الإسراء ١٠١

وَ لَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى‌ تِسْعَ‌ آيَاتٍ‌ بَيِّنَاتٍ‌ فَاسْأَلْ‌ بَنِي‌ إِسْرَائِيلَ‌ إِذْ جَاءَهُمْ‌ فَقَالَ‌ لَهُ‌ فِرْعَوْنُ‌ إِنِّي‌ لَأَظُنُّکَ‌ يَا مُوسَى‌ مَسْحُوراً

ترجمه

ما به موسی نه معجزه روشن دادیم؛ پس از بنی اسرائیل سؤال کن آن زمان که این (معجزات نه گانه) به سراغ آنها آمد (چگونه بودند)؟! فرعون به او گفت: «ای موسی! گمان می‌کنم تو دیوانه (یا ساحری)!»

و همانا ما به موسى نه معجزه‌ى آشكار داديم- پس از بنى اسرائيل بپرس- آن‌گاه كه موسى نزد آنها آمد و فرعون به او گفت: اى موسى! من جدّا تو را جادو شده مى‌پندارم

و در حقيقت، ما به موسى نُه نشانه آشكار داديم. -پس، از فرزندان اسرائيل بپرس- آنگاه كه نزد آنان آمد، و فرعون به او گفت: «اى موسى‌، من جداً تو را افسون‌شده مى‌پندارم.»

و همانا ما به موسی نه آیت روشن و معجز آشکار عطا کردیم، این حکایت را از بنی اسرائیل سؤال کن که موسی بر آنها آمد، پس فرعون به او گفت: ای موسی، من تو را سحرزده (یا ساحر و سحر آموز) می‌پندارم.

و به راستی به موسی آن گاه که نزد بنی اسرائیل آمد، نه معجزه روشن دادیم، بنابراین از [آگاهان] بنی اسرائیل بپرس [که آن معجزه ها چه بود؟] پس فرعون [با دیدن معجزات] به او گفت: ای موسی! بی تردید من تو را جادوشده می پندارم!!

از بنى‌اسرائيل بپرس، كه چون موسى نزد آنان آمد، به او نُه نشانه آشكار داده بوديم. و فرعون به او گفت: اى موسى، پندارم كه تو را جادو كرده باشند.

و به راستی که به موسی معجزات نه‌گانه روشنگری بخشیدیم، از بنی‌اسرائیل بپرس آنگاه که [موسی‌] به نزدشان آمد و فرعون به او گفت ای موسی تو را جادو زده می‌دانم‌

و هر آينه موسى را نه نشانه روشن و آشكار داديم. از فرزندان اسرائيل بپرس چون [موسى‌] بديشان آمد [ميان او و فرعون چه گذشت‌]، پس فرعون او را گفت: همانا تو را، اى موسى، جادوزده‌اى مى‌پندارم.

(اگر بدین کافران معجزه‌های پیشنهادیشان نموده شود، به سبب ستیزه‌ی با حق باعث ایمان آنان نمی‌گردد. چرا که) ما به موسی نُه تا معجزه‌ی روشن دادیم (و با وجود آن ایمان نیاوردند). از بنی‌‌اسرائیل (همعصر خود که اسلام را پذیرفته‌اند) بپرس، بدان گاه که موسی به سویشان آمد (میان او و فرعون چه گذشت). فرعون به موسی گفت: ای موسی! من معتقدم که تو دیوانه‌ای.

و همانا ما به موسی به‌راستی نُه نشانه‌ی آشکار دادیم - پس از فرزندان اسرائیل بپرس – چون (موسی) نزد آنان آمد، پس فرعون به او گفت: «موسی! همانا من جداً تو را افسون‌شده‌ای می‌پندارم.‌»

و همانا دادیم به موسی نُه آیت روشن پس بپرس بنی‌اسرائیل را گاهی که بیامدشان پس گفت بدو فرعون که می‌پندارمت ای موسی جادوشده‌

الإسراء ١٠٠	آیه ١٠١	الإسراء ١٠٢
سوره : سوره الإسراء نزول : ٩ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«تِسْعَ آیَاتٍ»: نُه معجزه. شاید مراد از عدد نُه، کثرت باشد، چرا که در خود قرآن معجزات فراوانی برای حضرت موسی ذکر شده است (نگا: بقره / و ، اعراف / و و و و نمل / ، طه / - ، شعراء / ). اگر هم مراد عدد محدود نُه باشد، معجزاتی مورد نظر است که در ارتباط با فرعون و فرعونیان صورت گرفته است؛ نه آنهائی که در ارتباط با خود بنی‌اسرائیل‌است (نگا: نمل / ). برخی آیات نه‌گانه را به معنی فرمانهای نه‌گانه دانسته‌اند که به پرهیز از این چیزها دستور می‌دهند: شرک، زنا، کشتن بی‌گناه، دزدی، جادوگری، رباخواری، بی‌گناه را گرفتار امراءکردن و به کشتن دادن، زنان پاکدامن را تهمت زدن، تعدّی یهودیان از مراسم خاصّ شنبه. «فَاسْأَلْ بَنِی إِسْرَآئِیلَ»: از بنی‌اسرائیل برای روشنگری دیگران و گواهی بر صدق گفتار خود بپرس. مراد از بنی‌اسرائیل، کسانی است که مسلمان شده بودند و از تورات اطّلاع داشتند. «مَسْحُوراً»: جادو شده و دیوانه (نگا: شعراء / ). ساحر و جادوگر (نگا: اعراف / .

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

فَأَرْسَلْنَا عَلَيْهِمُ‌ الطُّوفَانَ‌... (۱) وَ أَدْخِلْ‌ يَدَکَ‌ فِي‌ جَيْبِکَ‌... (۲) وَ أَدْخِلْ‌ يَدَکَ‌ فِي‌ جَيْبِکَ‌... (۲)

وَ رَفَعْنَا فَوْقَهُمُ‌ الطُّورَ... (۲) وَ قَالُوا لَنْ‌ نُؤْمِنَ‌ لَکَ‌ حَتَّى‌... (۱) وَ أَلْقِ‌ عَصَاکَ‌ فَلَمَّا رَآهَا... (۰) إِلاَّ مَنْ‌ ظَلَمَ‌ ثُمَ‌ بَدَّلَ‌... (۰)

تفسیر

---

• آيات ۱۰۱ - ۱۱۱، سوره اسرى
• مقصود از معجزات نه گانه موسى (ع ) در آيه : ((ولقد آتينا موسى تسع ايات بينات...((
• معناى اينكه خطاب به بنى اسرائيل فرمود: ((اسكنوا الارض فاذا جاء وعدالاخرة ...((
• حكمت نزول تدريجى وتفريق قرآن
• بى نياز بودن قرآن از ايمان مشركين به آن ، براى ثبوت حقانيت وكمالش
• اشاره به اقسام نام ها وبيان مراد از جمله : ((فله الاسماء الحسنى ((
• اين آيه عقيده وثنيت را درباره اسماء وصفات الهى رد مى كند
• بيان اينكه اسماء خداوند متعال مرآت ومعرف يك مسمى هستند
• معناى ((جهر(( و((اخفات (( وامر به اعتدال در قرائت نماز
• نفى فرزند، ولى وشريك داشتن خداى تعالى
• بحث روايتى
• (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )
• رواياتى درباره اسماء حسنى ، اسماء حقيقى واسماء اسماء خدا
• مطالب اتفاقى واختلافى درباره اسماء خدا واشاره به عقيده بت پرستان درباره آن
• چند روايت درباره جهر واخفات در نماز
• بحثى روايتى وقرآنى
• (درباره تفريق آيات قرآن وقرانا فرقناه ...)
• تقسيم قرآن به آيات وسور
• عدد سوره ها وآيات قرآن كريم
• ترتيب سوره هاى قرآن كريم

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى‌ تِسْعَ آياتٍ بَيِّناتٍ فَسْئَلْ بَنِي إِسْرائِيلَ إِذْ جاءَهُمْ فَقالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يا مُوسى‌ مَسْحُوراً «101»

همانا به موسى نُه معجزه‌ى روشن داديم. پس، از بنى‌اسرائيل آنگاه كه (موسى) به سراغشان آمد سؤال كن. پس فرعون (با ديدن آن همه معجزه) به او گفت: اى‌موسى! من تو را قطعاً افسون شده مى‌پندارم.

نکته ها

معجزات نه‌گانه‌ى حضرت موسى عليه السلام عبارت بود از:

1- اژدها شدن عصا. 2- سفيدى كف دست. 3- شكافتن دريا با عصا. 4- طوفان. 5- هجوم ملخ. 6- هجوم شپش. 7- هجوم قورباغه. 8- خون شدن آبها. 9- جارى شدن دوازده چشمه از سنگ با يك عصا زدن.

جلد 5 - صفحه 125

البتّه مى‌توان گفت: معجزات آن حضرت هيجده تا بوده است، چون بازگشت هر يك از آنها به حالت اوّل نيز معجزه‌اى ديگر است.

سؤال: قرآن غير از اين نه معجزه، معجزات ديگرى هم براى حضرت موسى بيان كرده است، مانند كنده شدن كوه و بالاى سر يهود قرار گرفتن آن، نزول طعامِ مَنّ و سَلوى‌، گاو ذبح شده‌اى كه مرده را زنده كرد، پس چرا نه معجزه ذكر شده است؟

پاسخ: تعداد 9 معجزه درباره‌ى فرعون بود كه با ديدن آنها باز هم ايمان نياورد. معجزات ديگر به فرعون ارتباط نداشت. «1»

پیام ها

1- خداوند، از پيامبران خود پشتيبانى مى‌كند. «لَقَدْ آتَيْنا»

2- خداوند با دادن معجزات به پيامبران، به مردم اتمام حجّت مى‌كند. «لَقَدْ آتَيْنا»

3- آنان كه سرسخت‌ترند، نياز به استدلال و معجزه‌ى بيشترى دارند. «تِسْعَ آياتٍ»

4- معجزه، بايد روشن و بى‌ترديد باشد. «بَيِّناتٍ»

5- پيامبران، پزشكانى‌اند كه به سراغ مردم مى‌روند. «2» «جاءَهُمْ»

6- مستكبران در برابر معجزات و برهان‌ها دست به تحقير و توهين مى‌زنند.

«لَأَظُنُّكَ يا مُوسى‌ مَسْحُوراً»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى‌ تِسْعَ آياتٍ بَيِّناتٍ فَسْئَلْ بَنِي إِسْرائِيلَ إِذْ جاءَهُمْ فَقالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يا مُوسى‌ مَسْحُوراً (101)

بعد از آن شمه‌اى از گزارشات موسى را بيان فرمايد:

وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى‌: و هرآينه بتحقيق داديم موسى را. تِسْعَ آياتٍ بَيِّناتٍ‌: نه آيت روشن، يعنى معجزه‌هاى آشكارا.

---

«1» بحار الانوار، جلد 73، باب 136، صفحه 300، حديث سوّم (به نقل از امالى صدوق)

«2» مدرك پيشين، صفحه 304، حديث 21.

جلد 7 - صفحه 452

تفسير برهان‌ «1»- صيرفى روايت نموده كه سؤال نمودم حضرت صادق عليه السّلام را از آياتى كه به موسى عطا شد فرمود: جراد (ملخ)، قمل (شپش)، ضفادع (قورباغه)، دم (خون)، طوفان، بحر (شكافتن دريا)، حجر (سنگ)، عصا و يد (دست نورانى).

در منهج‌ «2»- نزد بعضى مراد از آيات تسع، احكام نه گانه است، چنانچه عبد اللّه بن سلمه از صفوان بن غساب نقل نموده كه يهودى به رفيق خود گفت: بيا تا نزد حضرت محمد صلّى اللّه عليه و آله رويم و او را از آيات نه گانه سؤال كنيم. چون سؤال نمودند، حضرت فرمود: آيه اينست كه: شرك مياوريد، و خون به ناحق مريزيد، و از زنا و دزدى و خوردن ربا و سعايت و سحر و قذف محصنات دورى كنيد و از جهاد نگريزيد؛ اين احكام در جميع ملل ثابت بوده، و لذا در آخر آن فرمود (و عليكم خاصّة اليهود ان لا تعدوا فى السّبت) و خصوصا شما كه يهوديد در شنبه عدوان مكنيد و از حكم در نگذريد. آن دو يهودى چون اين كلام را از سيد انام شنيدند، برخاستند و دست و پاى حضرت را بوسيدند و گفتند: گواهى مى‌دهيم تو پيغمبر خدائى.

فَسْئَلْ بَنِي إِسْرائِيلَ‌: پس بپرس اى پيغمبر از بنى اسرائيل، يعنى از علماى ايشان اين آيات را سؤال كن تا صدق تو بر مشركان ظاهر گردد، يا سؤال كن از آنچه ميان موسى و فرعون جارى شد. يا آيات مذكوره را از ايشان بپرس و استيصال قبطيان را از ايشان معلوم كن تا بدانى كه آنچه مشركان مكه اقتراح مى‌كنند، حق تعالى به ايشان دهد و آنها تكذيب و مكابره نمايند، حال آنها مثل قبطيان شود. نزد بعض مفسرين، مخاطب در «فاسئل» موسى است به تقدير «فقلنا له سلهم» يعنى موسى را نه آيه داديم، پس گفتيم او را كه طلب‌

---

«1» تفسير برهان، جلد 2، صفحه 452.

«2» منهج الصادقين جلد 5، صفحه 318.

جلد 7 - صفحه 453

كن بنى اسرائيل را از فرعون تا ايشان را از قيد اعمال شاقه رها كند، يا سؤال از دين ايشان.

إِذْ جاءَهُمْ‌: (متعلق بقلنا يا اذكر) يعنى ياد كن وقتى را كه آمد موسى به فرعونيان. فَقالَ لَهُ فِرْعَوْنُ‌: پس گفت مر موسى را فرعون. إِنِّي لَأَظُنُّكَ يا مُوسى‌ مَسْحُوراً: بدرستى كه من هرآينه گمان مى‌برم تو را اى موسى سحر كرده شده و عقل تو مخبط گشته.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ لَقَدْ آتَيْنا مُوسى‌ تِسْعَ آياتٍ بَيِّناتٍ فَسْئَلْ بَنِي إِسْرائِيلَ إِذْ جاءَهُمْ فَقالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يا مُوسى‌ مَسْحُوراً (101) قالَ لَقَدْ عَلِمْتَ ما أَنْزَلَ هؤُلاءِ إِلاَّ رَبُّ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ بَصائِرَ وَ إِنِّي لَأَظُنُّكَ يا فِرْعَوْنُ مَثْبُوراً (102) فَأَرادَ أَنْ يَسْتَفِزَّهُمْ مِنَ الْأَرْضِ فَأَغْرَقْناهُ وَ مَنْ مَعَهُ جَمِيعاً (103) وَ قُلْنا مِنْ بَعْدِهِ لِبَنِي إِسْرائِيلَ اسْكُنُوا الْأَرْضَ فَإِذا جاءَ وَعْدُ الْآخِرَةِ جِئْنا بِكُمْ لَفِيفاً (104) وَ بِالْحَقِّ أَنْزَلْناهُ وَ بِالْحَقِّ نَزَلَ وَ ما أَرْسَلْناكَ إِلاَّ مُبَشِّراً وَ نَذِيراً (105)

ترجمه‌

و همانا بتحقيق داديم موسى را نه نشانه آشكار پس بپرس از بنى‌

---

جلد 3 صفحه 397

اسرائيل وقتى كه آمد نزد آنها پس گفت باو فرعون همانا من گمان ميكنم تو را اى موسى جادو كرده شده‌

گفت بتحقيق دانستى نفرستاده اينها را مگر پروردگار آسمان و زمين كه موجبات بصيرتند و همانا من گمان ميكنم تو را اى فرعون هلاك كرده شده‌

پس خواست كه پراكنده كند آنها را از زمين پس غرق كرد يمش و هر كه را با او بود تمامى‌

و گفتيم پس از او مر بنى اسرائيل را كه ساكن شويد در آنزمين و چون بيايد موعد آخرت آوريم شما را آميخته بيكديگر

و بحق فرستاديم آنرا و بحقّ فرود آمد و نفرستاديم تو را مگر آن كه مژده دهنده باشى و بيم دهنده.

تفسير

خداوند بحضرت موسى عليه السّلام معجزات عليه السّلام معجزات بسيارى عنايت فرمود كه در كتب تواريخ و سير انبيا ذكر شده و احكام زيادى آنحضرت آورد كه در تورية و غيره مذكور است و از ميان آنها نه معجزه و حكم ممتاز بوضوح تامّ و مصلحت تامّه بوده كه در اين آيه اشاره بآن شده است و در خصال و قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه آن معجزات عصا و يد بيضاء و طوفان و بحر و حجر و جراد و قمّل و ضفادع و دم است و اينها در روايت قمّى و عيّاشى رحمهما اللّه از امام باقر عليه السّلام نيز نامبرده شده و در قرب الاسناد از امام كاظم عليه السّلام بجاى طوفان و حجر رفع طور و منّ و سلوى كه آن دو يك آيه است ذكر گرديده و هر يك از اين معجزات بنحو تفصيل در سوره بقره و اعراف و غيره بيان شده است و در مجمع نقل نموده كه مردى يهودى از حضرت رسول صلّى اللّه عليه و آله و سلّم سؤال نمود از اين آيات حضرت فرمود آن آيات اين بود كه بخدا شرك نياورند و اسراف نكنند و زنا ننمايند و قتل نفس ننمايند مگر بحقّ و سعايت نكنند از بى‌گناهى نزد سلطان كه كشته شود و سحر ننمايند و ربا نخورند و زن عفيفه را متّهم بزنا نكنند و در جنگ پشت بلشكر براى فرار ننمايند و مخصوص به بنى اسرائيل آن بود كه در روز شنبه تجاوز از احكام آنروز ننمايند آن يهودى بعد از شنيدن جواب دست حضرت را بوسيد و اسلام آورد و بنابراين مراد از آيات احكام است باعتبار دلالت احكام متقنه مفيده بحال بشر بر وجود شارع عالم حكيم و سعادت كسانى كه بآنها عمل ميكنند و منافى با روايات سابقه نيست چون هر كدام از جهتى آيتند و تفاوت در ظاهر و باطن و محسوس و معقول است و خداوند به پيغمبر خود بعد از اخبار از اين امر فرموده پس سؤال كن از بنى اسرائيل كه در زمان تو

---

جلد 3 صفحه 398

وجود دارند و ميدانند احوال حضرت موسى را وقتى كه آورد آن آيات را و اظهار فرمود آن معجزات را براى آنها تا بيان كنند وقايع را در حضور اهل شرك و معلوم شود كه چنانچه فرعونيان آن معجزات را ديدند و حمل بر سحر نمودند اگر تو هم هر چه اهل شرك بخواهند بكنى باز حمل بر سحر و شعبده خواهند نمود و پس از اينجمله كه معترضه است نقل فرموده جواب فرعون را كه گفت بحضرت موسى من گمان ميكنم تو را اى موسى مرديكه سحر نموده‌اند او را و ديوانه و مخبّط شده و مخالف با افكار عامّه سخن ميگويد و بعضى مسحور را بمعناى ساحر دانسته‌اند مانند مشئوم و ميمون كه بمعناى شائم و يا من است و بنابراين آيات حمل بر سحر شده صريحا و بمعناى اوّل ضمنا چون نوعا كسانى كه در سحر كار مى‌كنند سحر زده و مخبّط ميشوند لذا حضرت موسى در جواب فرمود تحقيقا تو ميدانى اين آيات را نفرستاده است مگر خدا كه موجب بصيرت تو باشد و تصديق نمائى نبوّت مرا ولى تو از باب عناد حمل بر سحر مينمائى و من گمان ميكنم تو را محروم از هر خير و مشرف بهلاك و اينكه تعبير بگمان فرمود با آن كه ميدانست براى مقابله با كلام او بود و بعضى علمت بصيغه متكلّم قرائت نموده‌اند و مؤيّد آن روايتى است كه در مجمع از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه در اين كلمه فرمود و اللّه آن دشمن خدا ندانست ولى موسى عليه السّلام دانست پس فرمود لقد علمت چنانچه مؤيّد قرائت مشهور روايت قمّى ره از امام باقر عليه السّلام است كه فرمود فرعون اراده كرد كه بنى اسرائيل را بيرون كند با آن كه او و قومش ميدانستند كه آن آيات را خدا فرستاده پس فرعون خواست كه بخوارى موسى عليه السّلام و قومش را از زمين مصر بيرون كند و مستأصل نمايد و خداوند عكس العمل آن را در باره فرعون و اتباعش اجرا فرمود و تمامى غرق شدند بتفصيلى كه در اوائل سوره بقره ذكر شد و حكم شد كه بنى- اسرائيل در همان زمين كه جايگاه آنها بود بعد از هلاك فرعون و اتباعش سكونت نمايند و فرمود چون روز قيامت برسد همه مخلوط بيكديگر محشور شويد و خداوند ميان شما و دشمنانتان بعدالت حكم خواهد فرمود و نيز خداوند قرآن را براستى و درستى و غرض صحيح بر وفق حكمت و مصلحت عامّه تامّه نازل فرموده و احكام آن راست و درست و صحيح و متين و بر طبق حكمت و مصلحت است‌

---

جلد 3 صفحه 399

و با وجود چنين كتابى كه خود شاهد صدق خود است آورنده آن احتياجى باعجاز ندارد علاوه بر آنكه وظيفه پيغمبر فقط بشارت اهل ايمان بثواب و اهل طغيان بعقاب است و هدايت و ضلالت و سعادت و شقاوت بتقدير الهى است چنانچه در آيات سابقه بيان شد ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ لَقَد آتَينا مُوسي‌ تِسع‌َ آيات‌ٍ بَيِّنات‌ٍ فَسئَل‌ بَنِي‌ إِسرائِيل‌َ إِذ جاءَهُم‌ فَقال‌َ لَه‌ُ فِرعَون‌ُ إِنِّي‌ لَأَظُنُّك‌َ يا مُوسي‌ مَسحُوراً (101)

و ‌هر‌ آينه‌ بتحقيق‌ داديم‌ موسي‌ ‌را‌ نه‌ ‌آيه‌ واضح‌ روشن‌ ‌پس‌ سؤال‌ كن‌ بني‌ اسرائيل‌ ‌را‌ زماني‌ ‌که‌ آمد ‌آنها‌ ‌را‌ ‌پس‌ ‌گفت‌ فرعون‌ بموسي‌ محققا ‌من‌ گمان‌ ميكنم‌ ترا موسي‌ سحر شده‌اي‌ و نظير ‌اينکه‌ ‌آيه‌ ‌در‌ بيان‌ آيات‌ موسي‌ ‌در‌ سوره نمل‌ ‌آيه‌ 12 ‌است‌‌قال‌‌به‌ فِي‌ تِسع‌ِ آيات‌ٍ إِلي‌ فِرعَون‌َ وَ قَومِه‌ِ وَ لَقَد آتَينا مُوسي‌ تِسع‌َ آيات‌ٍ بَيِّنات‌ٍ مفسرين‌ اختلاف‌ كردند ‌در‌ ‌اينکه‌ نه‌ ‌آيه‌ و مدركي‌ اقامه‌ نكردند ‌بر‌ دعواي‌ ‌خود‌ و اخبار ‌هم‌ ‌في‌ الجمله‌ اختلاف‌ دارد بلكه‌ ‌در‌ بعضي‌ تمام‌ تسعه‌ ‌را‌ نقل‌ نكرده‌اند و تفسير برأي‌ ‌هم‌ باطل‌ و آنچه‌ بنظر ميرسد و اللّه‌ العالم‌ اينكه‌ آيات‌ و معجزات‌ موسي‌ ‌عليه‌ السّلام‌ بيش‌

جلد 12 - صفحه 315

‌از‌ 9 معجزه‌ بوده‌ و ‌از‌ ‌آيه‌ ‌هم‌ انحصار استفاده‌ نميشود زيرا اثبات‌ شي‌ء نفي‌ ‌ما عدا ‌را‌ نمي‌كند و ‌از‌ ‌آيه‌ سوره‌ نمل‌ ‌هم‌ استفاده‌ ميشود ‌که‌ معجزاتي‌ ‌که‌ ‌بعد‌ ‌از‌ هلاكت‌ فرعون‌ و قوم‌ ‌او‌ صادر ‌شده‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ تسعه‌ خارج‌ ‌است‌ مثل‌ اينكه‌ عصا بزند ‌بر‌ سنگ‌ دوازده‌ چشمه‌ آب‌ ظاهر شود ‌ يا ‌ كوه‌ طور ‌را‌ بالاي‌ سر بني‌ اسرائيل‌ قرار دهد ‌ يا ‌ من‌ّ و سلوي‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ نازل‌ شود هفتاد نفر ‌آنها‌ ‌که‌ هلاك‌ شدند زنده‌ شوند ‌ يا ‌ ابر سايه‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ بيندازد و امثال‌ اينها چون‌ ميفرمايد:

‌قال‌‌به‌إِلي‌ فِرعَون‌َ وَ قَومِه‌ِ و اما آياتي‌ ‌که‌ فرعون‌ و قوم‌ ‌او‌ مشاهده‌ كردند.

«1» عصا ثعبان‌ شد.

«2» يد و بيضاء و ‌اينکه‌ دو ‌در‌ ابتداء دعوت‌ فرعون‌ ‌بود‌ ‌که‌ ميفرمايد فَذانِك‌َ بُرهانان‌ِ مِن‌ رَبِّك‌َ إِلي‌ فِرعَون‌َ وَ مَلَائِه‌ِ قصص‌ ‌آيه‌ 32.

«3» طوفان‌.

«4» جراد.

«5» قمّل‌.

«6» ضفادع‌.

«7» دم‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ پنج‌ ‌را‌ ميفرمايد فَأَرسَلنا عَلَيهِم‌ُ الطُّوفان‌َ وَ الجَرادَ وَ القُمَّل‌َ وَ الضَّفادِع‌َ وَ الدَّم‌َ آيات‌ٍ مُفَصَّلات‌ٍ اعراف‌ آيه 130.

«8» سنين‌ قحطي‌.

«9» نقص‌ ثمرات‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ دو ‌را‌ ميفرمايد وَ لَقَد أَخَذنا آل‌َ فِرعَون‌َ بِالسِّنِين‌َ وَ نَقص‌ٍ مِن‌َ الثَّمَرات‌ِ اعراف‌ ‌آيه‌ 127 فَسئَل‌ بَنِي‌ إِسرائِيل‌َ إِذ جاءَهُم‌ سؤال‌ حضرت‌ نه‌ ‌براي‌ كشف‌ صدق‌ ‌باشد‌ ‌بعد‌ ‌از‌ خبر دادن‌ ‌خدا‌ بلكه‌ ‌براي‌ اينست‌ ‌که‌ قوم‌ مطلع‌ شوند ‌که‌ ‌اينکه‌ آيات‌ ‌را‌ ‌که‌ خداوند بيان‌ فرموده‌ بني‌ اسرائيل‌ ‌هم‌ اقرار و اعتراف‌ دارند و ‌در‌ كتب‌ عهد قديم‌ ‌آنها‌ ثبت‌ ‌است‌ و ‌اينکه‌ آيات‌ ‌پس‌ ‌از‌ آمدن‌ موسي‌ ‌بود‌ ‌بر‌ بني‌ اسرائيل‌ و ‌مع‌ ‌ذلک‌.

فَقال‌َ لَه‌ُ فِرعَون‌ُ إِنِّي‌ لَأَظُنُّك‌َ يا مُوسي‌ مَسحُوراً مسحور بمعني‌ اينكه‌ ترا

جلد 12 - صفحه 316

سحر كردند نيست‌ بلكه‌ بتو تعليم‌ سحر كردند ‌ يا ‌ اينكه‌ مفعول‌ بمعني‌ فاعل‌ ‌است‌ مثل‌ مشموم‌ و ميمون‌ بمعني‌ شائم‌ و ‌ يا ‌ ‌من‌، لكن‌ بنظر مناسب‌ ميآيد بمعني‌ مخدوع‌ ‌يعني‌ ترا فريب‌ دادند و وادار كردند ‌که‌ بيايي‌ و ‌اينکه‌ سحرها ‌را‌ بكني‌ گول‌ خورده‌اي‌ بقرينه ‌آيه‌ ‌بعد‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 101)- با این همه نشانه‌ها باز ایمان نیاوردند! در چند آیه پیش از این خواندیم که مشرکان چه تقاضاهای عجیب و غریبی از پیامبر داشتند.

در اینجا در حقیقت نمونه‌ای از این صحنه را در امتهای پیشین بیان می‌کند که

ج2، ص674

چگونه انواع خارق عادات و معجزات را دیدند و باز هم بهانه گرفتند و راه انکار را همچنان ادامه دادند.

نخست می‌گوید: «ما به موسی نه آیه و نشانه روشن دادیم» (وَ لَقَدْ آتَیْنا مُوسی تِسْعَ آیاتٍ بَیِّناتٍ).

این آیات عبارتند از: عصا، ید بیضا، طوفان، ملخ، یک نوع آفت نباتی به نام قمّل، فزونی قورباغه، خون، خشکسالی، کمبود میوه‌ها.

سپس برای تأکید بیشتر اضافه می‌کند: اگر مخالفانت حتی این موضوع را انکار کنند برای اتمام حجت به آنها «از بنی اسرائیل سؤال کن که در آن زمان که (این آیات) به سراغشان آمد چگونه بودند» (فَسْئَلْ بَنِی إِسْرائِیلَ إِذْ جاءَهُمْ).

ولی با این حال نه تنها تسلیم نشدند بلکه موسی را متهم به ساحر بودن و یا دیوانه بودن کردند «پس فرعون به او گفت: من گمان می‌کنم ای موسی تو ساحر یا دیوانه‌ای» (فَقالَ لَهُ فِرْعَوْنُ إِنِّی لَأَظُنُّکَ یا مُوسی مَسْحُوراً).

این روش همیشگی مستکبران است که مردان الهی را به خاطر نوآوریها، و حرکت بر ضد مسیر جامعه‌های فاسد، و همچنین نشان دادن خارق عادات متهم به سحر و یا جنون می‌کردند، تا در افکار مردم ساده‌دل نفوذ کنند و آنها را از گرد پیامبران پراکنده سازند.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- اعطاى نُه معجزه روشن و گویا به موسى(ع) از جانب خداوند (و لقد ءاتینا موسى تسع ءایت بیّنت)

۲- دعوت حضرت موسى(ع)، همراه با دلایل روشن (معجزات گویا) بر حقانیت رسالتش بود. (و لقد ءاتینا موسى تسع ءایت بیّنت)

۳- پیامبر(ص)، مأمور اقرار گرفتن از بنى اسرائیل نسبت به حق ناپذیرى فرعون و پیروان او، على رغم اعطاى معجزات فراوان به موسى(ع) (و لقد ءاتینا موسى تسع ءایت بیّنت فسئل بنى إسرءیل إذ جاءهم فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا)

۴- معجزات متعدد موسى(ع)، در فرعون هیچ گونه اثرى نبخشید. (و لقد ءاتینا موسى تسع ءایت بیّنت ... فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا)

۵- عدم اعطاى معجزات اقتراحى مشرکان از سوى خداوند، به دلیل علم خدا به حق ناپذیرى آنان (و لقد ءاتینا موسى ... فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا) یادآورى کفر فرعون، على رغم ارائه معجزات فراوان از سوى موسى(ع) در پى رد درخواستهاى مشرکان، مى رساند که دلیل عدم اجابت خواسته هاى مشرکان، تصمیم آنان بر عدم ایمان است.

۶- موضع گیرى مشرکان مکه در برابر پیامبر(ص)، استمرار موضع گیرى فرعون در برابر موسى(ع) بود. (و قالوا لن نؤمن لک ... و لقد ءاتینا موسى ... فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا)

۷- دلدارى خداوند به پیامبر(ص) در قبال کفر مشرکان مکه به معجزه آن حضرت (قرآن) (و قالوا لن نؤمن لک ... و لقد ءاتینا موسى تسع ءایت بیّنت ... فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا)

۸- اطلاع یهود عصر پیامبر(ص) از سرگذشت موسى(ع) و فرعون (فسئل بنى إسرءیل إذ جاءهم فقال له فرعون)

۹- فرعون پس از مشاهده معجزه هاى نُه گانه موسى(ع)، او را متهم به سحر و سحرزدگى کرد. (ءاتینا موسى تسع ءایت ... فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا)

۱۰- اتهام جادوگرى و سحرزدگى فرعون به موسى(ع)، متکى بر ظن و گمان او بود نه مبتنى بر دلیل و برهان (موسى ... فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا)

۱۱- برخورد دوگانه و سیاستمدارانه فرعون با موسى(ع) و معجزات او (موسى ... فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا) فرعون، دعوت موسى(ع) و معجزات او را قاطعانه رد نکرد; بلکه با لحن دو پهلو (گمان مى کنم) خواسته تا راه توجیه انکار و مخالفت خود را باز نگهداشته باشد و در صورت مقتضى نبودن ادامه انکار و مخالفتش، بتواند بگوید که، مخالفت گذشته اش یک حدس و گمان بود.

۱۲- فرعون، به خاطر ناتوانى از مقابله با معجزات موسى(ع) و احساس خطر از آن، او را متهم به جادوگرى کرد. (و لقد ءاتینا موسى تسع ءایت بیّنت ... فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا) احتمال دارد «مسحور» اسم مفعول جانشین اسم فاعل «ساحر» شده و به همان معناى فاعل باشد. به قرینه معجزه هاى موسى(ع) که بیشتر با اتهام ساحرى سازگار است.

۱۳- دلایل هر چند روشن و واضح باشد، به تنهایى و بدون وجود زمینه لازم در انسانها، اثربخش نیستند. (و لقد ءاتینا موسى تسع ءایت بیّنت فسئل بنى إسرءیل إذ جاءهم فقال له فرعون إنى لأظنّک یموسى مسحورًا)

روایات و احادیث

۱۴- «عن أبى جعفر(ع) فى قوله: «و لقد آتینا موسى تسع آیات بیّنات» قال: الطوفان و الجراد و القمّل و الضفادع و الدم و الحجر و البحر و العصا و یده; از امام باقر(ع) روایت شده است که درباره سخن خدا «و لقد آتینا موسى تسع آیات بیّنات» فرمود: [آیات موسى(ع) عبارت بود از:] طوفان، ملخ، شپش، قورباغه، خون، سنگ، دریا، عصا و ید [بیضاى]موسى».

۱۵- «عن موسى بن جعفر(ع) قال: نفر من الیهود ... قالوا: أخبرنا عن الأیات التسع التى أوتیها موسى بن عمران قلت: العصا و إخراجه یده من جیبه بیضاء و الجراد و القمّل و الضفادع و الدم و رفع الطور و المنّ و السلوى آیة واحدة و فلق البحر...; امام کاظم(ع) فرمود: گروهى از یهودیان... گفتند: به ما خبر ده از آیات نُه گانه اى که به موسى بن عمران داده شده بود. گفتم: عصا، بیرون آوردن دست از گریبان خویش در حالى که نورانى بود، ملخ، شپش، قورباغه، خون، قرار گرفتن کوه طور بر سر بنى اسرائیل، منّ و سلوى - که [هر دو ]یک نشانه واحد هستند - و شکافتن رود نیل...».

۱۶- «عن صفوان بن عسال قال: ... قال النبى(ص) [فى قوله تعالى: «و لقد آتینا موسى تسع آیات بیّنات»]: لاتشرکوا بالله شیئاً، و لاتسرقوا، و لاتزنوا، و لاتقتلوا النفس التى حرم الله إلاّ بالحق، و لاتسحروا، و لاتأکلوا الربا و لاتمشوا ببرىء إلى ذى سلطان لیقتله و لاتقذفوا محصنة... و أنتم یا یهود علیکم خاصة لاتعدوا فى السبت...; صفوان بن عسال گوید:... پیامبر(ص) [در باره سخن خدا « و لقد آتینا موسى...»] فرمود: هیچ چیزى را شریک خداوند قرار ندهید و دزدى و زنا نکنید و کسى را که خداوند خونش را محترم شمرده، نکشید مگر به حق و جادو و رباخوارى نکنید و نزد سلطان از آدم خوب بدگویى نکنید تا موجب مرگش شود و نسبت زناى محصنه ندهید ... و تنها براى شما یهودیان حکم کرده است که در روز شنبه نافرمانى (صید ماهى) نکنید...».

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۶، ۷
• اعداد: عدد نه ۱، ۹
• اقرار: اقرار به حق ناپذیرى فرعون ۳; اقرار به حق ناپذیرى فرعونیان ۳
• انبیا: هماهنگى دشمنان انبیا ۶
• برهان: شرایط تأثیر برهان ۱۳
• بنى اسرائیل: اقرار بنى اسرائیل ۳
• خدا: علم غیب خدا ۵
• فرعون: آثار عجز فرعون ۱۲; بى تأثیرى معجزه بر فرعون ۴; بى منطقى تهمتهاى فرعون ۱۰; تهمتهاى فرعون ۹; روش برخورد فرعون ۶، ۱۱; فلسفه تهمتهاى فرعون ۱۲
• کفر: کفر به قرآن ۷
• محمد(ص): دلدارى محمد(ص) ۷; مسؤولیت محمد(ص) ۳; موضعگیرى علیه محمد(ص) ۶
• مشرکان: آثار حق ناپذیرى مشرکان ۵; ردّ خواسته هاى مشرکان ۵
• مشرکان مکه: روش برخورد مشرکان مکه ۶; کفر مشرکان مکه ۷
• معجزه: ردّ معجزه اقتراحى ۵
• موسى(ع): بیّنات موسى(ع) ۲; تعالیم موسى(ع) ۱۶; تعداد معجزه موسى(ع) ۱; تهمت جادوزدگى به موسى(ع) ۹، ۱۰; تهمت جادوگرى به موسى(ع) ۱۰; دعوتهاى موسى(ع) ۲; دلایل حقانیت موسى(ع) ۲; روش برخورد با موسى(ع) ۱۱; فلسفه تهمت جادوگرى به موسى(ع) ۱۲; قصه موسى(ع) ۹; معجزه موسى(ع) ۲، ۳، ۴، ۹، ۱۴، ۱۵; موضعگیرى علیه موسى(ع) ۶
• یهود: آگاهى یهود صدراسلام ۸; یهود صدراسلام و تاریخ ۸; یهود صدراسلام و فرجام فرعون ۸; یهود صدراسلام و قصه موسى(ع) ۸