النحل ٩٨
ترجمه
| النحل ٩٧ | آیه ٩٨ | النحل ٩٩ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«فَاسْتَعِذْ بِاللهِ ...»: به خدا پناه ببر و خویشتن را در پناه او بدار. مراد گفتن: (أَعُوذُ بِاللهِ مِنَ الشَّیْطَانِ الرَّجِیمِ) به هنگام خواندن قرآن در نماز و جز آن است. با توجّه بدین نکته که این پناه بردن و استعاذه گفتن، تنها نباید محدود به گفتار باشد، بلکه باید از ته دل از خدا خواست که مدد فرماید و اهریمن را از محیط فکر انسان به دور و سایر موانع را از سر راه فهم قرآن بردارد تا جمال دلارای حقیقت جلوه‌گر آید. «الرَّجِیمِ»: مطرود. ملعون. فَعیل به معنی مَفْعُول است (نگا: آل‌عمران / ).
تفسیر
- نحل آيات ۹۰ - ۱۰۵،سوره نحل
- اشاره به احتمام شديد در اسلام به اصلاح وضع جامعه
- اشاره به معنا و اقسام دوگانه عدل (فردى و اجتماعى )
- بيان اينكه امر به عدل در ((ان الله ياءمر بالعدل و الاحسان )) امر به عدالت اجتماعىاست
- امر به احسان نسبت به ديگران در ((ان الله ياءمربالعدل و الاحسان )) و احسان نسبت به خويشاوندان در ((ايتاء ذى القربى ))
- نهى از فحشا و منكر و بغى در واقع امر به حفظ وحدت در مجتمع است
- سبب شناعت شكستن قسم
- تمثيل نقض عهد به پنبه كردن خود رشته
- انسان مسؤ ول است و اضلال خدا ابتدائى نيست و فرع بر ضلالت شخص گمراه است
- نهى مستقل از اينكه هسم وسيله خدعه و دغلكارى قرار داده شود
- مقصود از اينكه فرمود: صابران را پاداش مى دهيم ((با حسن ما كانوا يعملون ))
- ويژگيهاى حيات طيبه اى كه خداوند آن را به نيكوكاران وعده داده است
- وجوهى ديگر كه درباره مراد از حيات طيبه گفته شده است
- مراد از استعاذه به خدا از شيطان ، پناه جستن قبلى است
- استعاذه به خدا توكل به خدا است و ايمان وتوكل دو ملاك صدق عبوديت هستند
- گروهى كه شيطان بر آنان مسلط است
- اشاره به مساءله نسخ و حكمت آن و پاسخ به خرده گيرى مشركين در آيه شريفه : ((و اذابدلنا آيه مكان اية ...))
- اتهام مشركين به پيامبر(ص ) در ارتباط با مسئله نسخ
- توضيحى در مورد اينكه با نزول آيات ناسخ خداوند ايمان مؤ منين را تثبيت مى كند
- شرح و تفصيل جواب خداى سبحان به افتراى مشركين بهرسول خدا(ص ) كه گفتند مردى غير عرب به او مى آموزد
- رواياتى در ذيل آيه : ((ان الله يامر بالعدل و الاحسان ...)) و بيان مراد ازعدل و احسان
- دو روايت در ذيل آيه : ((من عمل صالحا من ذكر و انثى فلنحيينه حيوة طيبة ))
- رواياتى در ذيل آيه : ((يقولون انما يعمله بشر...))
- مؤ من هرگز دروغ نمى گويد
نکات آیه
۱- لزوم پناه بردن به خدا از شرّ شیطان، به هنگام قراءت قرآن (فإذا قرأت القرءان فاستعذ بالله من الشیطن الرجیم)
۲- تأثیر استعاذه و پناه بردن به خدا، در ایمن ماندن از شرّ شیطان (فاستعذ بالله من الشیطن الرجیم)
۳- قرآن، از نامهاى کتاب آسمانى اسلام و شناخته شده در مراحل آغازین نزول وحى بر پیامبر(ص) (فإذا قرأت القرءان)
۴- انسان به هنگام قراءت قرآن، در معرض هجوم و خشم شیطان است. (فإذا قرأت القرءان فاستعذ بالله من الشیطن الرجیم)
۵- شیطان، مخالف قراءت قرآن و آشنایى انسان با آموزه هاى آن است. (فإذا قرأت القرءان فاستعذ بالله من الشیطن الرجیم) پناه بردن انسان از شرّ شیطان به خداوند، بیانگر این است که شیطان قراءت قرآن و آشنایى با آن را خوش ندارد. گفتنى است آیه بعدى - که سخن از سلطه شیطان و مصونیت مؤمنان از این سلطه است - مؤید همین برداشت است.
۶- شیطان، مطرود درگاه الهى است. (من الشیطن الرجیم)
۷- مطرود بودن شیطان از درگاه الهى، موجب شرآفرینى او براى انسان و فلسفه لزوم پناه بردن به خدا از شرّ اوست. (فاستعذ بالله من الشیطن الرجیم) توصیف شیطان به «رجیم» مى تواند مشعر به علیت بیان و فلسفه لزوم استعاذه باشد.
۸- قراءت قرآن، عملى صالح و داراى اهمیتى ویژه * (من عمل صلحًا ... فإذا قرأت القرءان فاستعذ) برداشت فوق، از ارتباط میان آیه قبل، که درباره عمل صالح به صورت عموم بود و آیه فوق که در رابطه با یکى از اعمال با ارزش (قراءت قرآن) است، به دست آمد.
۹- انسان در هر عمل صالح، مورد هجوم و وسوسه شیطان و نیازمند استعاذه و پناه بردن به خداوند است. * (من عمل صلحًا ... فإذا قرأت القرءان فاستعذ بالله من الشیطن الرجیم) برداشت فوق، بدان احتمال است که قراءت قرآن به عنوان نمونه اى از عمل صالح ذکر شده باشد که در آیه قبل از آن سخن به میان آمده بود.
۱۰- همه انسانها حتى پیامبر(ص)، نیازمند استعاذه به خداوند از شر شیطان (فإذا قرأت القرءان فاستعذ بالله من الشیطن الرجیم)
روایات و احادیث
۱۱- «عن أبى جعفر(ع) قال: ... فإذا قرأت: بسم الله الرحمن الرحیم فلاتبالى ألاّ تستعیذ...;[۱] از امام باقر(ع) روایت شده است که فرمود: ... هر گاه «بسم الله الرحمن الرحیم» را قراءت کردى باکت نباشد که استعاذه (أعوذ بالله من الشیطان الرجیم) نگویى ...».
۱۲- «عن سماعة عن أبى عبدالله(ع) فى قول الله: «و إذا قرأت القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم» قلت: کیف أقول قال: تقول: أستعیذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم و قال: ان الرجیم أخبث الشیاطین;[۲] سماعه گوید: از امام صادق(ع) درباره سخن خدا «و إذا قرأت القرآن فاستعذ بالله من الشیطان الرجیم» سؤال کردم که چگونه بگویم؟ حضرت فرمود: مى گویى: «أستعیذ بالله السمیع العلیم من الشیطان الرجیم» و حضرت فرمود: همانا رجیم خبیث ترین شیاطین است».
۱۳- «عن على بن محمدالعسکرى(ع) یقول: معنى الرجیم انه مرجوم باللعن مطرود من مواضع الخیر لایذکره مؤمن إلاّ لعنه و إن فى علم الله السابق انه إذا خرج القائم(ع) لایبقى مؤمن فى زمانه إلاّ رجمه بالحجارة کما کان قبل ذلک مرجوماً باللعن;[۳] از امام هادى(ع) روایت شده است که درباره «رجیم» مى فرمود: او (شیطان) با لعن مورد رجم واقع شده و از درهاى خیر رانده و مطرود گشته است. مؤمنى از او یاد نمى کند مگر آنکه او را لعن مى کند و چون در علم الهى از پیش روشن بود که هر گاه حضرت قائم(ع) خروج کرد، هیچ مؤمنى در زمان او نیست مگر آنکه شیطان را با سنگ رجم مى کند; چنان چه قبل از آن با لعن رجم مى شد».
موضوعات مرتبط
- استعاذه: آثار استعاذه به خدا ۲; استعاذه از شیطان ۱، ۱۰، ۱۱، ۱۲; استعاذه به خدا ۱، ۹، ۱۱، ۱۲; استعاذه در تلاوت قرآن ۱، ۱۲; اهمیت استعاذه به خدا ۱۰; فلسفه استعاذه از شیطان ۷; فلسفه استعاذه به خدا ۷; کیفیت استعاذه ۱۲
- انسان: نیازهاى معنوى انسان ۹، ۱۰
- بسمله: آثار بسمله ۱۱
- شیطان: آثار طرد شیطان ۷; دشمنى شیطان ۴، ۵; زمینه مصونیت از شیطان ۲; زمینه وسوسه هاى شیطان ۹; طرد شیطان ۶، ۱۳; عوامل دشمنى شیطان ۹; عوامل شرارت شیطان ۷; لعن بر شیطان ۱۳; مغضوبان شیطان ۴
- عمل صالح ۸: آثار عمل صالح ۸ ۹
- قرآن ۳: آداب تلاوت قرآن ۳ ۱; استعاذه در تلاوت قرآن ۳ ۱، ۱۲; اهمیت تلاوت قرآن ۳ ۸; دشمنان قاریان قرآن ۳ ۴، ۵; دشمنان قرآن ۳ ۵; نامهاى قرآن ۳ ۳
- محمد(ص): نیازهاى معنوى محمد(ص) ۱۰
- مطرودان خدا ۶، ۱۳:
