الفاتحة ٤
ترجمه
| الفاتحة ٣ | آیه ٤ | الفاتحة ٥ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَالِکِ»: متصرّف. صاحب. خداوند. بدل یا صفت بشمار است. «الدِّینِ»: جزا. داوری. آئین.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
يَوْمَئِذٍ يُوَفِّيهِمُ اللَّهُ... (۱) الْمُلْکُ يَوْمَئِذٍ الْحَقُ... (۲) يَوْمَ هُمْ بَارِزُونَ لاَ يَخْفَى... (۲) يَوْمَ لاَ تَمْلِکُ نَفْسٌ لِنَفْسٍ... (۲)
وَ قَالَ لَهُمْ نَبِيُّهُمْ إِنَ... (۱) وَ إِذْ قَالَ مُوسَى لِقَوْمِهِ يَا... (۱) وَ هُوَ الَّذِي خَلَقَ السَّمَاوَاتِ... (۲) يَوْمَ يَأْتِ لاَ تَکَلَّمُ نَفْسٌ... (۱) أَمَّا السَّفِينَةُ فَکَانَتْ... (۱) إِنَّا نَحْنُ نَرِثُ الْأَرْضَ وَ... (۰) يَوْمَئِذٍ يَتَّبِعُونَ الدَّاعِيَ لاَ... (۰) أَ إِذَا مِتْنَا وَ کُنَّا تُرَاباً وَ... (۱) هُوَ اللَّهُ الَّذِي لاَ إِلٰهَ... (۱) يَوْمَئِذٍ تُعْرَضُونَ لاَ تَخْفَى... (۰) يَوْمَ يَقُومُ الرُّوحُ وَ... (۲) مَلِکِ النَّاسِ (۱) بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمٰنِ... (۰) (۰) إِيَّاکَ نَعْبُدُ وَ إِيَّاکَ... (۰) وَ لاَ يَزَالُ الَّذِينَ کَفَرُوا فِي... (۱)
تفسیر
- آيات ۱ - ۵
- سبب ابتداء به ((بسم الله ))
- آغاز با نام خدا ادب و عمل را خدائى و نيك فرجام مى كند
- علت ابتداء هر سوره با بسم الله
- معنى و موارد استعمال لفظ ((اسم ))
- فرق بين اسم و اسم اسم و علت تفكيك بين آندو
- توضيح لفظ جلاله ((الله ))
- معنى رحمن و رحيم و فرق آن دو
- معنى حمد و فرق آن با مدح
- استشهاد بر اينكه جنس حمد و همه حمد از آن خدا است
- بيان اينكه خدا از حمد حامدان منزه است و دليل آن
- معنى ربّ ((مالك مدبر))
- معنى مالكيت و تقسيم آن به حقيقى و اعتبارى
- مالكيت خدا حقيقى است و ملك حقيقى جدا از تدبير متصور نيست
- معنى ((عالمين ))
- فرق بين مالك و ملك و اينكه قرائت ((مالك يوم الدين )) بنظر بهتر مى رسد
- بحث روايتى
- دو روايت درباره ((رحمان )) و ((رحيم )) و سخنى پيرامون آندو
- دو روايت در ارتباط با ((الحمدلله )) از معصومين عليهم السلام
- بحث فلسفى
- بيان عقلى اينكه هر ثناء و حمدى به حمد خدا منتهى مى شود
- معنى عبادت
- فرق بين عبوديت عبد در برابر مولى و عبوديت بندگان نسبت به خدا
- وجه تقدم مفعول در ((اياك نعبد و اياك نستعين ))
- وجه التفات و تغيير سياق آيه (اياك نعبد) از سياق غيبت به سياق حضور
- شرائط كمال عبادت و اوصاف عبادت حقيقى
- دو جمله اياك نعبد و اياك نستعين روى هم يك معنا را افاده مى كند و آن عبادت خالصانه است
نکات آیه
۱ - خداوند، مالک و فرمانرواى روز قیامت است. (ملک یوم الدین) «مِلْک» در «مالک یوم الدین» ملک حقیقى است ; یعنى، وابستگى وجودى که لازمه آن تسلط کامل و همه جانبه مالک بر مملوک است. قابل ذکر است که «یوم الدین» هم مى تواند مفعول براى «مالک» باشد و هم مى تواند ظرف براى آن گرفته شود و در صورت دوم مفعول، کلمه اى همانند «الامور» خواهد بود; یعنى: مالک الامور فى یوم الدین. به هر تقدیر برداشت فوق از آن استفاده مى شود.
۲ - حسابرسى در روز قیامت و کیفر و پاداش دهى در آن روز، به دست خدا و در اختیار اوست. (ملک یوم الدین)
۳ - برپایى قیامت و قرار دادن روز جزا براى جهانیان، جلوه اى از رحمت خداوند است. (الرحمن الرحیم. ملک یوم الدین) مطرح کردن مسأله قیامت پس از بیان رحمت الهى، اشاره به برداشت فوق دارد.
۴ - بر پایى قیامت پرتوى از ربوبیت خدا بر جهان هستى است. (رب العلمین ... ملک یوم الدین) برداشت فوق از ارتباط «مالک یوم الدین» با «رب العالمین»، استفاده شده است.
۵ - روز قیامت، روز کیفر و پاداش است. (ملک یوم الدین) «دین» در اینجا به معناى جزا (کیفر و پاداش) و یا حساب است، و هر دو بازگشت به یک معنا دارند.
۶ - مالکیت خدا بر روز جزا و فرمانروایى او در آن روز، دلیل اختصاص ستایشها به اوست. (الحمد للّه ... ملک یوم الدین) «مالک یوم الدین» نیز مانند اوصاف گذشته به منزله دلیل براى «الحمد للّه» است.
موضوعات مرتبط
- حمد: دلایل حمد خدا ۶
- خدا: اختصاصات خدا ۲،۶; پاداشهاى اخروى خدا ۲; حاکمیت اخروى خدا ۱; حاکمیت خدا ۶; حسابرسى خدا ۲; کیفرهاى اخروى خدا ۲; مالکیت اخروى خدا ۱; مالکیت خدا ۶; مظاهر ربوبیت خدا ۴; مظاهر رحمت خدا ۳
- قیامت: برپایى قیامت ۳، ۴; پاداش در قیامت ۵; حاکم قیامت ۱، ۶; حسابرسى در قیامت ۲، ۳; کیفر در قیامت ۵; مالک قیامت ۱، ۶; ویژگى هاى قیامت ۵، ۶
