتًا لله حنیفًا) برداشت فوق مبتنى بر دو نکته است: ۱- «قنوت» به معناى استمرار اطاعت خاضعانه است. ۲- «الحنف» به معناى میل از گمراهى به سوى هدایت و درستى است (مفردات راغب) و در آن معناى دورى از افراط و تفریط و گرایش به حد وسط و اعتدال نهفته است.
۵- اطاعت و تسلیم هر چه بیشتر در برابر خدا و بر راه مستقیم و معتدل بودن، عامل ارجمندى فزون تر انسان نزد او (إن إبرهیم کان أُمّة قانتًا لله حنیفًا)
۶- هماهنگى و عدم هماهنگى با دین ابراهیم(ع)، معیار و ملاک درستى و نادرستى احکام شریعتهاست. (و لاتقولوا ... هذا حلل و هذا حرام لتفتروا على الله الکذب ... إن إبرهیم کان أُمّة قانتًا لله حنیفًا و لم یک من المشرکین) برداشت فوق، از ارتباط این آیه با آیات قبل و با توجه به سه نکته زیر به دست آمده است: ۱- در آیات گذشته از بدعت و تحریم حلال و تحلیل حرام الهى بود. ۲- همه پیروان ادیان آسمانى، مدعى پیروى از دین ابراهیم(ع) هستند. ۳- تذکر به اینکه ابراهیم(ع) در برابر خدا خاضع و حنیف بود، تعریض به همان کسانى است که مدعى پیروى از ابراهیم(ع) هستند; ولى در عین حال، بدون هیچ دلیلى به تحلیل و تحریم امور مى پرداختند.
۷- ابراهیم(ع)، منزه از شرک و جدا از صف مشرکان بود. (إن إبرهیم ... و لم یک من المشرکین)
روایات و احادیث
۸- «عن أبى جعفر(ع) فى قوله: «إن إبراهیم کان أمة قانتاً لله حنیفاً»: و ذلک انه على دین لم یکن علیه أحد غیره فکان أمة واحدة و أما «قانتاً» فالمطیع و أما الحنیف فالمسلم...;[۱] از امام باقر(ع) در باره سخن خدا «إن ابراهیم کان أُمّة قانتاً لله حنیفاً» روایت شده است: امت بودن ابراهیم(ع) به خاطر آن است که او بر دینى بود که هیچ کس غیر او بر آن دین نبود و اما «قانتاً» به معناى مطیع است و اما حنیف به معناى مسلم مى باشد...».
موضوعات مرتبط
- ابراهیم(ع): ابراهیم(ع) حنیف ۸; ابراهیم(ع) و شرک ۷; اخلاص ابراهیم(ع) ۴; اعتدال ابراهیم(ع) ۴; امت بودن ابراهیم(ع) ۱; انقیاد ابراهیم(ع) ۸; اهمیت دین ابراهیم(ع) ۶; تداوم عبادات ابراهیم(ع) ۴; تنزیه ابراهیم(ع) ۷; توحید عبادى ابراهیم(ع) ۲; دین ابراهیم(ع) ۸; فضایل ابراهیم(ع) ۱، ۴; فلسفه امت بودن ابراهیم(ع) ۸; قصه ابراهیم(ع) ۲; نقش ابراهیم(ع) ۳; ویژگیهاى ابراهیم(ع) ۲، ۴
- ادیان: ملاک صحت ادیان ۶
- ارزشها: ملاک ارزشها ۵
- اطاعت: آثار اطاعت ۵
- اعتدال: آثار اعتدال ۵
- امتها: بانى امت موحد۳
- تسلیم: آثار تسلیم به خدا ۵
- صراط مستقیم: اهمیت صراط مستقیم ۵
- موحدان ۲، ۷:
منابع
- ↑ تفسیر قمى، ج ۱، ص ۳۹۲; نورالثقلین، ج ۳، ص ۹۴، ح ۲۵۸.
