يونس ١٧

فَمَنْ‌ أَظْلَمُ‌ مِمَّنِ‌ افْتَرَى‌ عَلَى‌ اللَّهِ‌ کَذِباً أَوْ کَذَّبَ‌ بِآيَاتِهِ‌ إِنَّهُ‌ لاَ يُفْلِحُ‌ الْمُجْرِمُونَ‌

ترجمه

چه کسی ستمکارتر است از آن کس که بر خدا دروغ می‌بندد، یا آیات او را تکذیب می‌کند؟! مسلماً مجرمان رستگار نخواهند شد!

|پس كيست ستمكارتر از آن كس كه بر خدا دروغ بندد يا آيات او را تكذيب كند؟ حقيقت اين است كه مجرمان رستگار نمى‌شوند

پس كيست ستمكارتر از آن كس كه دروغى بر خداى بندد يا آيات او را تكذيب كند؟ به راستى مجرمان رستگار نمى‌شوند.

پس کیست ستمکارتر از آن که به خدا نسبت دروغ دهد یا آیات او را تکذیب کند؟ و البته بدکاران هرگز به فلاح و رستگاری نخواهند رسید.

پس ستمکارتر از کسی که بر خدا دروغ بندد یا آیاتش را تکذیب کند، کیست؟ یقیناً گنهکاران، رستگار نخواهند شد.

كيست ستمكارتر از آن كه بر خدا دروغ مى‌بندد، يا آيات او را دروغ مى‌انگارد؟ هر آينه مجرمان رستگار نشوند.

بدین‌سان کیست ستمکارتر از کسی که بر خداوند دروغ بندد، یا آیات او را دروغ انگارد، به راستی که گنهکاران رستگار نمی‌شوند

پس كيست ستمكارتر از آن كس كه بر خداى دروغ بندد يا آيات او را دروغ شمارد؟ براستى كه بزهكاران رستگار نمى‌شوند.

چه‌کسی ستمکارتر از کسی است که دروغی را به خدا نسبت دهد، یا آیه‌های او را تکذیب کند؟ (دروغ‌بستن به خدا و تکذیب آیات او، کفر بشمار است و جرم بزرگی دربر دارد و) هرگز مجرمان (کفرپیشه) رستگار نمی‌گردند (و قطعاً از عذاب خدا رهائی نمی‌یابند).

پس کیست ستمکارتر از آن کس که دروغی بر خدا بندد، یا با آیات او (همان‌ها و خدا را) تکذیب کند؟ بی‌گمان (حقیقت‌) چنان است که مجرمان (خود و دیگران را) رستگار نمی‌کنند.

پس کیست ستمگرتر از آنکه ببندد بر خدا دروغی را یا تکذیب کند آیتهای او را همانا رستگار نشوند گنهکاران‌

يونس ١٦	آیه ١٧	يونس ١٨
سوره : سوره يونس نزول : ٤ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لا یُفْلِحُ»: رستگار نمی‌شود. نجات نمی‌یابد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ مَنْ‌ أَظْلَمُ‌ مِمَّنِ‌ افْتَرَى‌... (۶) وَ مَنْ‌ أَظْلَمُ‌ مِمَّنِ‌ افْتَرَى‌... (۵)

اللَّهُ‌ لاَ إِلٰهَ‌ إِلاَّ هُوَ... (۰) وَ الْعَصْرِ (۰) إِنَ‌ الْإِنْسَانَ‌ لَفِي‌ خُسْرٍ (۰) إِلاَّ الَّذِينَ‌ آمَنُوا وَ عَمِلُوا... (۰)

تفسیر

---

• آيات ۲۵ - ۱۵، سوره يونس
• علت اينكه مشركين به رسولاللّه گفتند: ((قرآنى ديگر بياور يا اين قرآن راتبديل كن ))
• و مراد آنان از اين درخواست و وجوهى كه در اين باره گفته شد است
• جواب به درخواست مشركين و بيان اينكه پيامبر (ص ) حق و اختيارى در تعويض وتبديل قرآن ندارد
• ظلمى بالاتر از افترا بستن به خدا يا تكذيب آيات او نيست
• فلسفه بت پرستى و مبناى عقايد بت پرستان درباره بت ها و رد پندارهاىباطل آنان
• توضيحى در مورد پيدايش اختلاف در ميان مردم و بوجود آمدن دو راه : هدايت و ضلالت
• اقوال مفسرين در ذيل آيه شريفه : ((و ما كان الناس الا امة واحدة فاختلفوا...))
• سخن يكى از مفسرين در مورد جمله : ((و لولا كلمة سبقت من ربك )) و بيان نادرستى آن
• شرحى در مورد مكر مشركين در آيات خدا و مراد از: ((اللّه اسرع مكرا))
• معناى ((دعا)) و فرق آن با ((ندا))و بيان مراد از دعا و دعوت خداى تعالى و دعا و دعوتبندگان
• دعا و عبادت در حقيقت يكى هستند و دعاء بنده عبادت ، و عبادت او دعا است
• معناى ((سلام )) و اينكه سلام از اسماء خداى تعالى است و اشاره به وجه تسميه بهشتبه ((دارالسلام ))
• بحث روايتى
• (رواياتى چند در مورد درخواست قرآنى ديگر توسط مشركين ، مكر كردن با خدا،دارالسلام و...)

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ «17»

پس كيست ستمكارتر از كسى كه بر خدا دروغ بندد، يا آيات او را دروغ بشمارد؟ قطعاً مجرمان، رستگار نمى‌شوند.

نکته ها

آيه، ادامه‌ى پاسخ كسانى است كه از پيامبر تقاضاى تغيير و تبديل قرآن را داشتند و اين تقاضا، نوعى افترا بر خداوند به حساب آمده است. مشابه اين آيه در موارد ديگرى هم هست، از جمله: «وَ مَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ قالَ أُوحِيَ إِلَيَّ وَ لَمْ يُوحَ إِلَيْهِ شَيْ‌ءٌ» «1» كه ادّعاى دروغين وحى را دروغ بستن به خداوند شمرده است.

پیام ها

1- بزرگ‌ترين ظلم، ظلم فرهنگى، اعتقادى وتحريف آيات است. «فَمَنْ أَظْلَمُ»

2- هرچه شخصيّت بزرگتر باشد، افترا بر او خطرناك‌تر است. «أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ»

3- دين‌تراش ودين‌ساز، با كافر در يك رديف هستند. «افْتَرى‌، كَذَّبَ»

4- بدعت، جرم است. «الْمُجْرِمُونَ»

5- مبلّغ دينى اگر تفكّرات خود را به اسم دين بگويد، سزاوار تعبيراتى همچون‌

---

«1». انعام، 93.

جلد 3 - صفحه 552

«أَظْلَمُ»، «لا يُفْلِحُ» و «مجرم» است.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ «17»

بعد بيان مى‌فرمايد:

فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌: پس كيست ستمكارتر از كسى كه افترا كند و ببندد.

عَلَى اللَّهِ كَذِباً: بر خداى تعالى دروغى و چيزى كه حق تعالى نفرموده، نسبت داده، و بتان را شريك حق دانسته، عبادت و ستايش آنها نموده گويند: «وَ اللَّهُ أَمَرَنا بِها» «1» نسبت اين فعل شنيع را به خداى تعالى دهند كه اوامر فرموده ما را به آن. أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ‌: يا تكذيب كند آيتهاى الهى را و بدان كافر شود، يا بگويد صاحب شريك و ولد است. إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ‌: بتحقيق شأن چنين است كه رستگار نمى‌شوند كافران كه غرق جريمه و مستغرق معصيت مى‌باشند، يعنى نجات و خلاصى از عذاب سبحان ندارند.

---

«1» سوره اعراف آيه 28.

ج5، ص 281

تنبيه- آيه شريفه اشعار است به اينكه اگر اين قرآن كلام الهى نباشد و پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله آن را به خداى نسبت دهد، يا در ادعاى نبوت خود كاذب باشد، هر آينه ظالم‌ترين مردم خواهد بود. و اگر گويند مدعى ربوبيت، ظلمش اعظم است از مدعى نبوت يا مكذب آيات، پس چرا او را ظلم فرموده؟

جواب آنكه: مراد بقوله‌ «مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً» «مَنْ كَفَرَ بِاللَّهِ» است يعنى هر كه كافر شود، ظالمتر از او هيچكس نيست؛ پس مدعى ربوبيت و نبوت و مكذب آيات و غيره، از انواع كفار در آن داخل است.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ إِذا تُتْلى‌ عَلَيْهِمْ آياتُنا بَيِّناتٍ قالَ الَّذِينَ لا يَرْجُونَ لِقاءَنَا ائْتِ بِقُرْآنٍ غَيْرِ هذا أَوْ بَدِّلْهُ قُلْ ما يَكُونُ لِي أَنْ أُبَدِّلَهُ مِنْ تِلْقاءِ نَفْسِي إِنْ أَتَّبِعُ إِلاَّ ما يُوحى‌ إِلَيَّ إِنِّي أَخافُ إِنْ عَصَيْتُ رَبِّي عَذابَ يَوْمٍ عَظِيمٍ «15» قُلْ لَوْ شاءَ اللَّهُ ما تَلَوْتُهُ عَلَيْكُمْ وَ لا أَدْراكُمْ بِهِ فَقَدْ لَبِثْتُ فِيكُمْ عُمُراً مِنْ قَبْلِهِ أَ فَلا تَعْقِلُونَ «16» فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرى‌ عَلَى اللَّهِ كَذِباً أَوْ كَذَّبَ بِآياتِهِ إِنَّهُ لا يُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ «17»

ترجمه‌

و چون خوانده شود بر آنها آيات واضحات ما گويند آنانكه اميد ندارند ملاقات ما را بياور قرآنى جز اين يا تبديل كن آنرا بگو نميباشد براى من‌

---

جلد 3 صفحه 10

آنكه تبديل نمايم آنرا از پيش خود پيروى نميكنم مگر آنچه را وحى شود بمن همانا من ميترسم اگر نافرمانى كنم پروردگارم را از عذاب روزى بزرگ‌

بگو اگر ميخواست خدا نميخواندم آنرا بر شما و دانا نميكرد شما را بآن پس بتحقيق درنگ كردم در ميان شما عمرى پيش از آن آيا پس تعقّل نميكنيد

پس كيست ستمكارتر از كسيكه افترا بندد بر خدا دروغى را يا تكذيب كند آيتهاى او را بدرستيكه رستگار نشوند گناهكاران‌

تفسير

كسانيكه اعتقاد به مبدء و معاد نداشتند بنحو جدّ يا استهزاء از پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله و سلّم تقاضا مينمودند كه قرآن را تغيير دهد بكلّى يا تبديل نمايد بعضى از آيات آنرا از قبيل مذمّت از بت و بت‌پرستان و عذاب آنها در آخرت و خداوند اوّلا دستور فرمود به پيغمبر خود كه در جواب آنها بفرمايد كه من حقّ تغيير و تبديل در كلام الهى را ندارم بلكه وظيفه من ابلاغ آيات الهى است بدون كم و زياد نمودن حرفى و اگر خواسته باشم بتقاضاى شما عمل نمايم مستحقّ عقوبت روز قيامت خواهم شد كه بايد هر كس از چنين روزى بترسد و بر خلاف وظيفه خود رفتار ننمايد و ثانيا استدلال فرمايد بر آنكه قرآن كلام الهى و اتيان بآن از عهده بشر خارج است باين تقريب كه من مدت چهل سال در ميان شما زندگانى نمودم بدون آنكه درس بخوانم و خطّ بنويسم و با عالمى مراوده نمايم چگونه ممكن است بخودى خود بتوانم كتابى بياورم كه جامع تمام علوم و معارف حقه حقيقيّه باشد با استقرار در اعلى درجه فصاحت و بلاغت كه تمام شما با آنكه از فصحاء و بلغاء درجه يك دنيا هستيد عاجزيد از اتيان به مثل آن پس معلوم ميشود آنچه را من تلاوت بر شما نمودم خداوند خواسته كه بر زبان من جارى فرمايد و اعلام كند شما را بآن بتوسط من آيا شما تدبّر و تفكرّ و تعقّل نميكنيد تا بيابيد صدق اين مقال و حقيقت حال را كه اين كلام خدا است و از سنخ مقالات عادى بشر نيست و چه خلاف و تجاوز از حقّ و حدّى است بالاتر و برتر از افتراء بخدا كه از من توقع داريد و تكذيب آيات او كه خودتان مرتكب ميشويد با آنكه اهل جرم و گناه برستگارى و فلاح نائل نخواهند شد و بعضى گفته‌اند مراد از آوردن قرآنى غير اين در آيه اوّل آنستكه با وجود اين قرآن كتاب ديگرى آورده شود و مراد از تبديل رفع آن و اثبات ديگر است و بنظر

---

جلد 3 صفحه 11

حقير مراد از هر دو جمله يك معنى است نهايت آنكه گاهى از مرام خودشان بعبارت اول تعبير مينمودند و گاهى بعبارت دوّم لذا در جواب بيك تعبير اكتفا شده است و تلقاء اسم مصدر است بمعنى جهت مقابل و عمر بسكون ميم و ضمّ آن استعمال ميشود و معناى آن واضح است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

فَمَن‌ أَظلَم‌ُ مِمَّن‌ِ افتَري‌ عَلَي‌ اللّه‌ِ كَذِباً أَو كَذَّب‌َ بِآياتِه‌ِ إِنَّه‌ُ لا يُفلِح‌ُ المُجرِمُون‌َ «17»

‌پس‌ كيست‌ ظالم‌تر ‌از‌ اينكه‌ دروغ‌ بخدا ببندد و افتراء زند و تكذيب‌ آيات‌ الهي‌ كند محققا رستگار نخواهند شد گنه‌كاران‌ مجرمين‌.

ظلم‌ سه‌ قسم‌ ‌است‌‌-‌ ظلم‌ بنفس‌، و ظلم‌ بغير بخصوص‌ بانبياء و ائمه‌ دين‌ [ع‌] و ظلم‌ نسبت‌ بذات‌ اقدس‌ ربوبي‌ ‌که‌ اعظم‌ ‌از‌ همه‌ شرك‌ ‌است‌ چنانچه‌ لقمان‌ بفرزندش‌ فرمود إِذ قال‌َ لُقمان‌ُ لِابنِه‌ِ وَ هُوَ يَعِظُه‌ُ يا بُنَي‌َّ لا تُشرِك‌ بِاللّه‌ِ إِن‌َّ الشِّرك‌َ لَظُلم‌ٌ عَظِيم‌ٌ لقمان‌ ‌آيه‌ 12، و ‌اينکه‌ ‌آيه‌ شريفه‌ ‌هر‌ سه‌ قسم‌ ظلم‌ ‌را‌ بيان‌ ميفرمايد:

1‌-‌ ظلم‌ بخدا ‌که‌ اعظم‌ ‌از‌ همه‌ اقسام‌ ‌است‌ ‌که‌ مي‌فرمايد فَمَن‌ أَظلَم‌ُ مِمَّن‌ِ افتَري‌ عَلَي‌ اللّه‌ِ كَذِباً ‌که‌ گفتند ‌خدا‌ ‌بما‌ امر كرده‌ ‌که‌ شريك‌ ‌براي‌ ‌او‌ قرار دهيم‌ و ‌آنها‌ ‌را‌ پرستش‌ كنيم‌ و باعمال‌ زشت‌ و فحشاء عمل‌ كنيم‌ وَ إِذا فَعَلُوا فاحِشَةً قالُوا وَجَدنا عَلَيها آباءَنا وَ اللّه‌ُ أَمَرَنا بِها اعراف‌ ‌آيه‌ 27، و گفتند ما نَعبُدُهُم‌ إِلّا لِيُقَرِّبُونا إِلَي‌ اللّه‌ِ زُلفي‌ زمر ‌آيه‌ 4.

2‌-‌ ظلم‌ بغير ‌که‌ مفاد أَو كَذَّب‌َ بِآياتِه‌ِ آيات‌ الهي‌ انبياء و اولياء و آيات‌ شريفه‌ قرآن‌ ‌است‌ ‌که‌ همه‌ ‌را‌ رمي‌ بكذب‌ كردند انبياء ‌را‌ كذّاب‌ و مفتري‌ شمردند قرآن‌ ‌را‌ سحر و رقّي‌ گفتند.

3‌-‌ ظلم‌ بنفس‌ ‌که‌ فرمود إِنَّه‌ُ لا يُفلِح‌ُ المُجرِمُون‌َ ‌که‌ ابدا رستگاري‌ ندارند چنانچه‌ ‌در‌ ‌آيه‌ ‌بعد‌ ‌هم‌ اشاره‌ دارد

363

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 17)- باز برای تأکید اضافه می‌کند که من به خوبی می‌دانم بدترین انواع

ج2، ص279

ظلم و ستم آن است که کسی بر خدا افتراء ببندد «چه کسی ستمکارتر است از کسی که دروغی را به خدا نسبت بدهد» (فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَری عَلَی اللَّهِ کَذِباً).

بنابراین چگونه چنین گناه بزرگی را ممکن است من مرتکب بشوم.

«همچنین کار کسی که آیات الهی را تکذیب می‌کند» نیز بزرگترین ظلم و ستم است (أَوْ کَذَّبَ بِآیاتِهِ).

اگر شما از عظمت گناه تکذیب و انکار آیات حق بی‌خبرید من بی‌خبر نیستم، و به هر حال این کار شما جرم بزرگی است، و «مجرمان هرگز رستگار نخواهند شد» (إِنَّهُ لا یُفْلِحُ الْمُجْرِمُونَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - افترا بستن به خدا (چیزى را به دروغ به خدا نسبت دادن) بدترین نوع بیدادگرى است. (فمن أظلم ممن افترى على اللّه کذباً)

۲ - تکذیب قرآن و ساختگى خواندن آن - على رغم اعتقاد به الهى بودنش - اوج بیدادگرى است. (فمن أظلم ممن ... أو کذّب بأیته)

۳ - ظلم و بیدادگرى، داراى مراتب است. (فمن أظلم ممن افترى)

۴ - قرآن، کتاب خداوند است. (أو کذّب بأیته)

۵ - قرآن، مجموعه اى از آیات و نشانه هاى خداوند (أو کذّب بأیته)

۶ - قرآن، داراى ساختارى است آیه آیه. (أو کذّب بأیته)

۷ - شرک پیشگان عصر بعثت، قرآن را ساخته ذهن پیامبر(ص) دانسته و آن حضرت را فردى مفترى (کسى که بر خدا دروغ مى بندد) مى خواندند. (قال الذین لا یرجون لقاءنا ائت بقرءان غیر هذا أو بدّله ... قل ... فمن أظلم ممن افترى على اللّه کذباً)

۸ - افترا بستن به خدا، نشانه وجود روحیه جرم پیشگى و بزهکارى در افترا زننده (فمن أظلم ممن افترى على اللّه کذباً ... إنه لا یفلح المجرمون)

۹ - تکذیب قرآن، نشانه وجود روحیه جرم پیشگى و بزهکارى در تکذیبگر (أو کذب بأیته إنه لا یفلح المجرمون)

۱۰ - جرم پیشگان، مردمانى هستند بدفرجام و نارستگار. (إنه لا یفلح المجرمون)

۱۱ - افترازنندگان بر خدا، مردمانى بدفرجام و نارستگار (افترى على اللّه کذباً ... إنه لا یفلح المجرمون)

۱۲ - تکذیب گران آیات الهى (قرآن) مردمانى بدفرجام (أو کذب بأیته إنه لا یفلح المجرمون)

۱۳ - وعده پیروزى به پیامبر(ص) در برابر موج توطئه ها و تکذیبهاى شرک ورزان عصر بعثت (أو کذب بأیته إنه لا یفلح المجرمون)

موضوعات مرتبط

• آیات خدا: فرجام مکذبان آیات خدا ۱۲
• افترا: افترا به خدا ۸ ; ظلم افترا به خدا ۱
• خدا: دلایل خدا شناسى ۵ ; کتاب خدا ۴
• ظلم: مراتب ظلم ۱، ۲، ۳
• قرآن: افترا به قرآن ۷ ; تکذیب قرآن ۹ ; روحیه مکذبان قرآن ۹ ; ساختار قرآن ۶ ; ظلم افترا به قرآن ۲ ; ظلم تکذیب قرآن ۲ ; فرجام مکذبان قرآن ۱۲ ; قرآن از آیات خدا ۵ ; ویژگیهاى قرآن ۴، ۵، ۶
• گناهکاران: نشانه هاى گناهکاران ۸، ۹
• مجرمان: فرجام مجرمان ۱۰
• محمّد(ص): افترا به محمّد(ص) ۷ ; پیروزى محمّد(ص) ۱۳ ; محمّد(ص) و مشرکان صدر اسلام ۱۳ ; وعده به محمّد(ص) ۱۳
• مشرکان: افتراهاى مشرکان صدر اسلام ۷ ; مشرکان صدر اسلام و قرآن ۷ ; مشرکان صدر اسلام و محمّد(ص) ۷
• مفتریان بر خدا: روحیه مفتریان بر خدا ۸ ; فرجام مفتریان بر خدا ۱۱