فصلت ٤٨

وَ ضَلَ‌ عَنْهُمْ‌ مَا کَانُوا يَدْعُونَ‌ مِنْ‌ قَبْلُ‌ وَ ظَنُّوا مَا لَهُمْ‌ مِنْ‌ مَحِيصٍ‌

ترجمه

و همه معبودانی را که قبلاً می‌خواندند محو و گم می‌شوند؛ و می‌دانند هیچ گریزگاهی ندارند!

|و آنچه پيش از اين [به خدايى‌] مى‌خواندند، از ايشان ناپديد مى‌شود، و در مى‌يابند كه آنها را هيچ راه فرارى نيست

و آنچه از پيش مى‌خواندند، از [نظر] آنان ناپديد مى‌شود و مى‌دانند كه آنان را روى گريز نيست.

و معبودان باطلی که در دنیا عبادت می‌کردند همه از نظرشان محو و نابود شود و آن زمان بدانند که (از آتش قهر خدا) هیچ مفرّ و نجاتی بر آنها نیست.

و آنچه را از پیش [به عنوان شریکان خدا] می پرستیدند از نظرشان گم و ناپدید می شود و یقین می کنند که آنان را هیچ راه گریزی [از عذاب] نیست.

و آنچه را پيش از اين به خدايى مى‌خواندند از دست دادند و دانستند كه راه گريزى ندارند.

و آنچه در گذشته به پرستش می‌خواندند، از دید آنان ناپدید شود، و دریابند که گریزگاهی ندارند

و آنچه پيش از اين مى‌خواندند- مى‌پرستيدند- از آنها گم شود و باور كنند كه آنان را هيچ گريزگاهى نيست.

و اثری از معبودهائی که قبلاً (در دنیا) به فریاد می‌خواندند و می‌پرستیدند نمی‌بینند، و یقین حاصل می‌کنند که هیچ گریزگاهی و راه فراری ندارند.

و آنچه از پیش می‌خواندند از (نظر) آنان گم و ناپدید شد و گمان (درستی) کردند (که) آنان را هرگز راه گریزی نیست.

و گم شد از ایشان آنچه بودند می‌خواندند از پیش و پنداشتند نیستشان گریزگاهی‌

فصلت ٤٧	آیه ٤٨	فصلت ٤٩
سوره : سوره فصلت نزول : ٢ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«ضَلَّ»: ناپیدا گردید. گم شد. «ظَنُّوا»: یقین حاصل کردند. در اینجا ظنّ به معنی علم و یقین است. چرا که در صحنه محشر و هنگامه قیامت، شکّ و گمان معنی ندارد، و همه چیز معلوم و مشهود است. «مَحِیصٍ» گریزگاه. راه فرار (نگا: ابراهیم / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ رَأَى‌ الْمُجْرِمُونَ‌ النَّارَ... (۱)

تفسیر

• آيات ۴۰ - ۵۴ سوره فصّلت
• تهديد خداوند ملحدين امت را به عذاب روز قيامت
• وجوه مختلف درباره خبر ان در آيه : ان الذين كفروا بالذكر لما جاءهم ...
• مراد از اينكه درباره قرآن فرمود كتاب عزيز است و لا ياءتيهالباطل من بين يديه و لا من خلفه
• توضيح آيه : ولو جعلناه قرآنا اعجميا...
• نكوهش انسان از جهت اينكه در حال تنعم از خداغافل و روى گردان است و در سختى و تنگى به دعا مى پردازد
• اعراض از قرآن حتى با احتمال اينكه از ناحيه خدا باشد، برخلاف حكم عقل است
• سه احتمال درباره مراد از آيات در آيه سنريهم آياتنا فى الافاق و فى انفسهم ...
• رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - معبودهاى مشرکان، محو و ناپیدا و فاقد کارایى در صحنه قیامت (و ضلّ عنهم ما کانوا یدعون من قبل) «ضلّ» هرگاه با «عن» متعدى شود، به معناى گم شدن خواهد بود. گفتنى است که در آیه کنایه از سودمند نبودن و کارایى نداشتن مى باشد.

۲ - غفلت و فراموشى مشرکان از معبودهاى خویش، در مواجهه با واقعیت هاى سهمگین قیامت (و ضلّ عنهم ما کانوا) بنابر این که «ضلّ عنهم» اشاره به این باشد که صحنه قیامت آن چنان براى مشرکان وحشتناک و دهشت آور است که خاطره بت ها از نظرشان محو و نابود خواهدشد.

۳ - ناکارآمدى معبودهاى مشرکان در قیامت، گواه نادرستى کرنش و عبادت در برابر آنها در دنیا (و ضلّ عنهم ما کانوا یدعون من قبل)

۴ - قیامت، صحنه آشکار شدن بطلان شرک و باورهاى شرک آلود (و ضلّ عنهم ما کانوا یدعون من قبل) بنابراین که مراد از «ما» آرا و ادعاهایى باشد که مشرکان در ارتباط با خدایانشان مطرح مى کردند، مطلب بالا قابل برداشت است.

۵ - مشرکان در قیامت، هیچ راهى براى گریز از عذاب الهى نخواهند داشت. (و ظنّوا ما لهم من محیص)

۶ - یقین مشرکان در قیامت، به نبودن هیچ راه فرارى از عذاب الهى (و ظنّوا ما لهم من محیص) «ظنّ» در لغت هم به معناى گمان آمده و هم به معناى یقین. طبق گفته برخى از مفسران این کلمه در آیه شریفه به معناى یقین است.

۷ - آشکار نشدن حقیقت توحید براى مشرکان در عالم برزخ * (و یوم ... و ظنّوا ما لهم من محیص) برداشت یاد شده بدین احتمال است که روشن شدن حقیقت توحید براى مشرکان در روز قیامت، اشعار به این دارد که حتى پس از مرگ و در برزخ نیز حقایق براى آنان روشن نمى شود.

موضوعات مرتبط

• توحید: حقانیت توحید ۷
• شرک: بطلان شرک ۴; دلایل بطلان شرک ۳
• غفلت: غفلت از معبودان باطل ۲
• قیامت: آثار اهوال قیامت ۲; ظهور حقایق در قیامت ۴; ویژگیهاى قیامت ۴
• مشرکان: حتمیت عذاب اخروى مشرکان ۵، ۶; غفلت اخروى مشرکان ۲; مشرکان در عالم برزخ ۷; مشرکان و توحید ۷; یقین اخروى مشرکان ۶
• معبودان باطل: عجز اخروى معبودان باطل ۱، ۳