الأنعام ١١٦

وَ إِنْ‌ تُطِعْ‌ أَکْثَرَ مَنْ‌ فِي‌ الْأَرْضِ‌ يُضِلُّوکَ‌ عَنْ‌ سَبِيلِ‌ اللَّهِ‌ إِنْ‌ يَتَّبِعُونَ‌ إِلاَّ الظَّنَ‌ وَ إِنْ‌ هُمْ‌ إِلاَّ يَخْرُصُونَ‌

ترجمه

اگر از بیشتر کسانی که در روی زمین هستند اطاعت کنی، تو را از راه خدا گمراه می کنند؛ (زیرا) آنها تنها از گمان پیروی می‌نمایند، و تخمین و حدس (واهی) می‌زنند.

و اگر از بيشتر مردم روى زمين پيروى كنى، تو را از راه خدا به در مى‌كنند، آنها صرفا از وهم و گمان پيروى مى‌كنند و جز اين نيست كه به گزاف و حدس سخن مى‌گويند

و اگر از بيشتر كسانى كه در [اين سر]زمين مى‌باشند پيروى كنى، تو را از راه خدا گمراه مى‌كنند. آنان جز از گمان [خود] پيروى نمى‌كنند و جز به حدس و تخمين نمى‌پردازند.

و اگر پیروی از اکثر مردم روی زمین کنی تو را از راه خدا گمراه خواهند کرد، که اینان جز از پی گمان (و هوا و هوس) نمی‌روند و جز اندیشه باطل و دروغ چیزی در دست ندارند.

اگر از بیشتر مردم روی زمین پیروی کنی [و آرا و خواسته هایشان را گردن نهی] تو را از راه خدا گمراه می کنند؛ آنان فقط از گمان و پندار [که پایه علمی و منطقی ندارد] پیروی می کنند، و تنها به حدس و تخمین تکیه می زنند.

اگر از اكثريتى كه در اين سرزمينند پيروى كنى، تو را از راه خدا گمراه سازند. زيرا جز از پى گمان نمى‌روند و جز به دروغ سخن نمى‌گويند.

و اگر از بیشتر مردم [این سر] زمین پیروی کنی تو را از راه خدا گمراه می‌کنند، چرا که جز از وهم و گمان پیروی نمی‌کنند و جز این نیست که دروغ می‌بافند

و اگر بيشتر مردم زمين را فرمان برى تو را از راه خدا گمراه خواهند كرد. آنان جز گمان و پندار را پيروى نمى‌كنند و جز به گزاف و تخمين سخن نمى گويند.

اگر از بیشتر مردم (که کافران و منافقانند) پیروی کنی، تو را از راه خدا دور می‌سازند. چرا که آنان جز از ظنّ و گمان پیروی نمی‌کنند و آنان جز به دروغ و گزاف سخن نمی‌گویند.

و اگر از بیشتر کسانی که در زمین (تکلیف)اند پیروی کنی، تو را از راه خدا به بیراهه می‌برند. آنان جز از گمان پیروی نمی‌کنند و جز به حدس و گمان (بیجا) نمی‌پردازند.

و اگر فرمانبری بیشتر آنان را که در زمینند گمراهت کنند از راه خدا پیروی نمی‌کنند جز گمان را و نیستند جز پندارندگان‌

الأنعام ١١٥	آیه ١١٦	الأنعام ١١٧
سوره : سوره الأنعام نزول : ١٠ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«یَخْرُصُونَ»: گزاف می‌گویند. از روی ظنّ و تخمین، نه علم و یقین سخن می‌گویند. یاوه‌سرائی می‌کنند و دروغ می‌گویند.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ أَنِ‌ احْکُمْ‌ بَيْنَهُمْ‌ بِمَا... (۲) وَ مَا أَکْثَرُ النَّاسِ‌ وَ لَوْ... (۱) وَ لَقَدْ ضَلَ‌ قَبْلَهُمْ‌ أَکْثَرُ... (۲) أَ فَمَنْ‌ کَانَ‌ عَلَى‌ بَيِّنَةٍ مِنْ‌... (۱) وَ مَا أَکْثَرُ النَّاسِ‌ وَ لَوْ... (۱) فَأَقِمْ‌ وَجْهَکَ‌ لِلدِّينِ‌ حَنِيفاً... (۱) وَ مَا أَرْسَلْنَاکَ‌ إِلاَّ کَافَّةً... (۱)

اتَّبِعُوا مَا أُنْزِلَ‌ إِلَيْکُمْ‌... (۲)

تفسیر

• آيات ۱۲۱ - ۱۱۴، سوره انعام
• معناى (( كلمة )) و موارد استعمال آن در قرآن .
• مراد از تماميت كلمه به صدق و عدل در: (( تمت كلمة ربك ... )) كمال يافتن شرايع با تشريع شريعت اسلام است .
• در امورى از قبيل معارف الهى و شرايع ، نبايد به حدس و تخمين بسنده كرد و جز به علمو يقين تكيه نبايد كرد.
• مراد از گناه ظاهرى در: ذروا ظاهر الاءثم و باطنه )) واقوال مفسرين در اين باره .
• خطاب به مؤ منين كه اگر در خوردن مردار، از مشركين پيروى كنند در زمره آنان قرارخواهند گرفت .
• (رواياتى در ذيل جمله (( و تمت كلمة ربك ... )) و تذكيه حيوانات و...).

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- پیامبر (ص) نباید در عقاید و احکام از اکثریت مردم پیروى کند. (أفغیر الله أبتغى حکما و هو الذى ... و إن تطع أکثر من فى الأرض) چون در آیات گذشته سخن از درخواست معجزات جدید از سوى مشرکان بود و آیه قبل نیز بر لزوم پذیرش حکم الهى در امور تأکید داشت و سپس قرآن را به عنوان مظهر حکم خداوند مطرح نمود، مى توان نتیجه گرفت که ممنوعیت پیروى در مسائل عقیدتى و احکام در مواردى است که در قرآن حکم آن مسأله وجود داشته باشد، نه در تمامى امور. توجه به کلمه «سبیل الله» نیز این مطلب را روشنتر مى کند.

۲- انبیا، پیرو حکم خداوند هستند، نه آراى مردم (و إن تطع أکثر من فى الأرض)

۳- اغلب مردم زمین، گمراه و تابع گمانهاى نادرست در عقاید خود هستند. (و إن تطع أکثر من فى الأرض یضلوک عن سبیل الله)

۴- لزوم حرکت در مسیر خدا، هر چند خلاف رأى اکثریت مردم باشد. (و إن تطع أکثر ... عن سبیل الله)

۵- کمى رهپویان راه خدا نباید موجب تزلزل رهپویان در برابر اکثریت مردم گمراه گردد. (و إن تطع أکثر من فى الأرض یضلوک)

۶- تکیه بر گمان در مسائل اصولى و زیربنایى موجب گمراهى مى شود. (یضلوک عن سبیل الله إن یتبعون إلا الظن)

۷- گرایش به همسویى و همشکل شدن با توده هاى مردم در عقاید و افکار، لغزشگاهى خطرناک براى رهروان حق است. (و إن تطع أکثر من فى الأرض یضلوک) نهى از پیروى از اکثریت، بیانگر جاذبه عظیم عقاید اکثریت و خطر لغزش به سوى آنان است.

۸- گمراهى، پیامد پیروى از اکثر مردم است. (و إن تطع أکثر من فى الأرض یضلوک عن سبیل الله)

۹- قرآن راهنماى کامل و تمام براى مصون ماندن از انحراف در عقاید و افکار و اسیر شدن در دام گمان (و تمت کلمت ربک صدقا و عدلا ... و إن تطع أکثر من فى الأرض یضلوک عن سبیل الله)

۱۰- جواز پیروى از کسانى که آراى آنها عالمانه و به دور از گمان است. (و إن تطع أکثر من فى الأرض ... إن یتبعون إلا الظن) چون جمله «إن یتبعون ... » بیان فلسفه ممنوعیت اطاعت از اکثر مردم است، در موردى که چنین فلسفه اى موجود نباشد، حکم ممنوعیت نیز وجود نخواهد داشت. به عبارت دیگر چون حکم منصوص العلة است، در موردى که آن علت تحقق نیابد حکم نیز به کار نمى آید.

۱۱- خداوندِ شنوا و دانا شایسته پیروى است، نه اکثریت تابع گمانهاى واهى (و هو السمیع العلیم. و إن تطع أکثر من فى الأرض ... إن یتبعون إلا الظن)

۱۲- آرا و عقاید اکثریت مردم به جهت مبتنى بودن آن بر گمان فاقد اعتبار است. (إن یتبعون إلا الظن و إن هم إلا یخرصون)

۱۳- گمان در عقاید و الهیات، فاقد اعتبار است. (إن یتبعون إلا الظن و إن هم إلا یخرصون)

۱۴- عقاید مشرکان و کافران متکى بر گمان بى اساس است. (یضلوک عن سبیل الله ... و إن هم إلا یخرصون)

موضوعات مرتبط

• احکام: منشأ احکام ۱
• اطاعت: از اکثریت ۱ ; اطاعت از خدا ۲، ۱۱ ; اطاعت از علما ۱۰ ; اطاعت از مردم ۲ ; اهمیت اطاعت از خدا ۵
• اکثریت: آثار تبعیت از اکثریت ۷، ۸ ; بیخاعتبارى اکثریت ۱۲ ; ترک تبعیت از اکثریت ۱۱ ; گمراهى اکثریت ۳، ۵ ; مخالفت با اکثریت ۴
• انبیا: تبعیت انبیا از حکم خدا ۲
• انحراف: موانع انحراف ۹
• خدا: شنوایى خدا ۱۱ ; علم خدا ۱۱
• دین: آسیبخشناسى دین ۶، ۷
• سبیل‌الله: اهمیت سبیل‌الله ۴
• ظن: آثار تبعیت از ظن ۶ ; اجتناب از ظن ۹، ۱۰، ۱۱ ; بیخاعتبارى ظن ۱۲، ۱۳ ; تبعیت از ظن ۳
• عقیده: منشأ عقیده دینى ۱
• قرآن: ویژگى قرآن ۹ ; هدایتگرى قرآن ۹
• کافران: بیخاعتبارى عقیده کافران ۱۴ ; مبانى عقیده کافران ۱۴
• گمراهى: عوامل گمراهى ۶، ۸
• لغزش: عوامل لغزش ۵، ۷
• مؤمنان: اقلیت مؤمنان ۵ ; هشدار به مؤمنان ۵
• محمّد (ص): مسؤولیت محمّد (ص) ۱
• مشرکان: بیخاعتبارى عقیده مشرکان ۱۴ ; مبانى عقیده مشرکان ۱۴