الفرقان ٥٣

وَ هُوَ الَّذِي‌ مَرَجَ‌ الْبَحْرَيْنِ‌ هٰذَا عَذْبٌ‌ فُرَاتٌ‌ وَ هٰذَا مِلْحٌ‌ أُجَاجٌ‌ وَ جَعَلَ‌ بَيْنَهُمَا بَرْزَخاً وَ حِجْراً مَحْجُوراً

ترجمه

او کسی است که دو دریا را در کنار هم قرار داد؛ یکی گوارا و شیرین، و دیگر شور و تلخ؛ و در میان آنها برزخی قرار داد تا با هم مخلوط نشوند (گویی هر یک به دیگری می‌گوید:) دور باش و نزدیک نیا!

|و اوست كسى كه دو دريا را به هم پيوست، اين يكى شيرين و گوارا و آن يكى شور و تلخ است، و ميان آن دو مانع و حايل جدا كننده قرار داد [كه همديگر را دفع مى‌كنند

و اوست كسى كه دو دريا را موج‌زنان به سوى هم روان كرد: اين يكى شيرين [و] گوارا و آن يكى شور [و] تلخ است؛ و ميان آن دو، مانع و حريمى استوار قرار داد.

و او خدایی است که دو دریا را به هم درآمیخت که این آب گوارا و شیرین و آن دیگر شور و تلخ است، و بین این دو آب (در عین به هم آمیختن) واسطه و حایلی قرار داد که همیشه از هم منفصل و جدا باشند.

و اوست که دو دریا را به هم آمیخت، این خوش طعم و گوارا، و این شور و تلخ است، ومیان آن دو مانع و حایل و سدّی نفوذناپذیر واستوار قرار داد [تا به هم مخلوط نشوند.]

اوست كه دو دريا به هم بياميخت: يكى شيرين و گوارا و ديگرى شورابى سخت گزنده. و ميان آن دو مانعى و سدى استوار قرار داد.

و او کسی است که دو دریا را به هم برآمیخت این یک شیرین و خوشگوار، و این یک شور و تلخ و در میان آن دو برزخ و حایلی جداگر قرار داد

و اوست آن كه دو دريا را به هم پيوست، اين يكى خوش و گواراست و آن ديگر شور و تلخ و ميان آن دو حائلى و بندى بازدارنده پديد كرد- تا در هم نشوند-.

خدا کسی است که دو دریا را در کنار هم روان‌می‌سازد (و بر اثر وزن مخصوص، یعنی تفاوت درجه‌ی غلظت آب شور و شیرین، آمیزه‌ی همدیگر نمی‌شوند و) این یکی شیرینِ شیرین است، و آن دیگر شورِ شور! خداوند در میان آن دو حاجز و مانعی ایجاد کرده‌است که آنها را کاملاً از هم جدا ساخته است.

و اوست کسی که دو دریا را با یکدیگر آمیخت: این (یکی) شیرین گوارا، و آن (یکی) شور تلخ (و ناگوار) است‌؛ و میان آن دو، فاصله‌ی پرده‌ای ناپیدا قرار داد.

و او است آنکه به هم آمیخت یا روان ساخت دو دریا را این گوارای پاکیزه و آن نمکی شور و بنهاد میان آن جداکننده‌ای و دیواری افراشته‌

الفرقان ٥٢	آیه ٥٣	الفرقان ٥٤
سوره : سوره الفرقان نزول : ٦ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«مَرَجَ»: به سوی هم سر داده است. مجاور هم رها و روان کرده است. «الْبَحْرَیْنِ»: مراد تمام آبهای شیرین جهان و تمام آبهای شور آن است که با وجود جزر و مدّ آب دریاها که در شبانه‌روز دو مرتبه بر اثر جاذبه ماه صورت می‌گیرد، کوهها و خشکیها مانع اختلاط دریاها می‌گردند. یا این که مراد این است همان گونه که در میان اقیانوسها جریان آبهای گرم در داخل آبهای سرد، و آبهای سرد در داخل آبهای گرم صورت می‌گیرد، آبهای شیرین در میان آبهای شور، و آبهای شور در میان آبهای شیرین نیز وجود دارد (نگا: أضواءالبیان، جلد ششم، صفحه‌ به آیات سوره نمل، و سوره الرحمن، و سوره فاطر جهت اطّلاع بیشتر مراجعه گردد. «عَذْبٌ»: شیرین و خوشگوار. «فُراتٌ»: بسیار خوشگوار (نگا: مرسلات / ). «مِلْحٌ»: شور. «أُجَاجٌ»: بسیار شور. «بَرْزَخاً»: حاجز و مانع. مراد تفاوت درجه غلظت آب شور و شیرین، و به اصطلاح وزن مخصوص است. یا کوهها و خشکیهای روی زمین است. «حِجْراً»: منع، و در اینجا به معنی مانع است. عطف (حجرا) بر (بَرْزَخاً)، عطف صفت بر موصوف است. «حِجْراً مَّحْجُوراً»: (نگا: فرقان / ). واژه‌های (عَذْبٌ، فُراتٌ، مِلْحٌ و أُجاجٌ) صفت مشبّهه‌اند (نگا: أضواءالبیان).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

أَمَّنْ‌ جَعَلَ‌ الْأَرْضَ‌ قَرَاراً وَ... (۳) مَرَجَ‌ الْبَحْرَيْنِ‌ يَلْتَقِيَانِ‌ (۲) أَمَّنْ‌ جَعَلَ‌ الْأَرْضَ‌ قَرَاراً وَ... (۶) مَرَجَ‌ الْبَحْرَيْنِ‌ يَلْتَقِيَانِ‌ (۲)

بَيْنَهُمَا بَرْزَخٌ‌ لاَ يَبْغِيَانِ‌ (۲) فَبِأَيِ‌ آلاَءِ رَبِّکُمَا... (۰)

تفسیر

• آيات ۴۱ ۶۲، سوره فرقان
• بيان استهزاء كفار و پاسخ خداوند به اين عمل آنها
• مراد از معبود گرفتن هواى نفس و توضيحى درباره جمله : ((اتخذ الهه هويه ))
• نفى سمع و عقل از كفار و تشبيه آنان به چهار پايانبل هم اضل سبيلا
• تشبيه و تنظير جهل و ضلالت مردم و هدايت آنان به وسيله انبياء، به كشيدن سايه و...
• معناى ((مد الظل )) از نظر ديگر مفسرين
• اشاره به نعمت باد و آب باران
• مقصود از اينكه فرمود با قرآن با دشمنان جهاد كن (جاهدهم به جهادا كبيرا)
• تشبيه انقسام مردم به مؤ من و كافر، به آب دو دريا (يكى گوارا و ديگرى ناگوار) وبه خلقت زن و مرد از نطفه
• مقصود از استثنا ((الا من شاء ان يتخذ الى زبه سبيلا)) در آيه :((قل ما اسئلكم عليه من اجر الا من شاء...))
• نظر مفسرين درباره استثناء مذكور
• تنها وكيل و متصرف در امور بندگان خدا است كه داراى حيات و ملك و علم مطلق است
• معناى جمله ((الرحمن فسئل به خبيرا)) و اقوال مختلف مفسرين در اين باره
• حكايت استكبار مشركين از سجده براى خداوند و فزونى نفرتشان از آن
• بيان استغنا و تعزز خداوند در مقابل استكبار مشركين
• تنظير روشنگرى عالم روحانى و معنوى انسانها باارسال رسل ، به روشنگرى عالم طبيعت با شمس و قمر
• بحث روايتى (رواياتى در ذيل برخى آيات گذشته )

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - آفرینش دو دریا با آب گوارا و شیرین و شور و تلخ و قرار دادن حایل و مانعى بازدارنده از اختلاط و در هم آمیختن آن دو، تنها به قدرت خدا است. (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات ... و حجرًا محجورًا) «مَرْج» ماده «مَرَجَ» به معناى مخلوط کردن و یا ارسال و رها کردن است. بر این اساس جمله «مرج البحرین...» به معناى روان کردن دو دریا است به گونه اى که در کنار هم قرار گیرند; چنان که در آیه ۱۹ سوره «الرحمن» آمده است: «مرج البحرین یلتقیان; دو دریا را روان ساخت تا به هم برسند و برخورد کنند». «عَذْب» به معناى گوارا و «فرات» به معناى بسیار گوارا و متمایل به شیرینى است. «مِلح» نیز به معناى شور و «اجاج» به معناى بسیار شور و متمایل به تلخى است. «برزخ» به معناى حایل و مرز میان دو شىء است و «حجراً» (مصدر و مفعولٌ به براى «جعل») به معناى مانع مى باشد.«محجوراً» نیز صفت تأکیدى براى «حجراً» است. گفتنى است جمله «و هوالذى مرج البحرین...» براى حصر و از نوع قصر افرادى است; یعنى، تنها خدا دو دریا... را آفرید نه قدرتى دیگر.

۲ - وجود دو دریا با آب گوارا و شیرین و شور و تلخ در کنار هم بدون مخلوط شدن و درهم آمیختن آن دو آب، از نشانه هاى ربوبیت و قدرت خداوند (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات ... و حجرًا محجورًا) ممکن است مراد از دو دریا، دو دریاى معینى باشد (مثل اقیانوس هند و بحر احمر) و یا از آن رو که عرب رودخانه بزرگ را «بحر» مى نامد، مراد ریزش آب رودخانه - که شیرین و گوارا است - به دریاى شور و تلخ باشد و میان این دو مانعى است که نه دریا، آب هاى شیرین رودخانه ها را تلخ مى کند و نه آب هاى شیرین رودخانه، آب شور و تلخ دریا را شیرین و گوارا مى سازد.

۳ - وجود دو دریا با آب گوارا و شیرین و شور و تلخ در کنار هم بدون مخلوط شدن و درهم آمیختن آن دو آب، از نعمت هاى الهى براى بشر (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات ... و حجرًا محجورًا) آیه شریفه، ضمن آن که در مقام بیان نشانه هاى ربوبیت پروردگار است، درصدد برشمردن نعمت هاى الهى براى بشر نیز مى باشد.

۴ - جامعه اسلامى، برخوردار از زندگى گوارا و شیرین و جامعه شرک و کفر، گرفتار ناکامى ها و تلخى ها (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات و هذا ملح أُجاج) برداشت یاد شده، بر این اساس استوار است که آیه شریفه، متضمن تثمیل باشد; به این معنا که ایمان به آب گوارا و شیرین و کفر و شرک به آب شور و تلخ تشبیه شده باشد و مؤمنان و جامعه ایمانى و کافران و جامعه کفر و الحاد به دریا تشبیه شده باشند.

۵ - مؤمنان و کافران، داراى روحیات و عملکرد متمایز و جدا از یکدیگر على رغم زندگى مشترک آنان در یک جامعه (و هو الذى مرج البحرین هذا عذب فرات و هذا ملح أُجاج ... و حجرًا محجورًا) برداشت یاد شده، بر این اساس استوار است که تشبیه و تمثیل به کار رفته در آیه شریفه، ناظر به افراد یک جامعه باشد که برخى مؤمن اند و برخى دیگر کافر; ولى در عین حال این دو گروه، از نظر روحیات و رفتار، از هم جدا و متمایزاند.

موضوعات مرتبط

• انسان: زندگى اجتماعى انسان ها ۵
• جامعه اسلامى: ویژگیهاى جامعه اسلامى ۴
• خدا: آثار قدرت خدا ۱; اختصاصات خدا ۱; نشانه هاى ربوبیت خدا ۲; نشانه هاى قدرت خدا ۲; نعمتهاى خدا ۳
• دریا: تمایز دریا هاى شور ۳; تمایز دریا هاى شیرین ۳; دریا هاى شور ۱، ۲; دریا هاى شیرین ۱، ۲; ممانعت از اختلاط دریا ها ۱، ۲
• کافران: زندگى تل‌ کافران ۴
• مؤمنان: تفاوت مؤمنان و کافران ۵
• مسلمانان: زندگى شیرین مسلمانان ۴
• مشرکان: زندگى تل‌ مشرکان ۴
• نعمت: نعمت دریاهاى شیرین ۳; نعمت دریاهاى تل‌ ۳; نعمت دریاهاى شور ۳