الإسراء ٢٥

رَبُّکُمْ‌ أَعْلَمُ‌ بِمَا فِي‌ نُفُوسِکُمْ‌ إِنْ‌ تَکُونُوا صَالِحِينَ‌ فَإِنَّهُ‌ کَانَ‌ لِلْأَوَّابِينَ‌ غَفُوراً

ترجمه

پروردگار شما از درون دلهایتان آگاهتر است؛ (اگر لغزشی در این زمینه داشتید) هر گاه صالح باشید (و جبران کنید) او بازگشت‌کنندگان را می‌بخشد.

|پروردگارتان بهتر مى‌داند كه در ضمير شما چيست. اگر اهل صلاح باشيد، قطعا او آمرزنده‌ى توبه كاران است

پروردگار شما به آنچه در دلهاى خود داريد آگاه‌تر است. اگر شايسته باشيد، قطعاً او آمرزنده توبه‌كنندگان است.

خدایتان به آنچه در دلهای شماست داناتر است، اگر همانا در دل اندیشه صلاح دارید خدا هر که را با نیّت پاک به درگاه او تضرع و توبه کند البته خواهد بخشید.

پروردگارتان به نیّت ها و حالاتی که [نسبت به پدر و مادرتان] در دل های شماست [از خود شما] آگاه تر است، اگر مردم شایسته ای باشید [ولی نیّت شما درباره پدر و مادر ناپسند باشد، یا حقّی از آنان ضایع کنید، اما پشیمان شوید و به خدا بازگردید، شایسته است]؛ زیرا او نسبت به بازگشت کنندگان بسیار آمرزنده است.

پروردگارتان از هر كس ديگر به آنچه در دلهايتان مى‌گذرد داناتر است؛ و اگر از صالحان باشيد او توبه‌كنندگان را مى‌آمرزد.

پروردگارتان به آنچه در دلهایتان هست آگاه‌تر است، و اگر نیکوکار باشید، بدانید که او در حق توبه‌کاران آمرزگار است‌

پروردگارتان به آنچه در دلهاى شماست داناتر است، اگر نيكان و شايستگان باشيد، همانا او بازگشت‌كنان- توبه‌كنندگان- را آمرزگار است.

پروردگارتان (از خودتان) آگاه‌تر بدان چیزهائی است که در درونتان می‌گذرد (و لذا می‌داند که اراده‌ی نیکی و یا بدی، نسبت به والدین خود دارید). اگر افراد شایسته و بایسته‌ای باشید (و در راه خدمت بدیشان لغزشی از شما سر زده باشد و در اندیشه‌ی جبران آن بوده و از کرده‌ی خود پشیمان شوید، خدا شما را می‌بخشد) چرا که او در حقِ توبه‌کاران همیشه بخشنده بوده است.

اگر (از) شایستگان باشید، پروردگارتان به آنچه در خودتان هست آگاه‌تر است. که او بی‌گمان برای زیاد رجوع‌کنندگان پیاپی (به سویش) پوششگر بوده است.

پروردگار شما داناتر است بدانچه در دلهای شما است اگر باشید شایستگان همانا او است برای بازگشت‌کنندگان آمرزنده‌

الإسراء ٢٤	آیه ٢٥	الإسراء ٢٦
سوره : سوره الإسراء نزول : ٨ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أَعْلَمُ»: داناتر. دانا. «صَالِحِینَ»: نیکان. شایستگان. «أوَّابِینَ»: بسیار برگشت‌کنندگانِ با توبه و استغفار به درگاه پروردگار. از ماده (أَوْب) به معنی: رجوع.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِنَ‌ إِلَيْنَا إِيَابَهُمْ‌ (۱)

تفسیر

• آيات ۲۳ - ۳۹، سوره اسرى
• قضاء تشريعى خداوند به نپرستيدن جز او
• نيكى كردن به والدين ، از مهمترين واجبات بعد از توحيد
• آيه در مقام انحصار حكم به دوران پيرى پدر ومادر نيست !
• امر به تواضع وخضوع در برابر والدين ودعا براى آنها
• اشاره به وجه اينكه فرمود: اسرافكاران برادران شياطين هستند
• نهى از افراط وتفريط در انفاق
• نهى از فرزند كشى (چه دختر وچه پسر) از بيم فقر وگرسنگى كه در عرب رسم بوده
• نهى شديد از زناكارى
• بحثى قرآنى واجتماعى پيرامون حرمت زنا
• معناى جمله : ((فلايسرف فى القتل انه كان منصورا((
• نهى از تصرف در مال يتيم وامر به وفاء به عهد
• امر به مراعات عدالت ووفا در كيل ووزن وبيان ((خير(( و((احسن تاءويلا(( بودن آن
• نهى از متابعت از غير علم (لاتقف ما ليس لك به علم )
• اشاره به حكم فطرت به لزوم پيروى از علم يا پيروى از ظنّ به استناد حجت علمىوعقلى
• رد اشكالاتى به آيه كه مى گويد عمل به اين آيه خود متابعت از ظن است !
• تعليل نهى از پيروى از غير علم به : ((ان السمع والبصر والفوادكل اولئك كان عنه مسؤ ولا((
• كلام مجمع البيان در معناى آيه (ولاتقف ما ليس لك به علم ) ونقد آن
• نهى از تكبر وگردن فرازى كردن
• بحث روايتى
• رواياتى در ذيل جمله : ((وبالوالدين احسانا(( درباره نيكى كردن به پدر ومادر
• چند روايت در معناى ((اوابين ((
• رواياتى درباره اجتناب از افراط وتفريط در انفاق درذيل آيه : ((ولاتجعل يدك مغلولة الى عنقك ...((
• اعمالى كه با ايمان به خدا سازگارى ندارد
• چند روايت در ذيل آيه : ((ومن قتل مظلوما فقد جعلنا لوليه سلطانا...((
• رواياتى درباره پيروى نكردن از غير علم وتقسيم شدن ايمان ، بر اعضاء وجوارح (انالسمع والبصر...)

•   آيه ۲۲ - ۲۵
•    تفسير:
•    نكته ها:
•           ۱ - احترام پدر و مادر در منطق اسلام
•           ۲ - تحقيقى پيرامون معنى ((قضاء))
•           ۳ - تحقيقى پيرامون معنى ((اُف ))

• تفسیر آیات

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- خداوند بر آنچه در باطن انسانهاست، آگاهى کامل دارد. (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم)

۲- ربوبیت خداوند، مقتضى علم و آگاهى کامل او بر حالات درونى انسانها (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم)

۳- نیّات، انگیزه ها و افکار آدمى در عبادت خداوند و احسان به پدر و مادر، تحت نظارت کامل خداوند است. (و قضى ربّک ألاّتعبدوا إلاّ إیّاه و بالولدین إحسنًا... و اخفض لهما جناح الذلّ... ربّکم أعلم بما فى نفوسکم)

۴- خداوند، از خود انسان به حالات و افکار درونى وى، آگاه تر است. (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم) برداشت فوق، مبتنى بر این است که مفضل علیه «أعلم»، «منکم» باشد; یعنى، آگاهى خداوند به درون شما از خودتان بیشتر است.

۵- نیّت، نقشى تعیین کننده، در ارزیابى عمل آدمى دارد. (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم) آنچه در درون و قلب انسان مى گذرد نیتها، افکار، تخیلات و ... اوست و خداوند قبل از نوید دادن به پذیرش توبه صالحان به اهمیت انگیزه هاى درونى انسان و نقش تعیین کننده آن در پذیرش توبه، اشاره کرده است.

۶- صلاح، امرى درونى و قلبى و نه صرفاً ظاهرى و ادعایى (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم إن تکونوا صلحین) «صلاح» نوعى شرط براى پذیرش توبه تلقى شده است. قبل از طرح صلاح و توبه، هشدار داده شده که خداوند به درون شما آگاهى دارد. چنین هشدارى مى تواند بیانگر این نکته باشد که صلاح امرى درونى است.

۷- خداوند خواهان تواضع و رحمت قلبى فرزندان به پدر و مادر است و نه صرفاً خدمات ظاهرى به آنان (و اخفض لهما جناح الذلّ من الرحمة ... ربّکم أعلم بما فى نفوسکم) خداوند در آیات قبل دستور به احسان به والدین و فروتنى از سر رحمت در برابر آنها را داده است و در این آیه مى فرماید: «به نیات درونى شما آگاهى دارد». ذکر آگاهى به نیات پس از دستور یاد شده، مى تواند به این منظور باشد که: فروتنى باید خالصانه و قلبى باشد و نه ظاهرى.

۸- صلاح پیشگان و توبه کنندگان از لغزشها، داراى زمینه برخوردارى از غفران و آمرزش (إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا)

۹- صلاح پیشگى، از شرایط لازم برخوردارى از عفو و آمرزش خداوند (إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا)

۱۰- انسانها حتى صالحان، در معرض لغزش و کوتاهى نسبت به حقوق پدر و مادرند. (و اخفض لهما جناح الذلّ... ربّکم أعلم... إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا)

۱۱- تائبان و کسانى که از لغزشها بازگشته و به سوى خداوند روى آورند، از آمرزش و غفران او برخوردارند. (فإنه کان للأوّبین غفورًا)

۱۲- خداوند نویدبخش انسانهاى صالح، به غفران لغزشهاى ناخواسته آنان در حقوق والدین (ربّکم أعلم بما فى نفوسکم إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا)

۱۳- بى حرمتى به پدر و مادر و کوتاهى در رعایت حقوق آنان، گناه و نیازمند توبه است. (و اخفض لهما... فإنه کان للأوّبین غفورًا)

۱۴- اصرار بر توبه و بازگشت مستمر از گناه، از عوامل جلب غفران الهى است. (فإنه کان للأوّبین غفورًا) «أوّاب» صیغه مبالغه و به معناى شخص بسیار توبه کننده است. استعمال این صیغه به جاى «تائب» (توبه کننده) مى تواند بیانگر برداشت فوق باشد.

۱۵- غفران خطاکاران تائب از سوى خداوند، در جهت تربیت و رشد آنان است. (ربّکم ... کان للأوّبین غفورًا) در برداشت فوق «ربّ» به معناى تربیت کننده گرفته شده است که معناى اصلى آن است (مفردات راغب); یعنى، بخشایش خطاکاران در راستاى ربوبیت و مقام مربى بودن خداوند است.

۱۶- صالحان، برخوردار از روحیه توبه اند. (إن تکونوا صلحین فإنه کان للأوّبین غفورًا) در جواب شرط به جاى گفتن «إنه کان للصالحین» آمده است: «إنه کان للأوّابین»; یعنى، «الأوّابین» به جاى «الصالحین» آمده و دربردارنده معناى آن است.

۱۷- خداوند، غفور (بسیار آمرزنده) است. (فإنه کان ... غفورًا)

روایات و احادیث

۱۸- «عن أبى بصیر قال: سمعت أباعبدالله(ع) یقول: فى قوله تعالى: «إنه کان للأوّابین غفوراً» قال: هم التوابون المتعبدون; ابى بصیر گوید: از امام صادق(ع) شنیدم که درباره سخن خداى متعال «إنه کان للأوّابین غفوراً» فرمود: مقصود، توبه کنندگان متعبد است».

موضوعات مرتبط

• آمرزش: زمینه آمرزش ۸; شرایط آمرزش ۹; مشمولان آمرزش ۱۱; موجبات آمرزش ۱۴
• اسماء و صفات: غفور ۱۷
• انسان: افکار انسان ۳، ۴; انگیزه هاى انسان ۳; حالات درونى انسان ۲، ۴; راز انسان ها ۱; عبادات انسان ها ۳; لغزشگاههاى انسان ۱۰
• بشارت: بشارت آمرزش ۱۲
• تربیت: زمینه تربیت ۱۵
• تکامل: زمینه تکامل ۱۵
• توابین ۱۶: آمرزش توابین ۱۶ ۱۱، ۱۵، ۱۸; زمینه آمرزش توابین ۱۶ ۸
• توبه: آثار اصرار بر توبه ۱۴
• خدا: آثار ربوبیت خدا ۲; آمرزشهاى خدا ۹; اوامر خدا ۷; بشارتهاى خدا ۱۲; خدا و نیّتها ۳; شرایط عفو خدا ۹; علم غیب خدا ۱، ۲، ۴; نظارت خدا ۳
• صالحان: بشارت به صالحان ۱۲; توبه صالحان ۱۶; زمینه آمرزش صالحان ۸; زمینه لغزش صالحان ۱۰
• صلاح: آثار صلاح ۹; حقیقت صلاح ۶
• عمل: ملاک ارزیابى عمل ۵
• فرزند: مسؤولیت فرزند ۷
• گناه: موارد گناه ۱۳
• نیّت: آثار نیّت ۵
• والدین: احسان به والدین ۳; تقصیر در حقوق والدین ۱۰; تواضع براى والدین ۷; توبه از بى احترامى به والدین ۱۳; گناه بى احترامى به والدین ۱۳; مهربانى با والدین ۷