الفتح ١٦

قُلْ‌ لِلْمُخَلَّفِينَ‌ مِنَ‌ الْأَعْرَابِ‌ سَتُدْعَوْنَ‌ إِلَى‌ قَوْمٍ‌ أُولِي‌ بَأْسٍ‌ شَدِيدٍ تُقَاتِلُونَهُمْ‌ أَوْ يُسْلِمُونَ‌ فَإِنْ‌ تُطِيعُوا يُؤْتِکُمُ‌ اللَّهُ‌ أَجْراً حَسَناً وَ إِنْ‌ تَتَوَلَّوْا کَمَا تَوَلَّيْتُمْ‌ مِنْ‌ قَبْلُ‌ يُعَذِّبْکُمْ‌ عَذَاباً أَلِيماً

ترجمه

به متخلّفان از اعراب بگو: «بزودی از شما دعوت می‌شود که بسوی قومی نیرومند و جنگجو بروید و با آنها پیکار کنید تا اسلام بیاورند؛ اگر اطاعت کنید، خداوند پاداش نیکی به شما می‌دهد؛ و اگر سرپیچی نمایید -همان گونه که در گذشته نیز سرپیچی کردید- شما را با عذاب دردناکی کیفر می‌دهد!»

|به واماندگان باديه نشين بگو: به زودى به سوى قومى بسيار زورمند فراخوانده مى‌شويد كه يا با آنها مى‌جنگيد يا مسلمان مى‌شوند. پس اگر اطاعت كنيد، خدا شما را پاداشى نيكو مى‌بخشد و اگر روى بگردانيد، چنان كه قبلا نافرمانى كرديد، شما را به عذاب دردناكى عذاب م

به برجاى‌ماندگان باديه‌نشين بگو: «به زودى به سوى قومى سخت زورمند دعوت خواهيد شد كه با آنان بجنگيد يا اسلام آورند. پس اگر فرمان بريد خدا شما را پاداش نيك مى‌بخشد، و اگر -همچنان كه پيشتر پشت كرديد- [باز هم‌] روى بگردانيد، شما را به عذابى پردرد معذب مى‌دارد.»

با اعرابی که (از جنگ) باز نهاده شدند بگو: (اگر به حقیقت قصد متابعت دارید) به زودی برای جنگ با قومی شجاع و نیرومند (فارس و روم) دعوت می‌شوید که با آنها یا جنگ و مبارزه کنید یا آنکه مسلمان شوند. اگر اطاعت کردید خدا به شما اجر نیکو خواهد داد و اگر نافرمانی کنید چنانکه از این پیش (در حدیبیّه) مخالفت کردید خدا شما را به عذابی دردناک معذّب خواهد کرد.

به متخلفانِ بادیه نشین بگو: به زودی به سوی گروهی سرسخت و نیرومند دعوت خواهید شد که با آنان بجنگید، یا آنکه اسلام آورند؛ پس اگر اطاعت کنید خدا پاداش نیکی به شما خواهد داد، و اگر روی برگردانید، همان گونه که پیش از این روی گرداندید، شما را به عذابی دردناک عذاب خواهد کرد.

به اعراب باديه‌نشين كه از جنگ تخلف ورزيده‌اند، بگو: به زودى براى جنگ با مردمى سخت نيرومند فراخوانده مى‌شويد كه با آنها بجنگيد يا مسلمان شوند. اگر اطاعت كنيد خدايتان پاداشى نيكو خواهد داد و اگر، همچنان كه پيش از اين سر برتافته‌ايد، سر برتابيد شما را به عذابى دردآور عذاب مى‌كند.

به واپس ماندگان اعرابی [/جهادگریزان بادیه‌نشین‌] بگو زودا که به سوی قومی ستیزه‌جوی سهمگین خوانده شوید که با ایشان کارزار کنید، یا آنکه آنان مسلمان شوند، پس اگر اطاعت کنید، خداوند پاداشی نیکو به شما بدهد و اگر روی برتابید، چنانکه پیشتر هم روی برتافته بودید، به عذابی دردناک عذابتان کند

واپس‌ماندگان، از باديه‌نشينان، را بگو: بزودى به جنگ با مردمى سخت زورمند جنگاور فرا خوانده مى‌شويد كه با آنها كارزار كنيد يا آنكه مسلمان شوند. پس اگر فرمان بريد خدا شما را مزدى نيك بدهد، و اگر رويگردان شويد چنانكه پيش از اين رويگردان شديد شما را به عذابى دردناك عذاب كند.

به بازپس‌ماندگان عربهای بادیه‌نشین بگو: از شما دعوت خواهد شد که به سوی قومی جنگجو و پرقدرت بیرون روید. با آنان پیکار می‌کنید یا این که مسلمان می‌شوند. (یعنی دو راه بیشتر در پیش نخواهند داشت: رزم با مسلمانان، یا پذیرش دین آنان). اگر فرمانبرداری کنید، خداوند پاداش خوبی به شما خواهد داد، و اگر سرپیچی کنید، همان گونه که قبلاً نیز سرپیچی کرده‌اید، خداوند با عذاب دردناکی عذابتان خواهد داد.

به بر جای ماندگان متخلف‌، از بادیه‌نشینان، بگو: «زودا سوی قومی (رزمنده‌ی) سخت زورمند دعوت خواهید شد (که) یا با آنان بجنگید یا اسلام آورند. پس اگر فرمان ببرید خدا شما را پاداشی نیک می‌دهد و اگر - همچنان که از پیش‌، پشت کردید - (باز هم) روی بگردانید، شما را به عذابی پر درد معذّب می‌دارد.»

بگو به بازنشستگان از دشت‌نشینان زود است خوانده می‌شوید بسوی گروهی دارنده نیرویی سخت پیکارشان کنید یا (تا) اسلام آرند پس اگر فرمانبرداری کنید بدهد شما را خدا پاداش نیک و اگر پشت کنید بدانسان که پشت کردید از پیش عذاب کند شما را عذابی دردناک‌

الفتح ١٥	آیه ١٦	الفتح ١٧
سوره : سوره الفتح نزول : ٧ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«قَوْمٍ»: مراد بنوحنیفه، قوم مُسَیْلمه کذّاب، یعنی اهل رِدّه است که چهار سال بعد از نزول این آیات در زمان ابوبکر میان ایشان و مؤمنان جنگ سختی درگرفت. (نگا: التفسیر القرآنی للقرآن). «أُوْلِی بَأْسٍ»: (نگا: اسراء / نمل / ). «تُقَاتِلُونَهُمْ أَوْ یُسْلِمُونَ»: با آنان می‌جنگید یا مسلمان می‌شوند. یعنی باید با آنان بجنگید تا اسلام را می‌پذیرند. راه دیگری از ایشان پذیرفته نمی‌گردد.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

لاَ إِکْرَاهَ‌ فِي‌ الدِّينِ‌ قَدْ... (۰)

تفسیر

• آيات ۱۱ - ۱۷ سوره فتح
• عذرى كه تخلف كنندگان از همراهى با پيامبر (ص ) آوردند و گفتند:اشتغال به سرپرستى اموال و خانواده هايمان ما را باز داشت و جواب به آنها كه سببواقعى تخلفشان سوء ظن و ترس از كشته شدن بوده است
• مقصود از اينكه درباره متخلفانى كه در خواستشان در مورد پيوستن به مجاهدان براىغنيمت گرفتن ردّ شد فرمود: جز اندكى نمى فهمند

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - دعوت خداوند از متخلّفان سفر حدیبیه، براى شرکت در جنگى دشوار به منظور جبران گذشته خود (قل للمخلّفین ... ستدعون إلى قوم أولى بأس شدید)

۲ - اخبار الهى از نبرد قریب الوقوع مسلمانان با دشمنى نیرومند، پس از جنگ خیبر (قل للمخلّفین من الأعراب ستدعون إلى قوم أولى بأس شدید)

۳ - خداوند، باز گذارنده راه توبه و آزمون عملى، براى اعراب متخلّف از سفر حدیبیه (قل للمخلّفین من الأعراب ستدعون إلى قوم أولى بأس شدید) از جمله «فإن تطیعوا» - که در ذیل آیه آمده است - استفاده مى شود که دعوت متخلفان براى جنگ، در حقیقت ایجاد فرصتى براى بازگشت آنان به سوى خدا و اطاعت از رسول او است.

۴ - آشکار شدن صداقت توبه کنندگان واقعى، در میدان عمل و تکالیف دشوار (قل للمخلّفین من الأعراب ستدعون إلى قوم أولى بأس شدید)

۵ - تکالیف دشوار و میدان جهاد، صحنه آزمون انسان ها و تمایز مؤمنان واقعى از مدعیان ایمان (قل للمخلّفین من الأعراب ستدعون إلى قوم أولى بأس شدید)

۶ - جنگ هاى پیامبر(ص) با مشرکان و معارضان، تحت تدبیر و هدایت خداوند (سیقول المخلّفون ... قل لن تتّبعونا کذلکم قال اللّه من قبل ... قل للمخلّفین) در این مجموعه آیات، همواره خداوند از برنامه هاى آینده خبر داده است و بدین وسیله تکلیف مسلمانان را روشن ساخته و در هر مقطعى مسائل عمده آن را مشخص کرده است.

۷ - اخبار از حوادث و رخدادهاى آینده، جلوه اى از اعجاز قرآن (إذا انطلقتم إلى مغانم لتأخذوها ... کذلکم قال اللّه من قبل ... قل للمخلّفین من الأعراب ستدعون إلى قوم أولى بأس شدید)

۸ - مسلمانان موظّف به پیکار بى امان با دشمنان نیرومند، تا مرز کشتن و یا به تسلیم کشاندن آنان (ستدعون إلى قوم أولى بأس شدید تقتلونهم أو یسلمون)

۹ - نبرد مسلمانان پس از جنگ خیبر، با مشرکان بود و نه اهل کتاب.* (تقتلونهم أو یسلمون) در صورتى که «یسلمون» به معناى اسلام آوردن باشد; از محدود شدن فرجام دشمنان به کشته شدن یا اسلام آوردن، مطلب بالا استفاده مى شود; زیرا در مورد اهل کتاب راه سومى به عنوان تسلیم و پرداخت «جزیه» نیز مطرح است.

۱۰ - نوید الهى به اعطاى پاداشى نیک به اعراب متخلّف از حدیبیه، در صورت نبرد صادقانه با دشمنان نیرومند اسلام (فإن تطیعوا یؤتکم اللّه أجرًا حسنًا)

۱۱ - شمول لطف و رحمت الهى، نسبت به گنه کاران، در صورت اقدام عملى آنان به جبران گناهان (قل للمخلّفین من الأعراب ... فإن تطیعوا یؤتکم اللّه أجرًا حسنًا)

۱۲ - جهاد در راه خدا، داراى اجرى بزرگ و ارجمند (ستدعون إلى قوم أولى بأس شدید ... فإن تطیعوا یؤتکم اللّه أجرًا حسنًا)

۱۳ - تهدید متخلّفان از سفر حدیبیه، به عذاب دردناک، در صورت تخلف و روى گردانى دوباره از جهاد (و إن تتولّوا کما تولّیتم من قبل یعذّبکم عذابًا ألیمًا)

۱۴ - تخلّف از جنگ و جهاد، داراى کیفرى بس بزرگ و دردناک (و إن تتولّوا کما تولّیتم من قبل یعذّبکم عذابًا ألیمًا)

۱۵ - بازگشت به گناه، پس از اظهار توبه، داراى عقوبتى سنگین * (و إن تتولّوا کما تولّیتم من قبل یعذّبکم عذابًا ألیمًا) برداشت یاد شده بدان احتمال است که سنگینى کیفر متخلّفان از آن جهت باشد که اینان پس از تخلّف نخست، اظهار پشیمانى کردند و این بار بر آنان اتمام حجت شده است.

۱۶ - فرصت دهى خداوند به متخلفان و گنه کاران، براى توبه و بازگشت و عدم تعجیل او در کیفر ایشان (قل للمخلّفین ... فإن تطیعوا ... و إن تتولّوا... یعذّبکم)

موضوعات مرتبط

• اسلام: تاریخ صدر اسلام ۹
• امتحان: ابزار امتحان ۵; امتحان با تکلیف سخت ۵; امتحان با جهاد ۵
• بشارت: بشارت پاداش نیکو ۱۰
• پاداش: مراتب پاداش ۱۲
• تائبان: امتحان تائبان ۴; زمینه صداقت تائبان ۴
• تکلیف: آثار تکلیف سخت ۴
• توبه: فرصت توبه ۱۶
• توبه شکنى: کیفر توبه شکنى ۱۵
• جنگ: پیشگویى جنگ سخت ۲; دعوت به جنگ سخت ۱
• جهاد: اهمیت تداوم جهاد ۸; پاداش جهاد ۱۰، ۱۲; عذاب ترک جهاد ۱۳; فضیلت جهاد ۱۲; کیفر ترک جهاد ۱۴
• حدیبیه: بشارت به متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۱۰; توبه متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۳; تهدید متخلفان از مسافرت به حدیبیه ۱۳; دعوت از متخلفان مسافرت به حدیبیه ۱
• خدا: آثار تدبیر خدا ۶; آثار هدایتهاى خدا ۶; امهال خدا ۱۶; بشارتهاى خدا ۱۰; توبه پذیرى خدا ۳; تهدیدهاى خدا ۱۳; دعوتهاى خدا ۱; زمینه رحمت خدا ۱۱; زمینه لطف خدا ۱۱
• دشمنان: آثار تسلیم دشمنان ۸; آثار قتل دشمنان ۸; جهاد با دشمنان ۲
• عذاب: عذاب دردناک ۱۳; مراتب عذاب ۱۳
• عمل: آثار عمل ۴
• غزوه خیبر: قصه غزوه خیبر ۹
• قرآن: پیشگوییهاى قرآن ۲، ۷; وجوه اعجاز قرآن ۷
• کفر: مراتب کفر ۱۴
• کیفر: کیفر سخت ۱۵; مراتب کیفر ۱۵
• گناه: آثار جبران گناه ۱۱
• گناهکاران: مهلت به گناهکاران ۱۶
• مؤمنان: زمینه تشخیص مؤمنان ۵
• محمد(ص): منشأ جهاد محمد(ص) ۶
• مسلمانان: جهاد مسلمانان ۹; مسلمانان و اهل کتاب ۹; مسؤولیت مسلمانان ۸
• مشرکان: جهاد با مشرکان ۶، ۹