مريم ٦٩

ثُمَ‌ لَنَنْزِعَنَ‌ مِنْ‌ کُلِ‌ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ‌ أَشَدُّ عَلَى‌ الرَّحْمٰنِ‌ عِتِيّاً

ترجمه

سپس از هر گروه و جمعیّتی، کسانی را که در برابر خداوند رحمان از همه سرکش تر بوده‌اند، جدا می‌کنیم.

|وانگهى از هر گروه كسانى را كه در بر خداى رحمان سركش‌تر بودند بيرون مى‌كشيم

آنگاه از هر دسته‌اى، كسانى از آنان را كه بر [خداى‌] رحمان سركش‌تر بوده‌اند، بيرون خواهيم كشيد.

سپس هر که عتوّ و سرکشی بر فرمان خدای مهربان بیشتر کرده یک یک را از هر فرقه بیرون آریم (تا به دوزخ درافکنیم).

آن گاه از هر گروهی، آنان که بر خدای رحمان عاصی و سرکش تر بوده اند، بیرون می کشیم.

آنگاه از هر گروه كسانى را كه در برابر خداى رحمان بيشتر سركشى كرده‌اند جدا مى‌كنيم.

آنگاه از میان آنان از هر فرقه‌ای هر کدام را که در برابر خدای رحمان سرکش‌ترند جدا می‌سازیم‌

سپس از ميان هر گروهى هر كدامشان را كه بر خداى رحمان گستاخ‌تر و سركش‌تر بوده بيرون كشيم

سپس از میان هر گروهی افرادی را بیرون می‌کشیم (و پیش از دیگران به دوزخ می‌اندازیم) که سرکش‌تر از همه در برابر خداوند مهربان بوده‌اند.

سپس از هر دسته‌ای، کسانی از آنان را که بر (خدای) رحمان سرکش‌ترند همانا به‌راستی بیرون خواهیم کشید.

سپس البته برگیریم از هر گروهی هر کدام را از ایشان که سخت‌تر است بر خدای مهربان در سرکشی‌

مريم ٦٨	آیه ٦٩	مريم ٧٠
سوره : سوره مريم نزول : ٦ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«لَنَنْزِعَنَّ»: قطعاً و مسلّماً بیرون می‌کشیم و جدا می‌کنیم (و پیشاپیش روانه دوزخ می‌سازیم) (نگا: هود / ). «شِیعَةٍ»: گروه و دسته. جماعت. «عِتِیّاً»: مصدر است و به معنی: تکبّر و تمرّد و سرکشی و طغیان. تمییز است. یا این که جمع عاتی، به معنی: متمرّدان و سرکشان و طاغیان و یاغیان. حال (هُمْ) است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

قَالَ‌ ادْخُلُوا فِي‌ أُمَمٍ‌ قَدْ... (۱) وَ قَالَتْ‌ أُولاَهُمْ‌ لِأُخْرَاهُمْ‌... (۰)

تفسیر

---

• آيات ۶۶ - ۷۲ سوره مريم
• حكايت كلام انسان در انكار بعثت و استبعاد معاد
• پاسخ به اشكال عدم كفايت استدلال براى اثبات معاد به وقوع مثل آن
• حضور دسته هاى متراكم و انبوه مردم در صحنه قيامت
• از بين متمردين ائمه ضلالت كه به آتش سزاوارترند بيرون كشيده مى شوند
• تفصيلى در مورد مدلول آيه : ((و ان منكم الا واردها...(( و بيان اينكه ((ورود(( در آيه به معناى حضور و اشراف عموم مردم بر آتش است
• اشاره به گفتار مفسرينى كه ورود در آيه را بمعنىدخول گرفته اند
• رد گفتار مفسرين فوق الذكر
• متقين نجات داده شده و ظالمين در آتش باقى خواهند ماند
• بحث روايتى (رواياتى در بيان مراد از: ((انا خلقنا منقبل و لم يك شيئا(( و ((ان منكم الاواردها(()
• گفتارى در معناى وجوب و جواز و عدم جواز فعلى بر خدا و بيان اينكه حكم عقل به حسن و قبح منتزع از فعل خدا و منتهى به اراده او است
• سه نكته و مطلب حاصل از اين بحث

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمنِ عِتِيًّا «69»

سپس از هر گروهى، كسانى را كه بر خداى رحمان سركش‌تر بودند، جدا خواهيم كرد.

---

«1». تفسير اطيب‌البيان.

تفسير نور(10جلدى)، ج‌5، ص: 297

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمنِ عِتِيًّا (69)

ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ كُلِّ شِيعَةٍ: پس هر آينه جدا گردانيم و بيرون آوريم از هر گروهى كه پيروان دينى باشند. أَيُّهُمْ أَشَدُّ: هر كدام از ايشان كه سختتر و زيادتر باشد. عَلَى الرَّحْمنِ عِتِيًّا: بر خداوند بخشنده از روى سركشى، يعنى از هر امتى آن را كه ستيزه‌جوتر و نافرمان‌تر بوده باشد جدا كنيم و به جهنم اندازيم.

تنبيه: ذكر «اشدّ» تنبيه است بر آنكه حق تعالى بيشتر گناهكاران را قلم عفو بر جرايم اعمال ايشان كشد به فضل و رحمت، اگر قابليت آن را داشته باشند.

اگر آيه مخصوص كفار باشد مراد آنست كه اول طايفه از آنها كه كفر و سركشى ايشان بيشتر بود جدا سازيم و به جهنم اندازيم، بعد آنها كه سركشى كمتر بود، و باقى به همين ترتيب. يا از هر كيشى اول رؤساى ايشان را به جهنم اندازند به جهت اجتماع ضلالت و اضلال در ايشان و بعد پيروان آنها.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ يَقُولُ الْإِنْسانُ أَ إِذا ما مِتُّ لَسَوْفَ أُخْرَجُ حَيًّا (66) أَ وَ لا يَذْكُرُ الْإِنْسانُ أَنَّا خَلَقْناهُ مِنْ قَبْلُ وَ لَمْ يَكُ شَيْئاً (67) فَوَ رَبِّكَ لَنَحْشُرَنَّهُمْ وَ الشَّياطِينَ ثُمَّ لَنُحْضِرَنَّهُمْ حَوْلَ جَهَنَّمَ جِثِيًّا (68) ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ كُلِّ شِيعَةٍ أَيُّهُمْ أَشَدُّ عَلَى الرَّحْمنِ عِتِيًّا (69) ثُمَّ لَنَحْنُ أَعْلَمُ بِالَّذِينَ هُمْ أَوْلى‌ بِها صِلِيًّا (70)

ترجمه‌

- و ميگويد آدمى آيا وقتى كه مردم هر آينه بعد از اين بيرون آورده شوم زنده‌

آيا ياد آور نميشود آدمى كه ما آفريديم او را از پيش با آنكه نبود چيزى‌

پس قسم بپروردگار تو كه هر آينه جمع كنيم آنها و شيطانها را پس حاضر كنيم البتّه آنها را گرداگرد جهنّم بزانو در آمدگان‌

پس بيرون ميآوريم البتّه از هر فرقه‌اى هر كدام از آنها را كه شديدتر باشند بر خدا از راه نافرمانى‌

پس هر آينه ما داناتريم بآنانكه آنها سزاوارترند بجهنّم در انداختن.

تفسير

روايت شده است كه ابىّ بن خلف استخوان پوسيده‌اى را در دست گرفت و نرم نمود و بباد داد و گفت كه محمد گمان ميكند كه ما بعد از مردن زنده ميشويم اين محال است پس اين آيه نازل شد و بعضى او را وليد بن مغيره دانسته‌اند در هر حال خداوند در جواب گوينده اين قبيل كلمات از افراد انسان چون مجرّد استبعادى بيش نيست جوابى فرموده كه رفع استبعاد شود و براى اين غرض جوابى بهتر از اين نيست چون هر كس متذكّر ابتداء خلق خودش شود مى‌يابد كه هيچ چيز نبوده و همه چيز شده و ميداند آنكس كه قدرت داشته از هيچ چنين موجود تمام و كمالى بوجود آورد قادر است آنرا ثانيا نابود كند و باز بصورت اوّل درآورد چون اختراع هر مصنوعى مشكل‌تر از ايجاد مثل آنست و بعضى يذكّر بتشديد كاف قرائت نموده‌اند و اين با معناى تذكّر و تفكّر مناسب‌تر است در كافى از امام صادق عليه السّلام روايت نموده كه لم يك شيئا يعنى نه مقدّر بود و نه كائن و در محاسن از آنحضرت نقل نموده‌

---

جلد 3 صفحه 486

كه نه در كتابى بود و نه در علمى و قمّى ره فرموده كه ذكرى از او نبود و روايت شده كه كفّار محشور ميشوند در قيامت با اقران خودشان از شياطينى كه آنها را اغواء نمودند هر كافرى با شيطان خود در زنجيرى بنابراين محتمل است و او در و الشياطين بمعناى مع باشد و ممكن است و او عاطفه باشد يعنى تصوّر باطلى كردند كه محشور نميشوند قسم بخداوند محشور ميكنيم آنها را كه منكر معادند بعلاوه شياطين و ملا عينى را كه اين وسوسه‌هاى باطل را مينمايند پس حاضر ميگردانيم آنها را گرداگرد جهنّم در حاليكه از شدّت هول و وحشت و سنگينى بار گناه و خفّت بكنده‌هاى زانوشان بزمين در آيند و قوّت برخاستن نداشته باشند چون جثى جمع جاثى است و آن كسى باشد كه مانند شتر بدو كنده زانو بزمين در آيد شايد خداوند خواسته باشد آنها را بانواع عذاب معذّب فرمايد چون خفّتى بالاتر از اين نيست كه در انظار اهل ايمان به اين وارد در محشر و جاى گير در اطراف جهنّم شوند پس بيرون ميآوريم از ميان هر امّت و ملّتى كه تابع دينى و مذهب باطلى باشند براى دخول در جهنّم عاصى و نافرمان و سركش‌ترين آنها را و ما بهتر ميدانيم كه كدام يك از آنها سزاوارترند بآنكه در قعر جهنّم جاى‌گير شوند لذا زودتر در آن انداخته شوند و گفته‌اند آنها پيشروان و رؤساء هر فرقه ضالّه‌اى ميباشند كه در دنيا پيش قدم در كفر بودند در آخرت هم بايد پيش قدم در دخول جهنّم باشند و عتى و صلى هر دو مصدرند كه تميز از اشدّ و اولى واقع شده‌اند ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

ثُم‌َّ لَنَنزِعَن‌َّ مِن‌ كُل‌ِّ شِيعَةٍ أَيُّهُم‌ أَشَدُّ عَلَي‌ الرَّحمن‌ِ عِتِيًّا (69)

‌پس‌ ‌از‌ ‌اينکه‌ جدا مي‌كنيم‌ و بيرون‌ مي‌آوريم‌ ‌از‌ ‌هر‌ جماعتي‌ و ‌هر‌ دسته‌اي‌ كدام‌ شديدتر و سخت‌تر ‌است‌ ‌بر‌ خداوند رحمان‌ عتوّ و سركشي‌ ‌او‌ ‌در‌ معاصي‌ و مخالفت‌.

ثُم‌َّ لَنَنزِعَن‌َّ ‌ثم‌ ‌از‌ ‌براي‌ تراخي‌ ‌است‌، ‌يعني‌ ‌پس‌ ‌از‌ آنكه‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌با‌ شياطين‌ ‌در‌ طرف‌ جهنم‌ ‌پس‌ ‌از‌ حشر ‌آنها‌ قرار مي‌دهيم‌ جدا ميكنيم‌ ‌از‌ ‌هر‌ جماعة ‌آنها‌.

مِن‌ كُل‌ِّ شِيعَةٍ جماعتي‌ ‌که‌ تابع‌ يك‌ مسلك‌ و طريقه‌ باشند و پيشوايي‌ داشته‌ باشند ‌که‌ متابعت‌ ‌او‌ ‌را‌ كنند، ‌که‌ ميفرمايد:

يَوم‌َ نَدعُوا كُل‌َّ أُناس‌ٍ بِإِمامِهِم‌ الاية اسري‌ ‌آيه‌ 73 وَ جَعَلناهُم‌ أَئِمَّةً يَدعُون‌َ إِلَي‌ النّارِ وَ يَوم‌َ القِيامَةِ لا يُنصَرُون‌َ قصص‌ ‌آيه‌ 41.

جلد 12 - صفحه 470

أَيُّهُم‌ أَشَدُّ عَلَي‌ الرَّحمن‌ِ عِتِيًّا عتو سركشي‌ و طغيان‌ و تعدي‌ و تجاوز و روي‌ ‌در‌ كفر و معاصي‌ ‌است‌، و البته‌ طغيان‌ كفار و اهل‌ معاصي‌ ‌در‌ كفر و معصيت‌ شدة و ضعف‌ دارند ‌هر‌ كدام‌ شدة ‌آنها‌ بيشتر ‌است‌ عذابش‌ سختر ‌است‌ بالاخص‌ رؤساء و امراء ‌آنها‌ ‌که‌ ‌هم‌ عذاب‌ ‌خود‌ ‌را‌ دارند و ‌هم‌ عذاب‌ تابعين‌ ‌خود‌ ‌را‌، ‌آنها‌ ‌را‌ اولا ‌از‌ ميانه‌ كفار و فساق‌ جدا مي‌كنند و بعدا سخت‌ معذب‌ مي‌شوند، و مكرر گفته‌ ‌شده‌ ‌که‌ سه‌ قسم‌ فاعل‌ داريم‌ بالمباشرة و فاعل‌ بالتسبيب‌ و فاعل‌ بالرضا چه‌ ‌در‌ افعال‌ خيريه‌ و چه‌ ‌در‌ شريه‌.

مثلا ‌اگر‌ ‌شما‌ سبب‌ شديد يك‌ نفر ‌ يا ‌ چند نفر ‌را‌ هدايت‌ بايمان‌ و اعمال‌ صالحه‌ كرديد علاوه‌ ‌از‌ اعمال‌ ‌خود‌ مثوبات‌ ‌آنها‌ ‌را‌ مطابقش‌ بشما مي‌دهند، و ‌اگر‌ اضلال‌ كرديد بكفر و عناد و ترغيب‌ بمعاصي‌ عقوبات‌ ‌آنها‌ ‌را‌ ‌هم‌ مطابقش‌ بشما مي‌كنند و ‌از‌ اينجا معلوم‌ ميشود ‌که‌ عقوبات‌ جميع‌ كفار و ضالين‌ و فساق‌ ‌را‌ ‌در‌ دوره‌ اسلامي‌ باولي‌ و دومي‌ بار مي‌كنند، زيرا ‌اگر‌ حق‌ ‌را‌ باهل‌ حق‌ داده‌ بودند زمين‌ مملو ‌از‌ عدل‌ و داد مي‌شد يك‌ كافر و فاسق‌ و ظالم‌ روي‌ زمين‌ باقي‌ نبود.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 69)- و از آنجا که اولویتها در آن دادگاه عدل منظور می‌شود در این آیه می‌گوید: ما اول به سراغ سرکش‌ترین و یاغی‌ترین افراد می‌رویم، «سپس ما از هر گروه و جمعیتی افرادی را که از همه در برابر خداوند رحمان سرکش‌تر بودند جدا می‌کنیم» (ثُمَّ لَنَنْزِعَنَّ مِنْ کُلِّ شِیعَةٍ أَیُّهُمْ أَشَدُّ عَلَی الرَّحْمنِ عِتِیًّا).

همان بی‌شرمانی که حتی مواهب خدای «رحمان» را به دست فراموشی سپردند و در برابر ولی نعمت خود به گستاخی، طغیان و یاغیگری برخاستند، آری اینها از همه به آتش دوزخ سزاوارترند!

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- مردم در صحنه قیامت، براساس مسلک ها و عقیده ها، به دسته هاى مختلف تقسیم و از یکدیگر جدا خواهند شد. (ثمّ لننزعنّ من کلّ شیعة) «شیعة» به پیروان و یاوران شخص گفته مى شود و هم چنین هر گروهى که بر مسلکى اتفاق نمایند، شیعه نامیده مى شوند. این لفظ براى مفرد، تثنیه، جمع، مذکر و مؤنث به کار مى رود (لسان العرب). «کلّ شیعة» در آیه دال بر آن است که تابعان هر نحله و مسلک، به صورتى مجزّا از یکدیگر در صحنه قیامت حضور خواهند یافت.

۲- از بین هر گروه و مسلک در قیامت، تجاوزکارترین و مستکبرترین افراد بیرون کشیده خواهند شد. (ثمّ لننزعنّ ... على الرحمن عتیًّا) «عتیّاً» مصدر و به معناى استکبار و تجاوز از حد است (لسان العرب). «عُتوّ» نیز به معناى دور شدن از طاعت مى باشد (مفردات راغب).

۳- رحمان (گسترده مهر) از اسما و صفات خداوند (أیّهم أشدّ على الرحمن عتیًّا)

۴- سنخیت هاى قیامت براى پیشتازان و سردمداران استکبار، دشوارتر و کیفر آنها سنگین تر از کیفر دیگران خواهد بود. (ثمّ لننزعنّ ... أیّهم أشدّ على الرحمن عتیًّا) جداکردن پیشتازان و سردمداران استکبار، حکایت از رسوایى فزون تر و نیز عقوبت و حساب سنگین ترى دارد که در انتظار آنان است.

۵- گردن فرازى (استکبار) در برابر خداوند رحمان (گسترده مهر)، کارى بس ناروا و درپى دارنده عقوبتى سنگین است. (أیّهم أشدّ على الرحمن عتیًّا) مطرح ساختن نام «رحمان» - که بیان کننده رحمت عام و گسترده خداوند است - در کنار عصیان و استکبار برخى از مردمان، مى تواند بیانگر شدّت پستى و ناروایى استکبار در برابر او باشد.

۶- سرکشان و عصیان گران در قیامت، هر یک براى چشیدن عذاب، گرفتار مرحله اى مناسب با کردار خویش خواهند بود. (ثمّ لننزعنّ من کلّ شیعة أیّهم أشدّ) جمله «لننزعنّ...» دلالت دارد که بیرون کشیدن فردى که از دیگران گنه کارتر است، تا آنجا ادامه خواهد یافت که هر یک از عصیان گران در جایگاه مناسب خویش قرار گیرند و کیفر ببینند.

۷- تقسیم گنه کاران در قیامت براساس مراتب عصیان گرى آنها، از شؤون ربوبیت الهى است. (فوربّک ... ثمّ لننزعنّ من کلّ شیعة أیّهم أشدّ على الرحمن عتیًّا)

۸- خداوند با سوگند به ربوبیت خود، بر تحقق حتمى طبقه بندى عاصیان در قیامت، تأکید کرده است. (فوربّک ... ثمّ لننزعنّ من کلّ شیعة ... عتیّا)

موضوعات مرتبط

• استکبار: کیفر استکبار با خدا ۵; ناپسندى استکبار با خدا ۵
• اسماء و صفات: رحمان ۳
• خدا: رحمانیت خدا ۵; شؤون ربوبیت خدا ۷
• رهبران: رهبران مستکبر در قیامت ۴; مشکلات اخروى رهبران مستکبر ۴
• سوگند: سوگند به ربوبیت خدا ۸
• عذاب: مراتب عذاب ۶
• عصیان: آثار اخروى عصیان ۷; مراتب عصیان ۷
• عصیانگران: عصیانگران در قیامت ۲; کیفر اخروى عصیانگران ۶
• عقیده: آثار اخروى عقیده ۱
• عمل: آثار اخروى عمل ۶
• قرآن: سوگندهاى قرآن ۸
• قیامت: سختى در قیامت ۴; گروهبندى در قیامت ۸; ملاک گروهبندى در قیامت ۱
• کیفر: تناسب کیفر با گناه ۶; مراتب کیفر ۵
• گناهکاران: گناهکاران در قیامت ۷
• مستکبران: مستکبران در قیامت ۲