الفرقان ٦٠

وَ إِذَا قِيلَ‌ لَهُمُ‌ اسْجُدُوا لِلرَّحْمٰنِ‌ قَالُوا وَ مَا الرَّحْمٰنُ‌ أَ نَسْجُدُ لِمَا تَأْمُرُنَا وَ زَادَهُمْ‌ نُفُوراً

ترجمه

و هنگامی که به آنان گفته شود: «برای خداوند رحمان سجده کنید!» می‌گویند: «رحمان چیست؟! (ما اصلاً رحمان را نمی‌شناسیم!) آیا برای چیزی سجده کنیم که تو به ما دستور می‌دهی؟!» (این سخن را می‌گویند) و بر نفرتشان افزوده می‌شود!

|و چون به آنها گفته شود: خداى رحمان را سجده كنيد، مى‌گويند: رحمان چيست؟ آيا آن را كه تو به ما فرمان مى‌دهى سجده كنيم؟! و [دعوت تو] بر نفرتشان مى‌افزايد

و چون به آنان گفته شود: «[خداى‌] رحمان را سجده كنيد»، مى‌گويند: «رحمان چيست؟ آيا براى چيزى كه ما را [بدان‌] فرمان مى‌دهى سجده كنيم؟» و بر رميدنشان مى‌افزايد.

و چون به این مردم کافر گفته شود بیایید خدای رحمان را سجده کنید، در جواب گویند: خدای رحمان چیست؟ آیا ما به آنچه تو امر می‌کنی سجده کنیم؟ و دعوت به خدای یکتا (به جای اطاعت) بر نفرتشان بیفزاید.

و هنگامی که به آنان گویند: برای رحمان سجده کنید، می گویند: رحمان چیست؟! آیا برای چیزی که تو فرمان می دهی، سجده کنیم؟ و [دعوت تو] بر رمیدگی و نفرتشان می افزاید.

و چون به آنان گفته شد كه رحمان را سجده كنيد، گفتند: رحمان چيست؟ آيا بر هر كس كه تو فرمان مى‌دهى سجده كنيم؟ و بر نفرتشان افزوده شد.

و چون به آنان گفته شود به خداوند رحمان سجده برید، گویند رحمان دیگر کیست، آیا به چیزی که تو می‌فرمایی سجده بریم؟ و بر رمیدگیشان می‌افزاید

و چون آنان را گويند كه خداى رحمان را سجده كنيد، گويند: رحمان چه باشد؟! آيا آن را كه تو به ما فرمان مى‌دهى سجده كنيم؟! و آنها را رميدن [از ايمان و راه حق‌] بيفزايد.

هنگامی که به کافران گفته می‌شود: برای خداوند رحمان (که سراسر وجود شما غرق رحمت او است، کرنش ببرید و) سجده کنید. (از روی کبر و غرور و از سر استهزاء و تمسخر) می‌گویند: رحمان چه چیز است؟ (ما که او را نمی‌شناسیم تا برایش سجده برده و پرستش کنیم). آیا ما برای چیزی سجده کنیم (و پرستش نمائیم) که تو به ما دستور می‌دهی؟ (مگر ما به سخن تو گوش می‌دهیم و فرمان تو را می‌پذیریم؟! امر به سجده در آن بیماردلان اثر معکوس می‌گذارد) و بر نفرت و گریز ایشان (از پذیرش ایمان) می‌افزاید.

و زمانی که بدیشان گفته شود: «برای (خدای) رحمان سجده کنید» گویند: «رحمان چیست‌؟ آیا برای چیزی که ما را (بدان) فرمان می‌دهی سجده کنیم‌؟» و (این) بر رمیدنشان می‌افزاید.

و هر گاه گفته شود بدینان سجده کنید برای خدای مهربان گویند چیست خدای مهربان آیا سجده کنیم برای آنچه تو ما را فرمائی و بیفزایدشان رمیدن‌

الفرقان ٥٩	آیه ٦٠	الفرقان ٦١
سوره : سوره الفرقان نزول : ٦ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٧ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَاالرَّحْمَنُ؟»: رحمان چیست؟ مراد این است که تمسخر و تفرعن می‌کردند و همچون فرعون رفتار می‌نمودند که تجاهل‌کنان به موسی می‌گفت: وَ مَا رَبُّ الْعَالَمِینَ؟! (نگا: شعراء / ). «زَادَ»: فاعل آن امر به سجده یا ذکر واژه رحمان است. «نُفُوراً»: بیزاری و گریز (نگا: إسراء / و ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

قُلِ‌ ادْعُوا اللَّهَ‌ أَوِ ادْعُوا... (۴)

بِسْمِ‌ اللَّهِ‌ الرَّحْمٰنِ‌... (۲)

تفسیر

• آيات ۴۱ ۶۲، سوره فرقان
• بيان استهزاء كفار و پاسخ خداوند به اين عمل آنها
• مراد از معبود گرفتن هواى نفس و توضيحى درباره جمله : ((اتخذ الهه هويه ))
• نفى سمع و عقل از كفار و تشبيه آنان به چهار پايانبل هم اضل سبيلا
• تشبيه و تنظير جهل و ضلالت مردم و هدايت آنان به وسيله انبياء، به كشيدن سايه و...
• معناى ((مد الظل )) از نظر ديگر مفسرين
• اشاره به نعمت باد و آب باران
• مقصود از اينكه فرمود با قرآن با دشمنان جهاد كن (جاهدهم به جهادا كبيرا)
• تشبيه انقسام مردم به مؤ من و كافر، به آب دو دريا (يكى گوارا و ديگرى ناگوار) وبه خلقت زن و مرد از نطفه
• مقصود از استثنا ((الا من شاء ان يتخذ الى زبه سبيلا)) در آيه :((قل ما اسئلكم عليه من اجر الا من شاء...))
• نظر مفسرين درباره استثناء مذكور
• تنها وكيل و متصرف در امور بندگان خدا است كه داراى حيات و ملك و علم مطلق است
• معناى جمله ((الرحمن فسئل به خبيرا)) و اقوال مختلف مفسرين در اين باره
• حكايت استكبار مشركين از سجده براى خداوند و فزونى نفرتشان از آن
• بيان استغنا و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين
• تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر
• بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - مشرکان صدراسلام، به سجده در برابر خداى رحمان، مأمور شده بودند. (و إذا قیل لهم اسجدوا للرحمن)

۲ - مشرکان صدراسلام، از سجده در برابر خداى رحمان، امتناع مى کردند. (و إذا قیل لهم اسجدوا للرحمن قالوا و ما الرحمن)

۳ - مشرکان صدراسلام نسبت به معنا و حقیقت رحمان، اظهار بى اطلاعى نموده و تجاهل مى کردند. (قالوا و ما الرحمن) «ما» در «و ماالرحمان» استفهامیه است و در آن دو احتمال وجود دارد: ۱- سؤال از معنا و حقیقت واژه «رحمان» است. ۲- سؤال از مصداق و مسمّاى اسم «رحمن» مى باشد; که برداشت یاد شده مبتنى بر احتمال نخست است. گفتنى است چون از رحمانیت خدا در آیات بسیارى سخن به میان آمده است - که جمله (إذا قیل ...) نیز مؤید آن مى باشد - به دست مى آید که مشرکان از رحمانیت خدا آگاه بوده و تجاهل مى کردند.

۴ - مشرکان صدراسلام، نسبت به این که رحمان نام چه کسى است اظهار بى اطلاعى نموده و تجاهل مى کردند. (قالوا و ما الرحمن)

۵ - رحمان، از اوصاف و نام هاى خداوند (اسجدوا للرحمن قالوا و ما الرحمن)

۶ - مشرکان صدراسلام، منکر رحمانیت خدا بودند. (و إذا قیل لهم اسجدوا للرحمن قالوا و ما الرحمن أنسجد لما تأمرنا و زادهم نفورآ) (۷ - مشرکان صدراسلام، به دلیل این که پیامبر(ص) آنان را به سجده در برابر خداى رحمان فرمان داد، از سجده امتناع کردند.) (قالوا و ما الرحمن أنسجد لما تأمرنا) برداشت فوق، مبتنى بر این نکته است که «ما» در «لما تأمرنا» مصدریه و «لام» تعلیلیه باشد; یعنى، آیا به خاطر فرمان تو ما سجده کنیم؟ هرگز چنین نخواهیم کرد! گفتنى است همزه در «أنسجد» استفهامیه و براى انکار و امتناع است.

۸ - عناد و دشمنى ویژه مشرکان نسبت به پیامبر(ص) (قالوا و ما الرحمن أنسجد لما تأمرنا) از این که مشرکان دلیل مخالفت خود با سجده بر خداى رحمان را، تنها فرمان پیامبر(ص) دانسته اند، مى توان برداشت یاد شده را به دست آورد.

۹ - سجده در برابر خداى رحمان، تکلیفى مهم و داراى جایگاه ویژه در میان دیگر تکالیف الهى (و إذا قیل لهم اسجدوا للرحمن قالوا و ما الرحمن أنسجد لما تأمرنا) اختصاص به ذکر یافتن صفت رحمان از میان دیگر اوصاف خداوند، به هنگام فرمان سجده در برابر او، مى تواند گویاى برداشت یاد شده باشد.

۱۰ - فرمان پیامبر(ص) به سجده کردن مشرکان صدراسلام براى خداى رحمان، موجب نفرت فزون تر آنان از سجده و دورى آنها از راه حق و حقیقت گردید. (اسجدوا للرحمن قالوا و ما الرحمن أنسجد لما تأمرنا و زادهم نفورًا) در برداشت فوق، فاعل «زاد» امر به سجده دانسته شد.

۱۱ - حساسیت و نفرت شدید مشرکان نسبت به توصیف خداوند به وصف رحمانیت و نامیدن او به نام رحمان (اسجدوا للرحمن قالوا و ما الرحمن أنسجد لما تأمرنا و زادهم نفورًا) انکار رحمانیت خدا، تجاهل نسبت به شناخت نام رحمان از سوى مشرکان و ازدیاد نفرتشان از سجده بر خداى رحمان، نشانگر این حقیقت است که آنان اصولاً نسبت به این نام حساس بودند و از توصیف خدا به رحمان نفرت شدید داشتند.

۱۲ - سجده در برابر خداى رحمان، مظهر یگانه پرستى و روح ادیان توحیدى است. (اسجدوا للرحمن قالوا و ما الرحمن ... و زادهم نفورًا) قرار گرفتن فرمان سجده بر خداى رحمان در ردیف سلسله آیات مربوط به محکومیت شرک و اثبات توحید و یگانگى خداوند، مى تواند مطلب یاد شده را برساند.

موضوعات مرتبط

• ادیان: سجده در ادیان ۱۲
• اسماء و صفات: رحمان ۵
• تکلیف: مهمترین تکلیف ۹
• توحید: نشانه هاى توحید عبادى ۱۲
• خدا: رحمانیت خدا ۱، ۳، ۴، ۱۲; مکذبان رحمانیت خدا ۶
• سجده: اجتناب از سجده بر خدا ۲، ۷; اهمیت سجده بر خدا ۹، ۱۲; سجده بر خدا ۱، ۱۰
• محمد(ص): آثار اوامر محمد(ص) ۱۰; اوامر محمد(ص) ۷; دشمنان محمد(ص) ۸; عصیان محمد(ص) ۷
• مشرکان: تجاهل مشرکان صدراسلام ۳، ۴; دشمنى مشرکان ۸; عصیان مشرکان صدراسلام ۲، ۷; عقیده مشرکان صدراسلام ۶; عوامل حق ناپذیرى مشرکان صدراسلام ۱۰; عوامل نفرت مشرکان صدراسلام۱۰; لجاجت مشرکان صدراسلام۱۰; مسؤولیت مشرکان صدراسلام ۱; مشرکان و رحمانیت خدا ۱۱; نفرت مشرکان ۱۱