النمل ٦٢

أَمَّنْ‌ يُجِيبُ‌ الْمُضْطَرَّ إِذَا دَعَاهُ‌ وَ يَکْشِفُ‌ السُّوءَ وَ يَجْعَلُکُمْ‌ خُلَفَاءَ الْأَرْضِ‌ أَ إِلٰهٌ‌ مَعَ‌ اللَّهِ‌ قَلِيلاً مَا تَذَکَّرُونَ‌

ترجمه

یا کسی که دعای مضطرّ را اجابت می‌کند و گرفتاری را برطرف می‌سازد، و شما را خلفای زمین قرارمی‌دهد؛ آیا معبودی با خداست؟! کمتر متذکّر می‌شوید!

|يا كيست كه درمانده را، چون وى را بخواند اجابت مى‌كند و گرفتارى را برطرف مى‌سازد و شما را در زمين جانشين مى‌كند؟ آيا با اين خداوند خدايى است؟ چه كم متذكّر مى‌شويد

يا [كيست‌] آن كس كه درمانده را -چون وى را بخواند- اجابت مى‌كند، و گرفتارى را برطرف مى‌گرداند، و شما را جانشينان اين زمين قرار مى‌دهد؟ آيا معبودى با خداست؟ چه كم پند مى‌پذيريد.

یا آن کس که دعای بیچاره مضطر را به اجابت می‌رساند و رنج و غم آنان را بر طرف می‌سازد و شما (مسلمین) را جانشینان اهل زمین قرار می‌دهد؟ آیا با وجود خدای یکتا خدایی هست؟ (هرگز نیست لیکن) اندکی متذکر (این حقیقت) هستند.

[آیا آن شریکان انتخابی شما بهترند] یا آنکه وقتی درمانده ای او را بخواند اجابت می کند و آسیب و گرفتاریش را دفع می نماید، و شما را جانشینان [دیگران در روی] زمین قرار می دهد؟ آیا با خدا معبودی دیگر هست [که شریک در قدرت و ربوبیت او باشد؟!] اندکی متذکّر و هوشیار می شوند.

يا آن كه درمانده را چون بخواندش پاسخ مى‌دهد و رنج از او دور مى‌كند و شما را در زمين جانشين پيشينيان مى‌سازد. آيا با وجود اللّه خداى ديگرى هست؟ چه اندك پند مى‌گيريد.

یا کیست که دعای درمانده را چون بخواندش، اجابت می‌کند، و بلا را می‌گرداند، و شما را جانشینان [پیشینیان بر] روی زمین می‌کند آیا در جنب خداوند خدایی هست؟ چه اندک پند می‌گیرید

يا آن كه درمانده را چون او را بخواند پاسخ دهد و گزند و آسيب را از او بردارد و شما را نمايندگان خود- يا جانشين پيشينيان- در زمين سازد [بهتر است يا آنچه انباز مى‌گيرند]؟ آيا با خداى يكتا خدايى هست؟ اندكى ياد مى‌كنند و پند مى‌پذيرند.

(آیا بتها بهترند) یا کسی که به فریاد درمانده می‌رسد و بلا و گرفتاری را برطرف می‌کند هر گاه او را به کمک طلبد، و شما (انسانها) را (برابر قانون حیات دائماً به طور متناوب) جانشین (یکدیگر در) زمین می‌سازد (و هر دم اقوامی را بر این کره‌ی خاکی مسلّط و مستقرّ می‌گرداند. حال با توجّه بدین امور) آیا معبودی با خدا است؟! واقعاً شما بسیار کم اندرز می‌گیرید.

آیا کیست (کسی) که درمانده را - چون وی را بخواند - (به خوبی) اجابت می‌کند و گرفتاری(اش) را برطرف می‌گرداند و شما را جانشینان (دیگران در) زمین قرار می‌دهد؟ آیا معبودی با خداست‌؟ چه کم است آنچه را یادآور می‌شوید.

یا آنکه اجابت کند بیچاره را گاهی که خواندش و بگشاید رنج را و بگرداند شما را جانشینان زمین آیا خدائی است با خدا به کمی یادآور شوید

النمل ٦١	آیه ٦٢	النمل ٦٣
سوره : سوره النمل نزول : ٨ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الْمُضْطَرَّ»: درمانده. وامانده. «یَجْعَلُکُمْ خُلَفاءَ الأرْضِ»: شما را در زمین جایگزین یکدیگر می‌سازد (نگا: انعام / نور / ). «قَلِیلاً مَّا تَذَکَّرُونَ»: (نگا: اعراف / .

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ إِذْ قَالَ‌ رَبُّکَ‌ لِلْمَلاَئِکَةِ... (۴) وَ هُوَ الَّذِي‌ جَعَلَکُمْ‌ خَلاَئِفَ‌... (۳) وَ إِذْ قَالَ‌ رَبُّکَ‌ لِلْمَلاَئِکَةِ... (۳) وَ رَبُّکَ‌ الْغَنِيُ‌ ذُو الرَّحْمَةِ... (۱) وَ هُوَ الَّذِي‌ جَعَلَکُمْ‌ خَلاَئِفَ‌... (۳) وَ إِذَا مَسَّکُمُ‌ الضُّرُّ فِي‌... (۲) هُوَ الَّذِي‌ جَعَلَکُمْ‌ خَلاَئِفَ‌... (۳)

وَ إِذْ أَخَذَ رَبُّکَ‌ مِنْ‌ بَنِي‌... (۰) وَ مَا بِکُمْ‌ مِنْ‌ نِعْمَةٍ فَمِنَ‌... (۱)

تفسیر

• آيات ۵۹ - ۸۱، سوره نمل
• انتقال از داستانهاى انبياء و اقوامشان به زمان خاتم الانبياء و احتجاج با كفار زمان اوصلى اللّه عليه و آله وسلم
• توضيح اينكه دعاى مضطر چون صادقانه است قطعا اجابت مى شود (امن يجيب المضطر اذادعاه و يكشف السوء)
• بيان فساد گفتار برخى مفسرين در ارتباط با آيه شريفه
• مقيد بودن اجابت به مشيت خدا منافاتى با استغراق ندارد
• خليفه بودن انسان در زمين مستلزم كشف سوء او و رفع موانع از پيش پاى اوست
• مقصود از اينكه فرمود: ((يبدء الخلق ثم يعيده ))
• بطور كلى در عالم وجود بطلان و نيستى راه ندارد
• نفى الوهيت آلهه مشركين از طريق نفى ربوبيت آنها و انحصار ربوبيت در خداى سبحان
• برهانى ديگر بر ابطال الوهيت آلهه مشركين با بيان اينكه آنان علمى به غيب و قيامتندارند
• توصيف بى خبرى و استعباد و انكار مشركين نسبت به قيامت
• معناى آيه : ((قل عسى ان يكون ردف لكم بعض الذى تستعجلون )) و مفاد كلمه ((عسى ))و امثال آن در كلام خداى تعالى
• بحث روايتى
• رواياتى در مراد از بندگان در (وسلام على عباد الذين اصطفى )
• روايتى كه در آن از جمله : ((و يجعلكم خلفاء الارض )) وجوب مطلق فرمانبرى از خليفه(حاكم ) استفاده شده و بيان مجعول بودن آن
• نقل و رد روايتى راجع به اينكه پيامبر (صلى اللّه عليه و آله وسلم ) علم غيب نداشته و...

• آيه ۶۰ - ۶۴
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• نكته ها:
• ۱ - مضطرى كه دعاى او به اجابت مى رسد كيست ؟
• ۲ - همه جا دعوت به استدلال منطقى
• ۳ - جمع بندى و مرورى بر آيات گذشته

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - خداوند، اجابت کننده دعاى درماندگانى که از تدبیر ناتوانند. (أمّن یجیب المضطّر إذا دعاه)

۲ - قرار گرفتن انسان در شرایط اضطرار و درماندگى، زمینه ساز استجابت دعاى وى از سوى خدا (أمّن یجیب المضطّر إذا دعاه) تصریح به عنوان «مضطّر» نشان مى دهد که شرایط اضطرار (یعنى شرایطى که انسان در آن شرایط از همه اسباب و عوامل قطع امید مى کند) این زمینه را فراهم مى آورد که انسان، خالصانه و بى شائبه از شرک، خدا را بخواند. فریادخواهى خالصانه از خداوند (إذا دعاه) نیز درپى دارنده اجابت آن از سوى او است.

۳ - نقش دعاى خالصانه در حل مشکلات و رفع گرفتارى ها (أمّن یجیب المضطّر إذا دعاه و یکشف السوء)

۴ - همه علل و عوامل طبیعى، مقهور خواست و اراده خداوند (أمّن یجیب المضطّر إذا دعاه) «اضطرار» به معناى کوتاه شدن دست انسان از همه عوامل عادى و مادى است. بنابراین اجابت دعاى مضطر از سوى خدا به این معنا است که خدا با اراده خویش همه علل و عوامل مادى را در جهتى قرار مى دهد که انسان بتواند با تسلط بر آنها و بهره گیرى از آنها، به حل مشکلات و رفع گرفتارى هاى خود بپردازد. جمله «و یجعلکم خلفاء الأرض» در بیان همین نکته است.

۵ - تسلط انسان بر زمین و بهره گیرى گسترده وى از نعمت هاى آن، تدبیرى الهى و نشان دهنده الطاف خداوند در حق وى (و یجعلکم خلفاء الأرض) اسناد «جعل» به خداوند، براى یادآورى این واقعیت است که اگر شما بر گرده زمین سوارید و از آن سود مى جویید، امرى اتفاقى نیست; بلکه در آن رموز و مناسبات زیادى به کار رفته که همه وابسته به تدبیر خداوند است و بر این اساس است که قادر به تصرف در زمین و تسلط بر آن هستید. تعبیر «خلفاء الأرض» اشاره به همین تصرف و تسلط دارد.

۶ - رفع ناخوشایندى ها از انسان در پرتو دعا، زمینه ساز اقتدار و توانمندى انسان در گستره حیات (و یکشف السوء و یجعلکم خلفاء الأرض) ذکر «یجعلکم خلفاء» بعد از «یکشف السوء» بیانگر این نکته است که اگر مشکلات همواره بر انسان هجوم آورد و خداوند آنها را از وى دور سازد، بشر زمینگیر شده و قادر به ادامه حیات نخواهد بود. پس این گره گشایى هاى خدا است که زمینه آسایش و رفاه انسان را در پهنه زمین فراهم مى آورد.

۷ - اجابت دعاى انسان در شرایط اضطرار و حل مشکلات وى، از سوى خداوند، نشانى روشن از یگانگى او و پوچى و بطلان شرک (أمّن یجیب المضطّر ... و یکشف السوء ... أءله مع اللّه) «أءله مع اللّه»; یعنى، با توجه به این که تنها خداوند در شرایط اضطرار مى تواند نجات دهنده انسان ها باشد، آیا مجالى براى روى آورى به غیرخدا هست؟ هرگز!

۸ - روى آورندگان به شرک، على رغم حل شدن مشکلاتشان به اراده خدا، مردمى غفلت زده و مستحق نکوهش (أمّن یجیب المضطّر ... قلیلاً ما تذکّرون) عبارت «قلیلاً ما تذکّرون» نکوهش از کسانى است که حقایق وحى را با همه روشنى درنمى یابند و با این که خداوند همواره گرفتارى هایشان را برطرف و مشکلاتشان را حل مى کند، از او غافلند و به غیر او روى مى آورند.

۹ - انسان ها در بیشتر عمر خود، غافل از الطاف الهى در حق خویش (قلیلاً ما تذکّرون)

۱۰ - لزوم توجه همیشگى انسان به امدادها و الطاف خداوند در حق وى (قلیلاً ما تذکّرون) لحن آمیخته با سرزنش جمله «قلیلاً ما...» مى رساند که خداوند خواهان توجه همیشگى انسان به او است.

موضوعات مرتبط

• اخلاص: آثار اخلاص ۳
• اضطرار: آثار اضطرار ۲
• انسان: غفلت انسان ها ۹; منشأ سلطه انسان بر زمین ۵
• توحید: نشانه هاى توحید ربوبى ۷
• خدا: آثار اراده خدا ۴، ۸; آثار تدبیر خدا ۵ آثار لطف خدا ۵
• دعا: آثار دعا ۳، ۶; زمینه اجابت دعا ۲; منشأ اجابت دعا۱، ۸
• ذکر: ذکر امدادهاى خدا ۱۰; ذکر لطف خدا ۱۰
• سختى: زمینه رفع سختى ۳
• سرزنش: مستحقان سرزنش ۸
• شرک: دلایل پوچى شرک ۷
• عوامل طبیعى: نقش عوامل طبیعى ۴
• غفلت: غفلت از لطف خدا ۹
• قدرت: زمینه قدرت ۶
• مشرکان: سرزنش مشرکان ۸; غفلت مشرکان ۸
• مشکلات: زمینه رفع مشکلات ۶
• مضطر: اجابت دعاى مضطر ۷; دعاى مضطر ۱
• نعمت: منشأ نعمت هاى دنیوى ۵