القصص ٦٣

قَالَ‌ الَّذِينَ‌ حَقَ‌ عَلَيْهِمُ‌ الْقَوْلُ‌ رَبَّنَا هٰؤُلاَءِ الَّذِينَ‌ أَغْوَيْنَا أَغْوَيْنَاهُمْ‌ کَمَا غَوَيْنَا تَبَرَّأْنَا إِلَيْکَ‌ مَا کَانُوا إِيَّانَا يَعْبُدُونَ‌

ترجمه

گروهی (از معبودان) که فرمان عذاب درباره آنها مسلم شده است میگویند: «پروردگارا! ما اینها [= عابدان‌] را گمراه کردیم؛ (آری) ما آنها را گمراه کردیم همان‌گونه که خودمان گمراه شدیم؛ ما از آنان به سوی تو بیزاری می‌جوییم؛ آنان در حقیقت ما را نمی‌پرستیدند (بلکه هوای نفس خود را پرستش می‌کردند)!»

|آنان كه حكم عذاب برايشان حتمى شده مى‌گويند: پروردگارا! اينانند كسانى كه گمراهشان كرديم گمراهشان كرديم هم چنان كه خود گمراه شديم. [ما از آنها] به سوى تو بيزارى مى‌جوييم. اينان ما را نمى‌پرستيدند [بلكه هواى نفس خود را مى‌پرستيدند]

آنان كه حكم [عذاب‌] بر ايشان واجب آمده، مى‌گويند: «پروردگارا، اينانند كسانى كه گمراه كرديم، گمراهشان كرديم همچنانكه خود گمراه شديم، [از آنان‌] به سوى تو بيزارى مى‌جوييم، ما را نمى‌پرستيدند [بلكه پندار خود را دنبال مى‌كردند].»

در آن حال آنان که وعده عذابشان محقق و حتمی شده (یعنی پیشوایان کفر) گویند: پروردگارا، ما که این مردم را گمراه کردیم سببش گمراهی ما بود که خلق را هم مانند خود گمراه می‌خواستیم، و امروز (از پیروان خود) به سوی تو بیزاری می‌جوییم که آنها (از روی عقیده) ما را نمی‌پرستیدند (بلکه به هوای نفس خود در پی ما آمدند).

کسانی که عذاب بر آنان حتمی و لازم شده [از سردمداران شرک و کفر که مردم را به اطاعت و بندگی خود واداشتند] می گویند: پروردگارا! اینانند [مطیعان ما] که گمراهشان کردیم، همان گونه که ما [به اختیار خود] گمراه شدیم آنان را نیز [به اختیار و انتخاب خودشان] گمراه کردیم، [از آنان] به سوی تو بیزاری می جوییم، ما را نمی پرستیدند، [بلکه هوای نفسشان را می پرستیدند،]

آنان كه حكم درباره‌شان محقق شده مى‌گويند: اى پروردگار ما، اينان كسانى هستند كه ما گمراهشان كرديم. از آن رو گمراهشان كرديم كه خود گمراه بوديم. از آنها بيزارى مى‌جوييم و به تو مى‌گرويم. اينان ما را نمى‌پرستيده‌اند.

کسانی که حکم [عذاب‌] بر آنان تعلق گرفته گویند پروردگارا اینان کسانی هستند که ما گمراهشان کردیم، ما همچنان که خود گمراه بودیم آنان را گمراه کردیم، [اینک‌] در نزد تو تبری می‌جوییم، ایشان [در واقع‌] ما را نمی‌پرستیدند

آنان كه آن گفتار- فرمان عذاب- بر آنان سزا گشته- يعنى پرستيده‌ها-، گويند: خداوندا، اينانند كسانى كه گمراهشان كرديم گمراهشان كرديم همچنانكه خود گمراه بوديم، [از آنها] به سوى تو بيزارى مى‌جوييم، آنان ما را نمى‌پرستيدند.

کسانی که (سردستگان کفر و ضلال بوده و) فرمان عذاب درباره‌ی آنان مسلّم شده است، می‌گویند: پروردگارا! ما اینان را گمراه ساخته‌ایم. از آنجا که خودمان گمراه بوده‌ایم ایشان را هم گمراه نموده‌ایم. ما از اینان در پیشگاه تو بیزاری می‌جوئیم (و می‌گوئیم: ایشان شهوات و آرزوهای خود را پرستش کرده‌اند و) ما را عبادت نکرده‌اند!

آنان که قول (عذاب) بر ایشان حق و ثابت آمده، گفتند: «پروردگارمان! اینانند کسانی که گمراه کردیم، گمراهشان کردیم همچنان که خود گمراه شدیم. (از آنان) سوی تو بیزاری جستیم. (آنها) تنها ما را نمی‌پرستیدند (بلکه نخست هواهای نفسانی خود را می‌پرستیدند).»

گفتند آنان که فرود آمده بود بر ایشان سخن پروردگار اینانند که گمراه کردیم گمراهشان کردیم بدانسان که گمراه شدیم بیزاری جستیم به سویت نبودند ما را پرستندگان‌

القصص ٦٢	آیه ٦٣	القصص ٦٤
سوره : سوره القصص نزول : ١٢ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٨ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«حَقَّ عَلَیْهِمُ الْقَوْلُ»: مستحقّ عذاب شده‌اند (نگا: نمل / ). «أَغْوَیْنَاهُمْ کَمَا غَوَیْنَا»: ایشان را گمراه ساخته‌ایم، چرا که خودمان گمراه بوده‌ایم. مراد این است که اغواگران می‌گویند: پیروان ما به میل خود به دنبال ما آمده‌اند و به محض این که وسوسه ما با شهوات ایشان موافقت داشته است، از ما اطاعت نموده‌اند. لذا هر دو گروه یکسان و برابریم (نگا: مائده / ). «مَا ... یَعْبُدُونَ»: عبادت، در اینجا علاوه از پرستش، معنی اطاعت نیز دارد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ‌ اتُّبِعُوا... (۱) إِذْ تَبَرَّأَ الَّذِينَ‌ اتُّبِعُوا... (۱) کَلاَّ سَيَکْفُرُونَ‌ بِعِبَادَتِهِمْ‌... (۲) وَ قَالَ‌ إِنَّمَا اتَّخَذْتُمْ‌ مِنْ‌... (۲) وَ مَنْ‌ أَضَلُ‌ مِمَّنْ‌ يَدْعُو مِنْ‌... (۰) وَ إِذَا حُشِرَ النَّاسُ‌ کَانُوا لَهُمْ‌... (۲)

وَ قَالَ‌ الَّذِينَ‌ اتَّبَعُوا لَوْ... (۳) وَ اتَّخَذُوا مِنْ‌ دُونِ‌ اللَّهِ‌... (۱)

تفسیر

• آيات ۵۷ - ۷۵، سوره قصص
• غرض كلى آيات : بيان بهانه ديگرى از مشركين بر عدم ايمانشان به قرآن
• پاسخ به اين عذر و بهانه مشركين كه اگر ايمان بياوريم از سرزمينمان رانده مىشويم
• جواب ديگرى به آن بهانه : تنعم و بهره مندى مادى درحال كفر و بى ايمانى ، در معرض هلاكت و فنا است
• ترجيح پيروى هدى بر ترك آن با مقايسه حال پيروان هدايت باحال پيروان هوى
• سخن پيشوايان شرك در روز قيامت كه در مقام بيزارى جستن از پيروان خود (مشركين )
• معناى و مراد از جمله ((اءغوينا هم كما غوينا))
• معناى اينكه كورى به اخبار نسبت داده شده ((فعميت عليهم الانباء)) نه به خود مشركين
• پاسخ ديگر به عذر و بهانه مشركين
• بيان اينكه خداوند داراى اختيار تكوينى (يخلق ما يشاء) و تشريعى (ويختار) است
• معناى مختار بودن انسان و بيان اينكه او در برابر اراده تكوينى و تشريعى خدا اختيارىندارد
• مقصود از اينكه فرمود: ((ما كان لهم الخيرة ))
• سه وجه براى اينكه فقط خدا مستحق پرستش است : ((له الحمد فى الاولى و الاخرة و لهالحكم و اليه ترجعون ))
• اثبات توحيد ربوبى خداى تعالى با بيان عجز آلهه مشركين از آوردن نور يا يا آوردنشب
• در قيامت كه روز كشف حقائق است بطلان پندار مشركان آشكار مى گردد (فعلمواان الحق لله...)
• بحث روايتى (چند روايت در ذيل برخى آيات گذشته )

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - سران و پیشوایان شرک، به هنگام بازخواست پیروانشان از سوى خداوند در قیامت حاضر خواهند شد. (و یوم ینادیهم ... قال الذین حقّ علیهم القول) مراد از «الذین حقّ علیهم القول» (آنان که سخن خدا درباره آنان مصداق یافت)، پیشوایان گمراهى و شرک اند. گفتنى است که برداشت یاد شده با توجه به ارتباط این آیه با آیه قبل استفاده مى شود.

۲ - پیشوایان شرک و گمراه کنندگان خلق، مصداق هاى بارز و قطعى دوزخیان (قال الذین حقّ علیهم القول) خداوند در آغاز آفرینش آدم، در پاسخ ابلیس که گفته بود: «ربّ بما أغویتنى لأُغوینهم أجمعین» فرمود: «لأملئنّ جهنّم منک و ممّن تبعک منهم أجمعین». کلمه «القول» اشاره به همین سخن خداوند دارد. بنابراین «الذین حقّ علیهم القول»; یعنى، آنان که آن سخن خدا درباره ایشان مصداق و قطعیت یافته است.

۳ - قیامت، عرصه آشکار شدن بطلان شرک و تجلى کردن وحدت و یگانگى خداوند (و یوم ینادیهم ... قال الذین حقّ علیهم القول ربّنا) اعتراف پیشوایان شرک به ربوبیت خداوند بیانگر مطلب یاد شده است.

۴ - اعتراف پیشوایان شرک به ربوبیت خداوند در قیامت (قال الذین حقّ علیهم القول ربّنا)

۵ - اقرار پیشوایان شرک در قیامت، به نقش اغواگرانه خویش در گرویدن مردم به شرک (قال الذین حقّ علیهم القول ربّنا هؤلاء الذین أغوینا)

۶ - پیشوایان شرک مدعى مسؤولیت نداشتن نسبت به گرویدن پیروانشان به آیین شرک (أغوینهم کما غوینا) به گفته مفسران، عبارت «کما غوینا» صفت براى مصدرى است که با فعلش حذف شده و تقدیر آن چنین است: «أغویناهم فغووا غیّاً مثل ما غوینا» مقصود گروه یاد شده این است که ما آنان را مجبور به پذیرش شرک نکردیم و در این جهت ما و آنها با هم برابریم. همان طورى که شرک را خودمان اختیار کردیم و کسى ما را مجبور به آن نکرد، آنها نیز خودشان شرک را پذیرا شدند و ما آنان را مجبور نکردیم.

۷ - تلاش اغواگرانه - به اعتقاد پیشوایان شرک - تنها دعوت و فراخوانى است; نه اجبار و سلب کردن اختیار از دیگران (أغوینهم کما غوینا)

۸ - اقدام پیشوایان شرک به اظهار برائت از پیروان خویش در قیامت (و یوم ینادیهم ... تبرّأنا إلیک)

۹ - اقدام آزادانه پیروان شرک به پرستش پیشوایان خود (ما کانوا إیّانا یعبدون) با توجه به بخش هاى قبلى آیه، مفاد جمله «ما کانوا...» نفى پرستش نیست; بلکه نفى اجبار به پرستش است. بنابراین تقدیر جمله یاد شده چنین است: «ما کانوا إیّانا یعبدون بإلجاء منّا»; یعنى، آنها از روى اجبار ما را عبادت نمى کردند; بلکه این عملى بود که خودشان آزادانه به آن مبادرت مىورزیدند.

۱۰ - پیشوایان شرک منکر مجبور کردن مردم به پرستش خویش (ما کانوا إیّانا یعبدون)

موضوعات مرتبط

• اضلالگران: اضلالگران در جهنم ۲
• اقرار: اقرار به اغواگرى ۵; اقرار به ربوبیت خدا ۴
• تبرى: تبرى از مشرکان ۶، ۸
• جبرواختیار :۷
• جهنمیان :۲
• خود: اقرار علیه خود ۵
• رهبران: ادعاى رهبران شرک ۱۰; اغواگرى رهبران شرک ۷; اقرار اخروى رهبران شرک ۴، ۵; بینش رهبران شرک ۷; تبرى اخروى رهبران شرک ۸; تبرى رهبران شرک ۶; رهبران شرک در جهنم ۲; رهبران شرک در قیامت ۱
• شرک: اختیار در شرک ۱۰; دعوت به شرک ۷; ظهور بطلان شرک۳
• عقیده: آزادى عقیده ۹
• قیامت: تجلى توحید در قیامت ۳; ظهور حقایق در قیامت ۳
• مشرکان: اختیار مشرکان ۹; مؤاخذه اخروى مشرکان ۱