الفرقان ٥٧
ترجمه
| الفرقان ٥٦ | آیه ٥٧ | الفرقان ٥٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«قُلْ مَآ أَسْأَلُکُمْ»: مراد این است که در برابر تبلیغ دین خدا، پولی از شما نمی‌خواهم و برای دریافت چیزی چنین کاری را نمی‌کنم. «إِلاّ مَن شَآءَ»: جز این را که کسی به اختیار خود این آئین را بپذیرد و گام به سوی خدا بردارد و راه خدا در پیش گیرد. استثناء منقطع است، و (إِلاّ) به معنی (لکِنَّ) است. برخی هم گفته‌اند استثناء متّصل است و تقدیر چنین است: مَآ أَسْأَلُکُمْ عَلَیْهِ أَجْراً إِلاّ أَجْرَ مَنْ آمَنَ، أَیْ إِلاّ الأجْرَ الْحَاصِلَ مِنْ إِیمانِهِ؛ فَإِنَّ الدَّالَّ عَلَی‌الْخَیْرِ کَفَاعِلِهِ ... یعنی تنها اجر و پاداش من هدایت شما است، آن هم از روی اراده و اختیار نه اکراه و اجبار.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۴۱ ۶۲، سوره فرقان
- بيان استهزاء كفار و پاسخ خداوند به اين عمل آنها
- مراد از معبود گرفتن هواى نفس و توضيحى درباره جمله : ((اتخذ الهه هويه ))
- نفى سمع و عقل از كفار و تشبيه آنان به چهار پايانبل هم اضل سبيلا
- تشبيه و تنظير جهل و ضلالت مردم و هدايت آنان به وسيله انبياء، به كشيدن سايه و...
- معناى ((مد الظل )) از نظر ديگر مفسرين
- اشاره به نعمت باد و آب باران
- مقصود از اينكه فرمود با قرآن با دشمنان جهاد كن (جاهدهم به جهادا كبيرا)
- تشبيه انقسام مردم به مؤ من و كافر، به آب دو دريا (يكى گوارا و ديگرى ناگوار) وبه خلقت زن و مرد از نطفه
- مقصود از استثنا ((الا من شاء ان يتخذ الى زبه سبيلا)) در آيه :((قل ما اسئلكم عليه من اجر الا من شاء...))
- نظر مفسرين درباره استثناء مذكور
- تنها وكيل و متصرف در امور بندگان خدا است كه داراى حيات و ملك و علم مطلق است
- معناى جمله ((الرحمن فسئل به خبيرا)) و اقوال مختلف مفسرين در اين باره
- حكايت استكبار مشركين از سجده براى خداوند و فزونى نفرتشان از آن
- بيان استغنا و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين
- تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر
- بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )
نکات آیه
۱ - پیامبر(ص)، موظف به اعلام کردن نداشتن هیچ چشمداشت و درخواست مزدى از مردم، در قبال انجام رسالت خویش (قل ما أسئلکم علیه من أجر)
۲ - تأثیر مثبت اعلام کردن نداشتن هیچ چشمداشت و درخواست مزدى، در هدایت و تربیت مردم (قل ما أسئلکم علیه من أجر) از فرمان خداوند به پیامبر(ص)، براى اعلام کردن نداشتن چشم داشتى در انجام رسالت خود - پس از بیان هدف اصلى و روش تبلیغى آن در آیه قبل - مى توان برداشت فوق را به دست آورد.
۳ - ایمان و راهیابى مردم به خدا، تنها اجر و مزد پیامبر(ص) در انجام رسالت خویش (ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلى ربّه سبیلاً) برداشت فوق، مبتنى بر این است که استثنا در «إلاّ من شاء...» متصل باشد و مضافى نیز محذوف و در تقدیر باشد; یعنى، «إلاّ من شاء أن یتخذ إلى ربّه سبیلاً بالإیمان و الطاعة و...».
۴ - دلسوزى بسیار پیامبر(ص) نسبت به کافران و مشرکان و اهتمام آن حضرت براى هدایت و تربیت آنان (قل ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلى ربّه سبیلاً) قرار گرفتن هدایت مردم به عنوان اجر پیامبر(ص) - در حالى که هدایت شدن مردم از سنخ اجر نیست، علاوه بر این که مستثنى باید از سنخ مستثنى منه باشد - مى تواند گویاى دو نکته باشد: ۱- دلسوزى و اهتمام بسیار پیامبر(ص) نسبت به هدایت مردم. ۲- خلوص و نداشتن هیچ چشمداشت مادى در رسالت خود. در حقیقت چنین جمله اى، مانند سخن آن پدرى است که براى حفظ جان فرزندش، تلاش بسیار دارد و به فرزندش مى گوید: «من در قبال تلاشم، هیچ مزدى از تو نمى خواهم».
۵ - خلوص و نداشتن هیچ چشم داشتى در انجام رسالت، از ویژگى هاى پیامبراسلام(ص) (ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلى ربّه سبیلاً)
۶ - تأثیر بهینه تبلیغات دینى و بشارت و اخطار به مردمان، در گرو خلوص و اظهار بى نیازى و درخواست نکردن مزد از مردم (قل ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلى ربّه سبیلاً)
۷ - هدایت و راه یابى انسان به خدا، تنها هدف و آرمان پیامبر(ص) در انجام رسالتش (قل ما أسئلکم علیه من أجر إلاّ من شاء أن یتّخذ إلى ربّه سبیلاً) قرار گرفتن هدایت مردمان به عنوان تنها مزد پیامبر(ص)، در حالى که رسالت آن حضرت همراه تلاش بسیار و تحمل مشکلات فراوان بوده است، مى تواند گویاى برداشت یاد شده باشد.
۸ - ربوبیت خداوند، مقتضى حرکت انسان به سوى او و برگزیدن راه الهى (دین) (إلاّ من شاء أن یتّخذ إلى ربّه سبیلاً)
۹ - انسان در انتخاب دین، آزاد و مختار است. (إلاّ من شاء أن یتّخذ إلى ربّه سبیلاً)
۱۰ - پیامبر(ص)، تنها مأمور فراخواندن مردم به راه خدا و دین الهى بود و نه مجبور ساختن آنان به پذیرش آن. (و ما أرسلنک إلاّ مبشّرًا و نذیرًا ... إلاّ من شاء أن یتّخذ إلى ربّه سبیلاً) از این که خداوند در آیه قبل رسالت پیامبر(ص) را، منحصر به انذار و بشارت دانست و در آیه مورد بحث، انسان را در انتخاب راه الهى آزاد گذاشت، مى توان استفاده کرد که پیامبر(ص) حق نداشت مردم را به پذیرش دین مجبور کند.
موضوعات مرتبط
- اخلاص: آثار اخلاص ۶
- انسان: اختیار انسان ۹; اهمیت هدایت انسان ها ۳
- ایمان: اهمیت ایمان به خدا ۳
- بازگشت به خدا: زمینه بازگشت به خدا ۸
- تبلیغ: آثار تبلیغ مجانى ۶; آسیب شناسى تبلیغ ۶; اخلاص در تبلیغ ۶; اعلام تبلیغ مجانى ۲; عوامل تأثیر تبلیغ ۶
- تربیت: عوامل مؤثر در تربیت ۲
- خدا: آثار ربوبیت خدا ۸; دعوت به خدا ۱۰
- دین: آزادى دینى ۹، ۱۰; دعوت به دین ۱۰; نفى اکراه در دین ۱۰
- دیندارى: عوامل دیندارى ۸
- محمد(ص): اخلاص محمد(ص) ۵; اهداف محمد(ص) ۷; تبلیغ مجانى محمد(ص) ۱، ۵; دلسوزى محمد(ص) ۴; محدوده مسؤولیت محمد(ص) ۱۰; محمد(ص) و کافران ۴; محمد(ص) و مشرکان ۴; مزد رسالت محمد(ص) ۱، ۳;مسؤولیت محمد(ص) ۱; ویژگیهاى محمد(ص) ۵; هدایتگرى محمد(ص) ۷
- هدایت: عوامل مؤثر در هدایت ۲
