الأعراف ١٠
| کپی متن آیه |
|---|
| وَ لَقَدْ مَکَّنَّاکُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنَا لَکُمْ فِيهَا مَعَايِشَ قَلِيلاً مَا تَشْکُرُونَ |
ترجمه
| الأعراف ٩ | آیه ١٠ | الأعراف ١١ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَکَّنَّاکُمْ»: شما را قدرت و نعمت دادیم. و قوّه و سلطه بخشیدیم. به شما مکان و مأوی دادیم. «مَعَایِشَ»: جمع مَعیشة و مَعاش، وسائل زندگی و مایه بقاء. از قبیل: خوردنیها و نوشیدنیها.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۱۰ - ۲۵، سوره اعراف
- معناى تمكين انسان در زمين در جمله : (( و لقد مكناكم فى الارض ))
- سجده ملائكه براى جميع بنى آدم و براى عالم بشريت بوده است .
- بيان اين كه خلقت آدم در حقيقت ، خلقت جميع بشر بوده است و اشاره بهاقوال ديگرى كه در توجيه نسبت دادن خلقت آدم به همگان گفته شده است .
- ابليس با ملائكه بوده و فرقى با آنان نداشته و او و همه فرشتگان در مقامى قرارداشتند كه آن مقام ماءمور به سجده شده است .
- بيان اينكه مراد از امتثال و تمرد در امر ملائكه به سجود براى آدم و تمرد ابليس ، امورتكوينى است .
- تكبر و خودخواهى سرچشمه تمامى گناهان است .
- ملاك برترى در تكوينيات بستگى دارد به بيشتر بودن عنايات الهى واستدلال ابليس به برترى آتش غلط بوده است .
- وجوب امتثال امر الهى از جهت اين است كه امر، امر او است و دائر مدار مصالح و جهات خيرنيست
- توضيح در مورد اينكه امر ملائكه به سجده امرى تكوينى بوده است .
- كبريا خاص خداى سبحان است و از غير او تكبر پسنديده نيست .
- درخواست مهلت از خدا توسط ابليس
- محاصره انسان توسط شيطان از چهار طرف !
- مراد از (( مخلصين (( و (( شاكرين (( كه شيطان نمى تواند ايشان را بفريبد و اشارهبه طريقه گمراه كردن شيطان
- مراد از جمله (( الّا اءن تكوناملكين (( در خطاب به آدم و هوا
- اشاره به اهمال و قصور مفسرين در بحث از شيطان و شناختن او
- چند مطلب كه بايد در بحث از مساءله شيطان و حقايق دينى و تكوينى مربوط به آن بيانشود
- ۲- مراتب مختلف موجودات مقتضاى الهى است .
- ۳- آيات مربوط به داستان سجده آدم تصويرى است از روابط بين نوع انسانى و نوعملائكه و ابليس
- بهشت قبل از هبوط بهشت برزخى بوده نه بهشت جاويدان !
- قلمرو اغوا و اضلال شيطان ، ادراك انسانى و ابزار كار او عواطف و احساسات بشرى است .
- نحوه تصرفات ابليس در ادراك انسان
- ولايت شيطان بر آدميان در ظلم و گناه و ولايت ملائكه بر آدميان در اطاعت و عبادت
- بعضى از لشكريان ابليس از جنس بشرند
- خلاصه بحث درباره شيطان و وسوسه اندازى او
- بحث عقلى و قرآنى (مناظره اى كه شارح اناجيلنقل كرده و در تورات ذكر شده كه بين ابليس و ملائكه واقع شده است )
- در آفريدن خلايق و مخصوصا كفارى كه نتيجه خلقتشان خلود در آتش است چه حكمتى است ؟
- تكليف بندگان براى خدا چه سودى دارد؟!
- چرا خداوند انسان را بدون اينكه مكلف نمايدكامل نساخت و چرا او را كامل نيافريد؟
- تكليف ابليس و ملائكه به سجده بر آدم براى چه بود و لعن و عقاب ابليس بعد ازنافرمانى چرا؟
- پاسخ به دو شبهه ديگر
- بيان و توضيح جمله : (( لايسئل عما يفعل و هم يسئلون (( از نظر فلسفه و برهان و وحى
- اشاره به ابحاث ممتدّ متكلمان اشاعره و معتزله دربارهافعال خدا
- تقسيم علوم و مدركات انسان به : علوم كاشف از خارج و علوم اعتبارى و ذهنى
- فرق بين اين دو قسم از علوم
- جميع احكام عقلى از فعل خداوند اتخاذ شده است
- اشكالاتى كه بر راءى اشاعره در احكام نظرىعقل وارد است
- جريان احكام عقلى عملى در افعال خداى تعالى
- عقل نظرى در تشخيصهاى خود درباره معارف مربوط به خدا مصيب است .
- عقل عملى : جستجوى مصالح و مفاسد و حسن و قبحافعال در احكام تشريعى
- آياتى كه جريان عقل نظرى و عقل عملى را در ناحيه پروردگار تاءييد مى كند
- بحث روايتى (رواياتى در مورد شيطان و تمرد تو از سجده بر آدم و وساوس وتصرفات او...)
- بهشت آدم از باغهاى دنيا بوده است
- رد اينكه ملائكه و شياطين به تغيير ذات خود قدرت داشته باشند و به صور مختلفه درآيند.
- دو دسته روايات مربوط به تصرفات ابليس و كيفيت تصرف او در شعور آدمى
- ماجراى شگفت انگيز گفتگوى حضرت يحيى با ابليس
- بررسى گفتگوى ابليس با پيامبران الهى
تفسیر نور (محسن قرائتی)
وَ لَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ قَلِيلًا ما تَشْكُرُونَ «10»
و همانا در زمين به شما تمكّن داديم و براى شما در آن، (انواع) وسايل زندگى را فراهم ساختيم، (امّا شما) اندك شكرگزارى مى‌كنيد.
پیام ها
1- يادآورى و توجّه به نعمتهاى الهى، زمينه‌ى شكوفايى معرفت و محبّت و تسليم خدا شدن است. «وَ لَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ»
2- حقّ بهره‌گيرى از امكانات زمين، براى همه‌ى انسانهاست ومخصوص گروه خاصّى نيست. «مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ»
3- آفرينش زمين و شرايط آن (از نظر گردش، حرارت، نور، جذب و دفع آبها و گياهان، قبول فضولات و تحويل سبزى‌ها و ميوه‌ها و ...) به گونه‌اى است كه انسان مى‌تواند در آن نيازمندى‌هاى خود را برطرف كند. «مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ»
4- قوانين حاكم بر طبيعت، به نوعى است كه انسان مى‌تواند بر آن سلطه داشته باشد و آن را در اختيار بگيرد. اگر خداوند آن را رام نمى‌ساخت، بشر به
جلد 3 - صفحه 25
تنهايى قدرت مهار كردن و بهره گيرى از آن را نداشت. «مَكَّنَّاكُمْ»
5- زمين، در اختيار و مسخّر انسان قرار داده شده تا به رشد و كمال برسد و معيشت خود را تأمين كند. مَكَّنَّاكُمْ ... سعدى مى‌گويد:
ابر و باد و مه خورشيد و فلك در كارند
تا تو نانى به كف آرى و به غفلت نخورى
6- نعمتها بايد زمينه‌ساز شكر باشد، نه عامل غفلت و عيّاشى. «تَشْكُرُونَ»
7- انسان ناسپاس است و قرآن، مكرّر از كم‌سپاسى مردم و غفلت و بى‌ايمانى غالب آنان سخن گفته است. «قَلِيلًا ما تَشْكُرُونَ»
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
وَ لَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ قَلِيلاً ما تَشْكُرُونَ «10»
بعد از آن ذكر نعم خود را بر جميع مكلفان از تمكين در ارض و خلق ارزاق و ارسال رسل و انزال كتب براى هدايت ايشان فرمايد:
وَ لَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ: و هر آينه به تحقيق كه متمكن ساختيم و جاى داديم شما آدميان را در زمين جهت سكنى و زرع و تصرف در آن. بنا بقولى خطاب به اهل مكه، يعنى: اى اهل مكه، شما را مكنت و دستگاه داديم در زمين تا سير مى‌كنيد به شام و يمن در تابستان و زمستان، وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ: و قرار داديم براى شما در زمين اسباب زندگانى از زراعت و تجارت و صناعت و آنچه سبب سعه معيشت و زندگانى است. با وجود اين كثرت نعم عظيمه قَلِيلًا ما تَشْكُرُونَ: اندكى شكر مى‌گوئيد يا قليلند از شما كه به مراسم شكر گذارى و سپاسدارى قيام نمايند.
در كافى- از حضرت صادق عليه السّلام قال: مكتوب فى التّورية اشكر من انعم عليك و انعم على من شكرك فانّه لا زوال للنّعماء اذا شكرت و لا بقاء لها اذا كفرت، الشّكر زيادة فى النّعم و امان من الغير. «1» فرمود: مكتوب است، در تورات، شكر كن كسى را كه انعام فرمايد تو را، و انعام كن بر كسى كه شكر گويد. بدرستى كه زوال نيست براى نعمتها هر گاه شكر كنى تو، و بقائى نيست براى آنها هرگاه كفران كنى. شكر زيادتى در نعم، و امان از تغيير.
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
وَ لَقَدْ مَكَّنَّاكُمْ فِي الْأَرْضِ وَ جَعَلْنا لَكُمْ فِيها مَعايِشَ قَلِيلاً ما تَشْكُرُونَ «10»
ترجمه
و هر آينه بتحقيق متمكّن نموديم شما را در زمين و قرار داديم براى شما
جلد 2 صفحه 411
در آن موجبات تعيّش را اندكى شكر ميكنيد.
تفسير
خداوند متعال بنى آدم را در زمين متمكّن و متصرف فرمود و لوازم معيشت و عيش را از ماكول و مشروب و مركوب و ملبوس و ملموس براى ايشان آماده و مهيّا فرمود و بندگان شاكر خدا در ميان خلق كمند و آنها هم كمتر از حق نعمت الهى شكرگزارى مينمايند از دست و زبان كه برآيد كز عهده شكرش بدر آيد و بنابر اين كلمه قليلا حال است از شاكر باعتبار كمى شكر آنها يا از شكر و كلمه ما زائده براى تاكيد است ..
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
وَ لَقَد مَكَّنّاكُم فِي الأَرض‌ِ وَ جَعَلنا لَكُم فِيها مَعايِشَ قَلِيلاً ما تَشكُرُون‌َ «10»
و هرآينه ما شما را متمكن كرديم و مكنت داديم در زمين و قرار داديم براي شما اشيايي را که بآنها تعيش و زندگاني كنيد بسيار كم است شكرگزاري شما وَ لَقَد مَكَّنّاكُم مكنت و تمكن بر فعل منوط بقوت و قدرت و وجود اسباب و معدات و شرائط و رفع جميع موانع که اگر يكي از آنها مفقود شد تمكن نيست و خداوند تفضلا قوّت و قدرت داده و تمام اسباب و آلات فعل را فراهم فرموده و معدات را براي فعل ايجاد فرموده و رفع جميع موانع از صدور فعل نموده
ابر و باد و مه و خورشيد و فلك در كارندبرگزیده تفسیر نمونه
(آیه 10)- مقام با عظمت انسان در جهان هستی! به دنبال آیاتی که اشاره به مبدء و معاد در آنها شده بود در این آیه و آیات بعد، «انسان» و عظمت و اهمیت مقام او و چگونگی آفرینش او و افتخاراتی که خداوند به او داده، مورد بحث قرار داده، می‌فرماید: «ما مالکیت و حکومت، و تسلط شما را بر زمین، مقرر داشتیم» (وَ لَقَدْ مَکَّنَّاکُمْ فِی الْأَرْضِ).
«و انواع وسایل زندگی را برای شما در آن قرار دادیم» (وَ جَعَلْنا لَکُمْ فِیها مَعایِشَ). «اما با این حال کمتر شکر این همه نعمت و موهبت را به جای می‌آورید» (قَلِیلًا ما تَشْکُرُونَ).
نکات آیه
۱- خداوند انسانها را براى بهره گیرى از زمین و امکانات آن توانا ساخت. (و لقد مکنکم فى الأرض)
۲- توانایى انسانها بر بهره گیرى از امکانات زمین نعمتى بایسته شکرگزارى است. (و لقد مکنکم فى الأرض ... قلیلا ما تشکرون)
۳- زمین در بردارنده تمام نیازمندیهاى انسان براى ادامه حیات است. (و جعلنا لکم فیها معیش قلیلا ما تشکرون)
۴- خداوند فراهم سازنده راههایى گوناگون براى تأمین معیشت انسانها در زمین است. (و جعلنا لکم فیها معیش)
۵- حق بهره ورى از زمین و امکانات آن براى همه انسانهاست، نه گروهى خاص. (و لقد مکنکم فى الأرض و جعلنا لکم فیها معیش)
۶- لزوم شکرگزارى در برابر نعمتهاى الهى (و لقد مکنکم فى الأرض ... قلیلا ما تشکرون)
۷- وجود وسائل معیشت در زمین، نعمتى بزرگ براى انسانها و بایسته سپاسگزارى است. (و لقد مکنکم فى الأرض ... قلیلا ما تشکرون)
۸- تبعیت از ولایتهاى غیر الهى و تکذیب آیات خداوند، ناسپاسى نعمتهاى اوست. (و لاتتبعوا من دونه أولیاء ... قلیلا ما تشکرون)
۹- ایمان به آیات خداوند و پیروى از قوانین دین، شکرگزارى نعمتهاى الهى است. (اتبعوا ما أنزل إلیکم ... قلیلا ما تشکرون)
۱۰- سپاس مردم در برابر نعمتها، همواره اندک و ناچیز است. (قلیلا ما تشکرون) کلمه «قلیلا» مى تواند صفت براى مفعول مطلق محذوف باشد. یعنى: تشکرون شکرا قلیلا; و مى تواند حال براى فاعل «تشکرون» باشد. برداشت فوق بر اساس احتمال اول است.
۱۱- تنها اندکى از مردمان شکرگزار نعمتهاى خداوند هستند. (قلیلا ما تشکرون)
۱۲- باور به خدادادى بودن امکانات زمین و اسباب معیشت، زمینه ساز ایمان به آیات الهى و پیروى از انبیاست. (و لقد مکنکم فى الأرض و جعلنا لکم فیها معیش) چون بیان نعمتهاى یاد شده و تذکر به خدادادى بودن آنها، پس از فرمان دادن به تبعیت از قرآن (اتبعوا ...) و پیروى از رسولان الهى (فلنسئلن الذین أرسل الیهم) ایراد شده، اشاره به این حقیقت دارد که انسانها در صورت توجه به نعمتها و باور به خدادادى بودن آنها، از انبیا پیروى کرده و به آیات خدا ایمان مى آورند.
۱۳- یادآورى نعمتهاى الهى راهى براى توجه دادن انسانها به آیات خدا و ایجاد روحیه تسلیم در برابر احکام او (و لقد مکنکم فى الأرض ... قلیلا ما تشکرون)
موضوعات مرتبط
- آیات خدا: تکذیب آیات خدا ۸
- اطاعت: زمینه اطاعت ۱۳; زمینه اطاعت از انبیا ۱۲
- امکانات: استفاده از امکانات دنیوى ۱، ۲، ۵; عمومیت امکانات دنیوى ۵; نعمت امکانات دنیوى ۲
- انسان: اقلیت انسان ها ۱۱; قدرت انسان ۱، ۲; نیازهاى مادى انسان ۳، ۴
- ایمان: به آیات خدا ۹، ۱۲; ایمان به نعمتهاى خدا ۱۲; زمینه ایمان ۱۲; متعلق ایمان ۹، ۱۲
- تسلیم: زمینه تسلیم ۱۳
- خدا: افعال خدا ۴; عطایاى خدا ۱; نعمتهاى خدا ۶، ۷، ۹، ۱۰، ۱۱
- دین: تبعیت از دین ۹
- ذکر: آثار ذکر نعمتها ۱۳; زمینه ذکر آیات خدا ۱۳
- زمین: امکانات زمین ۱، ۲، ۳، ۵، ۷، ۱۲; حق بهرهورى از زمین ۵; فواید زمین ۳، ۷
- شاکران: قلت شاکران ۱۱
- شکر: اهمیت شکر نعمت ۶، ۷; شکر نعمت ۲، ۹، ۱۱; قلّت شکر نعمت ۱۰
- کفران: موارد کفران نعمت ۸
- معاش: تأمین معاش ۷
- نیازها: تأمین نیازهاى مادى ۴
- ولایت: غیر خدا ۸
منابع
