البقرة ٢٢٥

لاَ يُؤَاخِذُکُمُ‌ اللَّهُ‌ بِاللَّغْوِ فِي‌ أَيْمَانِکُمْ‌ وَ لٰکِنْ‌ يُؤَاخِذُکُمْ‌ بِمَا کَسَبَتْ‌ قُلُوبُکُمْ‌ وَ اللَّهُ‌ غَفُورٌ حَلِيمٌ‌

گسترشکپی متن آیه
لاَ يُؤَاخِذُکُمُ‌ اللَّهُ‌ بِاللَّغْوِ فِي‌ أَيْمَانِکُمْ‌ وَ لٰکِنْ‌ يُؤَاخِذُکُمْ‌ بِمَا کَسَبَتْ‌ قُلُوبُکُمْ‌ وَ اللَّهُ‌ غَفُورٌ حَلِيمٌ‌

ترجمه

مکارم شیرازیبهرامپورفولادوندالهی قمشه‌ایانصاریانآیتیخرمشاهیمجتبویخرمدلصادقی تهرانیمعزیenglish

خداوند شما را به خاطر سوگندهایی که بدون توجه یاد می‌کنید، مؤاخذه نخواهد کرد، اما به آنچه دلهای شما کسب کرده، (و سوگندهایی که از روی اراده و اختیار، یاد می‌کنید،) مؤاخذه می‌کند. و خداوند، آمرزنده و بردبار است.

خدا شما را به سوگندهاى بيهوده‌تان مؤاخذه نمى‌كند، ولى به آنچه دل‌هايتان [از روى عمد] كسب كرد شما را مؤاخذه مى‌كند، و خدا آمرزنده‌ى بردبار است

خداوند شما را به سوگندهاى لغوتان مؤاخذه نمى‌كند، ولى شما را بدانچه دلهايتان [از روى عمد] فراهم آورده است، مؤاخذه مى‌كند، و خدا آمرزنده بردبار است.

خدا شما را به سوگندهای لغو مؤاخذه نکند و لیکن به آنچه در دل دارید مؤاخذه خواهد کرد و خدا بسیار آمرزنده و بردبار است.

خدا شما را به خاطر سوگندهای لغوتان [که جدی و حقیقی نیست و عادتاً بدون قصد قلبی بر زبان جاری می شود] مؤاخذه نمی کند، ولی شما را به خاطر آنچه دل هایتان [از سوگند جدی و حقیقی] مرتکب شده مؤاخذه می کند؛ و خدا بسیار آمرزنده و بردبار است.

خدا شما را به سبب سوگندهاى لغوتان بازخواست نمى‌كند، بلكه به خاطر نيّتى كه در دل نهان مى‌داريد بازخواست مى‌كند. خدا آمرزنده و بردبار است.

خداوند شما را در سوگندهای بیهوده و [بی‌اختیار] بازخواست نمی‌کند، ولی در آنچه بر آن دل می‌نهید [سوگندهای آگاهانه‌] بازخواست می‌کند، و خداوند آمرزگار بردبار است‌

خداوند شما را به سوگندهاى بيهوده و ناسنجيده‌تان بازخواست نمى‌كند و ليكن به آنچه دلهاى شما [قصد] كرده است- سوگند خوردن از روى قصد و عمد و آهنگ شكستن آن- بازخواست مى‌كند و خدا آمرزگار و بردبار است.

خداوند شما را به خاطر سوگندهائی که بدون توجّه یاد می‌کنید (و از روی عادت، نه از روی قصد و نیّت از دهان می‌پرد) مؤاخذه نخواهد کرد (و کفّاره یا عقاب بر آن مترتّب نیست) ولیکن شما را در برابر آنچه دلهایتان کسب کرده است (و از روی اراده و اختیار بوده است) مؤاخذه می‌کند (و کفّاره یا عقاب بر آن مترتّب است)، و خداوند آمرزنده و بردبار است (و گناهان را می‌بخشد و لغزشها را نادیده می‌گیرد و در رساندن عقاب شتاب نمی‌ورزد).

خدا شما را به لغو در سوگندهایتان مؤاخذه(ی اصلی) نمی‌کند، ولی شما را به آنچه دل‌هایتان (با این لغو) فراهم آورده، مؤاخذه می‌کند؛ و خدا پوشنده‌ا‌ی بردبار است.

نگیرد شما را خدا به یاوه‌گویی در سوگندهای شما و لیکن بگیردتان بدانچه فراهم کرده است دلهای شما و خدا است آمرزنده بردبار

Allah does not hold you responsible for your unintentional oaths, but He holds you responsible for your intentions. Allah is Forgiving and Forbearing.

ترتیل:

ترجمه:

البقرة ٢٢٤	آیه ٢٢٥	البقرة ٢٢٦
سوره : سوره البقرة نزول : ٩ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٦ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لا یُؤَاخِذُکُمْ»: مورد بازخواستتان قرار نمی‌دهد. «اللَّغْوِ»: یاوه. پوچ. لغو در سوگند، یعنی سوگندی که بدون قصد و اراده و از روی عادت بر زبان رانده می‌شود. مانند: آری والله. نه‌والله. که بدون قصد سوگند، از روی عُرف و عادت بر زبان جاری می‌گردد و کفّاره ندارد. «مَا کَسَبَتْ قُلُوبُکُمْ»: آنچه که از دل بر می‌آید و با قصد و اراده اداء می‌گردد. «حَلِیمٌ»: شکیبا.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

لاَ يُؤَاخِذُکُمُ‌ اللَّهُ‌ بِاللَّغْوِ... (۴) ادْعُوهُمْ‌ لِآبَائِهِمْ‌ هُوَ أَقْسَطُ... (۲)

تفسیر

المیزاننمونهتفسیر نوراثنی عشریروان جاویداطیب البیانبرگزیده تفسیر نمونهتسنیم

---

• آيات ۲۲۷ - ۲۲۴ ، سوره بقره
• معناى كلمات (عرضه ) و (ايمان ) و وجه تسميه كلمه يمين بمعنى سوگند
• معناى آيه شريفه (و لا تجعلوا الله عرضه لايمانكم ...)
• آثار سوء روانى و اجتماعى سوگند بسيار
• معناى كلمه (لغو) و مراد از سوگند لغو در آيه قرآن
• معناى ((كسب )) و فرق آن با ((اكتساب ))
• تجربه وجود يك مركز فرماندهى در بدن كه به تمام اعضاء دستور صادر مى كند را ثابت كرده است .
• پى بردن بشر به مغز به عنوان راءس البدن از دير باز بوده است
• نظر ابوعلى سينا درباره مركز ادراكات نفسانى در انسان
• اشاره به كراهت سوگندهاى لغو و بيهوده
• تفسير آيه (للذين يؤ لون من نسائهم ) با توجه به مفردات آن
• (شامل رواياتى راجع به قسم خوردن وايلاء)
• رواياتى از صادقين (ع ) درباره ايلاء

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

«225» لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمانِكُمْ وَ لكِنْ يُؤاخِذُكُمْ بِما كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ‌

خداوند، شما را به خاطر سوگندهاى لغو (كه بدون قصد ياد كرده‌ايد،) مؤاخذه نمى‌كند، امّا به آنچه دلهاى شما (از روى اراده و آگاهى واختيار) كسب كرده، مؤاخذه مى‌كند وخداوند آمرزنده وحليم (بردبار) است.

نکته ها

سوگندهايى كه از روى بى توجّهى و يا در حال عصبانيّت و بدون فكر و اراده و يا پر حرفى وعجله و سبق‌لسان از انسان سرمى‌زند، ارزش حقوقى ندارد. مسئوليّت، تنها در برابر سوگندهايى است كه با توجّه و در حال عادّى، به نام مقدّس خداوند براى انجام كار مفيد ياد شود. اين قبيل سوگندها شرعاً واجب‌الاجرا مى‌باشد و شكستن آن حرام مى‌باشد و كفّاره آن عبارت است از: اطعام ده فقير، يا اعطاى لباس به آنها، و يا آزاد كردن يك برده و در صورت عدم امكان هيچ يك از اينها، سه روز روزه گرفتن. «1»

پیام ها

1- مسئوليّت انسان، وابسته به اراده و انتخاب اوست. خداوند لغزش‌هايى را كه در شرائط غير عادّى از انسان صادر شود، مى‌بخشد. «لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ»

2- انگيزه و نيّت، ملاك ثواب وعقاب است. «كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ»

3- يكى از جلوه‌هاى حِلم ومغفرت الهى، گذشت از خطاهاى غير عمدى انسان است. «لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ ... غَفُورٌ حَلِيمٌ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمانِكُمْ وَ لكِنْ يُؤاخِذُكُمْ بِما كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ (225)

---

«1» فروع كافى، كتاب الايمان، جلد 7، صفحه 434، حديث اوّل.

«2» مدرك پيشين، حديث سوّم (با اختلاف در عبارات)

تفسير اثنا عشرى، ج‌1، ص: 403

بعد از آن بيان اقسام سوگند را مى‌فرمايد:

لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ‌: مؤاخذه نفرمايد شما را خدا، بِاللَّغْوِ فِي أَيْمانِكُمْ‌:

در سوگندهاى لغو و بى‌فايده شما. بنا بقول اماميه رضوان اللّه عليهم مراد آنچه زبان عادت دارد كه بدون قصد گويد به خدا قسم، يا نه به خدا قسم، چنانچه در كتاب كافى- از حضرت صادق عليه السّلام در آيه شريفه فرمايد: لغو، مراد قول شخص است: لا و اللّه و بلى و اللّه كه منعقد نشود. «1» مراد به عدم مؤاخذه نداشتن عقاب و كفاره است.

صاحب كنز العرفان گفته كه: ممكن است اين آيه جواب سؤال مقدر باشد و تقدير سؤال اينكه هرگاه بندگان نهى شده باشند كه نام الهى را عرضه سوگند خود گردانند، پس لازم آيد همه به جهت كثرت سوگند به خداى تعالى به هلاكت و عقوبت گرفتار شوند، حق تعالى جواب فرمايد در سوگندهاى لغو مؤاخذه نيست.

وَ لكِنْ يُؤاخِذُكُمْ‌: و لكن مؤاخذه فرمايد شما را، بِما كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ‌: به آنچه كسب نمايد قلوب شما و از روى عمد و قصد سوگند نمائيد كه در اين صورت به مخالفت آن، مستحق عقوبت و كفاره قسم بر شما لازم آيد.

تنبيه: فرق ميان كسب به لسان و كسب قلب، آنست كه قلب مخالف نفس مكلف نيست به خلاف لسان كه گاه هست مخالف نفس مى‌باشد و صادر شود از او آنچه مأذون نفس نيست؛ پس سزاوار حضرت حكيم جل شأنه نباشد كه مواخذه نمايد به آنچه نفس اذن نداده در فعل آن. و در اين اشاره است به آنكه در قسم شرط مى‌باشد قصد و نيت، پس سوگند غضبان واقع نشود وقتى قصد نباشد، و همچنين غافل و ساهى.

وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ‌: و خداى تعالى بسيار آمرزنده است بنده را به سوگند

---

«1» مدرك پيشين، صفحه 443.

تفسير اثنا عشرى، ج‌1، ص: 404

لغو، و او را مؤاخذه نفرمايد، حليم است و در سوگند عمد نيز به عقوبت تعجيل نفرمايد به جهت ترتب توبه.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

لا يُؤاخِذُكُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِي أَيْمانِكُمْ وَ لكِنْ يُؤاخِذُكُمْ بِما كَسَبَتْ قُلُوبُكُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَلِيمٌ (225)

ترجمه‌

مؤاخذه نميكند شما را خدا بر بيهوده در سوگندهاتان ولى مؤاخذه ميكند شما را بآنچه كسب كند دلهاتان و خداوند آمرزنده بردبار است..

تفسير

قسم بيهوده و لغو آنست كه بمجرد عادت زبان باشد نه از روى جد و قصد و عقد قلب چنانچه معمولا براى تأكيد ياد مينمايند و ميگويند نه بخدا بلى بخدا و اينمعنى از صادقين عليهما السلام نقل شده است و چون مجرد از قصد است مؤاخذه ندارد و كفاره هم گفته‌اند ندارد ولى بهتر آنست كه انسان مواظب خود باشد و اينعادت را از خود دور نمايد و نام خدا را محترم بدارد چنانچه در آيه سابقه اشاره بآن شد ولى مؤاخذه مينمايد خداوند بر آن سوگندى كه مطابق با قلب و از روى قصد و جد باشد چون آن سوگند عمل قلب و كسب آنست كه مؤمن بايد از راست و دروغ آن اجتناب نمايد مگر در موقع ضرورت و خداوند غفور است مؤاخذه بسوگند خالى از قصد نميكند و حليم است تعجيل در عقوبت براى قسم جدى نميفرمايد و اگر متعقب بتوبه شد عفو ميفرمايد و بدادن كفاره تدارك شر او را مينمايد.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

لا يُؤاخِذُكُم‌ُ اللّه‌ُ بِاللَّغوِ فِي‌ أَيمانِكُم‌ وَ لكِن‌ يُؤاخِذُكُم‌ بِما كَسَبَت‌ قُلُوبُكُم‌ وَ اللّه‌ُ غَفُورٌ حَلِيم‌ٌ (225)

(خداوند ‌شما‌ ‌را‌ بواسطه‌ سوگندهاي‌ لغو و بدون‌ قصد مؤاخذه‌ نميكند ولي‌ ‌به‌ قسمهايي‌ ‌که‌ ‌از‌ روي‌ قصد و توجه‌ قلب‌ ياد ميكنيد مؤاخذه‌ مينمايد و خداوند آمرزنده‌ و بردبار ‌است‌).

---

1‌-‌ صدوق‌ ‌از‌ حضرت‌ رضا (ع‌)

[.....]

2‌-‌ نهج‌ البلاغه‌ جلد سوم‌ خطبه‌ 47

3‌-‌ جامع‌ السعادات‌ ص‌ 343

4‌-‌ سوره‌ مائده‌ ‌آيه‌ 91

جلد 2 - صفحه 451

لا يُؤاخِذُكُم‌ُ اللّه‌ُ بِاللَّغوِ فِي‌ أَيمانِكُم‌ قسم‌ ‌ يا ‌ ‌در‌ مقام‌ اخبار ‌است‌ باين‌ معني‌ ‌که‌ ‌از‌ امري‌ خبر ميدهد و ‌اينکه‌ خبر ‌را‌ بواسطه‌ قسم‌ مؤكد مي‌نمايد مانند:

فَوَ رَب‌ِّ السَّماءِ وَ الأَرض‌ِ إِنَّه‌ُ لَحَق‌ٌّ«1» و چنين‌ قسمي‌ ‌اگر‌ مطابق‌ ‌با‌ واقع‌ ‌باشد‌ ‌آن‌ ‌را‌ صادق‌ و راست‌ نامند، و ‌اگر‌ ‌بر‌ خلاف‌ واقع‌ ‌باشد‌ ‌آن‌ ‌را‌ غموس‌ و قسم‌ دروغ‌ گويند و قسم‌ دروغ‌ يكي‌ ‌از‌ گناهان‌ كبيره‌ ‌است‌ و ‌آن‌ ‌را‌ غموس‌ گفتند ‌براي‌ اينكه‌ صاحب‌ ‌آن‌ ‌در‌ معصيت‌ و ‌پس‌ ‌از‌ ‌آن‌ ‌در‌ آتش‌ دوزخ‌ فرو ميرود زيرا غمس‌ بمعني‌ فرو رفتن‌ ‌است‌ و ‌ يا ‌ ‌در‌ مقام‌ انشأ ‌است‌ باين‌ معني‌ ‌که‌ امري‌ ‌را‌ بواسطه‌ قسم‌ ‌بر‌ ‌خود‌ واجب‌ ميكند مثل‌ اينكه‌ بگويد و اللّه‌ فردا ‌را‌ روزه‌ ميگيرم‌ و ‌اينکه‌ نوع‌ ‌از‌ قسم‌ ‌است‌ ‌که‌ متعلقش‌ واجب‌ ميشود و ‌بر‌ خلف‌ ‌آن‌ كفارة تعلق‌ ميگيرد.

و قسم‌ گاهي‌ ‌از‌ روي‌ قصد و اراده‌ و اختيار و توجه‌ بآنست‌ و گاهي‌ ‌از‌ روي‌ عدم‌ قصد و بي‌ توجهي‌ بآن‌ ‌ يا ‌ ‌از‌ روي‌ اكراه‌ ‌ يا ‌ بواسطه‌ هيجان‌ غضب‌ و نحو ‌آن‌ ‌اينکه‌ قسم‌ اخير ‌را‌ لغو ‌در‌ ايمان‌ گويند زيرا لغو بمعني‌ كلامي‌ ‌است‌ ‌که‌ داراي‌ معني‌ نباشد ‌ يا ‌ متكلم‌ بقصد معني‌ بآن‌ تكلم‌ نكند، و ‌اينکه‌ قسم‌ ‌از‌ يمين‌ مورد مؤاخذه‌ نيست‌ و خلف‌ ‌آن‌ كفاره‌ ندارد و ‌آيه‌ شريفه‌ ناظر باين‌ قسم‌ ‌است‌ و اخبار نيز ‌بر‌ طبق‌ ‌اينکه‌ معني‌ وارد ‌شده‌ چنانچه‌ ‌از‌ كافي‌ ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ السّلام‌ روايت‌ ‌شده‌ ‌که‌ فرمود «

اللغو قول‌ الرجل‌ ‌لا‌ و اللّه‌ و بلي‌ و اللّه‌ و ‌لا‌ يعقد ‌علي‌ شيئي‌

» و ‌در‌ مجمع‌ ‌از‌ حضرت‌ باقر و حضرت‌ صادق‌ (ع‌) همين‌ معني‌ ‌را‌ نقل‌ ميكند ولي‌ ‌در‌ آخر ‌آن‌ «‌من‌ ‌غير‌ عقد» ذكر ‌شده‌.

وَ لكِن‌ يُؤاخِذُكُم‌ بِما كَسَبَت‌ قُلُوبُكُم‌ ‌يعني‌ ‌خدا‌ ‌شما‌ ‌را‌ بآنچه‌ نفس‌ ‌شما‌ كسب‌ ميكند مؤاخذه‌ مينمايد و ‌به‌ قسمهايي‌ ‌که‌ ‌از‌ روي‌ قصد و اراده‌ ياد نمائيد عقوبت‌ مي‌نمايد و قسمي‌ ‌که‌ مورد مؤاخذه‌ و عقوبت‌ ‌است‌ قسم‌ دروغ‌ و قسمي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌بر‌

---

1‌-‌ ‌سورة‌ الذاريات‌ ‌آيه‌ 23

جلد 2 - صفحه 452

ترك‌ امر واجب‌ و ‌ يا ‌ فعل‌ حرام‌ ياد كند و ‌ يا ‌ قسمي‌ ‌که‌ ‌در‌ مقام‌ انشاء ‌باشد‌ و متعلقش‌ واجب‌ شود و ‌آن‌ ‌را‌ ترك‌ نمايد و مراد ‌از‌ قلب‌ همان‌ نفس‌ انساني‌ و روح‌ ملكوتي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌در‌ اوائل‌ سوره‌ ‌در‌ صفات‌ منافقين‌ بيان‌ شد.

وَ اللّه‌ُ غَفُورٌ حَلِيم‌ٌ خداوند آمرزنده‌ ‌است‌ و ‌بر‌ لغو ‌از‌ ايمان‌ مؤاخذه‌ نميكند و بردبار ‌است‌ و ‌در‌ عقوبت‌ تعجيل‌ نمي‌نمايد.

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 225)- در این آیه برای تکمیل این مطلب مهم که قسم نباید مانع کارهای خیر شود، می‌فرماید: «خداوند شما را بخاطر سوگندهایی که بدون توجه

ج1، ص204

یاد می‌کنید مؤاخذه نخواهد کرد» (لا یُؤاخِذُکُمُ اللَّهُ بِاللَّغْوِ فِی أَیْمانِکُمْ).

اما به آنچه دلهای شما کسب کرده (و سوگندهایی که از روی اراده و اختیار یاد می‌کنید) مؤاخذه می‌کند و خداوند آمرزنده و دارای حلم است» (وَ لکِنْ یُؤاخِذُکُمْ بِما کَسَبَتْ قُلُوبُکُمْ وَ اللَّهُ غَفُورٌ حَلِیمٌ).

در این آیه خداوند به دو نوع سوگند اشاره کرده، نوع اول قسم‌های لغو است که هیچ گونه اثری ندارد و نباید به آن اعتنا کرد و مخالفت آن کفاره ندارد زیرا از روی اراده و تصمیم نیست. نوع دوم سوگندهایی است که از روی اراده و تصمیم انجام می‌گیرد و به تعبیر قرآن قلب انسان آن را کسب می‌کند، این گونه قسم معتبر است و باید به آن پایبند بود، و مخالفت با آن، هم گناه دارد، و هم موجب کفاره می‌شود.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - خداوند کسى را به خاطر سوگند بیهوده اش مؤاخذه نمى کند. (لا یؤاخذکم اللّه باللغو فى ایمانکم و لکن) مراد از سوگند لغو، سوگندهایى است که معمولاً به خاطر عادت بر زبان جارى مى شود; بدون اینکه یادکننده سوگند، نسبت به آن قصد قلبى داشته باشد. این معنا از مقابله «باللغو» با «بما کسبت قلوبکم» به دست مى آید.

۲ - سوگندهاى لغو و بیهوده، تعهّدآور نیست. (لا یؤاخذکم اللّه باللغو فى ایمانکم)

۳ - سوگندهایى که با قصد قلبى و اراده جدّى باشد، موجب مؤاخذه الهى است. (و لکن یؤاخذکم بما کسبت قلوبکم)

۴ - ضرورت تعهّد و وفادارى نسبت به سوگندهایى که برخاسته از اراده و قصد قلبى است. (و لکن یؤاخذکم بما کسبت قلوبکم)

۵ - ناپسندى سوگندهاى بیهوده و لغو* (لا یؤاخذکم اللّه باللغو فى ایمانکم ... و اللّه غفور حلیم) از آیه مزبور استفاده مى شود که یادکننده سوگندهاى بیهوده، استحقاق مؤاخذه را دارد; ولى خداوند تفضّلاً او را مؤاخذه نمى کند. این برداشت، مخصوصاً با تکیه بر صفت «غفور» که در پایان آیه آمده است، استفاده مى شود.

۶ - نیّت، ملاک ثواب و عقاب عمل (لا یؤاخذکم اللّه باللغو فى ایمانکم و لکن یؤاخذکم بما کسبت قلوبکم)

۷ - تغییر شخصیّت معنوى انسان، در اثر کارهاى لغو و بیهوده* (لا یؤاخذکم الله باللغو فى ایمانکم و لکن یؤاخذکم بما کسبت قلوبکم) آیه مزبور احتمالاً در صدد تقسیم سوگند به لغو و جِدّ و کفّاره داشتن یکى و نداشتن دیگرى نیست; بلکه در صدد بیان این است که اگر چه خداوند در سوگندهاى لغو کیفرى قرار نداده است; ولى این عمل حکایت از قلبى بیمار دارد و یا اینکه به تدریج به بیمارى قلب و دل مى انجامد و خداوند بر این بیمارى مؤاخذه مى کند.

۸ - عدم مؤاخذه بر سوگندهاى لغو، جلوه اى از مغفرت و حِلم پروردگار (لا یؤاخذکم اللّه باللغو فى ایمانکم ... و اللّه غفور حلیم) ظاهراً مغفرت و حلم خدا مربوط به «لا یؤاخذ» است; نه «یؤاخذکم». چون مغفرت با عدم مؤاخذه مناسب است; نه با مؤاخذه.

۹ - خداوند، غفور و حلیم است. (و اللّه غفور حلیم)

۱۰ - خداوند، غفورى حلیم است. (و اللّه غفور حلیم) بنابراینکه «حلیم»، صفت «غفور» باشد.

موضوعات مرتبط

• احکام: ۲، ۴
• اسماء و صفات: حلیم ۹، ۱۰ ; غفور ۹، ۱۰
• انحطاط: عوامل انحطاط ۷
• انسان: شخصیت انسان ۷
• پاداش: ملاک پاداش ۶
• خدا: آمرزش خدا ۸ ; حسابرسى خدا ۱، ۳ ; حلم خدا ۸
• سوگند: احکام سوگند ۲، ۴ ; سوگند لغو ۱، ۲، ۵، ۸
• عمل: آثار عمل ناپسند ۷ ; پاداش عمل ۶ ; عمل ناپسند ۵
• کیفر: ملاک کیفر ۶
• گناه: آثار گناه ۷
• نیّت: اهمیّت نیّت ۳، ۴، ۶