الأنعام ١٥٠

قُلْ‌ هَلُمَ‌ شُهَدَاءَکُمُ‌ الَّذِينَ‌ يَشْهَدُونَ‌ أَنَ‌ اللَّهَ‌ حَرَّمَ‌ هٰذَا فَإِنْ‌ شَهِدُوا فَلاَ تَشْهَدْ مَعَهُمْ‌ وَ لاَ تَتَّبِعْ‌ أَهْوَاءَ الَّذِينَ‌ کَذَّبُوا بِآيَاتِنَا وَ الَّذِينَ‌ لاَ يُؤْمِنُونَ‌ بِالْآخِرَةِ وَ هُمْ‌ بِرَبِّهِمْ‌ يَعْدِلُونَ‌

ترجمه

بگو: «گواهان خود را، که گواهی می‌دهند خداوند اینها را حرام کرده است، بیاورید!» اگر آنها (بدروغ) گواهی دهند، تو با آنان (همصدا نشو! و) گواهی نده! و از هوی و هوس کسانی که آیات ما را تکذیب کردند، و کسانی که به آخرت ایمان ندارند و برای خدا شریک قائلند، پیروی مکن!

بگو: گواهان خود را كه شهادت مى‌دهند كه خدا اين چيزها را حرام كرده است بياوريد، پس اگر آنها شهادت دادند تو با آنها شهادت مده و از هوا و هوس كسانى كه آيات ما را تكذيب كردند و از اميال كسانى كه به آخرت ايمان ندارند و براى پروردگارشان همتا و معادل مى‌تر

بگو: «گواهان خود را كه گواهى مى‌دهند به اينكه خدا اينها را حرام كرده، بياوريد.» پس اگر هم شهادت دادند تو با آنان شهادت مده، و هوسهاى كسانى را كه آيات ما را تكذيب كردند و كسانى كه به آخرت ايمان نمى‌آورند و [معبودان دروغين را] با پروردگارشان همتا قرار مى‌دهند، پيروى مكن.

بگو: گواهان خود را بیاورید بر اینکه خدا این را و آن را حرام کرده. پس هرگاه گواهی دادند (چون دروغ می‌گویند) تو با آنها گواهی مده و پیروی مکن از هوای نفس آنها که آیات خدا را تکذیب کردند و به قیامت ایمان نمی‌آورند و برای خدای خود همتا قرار می‌دهند.

[به مدعیان تحریم های خودسرانه] بگو: گواهان خود را که گواهی می دهند بر اینکه خدا این امور را حرام کرده بیاورید. پس اگر گواهان هم گواهی دادند تو با آنان گواهی مده؛ [زیرا گواهی دادنشان ناحق و نارواست] و از هواهای نفسانی آنان که آیات ما را تکذیب کردند، و کسانی که به آخرت ایمان ندارند، و برای پروردگارشان شریک و همتا قرار می دهند، پیروی مکن.

بگو: گواهانتان را كه گواهى مى‌دهند كه خدا اين يا آن را حرام كرده است بياوريد. پس اگر گواهى دادند تو با آنان گواهى مده، و از خواسته‌هاى آنان كه آيات ما را تكذيب كرده‌اند و به آخرت ايمان ندارند و كسانى را با پروردگارشان برابر مى‌دارند، پيروى مكن.

بگو گواهانتان را که گواهی دهند خداوند این چیزها را حرام کرده است، بیاورید، و اگر آنان هم گواهی دادند، تو همراه با آنان گواهی مده، و از هوی و هوس دروغ انگاران آیات ما، و بی‌ایمانان به آخرت که به پروردگارشان شرک می‌آورند، پیروی مکن‌

بگو: گواهان خود را كه گواهى مى‌دهند كه خدا اين را حرام كرده است بياوريد. پس اگر گواهى دادند تو با آنان گواهى مده، و آرزوها و هوسهاى كسانى را كه آيات ما را دروغ شمردند و كسانى را كه به سراى پسين ايمان ندارند و [بتان را] با پروردگار خويش برابر مى‌كنند- براى خدا همتا مى گيرند- پيروى مكن.

(ای پیغمبر!) بگو: گواهان خود را بیاورید که گواهی می‌دهند بر این که خداوند این چیزها را حرام کرده است (که شما قائل به تحریم آنها هستید). در صورتی که (حاضر آمدند و به دروغ) گواهی دادند، با آنان (هم‌صدا مشو و) گواهی مده. (چرا که دروغگویند و شایسته‌ی تصدیق نیستند.) و از هوی و هوس کسانی پیروی مکن که آیات (قرآنی و جهانی) ما را تکذیب می‌نمایند و به آخرت ایمان نمی‌آورند و برای پروردگار خود (بتان و معبودهای باطلی را) همتا و همطراز می‌کنند.

بگو: «گواهان خود را که گواهی می‌دهند خدا این(‌ها) را بی‌چون حرام کرده، بیاورید.» پس اگر (هم) شهادت دادند تو با آنان شهادت مده و هوس‌های کسانی را که به (وسیله‌ی) آیات ما (همان‌ها را) تکذیب کردند و کسانی که به آخرت ایمان نمی‌آورند و (معبودان دروغین را) با پروردگارشان همتا و همسان قرار می‌دهند، پیروی مکن.

بگو بیارید گواهان خویش را که گواهی می‌دهند آنکه خدا حرام کرده است این را پس اگر گواهی دادند تو گواهی نده با ایشان و پیروی نکن هوسهای آنان را که تکذیب نمودند آیتهای ما را و آنان که ایمان نمی‌آورند به آخرت و ایشانند به پروردگار خویش شرک‌ورزان‌

الأنعام ١٤٩	آیه ١٥٠	الأنعام ١٥١
سوره : سوره الأنعام نزول : ١٠ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٣٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«هَلُمَّ»: بیاورید. اسم‌الفعل و مفرد و مثنّی و جمع و مذکّر و مؤنّث در آن یکسان است. «یَعْدِلُونَ»: معادل قرار می‌دهند. شریک و انباز درست می‌کنند. (نگا: انعام / .

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

قُلْ‌ أَيُ‌ شَيْ‌ءٍ أَکْبَرُ شَهَادَةً... (۱۱)

تفسیر

---

• آيات ۱۵۰ - ۱۳۶، سوره انعام
• بيان آيات شريفه ، كه متضمن احتجاج عليه مشركين در مورد قربانى كردن فرزندانشان در برابر بت ها، و بعض احكام در مورد خوردنى ها، مى باشد.
• مراد از نهى از اسراف در: (( و لا تسرفوا انه لا يحب المسرفين )) .
• خداوند متعال به مشيت تكوينى خود از هيچكس ايمان نخواسته است .
• رواياتى در مورد حق فقراء و مساكين در محصول زراعت .
• معناى : (( ثمانيه ازواج من الظاءن اثنين ... )) .
• در قيامت از جاهل سؤ ال مى شود: چرا علم نياموختى تا بدان عمل كنى ؟.

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

قُلْ هَلُمَّ شُهَداءَكُمُ الَّذِينَ يَشْهَدُونَ أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هذا فَإِنْ شَهِدُوا فَلا تَشْهَدْ مَعَهُمْ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَ هُمْ بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ «150»

(اى پيامبر! به كسانى كه بهره بردن از حيوانات و زراعت‌ها را نابجا بر خود حرام كرده‌اند) بگو: گواهان خود را كه گواهى دهند خداوند اين را حرام كرده، بياوريد.

پس اگر شهادت دادند، تو همراه با آنها گواهى مده و از خواسته‌هاى كسانى كه آيات مارا تكذيب كردند و كسانى كه به آخرت ايمان نمى‌آورند، همان‌ها كه براى پروردگارشان شريك قرار مى‌دهند، پيروى نكن.

نکته ها

اسلام، دين منطق و آزادى است، در دو آيه‌ى قبل خداوند از مشركان پرسيد: آيا شما از چيزى اطّلاع داريد كه ما نداريم؟ «هَلْ عِنْدَكُمْ مِنْ عِلْمٍ»، در اينجا هم مى‌فرمايد: اگر گواه داريد بياوريد. «هَلُمَّ شُهَداءَكُمُ»

در اين آيه، ابتدا مى‌فرمايد: اگر دليل و گواه دارند بياورند، سپس مى‌فرمايد: اگر هم شهادت‌

جلد 2 - صفحه 580

دادند، تو قبول نكن (چون صادقانه نيست).

«يَعْدِلُونَ» از «عدل» به معناى همتاست. پس‌ «بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ» يعنى براى خداوند، شريك و همتا و شبيه قرار مى‌دهند.

پیام ها

1- يكى از وظايف مبلّغان دينى، برخورد با بدعت‌هاست. قُلْ هَلُمَّ شُهَداءَكُمُ‌ ... أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هذا

2- هر گواهى و شهادتى، اعتبار ندارد. «فَإِنْ شَهِدُوا فَلا تَشْهَدْ مَعَهُمْ»

3- مواظب باشيم شرايط و جوّ اجتماع، ما را به اشتباه نيافكند. «فَإِنْ شَهِدُوا فَلا تَشْهَدْ مَعَهُمْ» (تصديق كردن و همگام شدن با گواهان ناحق حرام است)

4- قوانين بشرى اگر برخاسته از هوس‌هاى كفّار باشد، قابل پيروى نيست.

لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا ...

5- انسان‌هاى با ايمان نبايد از سنّت‌هاى مشركان تقليد كنند. لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا ...

6- مشركان، خداوند را خالق مى‌دانند ليكن در تدبير و مديريّت امور هستى براى او شريك قائلند. «وَ هُمْ بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

قُلْ هَلُمَّ شُهَداءَكُمُ الَّذِينَ يَشْهَدُونَ أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هذا فَإِنْ شَهِدُوا فَلا تَشْهَدْ مَعَهُمْ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَ هُمْ بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ (150)

بعد از آن بيان آنكه طريق به صحت مذهب و مقالاتى كه كفار گفتند مفسد است، هم از جهت عقل و هم از طريق سمع، مى‌فرمايد:

قُلْ هَلُمَّ شُهَداءَكُمُ الَّذِينَ يَشْهَدُونَ‌: بگو اى پيغمبر صلى اللّه عليه و آله بياوريد شاهدان خود را آن كسانى كه شهادت دهند أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هذا:

بدرستى كه خداى تعالى حرام فرموده اين محرمات را از انعام و حرث و غيره، و چون شاهدان چنين نباشند، پس حجت، لازم آنها، و بسبب قطع عدم حجت، ظاهر و هويدا شود كه قول آنها تقليد صرف بوده‌ فَإِنْ شَهِدُوا: پس اگر شهادت نيابند و خود شهادت دهند به صحت ادعايشان‌ فَلا تَشْهَدْ مَعَهُمْ‌: پس تو شهادت مده و تصديق مكن ايشان را، بلكه فساد قول آنها را تبيين نما، چه تسليم اقوال آنها موافقت ايشان است در شهادت باطله‌ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا: و متابعت مكن هوى و آرزوهاى كسانى كه تكذيب نمودند آيات ما را در حلال و حرام‌ وَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ: و تابع مشو كسانى را كه ايمان نياوردند به روز آخرت مانند كفار وَ هُمْ بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ‌: و ايشان به پروردگار خود

تفسير اثنا عشرى، ج‌3، ص: 401

عديل و برابر مى‌گردانند بتان را. در مجمع‌ «1» فرمايد خطاب به حضرت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و مراد امتند، مى‌فرمايد: اى مؤمنان، اعتقاد منمائيد مذهب كسى را كه تابع هوى و آرزوهاى نفسانى خود را مذهب قرار داده. و ممكن است آدمى هوى را مذهب اتخاذ كند به يكى از چند وجه: 1- آنكه تابع هواى سابقين شود و تقليد آنها را نمايد. 2- آنكه شبهه‌اى بر او داخل و بدين جهت باطل در نظر او صحيح نمايد با آنكه عقل مانع او باشد 3- آنكه به جهت كراهت حمل ميثاق عقل خود را كار نفرمايد تا حق بر او ظاهر شود و بدين سبب معتقد مذهب فاسد گردد 4- آنكه به امرى فاسد الفت و عادت نموده باشد، و لذا مفارقت از آن بر او صعب نمايد.

تنبيه- آيه شريفه دال است بر فساد تقليد در اصول دين، زيرا حق سبحانه از كفار مطالبه حجت نموده بر صحت ادعا، و عجز ايشان را دليل بطلان قول ايشان گردانيده. و نيز او سبحانه اتباع حجت را واجب، و متابعت هواى نفسانى را نهى فرموده.

در كتاب كافى- از ابى محمّد از حضرت صادق عليه السّلام فرمايد:

احذروا اهوائكم كما تحذرون اعدائكم فليس شى‌ء اعداء للرّجال من اتّباع اهوائهم و حصائد السنتهم. حذر كنيد از پيروى هواى نفس چنانچه حذر مى‌نمائيد از دشمنان خود را. پس بدرستى كه نيست چيزى دشمن‌تر براى مردمان از متابعت هواى نفس آنها و گفتار زبان‌هايشان.

و امير المؤمنين عليه السّلام فرمود: بدرستى كه من مى‌ترسم بر شما دو چيز را:

هوى و طول امل. اما هواى نفس منع مى‌كند از حق، و اما درازى آرزو، پس فراموش دهد آخرت را. «2»

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

قُلْ هَلُمَّ شُهَداءَكُمُ الَّذِينَ يَشْهَدُونَ أَنَّ اللَّهَ حَرَّمَ هذا فَإِنْ شَهِدُوا فَلا تَشْهَدْ مَعَهُمْ وَ لا تَتَّبِعْ أَهْواءَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ الَّذِينَ لا يُؤْمِنُونَ بِالْآخِرَةِ وَ هُمْ بِرَبِّهِمْ يَعْدِلُونَ (150)

ترجمه‌

بياوريد گواهانتان را آنانكه گواهى ميدهند كه خداوند حرام كرده اين را پس اگر گواهى دادند پس گواهى مده با آنها و پيروى مكن خواهشهاى آنانرا كه تكذيب نمودند آيت‌هاى ما را و آنانكه ايمان نمى‌آورند بآخرت و آنها براى پروردگارشان عديل قرار ميدهند.

تفسير

خداوند بعد از اتمام حجّت بر اهل شرك به پيغمبر خود دستور فرمود كه بزرگان و دانشمندان آنها را كه مرجع و مقتداى سايرين بودند احضار و خصوصا با آنها محاجّه فرمايد اگر مفهم و قانع شدند فبها المراد و الّا پس از ايضاح حق و ابطال باطل از آن‌ها اعراض فرمايد و متابعت هواى نفس آنقوم جهول و عنود را كه با وجود آيات واضحه الهيه مبالغه و اصرار بر كفر و عصيان دارند ننمايد چون كسانيكه منكر مبدأ و معاد باشند و در مقابل خداوند بر بت سجده نمايند معلوم است كه هوا پرست و قابل هدايت نيستند ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

قُل‌ هَلُم‌َّ شُهَداءَكُم‌ُ الَّذِين‌َ يَشهَدُون‌َ أَن‌َّ اللّه‌َ حَرَّم‌َ هذا فَإِن‌ شَهِدُوا فَلا تَشهَد مَعَهُم‌ وَ لا تَتَّبِع‌ أَهواءَ الَّذِين‌َ كَذَّبُوا بِآياتِنا وَ الَّذِين‌َ لا يُؤمِنُون‌َ بِالآخِرَةِ وَ هُم‌ بِرَبِّهِم‌ يَعدِلُون‌َ (150)

بگو دعوت‌ كنيد و بخوانيد شهداء ‌خود‌ ‌را‌ ‌آن‌ چنان‌ كساني‌ ‌که‌ شهادت‌ دهند

جلد 7 - صفحه 237

‌که‌ ‌خدا‌ حرام‌ كرده‌ ‌اينکه‌ انعامي‌ ‌که‌ ‌شما‌ مي‌گوييد حرام‌ ‌است‌ ‌پس‌ ‌اگر‌ شهادت‌ دادند ‌پس‌ تو شهادت‌ نده‌ ‌با‌ ‌آنها‌ و متابعت‌ هواهاي‌ نفساني‌ ‌آنها‌ ‌را‌ مكن‌ ‌که‌ اينها تكذيب‌ كردند آيات‌ الهي‌ ‌را‌ كساني‌ ‌که‌ تكذيب‌ ميكنند آيات‌ ‌ما ‌را‌ و كساني‌ ‌که‌ ايمان‌ بروز جزاء ندارند و آنهايي‌ ‌که‌ ‌بر‌ پروردگار ‌خود‌ عدل‌ قرار دادند.

قُل‌ هَلُم‌َّ اسم‌ فعل‌ ‌است‌ بمعني‌ امر و ‌بر‌ مفرد و جمع‌ ‌هر‌ دو اطلاق‌ ميشود چنانچه‌ ‌در‌ اينجا بجمع‌ اطلاق‌ شد و ‌در‌ اصل‌ مركب‌ ‌از‌ هاء تنبيه‌ ‌است‌ و لم‌ّ ‌که‌ لمم‌ بوده‌ ميم‌ ‌در‌ ميم‌ ادغام‌ ‌شده‌ ‌يعني‌ احضروا و هاتوا شهدائكم‌ البته‌ ‌هر‌ دعوي‌ ثباتش‌ احتياج‌ يشاهد دارد و بايد شاهد ‌غير‌ مدعي‌ ‌باشد‌ زيرا ‌هر‌ مدعي‌ ‌بر‌ دعوي‌ ‌خود‌ شهادت‌ ميدهد كانّه‌ ‌خدا‌ ميفرمايد ‌که‌ ‌شما‌ مشركين‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ انعام‌ ‌را‌ مثل‌ بحيره‌ و سائبه‌ و وصيله‌ و بعض‌ انعام‌ ديگر و حرث‌ ‌را‌ حرام‌ ميدانيد مدعي‌ هستيد بايد شاهد ‌از‌ خارج‌ بياوريد الَّذِين‌َ يَشهَدُون‌َ أَن‌َّ اللّه‌َ حَرَّم‌َ هذا و البته‌ شاهد ‌بر‌ تحريم‌ الهي‌ منحصر بانبياء ‌است‌ ‌ يا ‌ عدولي‌ ‌که‌ شهادت‌ ‌آنها‌ مستند بفرمايش‌ انبياء ‌باشد‌ زيرا ‌غير‌ انبياء ‌از‌ كجا باو وحي‌ ميرسد ‌که‌ خداوند حرام‌ كرده‌ و همچه‌ شاهدي‌ هرگز نخواهند پيدا كرد ناچار ميگويند ‌ما ‌خود‌ شهادت‌ ميدهيم‌ فَإِن‌ شَهِدُوا بشهادت‌ ‌آنها‌ چون‌ مدعي‌ هستند نميتوان‌ اثبات‌ كرد و بلا مدرك‌ ‌است‌ و چيزي‌ ‌که‌ ثابت‌ و محقق‌ نشد نميتوان‌ ‌بر‌ طبق‌ ‌آن‌ شهادت‌ داد شهادت‌ زور ‌است‌.

فَلا تَشهَد مَعَهُم‌ زيرا ‌اينکه‌ دعاوي‌ ‌از‌ روي‌ هواهاي‌ نفسانيه‌ ‌است‌ و كذب‌ محض‌ ‌است‌ وَ لا تَتَّبِع‌ أَهواءَ الَّذِين‌َ كَذَّبُوا بِآياتِنا مخصوصا مشركين‌ حجاز ‌که‌ گرفتار دوره‌ جاهليت‌ بوده‌ و دست‌ ‌آنها‌ ‌از‌ دامان‌ انبياء و اولياء و علماء دين‌ بكلي‌ كوتاه‌ ‌است‌ باز يهود و نصاري‌ ‌که‌ جزئي‌ ‌از‌ احكام‌ موسي‌ و عيسي‌ ‌در‌ دست‌ دارند اگرچه‌ ‌آنها‌ ‌هم‌ بسياري‌ ‌از‌ احكام‌ انبياء ‌را‌ پامال‌ كردند و ‌از‌ ‌بين‌ بردند.

وَ الَّذِين‌َ لا يُؤمِنُون‌َ بِالآخِرَةِ كساني‌ ‌که‌ ايمان‌ بآخرت‌ ندارند فقط دهري‌

جلد 7 - صفحه 238

و طبيعي‌ و ‌لا‌ مذهب‌ ‌است‌ ‌که‌ منكر مبدء هستند و اما مشركين‌ ‌خدا‌ ‌را‌ منكر نيستند غاية الامر شرك‌ عبادتي‌ دارند و يك‌ احكامي‌ ‌از‌ روي‌ هوي‌ معتقد هستند و ديني‌ ‌بر‌ ‌خود‌ اتخاذ كرده‌اند و بنا ‌بر‌ ‌اينکه‌ مي‌گوييم‌ ‌که‌ ‌اينکه‌ جمله‌ راجع‌ بدهري‌ ‌است‌ ‌يعني‌ متابعت‌ هواي‌ نفس‌ كفار ‌را‌ نبايد كرد چه‌ يهود و نصاري‌ و مشركين‌ باشند ‌که‌ تكذيب‌ آيات‌ الهي‌ ‌را‌ كردند و چه‌ دهري‌ طبيعي‌ ‌باشد‌ ‌که‌ منكر آخرت‌ هستند وَ هُم‌ بِرَبِّهِم‌ يَعدِلُون‌َ ‌يعني‌ ‌از‌ ‌براي‌ ‌خدا‌ عدل‌ قرار دادند چه‌ مشرك‌ باشند ‌که‌ اصنام‌ و خورشيد و ماه‌ و ستاره‌ و درخت‌ و گاو ‌را‌ عدل‌ ‌خدا‌ دانستند ‌در‌ عبادت‌ و چه‌ ثنويه‌ باشند ‌که‌ قائل‌ بيزدان‌ و اهرمن‌ شدند و چه‌ يهود باشند ‌که‌ ‌خدا‌ ‌را‌ خداي‌ موسي‌ و موسي‌ ‌را‌ خداي‌ هارون‌ و هارون‌ ‌را‌ خداي‌ فرعون‌ دانستند و عزير ‌را‌ پسر ‌خدا‌ گفتند بلكه‌ گفتند نَحن‌ُ أَبناءُ اللّه‌ِ وَ أَحِبّاؤُه‌ُ مائده‌ ‌آيه‌ 21، و چه‌ نصاري‌ ‌که‌ قائل‌ بتثليث‌ شدند.

برگزیده تفسیر نمونه

---

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- رهنمود خداوند به پیامبر (ص) براى دعوت مدعیان تحریمهاى واهى به ارائه دلیل و مناظره و احتجاج (قل هلم شهداءکم الذین یشهدون)

۲- مشرکان صدر اسلام تحریمها و بدعتهاى نارواى خود را به خداوند نسبت مى دادند. (قل هلم شهداءکم الذین یشهدون أن الله حرم هذا)

۳- مشرکان صدر اسلام فاقد هر گونه گواه صادق و معتبر بر حقانیت تحریمهاى خویش (قل هلم شهداءکم الذین یشهدون أن الله حرم هذا)

۴- تصدیق کردن و همگام شدن با شهادت دهندگان نابحق، حرام است. (فإن شهدوا فلا تشهد معهم و لا تتبع أهواء الذین کذبوا بأیتنا)

۵- اگر مشرکان بر تحریمهاى ادعایى خود گواه و دلیلى نیز بیاورند، ساختگى و بى اساس است. (قل هلم ... فإن شهدوا فلا تشهد معهم)

۶- اگر مدعیان تحریمهاى بى اساس، گواه و شاهدى ساختگى نیز بر مدعاى خود اقامه کنند، نباید مورد تصدیق قرار گیرند. (قل هلم ... فإن شهدوا فلا تشهد معهم)

۷- تحریمهاى بى جاى مشرکان برخاسته از هواپرستى و فاقد ارزش و اعتبار است. (فإن شهدوا فلا تشهد معهم و لا تتبع أهواء الذین کذبوا)

۸- پیامبر (ص) از پیروى تمایلات منحرفان باید بر حذر باشد. (و لا تتبع أهواء الذین کذبوا بأیتنا)

۹- خطر پیروى از تمایلات منحرفان و بدعتگذاران در کمین مؤمنان است. (و لا تتبع أهواء الذین کذبوا بأیتنا) گر چه «لا تتبع ... » خطاب به پیامبر (ص) است، ولى روى سخن در حقیقت با همه مؤمنان است.

۱۰- تحریمهاى بى دلیل (بدعتگذارى)، تحت تأثیر تمایلات نفسانى است. (الذین یشهدون أن الله حرم ... و لا تتبع أهواء)

۱۱- پیروى از هواهاى نفسانى زمینه ساز شهادت نابحق است. (فإن شهدوا فلا تشهد معهم و لا تتبع أهواء الذین کذبوا)

۱۲- مدعیان تحریمهاى بى اساس، تکذیب کننده آیات خداوند و منکران آخرت هستند. (قل هلم ... و لا تتبع أهواء الذین کذبوا بأیتنا و الذین لا یؤمنون بالأخرة)

۱۳- مؤمنان نباید در افکار و اعمال و سنتها از مشرکان و منکران معاد تقلید کنند. (و لا تتبع أهواء الذین ... و هم بربهم یعدلون)

۱۴- مشرکان معتقد به وجود شریک براى خدا در ربوبیت هستند. (و الذین لا یؤمنون بالأخرة و هم بربهم یعدلون)

۱۵- خداوند، حقیقتى بى همتا و بى بدیل و عدیل است. (و هم بربهم یعدلون)

موضوعات مرتبط

• آخرت: مکذّبان آخرت ۱۲
• آیات خدا: مکذّبان آیات خدا ۱۲
• احتجاج: با بدعتگذاران ۱
• احکام:۴
• افترا: به خدا ۲
• بدعت: بیخاعتبارى بدعت ۶، ۷ ; عوامل بدعت ۷ ; منشأ بدعت ۱۰
• بدعتگذاران: بیخمنطقى بدعتگذاران ۶ ; خطر پیروى از بدعتگذاران ۹
• تقلید: ناپسند ۱۳
• جاهلیت: رسوم جاهلیت ۵
• خدا: اختصاصات خدا ۱۵ ; اوامر خدا ۱ ; بیخنظیرى خدا ۱۵ ; تنزیه خدا ۱۵ ; وحدانیت خدا ۱۵
• گواهى: احکام گواهى ۴ ; بیخاعتبارى گواهى جعلى ۶ ; حرمت تصدیق گواهى ناحق ۴ ; زمینه گواهى ناحق ۱۱
• مؤمنان: مسؤولیت مؤمنان ۱۳ ; هشدار به مؤمنان ۹
• مباحات: تحریم مباحات ۱، ۲، ۳، ۶، ۱۲ ; تحریم مباحات در جاهلیت ۵ ; منشأ تحریم مباحات ۷، ۱۰
• محرمات:۴
• محمّد (ص): و بدعتگذاران ۱ ; محمّد (ص) و گمراهان ۸ ; مسؤولیت محمّد (ص) ۱، ۸
• مشرکان: افتراى به خدا ۲ ; بدعتگذارى مشرکان ۵ ; بدعتگذارى مشرکان صدر اسلام ۲ ; بیخاعتبارى بدعتگذاران مشرکان ۳ ; بیخمنطقى مشرکان ۵ ; بیخمنطقى مشرکان صدر اسلام ۳ ; پیروى از رسوم مشرکان ۱۳ ; شرک ربوبى مشرکان ۱۴ ; عقیده مشرکان ۱۴ ; هواپرستى مشرکان ۷
• معاد: پیروى از مکذّبان معاد ۱۳
• منحرفان: ترک پیروى از منحرفان ۸ ; خطر پیروى از منحرفان ۹
• هواپرستى: آثار هواپرستى ۱۰، ۱۱