الواقعة ٤٢

فِي‌ سَمُومٍ‌ وَ حَمِيمٍ‌

ترجمه

آنها در میان بادهای کشنده و آب سوزان قرار دارند،

|در [عذاب‌] باد سوزان و آب جوشانند

در [ميان‌] باد گرم و آب داغ.

آنها در عذاب باد سموم و آب گرم باشند.

در میان بادی سوزان و آبی جوشان [قرار دارند،]

در باد سموم و آب جوشانند.

در میان آتشباد و آب جوشند

در آتشين بادى سوزان و آبى جوشان،

آنان در میان شعله‌های آتش و آب جوشان بسر خواهند برد!

غرق شدگان در سمّی فراوان و (مایعی) جوشان.

در آتش سوراخ‌کننده و آبی جوشان‌

الواقعة ٤١	آیه ٤٢	الواقعة ٤٣
سوره : سوره الواقعة نزول : ٢ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«سَمُومٍ»: شعله و لهب خالص (نگا: طور / ). باد سوزان «حَمِیمٍ»: آب بسیار گرم و جوشان (نگا: انعام / ، یونس / حج / ).

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِلَيْهِ‌ مَرْجِعُکُمْ‌ جَمِيعاً وَعْدَ... (۱) فِي‌ الْحَمِيمِ‌ ثُمَ‌ فِي‌ النَّارِ... (۱)

يَتَجَرَّعُهُ‌ وَ لاَ يَکَادُ يُسِيغُهُ‌... (۰)

تفسیر

---

• آيات ۱۱ - ۵۶، سوره واقعه
• موارد استعمال كلمه ((قرب )) و معناى تقرب به خدا و اينكه مقربون بلند مرتبه ترينطبقات اهل سعادتند
• مراد از اولين و آخرين در آيه : ((ثلة من الاولين وقليل من الاخرين )) و وصف نعمتهاى بهشتى مقربان از ايشان
• وصف نعم بهشتى اصحاب اليمين
• دسته سوم (اصحاب الشمال ) و بيان وصعيت آنها در قيامت
• مقصود از ((اتراف )) در تعليل استقرار اصحابشمال در عذاب به اينكه آنان مترف بودند
• اقوال مختلف درباره مقصود از ((حنث عظيم )) كه اصحابشمال بر آن اصرار مى ورزيدند
• پاسخ خداوند به استبعاد معاد مشركين و بيانحال و وضعشان در قيامت
• توضيحى راجع به روايتى كه بر نسخ آيه : ((ثلة من الاولين وقليل من الاخرين )) با آيه : ((ثلة من الاولين و ثلة من الاخرين )) دلالت دارد
• رواياتى در ذيل آيات مربوط به بهشت و نعمت هاى بهشتى

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ أَصْحابُ الشِّمالِ ما أَصْحابُ الشِّمالِ «41» فِي سَمُومٍ وَ حَمِيمٍ «42»

و (اما) ياران دست چپ، چه هستند ياران دست چپ (شقاوتمندان و نامه به دست چپ داده شدگان). در ميان باد سوزان و آب داغ.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

فِي سَمُومٍ وَ حَمِيمٍ (42)

فِي سَمُومٍ وَ حَمِيمٍ‌: در بادى بى‌نهايت گرم كه حرارت آن در مشام ايشان نفوذ كند و آبى كه در نهايت جوشش و حرارت. ابن عباس نقل نمايد كه اگر قطره‌اى از آن حميم بر كوههاى دنيا بيفتد هر آينه تمام آب شوند «2».

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ أَصْحابُ الشِّمالِ ما أَصْحابُ الشِّمالِ (41) فِي سَمُومٍ وَ حَمِيمٍ (42) وَ ظِلٍّ مِنْ يَحْمُومٍ (43) لا بارِدٍ وَ لا كَرِيمٍ (44) إِنَّهُمْ كانُوا قَبْلَ ذلِكَ مُتْرَفِينَ (45)

وَ كانُوا يُصِرُّونَ عَلَى الْحِنْثِ الْعَظِيمِ (46) وَ كانُوا يَقُولُونَ أَ إِذا مِتْنا وَ كُنَّا تُراباً وَ عِظاماً أَ إِنَّا لَمَبْعُوثُونَ (47) أَ وَ آباؤُنَا الْأَوَّلُونَ (48) قُلْ إِنَّ الْأَوَّلِينَ وَ الْآخِرِينَ (49) لَمَجْمُوعُونَ إِلى‌ مِيقاتِ يَوْمٍ مَعْلُومٍ (50)

ثُمَّ إِنَّكُمْ أَيُّهَا الضَّالُّونَ الْمُكَذِّبُونَ (51) لَآكِلُونَ مِنْ شَجَرٍ مِنْ زَقُّومٍ (52) فَمالِؤُنَ مِنْهَا الْبُطُونَ (53) فَشارِبُونَ عَلَيْهِ مِنَ الْحَمِيمِ (54) فَشارِبُونَ شُرْبَ الْهِيمِ (55)

هذا نُزُلُهُمْ يَوْمَ الدِّينِ (56)

---

جلد 5 صفحه 131

ترجمه‌

و ياران جانب چپ چيست حال ياران جانب چپ‌

در باد گرم سوزان و آب جوشان هستند

و در سايه‌اى از دود بسيار سياه‌

كه نه سرد است و نه پسنديده‌

همانا آنها بودند پيش از اين بناز و نعمت پرورده‌شدگان‌

و بودند كه اصرار مى‌ورزيدند بر گناه بزرگ‌

و بودند كه ميگفتند آيا وقتى كه مرديم و گشتيم خاك و استخوانها آيا همانا ما بر انگيخته شدگانيم‌

و آيا پدران پيشين ما

بگو همانا پيشينيان و پسينيان‌

هر آينه جمع‌شدگانند تا وقت روز معيّنى‌

پس همانا شما اى گمراهان تكذيب كنندگان‌

هر آينه خورندگانيد از درختى از زقوم‌

پس پر كنند گانيد از آن شكمها را

پس آشامندگانيد روى آن از آب جوشان‌

پس نوشندگانيد مانند نوشيدن شتران عطشان‌

اينست تشريفات ورودى آنها روز قيامت.

تفسير

اصحاب شمال كه صاحبان شئامت و شقاوتند و در آيات اوليّه اين سوره بيان شد جاى تعجّب است از حال آنها كه در باد سام مولود از حرارت آتش جهنم كه در نهايت سوزندگى و نافذ در مسامات بدن است جاى دارند و آب جوشى كه بر سر آنها ريخته ميشود بر آنها احاطه مينمايد و سايه‌اى از تراكم دودهاى بسيار سياه جهنم بر سر آنها افكنده شده كه نه برودت و خنكى دارد و نه خوبى ديگر جز عفونت و اينها كسانى هستند كه خداوند نعمت خود را از آنها دريغ نفرموده بود و در دنيا بعيش و عشرت مشغول بودند و لذا از ياد خدا و انجام وظايف بندگى خودشان غافل و بپرورش بدن خاكى دلخوش و مايل گشتند و پى در پى مرتكب معاصى كبيره شدند و توبه ننمودند و گفته‌اند مراد از حنث عظيم شرك است و حنث بر گناه اطلاق ميشود و بنظر حقير حنث همان خلف عهد ازلى الهى است كه بايد بنى آدم معصيت خدا و عبادت شيطان را ننمايند و آن هر چه باشد بزرگ است و لذا خداوند فرموده آنها در دنيا بطور تعجب ميگفتند آيا وقتى كه ما مرديم و خاك شديم و از ما جز استخوان پوسيده‌ئى باقى نماند دو مرتبه زنده ميشويم و بالاتر از اين آيا پدران ما كه سالهاى دراز است كه مرده‌اند و چيزى از

---

جلد 5 صفحه 132

آنها باقى نمانده زنده ميشوند بگو اى پيغمبر در جواب اين مردم نفهم بى‌فكر بلى تمام مردم دنيا از اوّلين تا آخرين را خدا براى روز معيّنى كه قيامت كبرى باشد جمع ميفرمايد و همه را زنده ميكند و در پيشگاه خود حاضر ميسازد پس شما گمراهانى كه تكذيب نموديد انبيا و اوصيا و علما را از شدّت گرسنگى از ميوه تلخ بد بوى درخت زقوم كه در سوره الصّافات بيان شد ميخوريد و شكمهاى خودتان را پر ميكنيد پس عطش بر شما غلبه ميكند و مجبور ميشويد روى آن آب داغ جهنّمى را مانند شترانى كه از آب خوردن سير نميشوند بخوريد و اين بمنزله تشريفات ورودى ميهمان است كه براى آنها در اوّل وقت جزاء تهيّه شده و تقديم ميشود عذابهاى گوناگون آنها را بعد از استقرار در جهنّم خدا ميداند كه چيست و بنابراين كلام مبنى بر طعن و استهزاء آنها است و بعضى گفته‌اند نزل چيزى است كه صاحبش بر آن وارد ميشود و قمى ره نقل فرموده كه اين ثواب آنها است در روز مجازات.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ أَصحاب‌ُ الشِّمال‌ِ ما أَصحاب‌ُ الشِّمال‌ِ (41) فِي‌ سَمُوم‌ٍ وَ حَمِيم‌ٍ (42)

اصحاب‌ شمال‌ كساني‌ هستند ‌که‌ بدون‌ ايمان‌ ‌از‌ روي‌ تقصير ‌از‌ دنيا رفتند چه‌ اصحاب‌ شمالي‌ ‌که‌ ‌در‌ چه‌ عذابها و شدائد گرفتار مي‌شوند و اما كساني‌ ‌که‌ ‌از‌ روي‌ قصور بي‌ايمان‌ رفتند مثل‌ اطفال‌ كفار و مجانين‌ ‌آنها‌ و قاصرين‌ نه‌ داخل‌ ‌در‌ اصحاب‌ يمين‌ هستند چون‌ ايمان‌ نداشتند و نه‌ داخل‌ ‌در‌ اصحاب‌ شمال‌ چون‌ تقصير نداشتند فعليهذا خطاب‌ كُنتُم‌ أَزواجاً ثَلاثَةً خطاب‌ ‌به‌ مكلفين‌ ‌است‌.

جلد 16 - صفحه 400

‌در‌ شعله آتش‌ و آب‌ جوشان‌. شرح‌ سموم‌ و حميم‌ ‌در‌ سوره الرحمن‌ آيه 35 يُرسَل‌ُ عَلَيكُما شُواظٌ مِن‌ نارٍ وَ نُحاس‌ٌ فَلا تَنتَصِران‌ِ و آيه 44 يَطُوفُون‌َ بَينَها وَ بَين‌َ حَمِيم‌ٍ آن‌ٍ گذشت‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 42)- سپس به سه قسمت از کیفرهای آنها اشاره کرده، می‌گوید: آنها «در میان بادهای کشنده و آب سوزان قرار دارند» (فِی سَمُومٍ وَ حَمِیمٍ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - زندگى همیشگى در میان باد بسیار گرم و شدید، فرجام اخروى اصحاب الشمال (فى سموم) «فى سموم» خبر براى مبتداى محذوف و به تقدیر «أُولئک فى سموم» است. «سموم» به باد گرم گفته مى شود (قاموس المحیط) و نکره آمدن آن بیانگر شدت وزش باد و نیز درجه بالاى گرماى آن است. جمله اسمیه نیز بیانگر آن است که این دسته، براى همیشه گرفتار آن خواهند بود و هرگز از آن خلاص نخواهند شد.

۲ - تأثیر بادهاى وزنده بر اصحاب الشمال، همچون تأثیر سم در بدن است. (فى سموم) راغب در مفردات «سموم» را به باد گرمى که همانند سم تأثیر گذارد، معنا کرده است.

۳ - آتش دوزخ، سخت گرم و سوزان (فى سموم) برخى از مفسران «سموم» را به معناى حرارت سوزان آتش معنا کرده اند. برداشت یاد شده بر پایه این احتمال است; زیرا در این صورت مراد، حرارت آتش دوزخ خواهد بود.

۴ - اصحاب الشمال در دوزخ، ناچار به استفاده از آب بسیار داغ براى رفع تشنگى (و حمیم) «حمیم»; یعنى، آب داغ و نکره بودن آن، دلالت بر شدت داغى آن دارد.

موضوعات مرتبط

• اصحاب شمال: اصحاب شمال در جهنم ۴; تشنگى اخروى اصحاب شمال ۴; عذاب اخروى اصحاب شمال ۱، ۲، ۴; فرجام اخروى اصحاب شمال ۱
• باد: آثار باد گرم ۲; مسمومیت باد گرم ۲
• جهنم: آب داغ جهنم ۴; حرارت آتش جهنم ۳; ویژگیهاى آتش جهنم ۳
• عذاب: جاودانگى در عذاب ۱; عذاب با باد گرم ۱