غافر ٥٤

هُدًى‌ وَ ذِکْرَى‌ لِأُولِي‌ الْأَلْبَابِ‌

کپی متن آیه
هُدًى‌ وَ ذِکْرَى‌ لِأُولِي‌ الْأَلْبَابِ‌

ترجمه

کتابی که مایه هدایت و تذکّر برای صاحبان عقل بود!

|كه رهنمود و ياد كردى براى خردمندان است

[كه‌] رهنمود و يادكردى براى خردمندان است.

تا آن قوم هدایت یابند و خردمندان پند گیرند.

کتابی که [سراسر] برای خردمندان مایه هدایت و تذکر است.

كتابى كه خود هدايت است و براى خردمندان اندرز.

که رهنمود و پندآموز خردمندان است‌

كه رهنمونى و يادكرد و پند است مر خردمندان را.

(کتابی که) راهنما و اندرزگوی خردمندان بود.

حال آنکه رهنمود و یادواره‌ای برای خردمندان ویژه است.

هدایت و یادآوریی برای دارندگان خردها

A guide and a reminder for those endowed with reason.

ترتیل:

ترجمه:

غافر ٥٣	آیه ٥٤	غافر ٥٥
سوره : سوره غافر نزول : ٨ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«هُدیً وَ ذِکْری»: مصدر و مفعول له بشمارند، یعنی: کتاب تورات یا کتابهای آسمانی دیگر را برای راهنمائی و اندرزگوئی در اختیار بنی‌اسرائیل قرار دادیم. یا این که مصدر و به عنوان اسم فاعل، یعنی هادی و مذکِّر به کار رفته و حال بشمارند که معنی آن در بالا گذشت.

تفسیر

---

• آيات ۲۱ - ۵۴ سوره مؤ من
• داستان ارسال موسى عليه السلام به سوى فرعون و گفتگوى فرعون درباره كشتن او
• موسى عليه السلام از شرّ هر متكبرّ بى ايمان به روز حساب به خدا پناه مى برد
• مؤ من آل فرعون ، فرعونيان را از قتل موسى عليه السلام نهى و نسبت به تصميم بر آنتوبيخ مى كند و بدانان هشدار مى دهد
• اشاره به وجه تسميه روز قيامت به يوم التناد
• مقصود از فرعون از اينكه به وزير خود گفت : يا هامان ابن لى صرحا ابلغ الاسباب ...
• بيان اركان دين حق و سبيل رشاد در سخنى كوتاه از مؤ منآل فرعون
• نفى شريك براى خداى سبحان با بيان اينكه شريك ادعايى فرعونيان براى خدا، نه دردنيا و نه درآخرت دعوتى ندارد
• اشاره به مقامات سه گانه عبوديت : توكل ، تفويض و تسليم
• نكاتى درباره كيفيت و مراحل تعذيب فرعونيان در عالم برزخ و قيامت
• محاجه ضعفاء آل فرعون با اقوياءشان درباره آتش جهنم و پاسخ آنها
• التماس دعاى دوزخيان از خزنه جهنم در خصوص تخفيف پاره اى از عذاب
• وجه اينكه خزنه جهنم در جواب التماس دعاى دوزخيان مى گويند: فادعوا و ما دعاءالكافرين الا فى ضلال
• رواياتى درباره ، تقيه ، تفويض امر به خدا، و اينكه فرعونيان هر صبح و شام برآتش عرضه مى شوند

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

هُدىً وَ ذِكْرى‌ لِأُولِي الْأَلْبابِ «54»

(كه) مايه‌ى هدايت و تذكّر براى خردمندان است.

نکته ها

در آيات قبل سخن از نصرت انبيا و مؤمنان بود، در اينجا گويا نمونه‌ى‌ «رُسُلَنا» را موسى و نمونه‌ى‌ «الَّذِينَ آمَنُوا» را بنى اسرائيل بيان كرده است.

«الباب» جمع «لب» به معناى عقل و خرد خالص است.

پیام ها

1- هدايت، هديه‌اى از سوى خداوند است. «ايتاء» به معناى «عطا» است. «آتَيْنا مُوسَى الْهُدى‌»

2- هادى بايد قبلًا هدايت يافته باشد. «آتَيْنا مُوسَى الْهُدى‌»

3- همه مردم حتّى انبيا به هدايت الهى نياز دارند. «آتَيْنا مُوسَى الْهُدى‌»

4- هدايت، اگر بخواهد ماندگار شود بايد مكتوب شود و رمز جاودانگى اديان الهى، كتب آسمانى است. «آتَيْنا مُوسَى الْهُدى‌ وَ أَوْرَثْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ»

5- هدايت اگر همراه با تذكّر نباشد، به فراموشى سپرده مى‌شود. «هُدىً وَ ذِكْرى‌»

6- درك معارف آسمانى، به خرد و تقوا نياز دارد. «هُدىً لِلْمُتَّقِينَ» «1»، «هُدىً وَ ذِكْرى‌ لِأُولِي الْأَلْبابِ»

7- عقل، انسان را از وحى بى نياز نمى‌كند، بلكه هر دو مكمّل يكديگرند. «هُدىً وَ ذِكْرى‌ لِأُولِي الْأَلْبابِ»

---

«1». بقره، 2.

جلد 8 - صفحه 272

8- عناصر سعادت چند چيز است: الف) لطف و هدايت الهى. «وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى» ب) رهبرى معصوم. «مُوسَى» ج) قانون آسمانى. «الْكِتابَ» د) تذكّر و دورى از غفلت. «ذِكْرى‌» ه) عقل و خرد ناب و خالص. «لِأُولِي الْأَلْبابِ»

9- بيدارى و پندآموزى نشانه عقل سليم و خرد ناب است. «ذِكْرى‌ لِأُولِي الْأَلْبابِ»

10- معارف كتب آسمانى مطابق عقل و خرد است. «ذِكْرى‌ لِأُولِي الْأَلْبابِ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

هُدىً وَ ذِكْرى‌ لِأُولِي الْأَلْبابِ (54)

هُدىً وَ ذِكْرى‌: به جهت هدايت نمودن و پند دادن، لِأُولِي الْأَلْبابِ‌: براى صاحبان عقل خالص، چه ايشان به آن منتفع مى‌شدند و غير آنها از آن متعظ نمى‌گرديدند، يا كتاب تورات هادى و مذكر ارباب عقول سليمه بود. چون نصرت متفرع است بر تحمل اذيت و بلايا، لذا حضرت رسالت را خطاب فرمايد كه:

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

إِنَّا لَنَنْصُرُ رُسُلَنا وَ الَّذِينَ آمَنُوا فِي الْحَياةِ الدُّنْيا وَ يَوْمَ يَقُومُ الْأَشْهادُ (51) يَوْمَ لا يَنْفَعُ الظَّالِمِينَ مَعْذِرَتُهُمْ وَ لَهُمُ اللَّعْنَةُ وَ لَهُمْ سُوءُ الدَّارِ (52) وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسَى الْهُدى‌ وَ أَوْرَثْنا بَنِي إِسْرائِيلَ الْكِتابَ (53) هُدىً وَ ذِكْرى‌ لِأُولِي الْأَلْبابِ (54) فَاصْبِرْ إِنَّ وَعْدَ اللَّهِ حَقٌّ وَ اسْتَغْفِرْ لِذَنْبِكَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ بِالْعَشِيِّ وَ الْإِبْكارِ (55)

ترجمه‌

بدرستيكه ما هر آينه يارى نمائيم پيغمبرانمان و كسانيرا كه ايمان آوردند در زندگانى دنيا و روز كه برخيزند گواهان‌

روز كه سود نميدهد ستمكاران را عذر خواهيشان و مر آنها را است دورى از رحمت و مر آنها را است سراى بدى‌

و هر آينه بتحقيق داديم بموسى موجب هدايت را و بميراث واگذار كرديم به بنى اسرائيل آنكتاب را

براى هدايت و تذكّر مر صاحبان خرد را

پس صبر كن همانا وعده خدا حقّ است و آمرزش خواه براى گناهت و تسبيح‌نما بستايش پروردگارت در شبانگاه و بامداد.

تفسير

خداوند متعال بعد از بيان عذاب كفّار وعده نصرت و ظفر داده به پيغمبر خاتم چنانچه نصرت فرموده ساير انبيا و پيروان ايشانرا در دنيا و روز قيامت كه در آنروز گواهان خداوند بر اعمال بندگان قيام نمايند براى اداء شهادت تا رسوا شود كافر و فاسق و سر افراز گردد مؤمن و صالح و ايشان پيغمبران و اوصياء آنانند هر يك بر امّت خود و پيغمبر خاتم و ائمه اطهار بر ايشان و تمام خلق و نصرت خدا ايشانرا بغلبه آنان است بر اعداء بحجّت و دليل و فتح و ظفر در پايان امر و باقى ماندن آثار خير و نام نيك ايشان در دنيا و محو آثار دشمنانشان و نصرت در آخرتشان محتاج به بيان نيست ولى از امام صادق عليه السّلام روايت شده كه اين نصرت در رجعت است چون بسيارى از انبيا و اوصياء كشته شدند و منصور

---

جلد 4 صفحه 533

در دنيا نگشتند در هر حال روز قيامت عذرخواهى و توبه كفّار و فجّار پذيرفته نخواهد شد و بحال آنها فائده‌اى ندارد و محروميّت از رحمت خدا و بدى جايگاه و سراى آنها كه جهنّم است مسلّم است چون زمانى را كه خدا براى پذيرفتن توبه و معذرت مقرّر فرموده كه پيش از مشاهده عالم ديگر و معاينه عذاب است گذشته است و بعد از آن البتّه هر كس از مخالفت خود پشيمان ميشود ولى ديگر پشيمانى و توابع آن از قبيل عذرخواهى و التماس و غيره فائده ندارد و چون غلبه حضرت موسى بر فرعونيان مشهور و مسلّم بوده خداوند اشاره بآن فرموده كه ما بموسى كتاب تورية را كه موجب هدايت مردم بود مرحمت فرموديم و بعد از او براى بنى اسرائيل مانند ارث پدر بدون زحمت باقى گذارديم تا خردمندان آنها از مواعظ آن متّعظ و از احكام آن بشاهراه راست بهشت پى برند و از منافع آن در دنيا و آخرت بهره‌مند گردند تو هم بايد صبر نمائى تا خدا بوعده خود كه ظفر يافتن تو بر دشمنان است وفا نمايد و البتّه وفا خواهد فرمود چون وعده حق حقّ است و تخلّف ندارد و طلب مغفرت نما از خدا براى گناهان امّت خود تا مستحق فتح و ظفر شوند يا از ترك اولى و قصوريكه از قبل امكان براى تو روى داده و تسبيح و تقديس نما خدا را بحمد و ثناى او در هر صبح و شام چون از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله روايت شده كه خدا فرموده اى پسر آدم ياد كن مرا بعد از صبح ساعتى و بعد از عصر ساعتى من كفايت ميكنم مهمّات تو را و بعضى آنرا بحمد و شكر در تمام روز و شب تفسير نموده‌اند و بعضى كنايه از اداء فرائض يوميه و نوافل آن دانسته‌اند.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ لَقَد آتَينا مُوسَي‌ الهُدي‌ وَ أَورَثنا بَنِي‌ إِسرائِيل‌َ الكِتاب‌َ (53) هُدي‌ً وَ ذِكري‌ لِأُولِي‌ الأَلباب‌ِ (54)

و ‌هر‌ آينه‌ بتحقيق‌ داديم‌ موسي‌ ‌را‌ هدي‌ و بميراث‌ داديم‌ بني‌ اسرائيل‌ ‌را‌ كتاب‌ هدايت‌ كننده‌ و ياد آورنده‌ ‌براي‌ صاحبان‌ عقل‌.

وَ لَقَد آتَينا مُوسَي‌ الهُدي‌ ممكن‌ ‌است‌ مراد نبوّت‌ و رسالت‌ ‌باشد‌ و ممكن‌ ‌است‌ مراد الواح‌ تورية ‌باشد‌ ‌که‌ ‌در‌ ميقات‌ ‌بر‌ ‌او‌ نازل‌ شد.

وَ أَورَثنا بَنِي‌ إِسرائِيل‌َ الكِتاب‌َ ‌که‌ ‌بعد‌ ‌از‌ موسي‌ تورية بدست‌ بني‌ اسرائيل‌ آمد ‌که‌ اوّل‌ كتابي‌ ‌بود‌ ‌که‌ نازل‌ ‌شده‌ ‌بود‌ ‌بعد‌ ‌از‌ ‌آن‌ زبور و انجيل‌ و فرقان‌ نازل‌ شد.

هُدي‌ً وَ ذِكري‌ ‌ يا ‌ بمعني‌ فاعلي‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ كتاب‌ هدايت‌ كننده‌ و ياد آورنده‌ ‌است‌ ‌ يا ‌ بمعني‌ مفعول‌ ‌له‌ ‌يعني‌ ‌براي‌ هدايت‌ و تذكر و معني‌ اوّل‌ اقرب‌ ‌است‌.

لِأُولِي‌ الأَلباب‌ِ ‌که‌ مؤمنين‌ بني‌ اسرائيل‌ مثل‌ انبياء ‌بعد‌ ‌از‌ موسي‌ و اوصياء ‌او‌ لكن‌ اكثر بني‌ اسرائيل‌ ‌در‌ شرك‌ و كفر فرو رفتند و كتابي‌ ‌که‌ مشتمل‌ ‌بر‌ كفريات‌ و مزخرفات‌ ‌است‌ بنام‌ تورية ‌در‌ دست‌ دارند و كتابهاي‌ ديگر ‌که‌ عهد قديم‌ نام‌ نهاده‌ چنانچه‌ مفصّلا ‌در‌ مجلّد اوّل‌ كلم‌ الطيّب‌ ‌در‌ باب‌ نبوّة خاصّه‌ بيان‌ ‌شده‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 54)- در این آیه می‌افزاید: این کتاب آسمانی «مایه هدایت و تذکّر برای صاحبان عقل بود» (هُدیً وَ ذِکْری لِأُولِی الْأَلْبابِ).

تفاوت «هدایت» و «ذکری» در این است که هدایت در آغاز کار است، اما «تذکر» به عنوان یادآوری در برابر مسائلی است که انسان قبلا شنیده و به آن ایمان آورده اما از صفحه خاطرش محو شده است، و به تعبیر دیگر کتب آسمانی هم آغازگر هدایت است هم تداوم بخش آن.

ولی هم در آغاز، و هم در ادامه کار، بهره واقعی را «اولوا الالباب» و صاحبان مغز و اندیشه می‌برند، نه نابخردان لجوج و نه متعصبان چشم و گوش بسته.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - تورات، مایه هدایت و وسیله پندآموزى و بیدارى صاحبان عقل سلیم و خرد ناب از قوم بنى اسرائیل (و أورثنا بنى إسرءیل الکتب . هدًى و ذکرى لأُولى الألبب) «لب» (مفرد «الباب») به معناى عقل خالص و خرد ناب است.

۲ - هدایت، بیدار سازى، پند آموزى و احیاى خردناب، قلمرو رسالت موسى(ع) و کتاب آسمانى او (تورات) (هدًى و ذکرى لأُولى الألبب)

۳ - داشتن خردناب و عقل سلیم، شرط بهره جستن و تأثیر پذیرفتن از تعالیم پیامبران و کتاب هاى آسمانى (تورات و...) (هدًى و ذکرى لأُولى الألبب)

۴ - بیدارى و پند آموزى، نشانه عقل سلیم و خرد ناب است. (و ذکرى لأُولى الألبب)

۵ - آموزه هاى موسى(ع) و کتاب آسمانى او (تورات)، مطابق با عقل و خرد ناب بود. (و ذکرى لأُولى الألبب) خداوند عاقلان و صاحبان خرد جامعه بنى اسرائیل را مخاطب خود ساخته و تورات را تنها براى ایشان مایه پند و بیدارى دانسته است.از این نکته مى توان حقیقت بالا را به دست آورد.

موضوعات مرتبط

• اولواالالباب: عوامل عبرت اولواالالباب ۱; عوامل هدایت اولواالالباب ۱
• بنى اسرائیل: عوامل عبرت بنى اسرائیل ۱; عوامل هدایت بنى اسرائیل ۱
• تنبه: آثار تنبه ۴; عوامل تنبه ۲
• تورات: تعالیم تورات ۲; زمینه استفاده از تورات ۳; عقلانیت تورات ۵; نقش تورات ۱; هدایتگرى تورات ۲
• عبرت: آثار عبرت ۴; عوامل عبرت ۲
• عقل: عوامل احیاى عقل ۲; نشانه هاى عقل سلیم ۴; نقش عقل سلیم ۳
• کتب آسمانى: زمینه استفاده از کتب آسمانى ۳
• موسى(ع): عقلانیت تعالیم موسى(ع) ۵; محدوده رسالت موسى(ع) ۲; هدایتگرى موسى(ع) ۲
• هدایت: ابزار هدایت ۱