الحاقة ٩

وَ جَاءَ فِرْعَوْنُ‌ وَ مَنْ‌ قَبْلَهُ‌ وَ الْمُؤْتَفِکَاتُ‌ بِالْخَاطِئَةِ

کپی متن آیه
وَ جَاءَ فِرْعَوْنُ‌ وَ مَنْ‌ قَبْلَهُ‌ وَ الْمُؤْتَفِکَاتُ‌ بِالْخَاطِئَةِ

ترجمه

و فرعون و کسانی که پیش از او بودند و همچنین اهل شهرهای زیر و رو شده [=قوم لوط] مرتکب گناهان بزرگ شدند،

و فرعون و كسانى كه پيش از او بودند، و [مردم‌] شهرهاى سرنگون شده‌ى [قوم لوط] مرتكب خطا شدند

و فرعون و كسانى كه پيش از او بودند و [مردم‌] شهرهاى سرنگون شده [سدوم و عاموره‌] مرتكب خطا شدند.

و فرعون و اقوام پیش از او و مردم آن آبادیهای زیر و رو شده (یعنی قوم زشتکار لوط) به کفر و خطاکاری برخاستند.

و فرعون و کسانی که پیش از او بودند و مردم شهرهای زیر و رو شده [قوم لوط] مرتکب گناهان بزرگ شدند،

و فرعون و مردمى كه پيش از او بودند و نيز مردم مُؤتفكَه گناهكار آمدند.

و فرعون و پیشینیان او و [اهل‌] شهرهای نگونسار، طغیان پیش آوردند

و فرعون و كسانى كه پيش از وى بودند و [مردم‌] آباديهاى زير و رو شده- شهرهاى قوم لوط- همگى با بدكارى و گناه آمدند- يا بدكارى و گناه آوردند-

فرعون و کسانی که پیش از او بودند، و همچنین اهالی شهرها و آبادیهای زیر و روشده‌ی (قوم لوط) مرتکب گناهان بزرگ شدند.

و فرعون و کسانی که پیش از او بودند و دورافتادگان (از حق) به خطاپیشگی سخت در آمدند.

و آمد فرعون و آنان که پیش از او بودند و باژگون‌شدگان به گناه‌

Then Pharaoh came, and those before him, and the Overturned Cities steeped in sin.

ترتیل:

ترجمه:

الحاقة ٨	آیه ٩	الحاقة ١٠
سوره : سوره الحاقة نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٩ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«جَآءَ ... بِالْخَاطِئَةِ»: گناه ورزیدند. مرتکب گناه شدند. «الْمُؤْتَفِکَاتُ»: جمع مُؤْتَفِکَة، شهرها و آبادیهای زیر و رو شده (نگا: توبه / ، نجم / ). در اینجا مراد اهالی آنجا، یعنی قوم لوط است. «الْخَاطِئَةِ»: خطا. مراد کفر و شرک و ظلم و فساد و انواع گناهان است. مصدر ثلاثی مجرّد است، همچون عَافِیَة و عاقِبَة.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ لَقَدْ آتَيْنَا مُوسَى‌ الْکِتَابَ‌... (۰)

تفسیر

---

• آيات ۱ - ۱۲ سوره الحاقه
• نامگذاری قيامت به «حاقّه» و «قارعه»
• اشاره به هلاكت اقوامى كه «قیامت» را تكذيب كردند
• كيفيت عذاب قوم عاد كه زنده اى را باقى نگذاشت
• هدايت تشريعى، سنت اختصاصى الهى، در رساندن انسان به سوى كمال
• رواياتى بیانگر اين كه اميرالمؤمنين«ع»، «اُذُن واعيه» است

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِكاتُ بِالْخاطِئَةِ «9» فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً «10» إِنَّا لَمَّا طَغَى الْماءُ حَمَلْناكُمْ فِي الْجارِيَةِ «11» لِنَجْعَلَها لَكُمْ تَذْكِرَةً وَ تَعِيَها أُذُنٌ واعِيَةٌ «12»

و فرعون و كسانى كه پيش از او بودند و (مردم) مناطق زير و رو شده (قوم لوط) مرتكب خطا شدند. پس فرستاده پروردگارشان را سرپيچى كردند و خداوند آنان را به قهرى فزاينده و سخت بگرفت. همانا (در زمان نوح) چون (با اراده و قهر ما) آب طغيان كرد شما را در آن كشتى روان سوار كرديم. تا آن را وسيله تذكّرى براى شما قرار دهيم و گوشى كه شنواست آن را ضبط كند.

نکته ها

«مؤتفكات» جمع «مؤتفكة» از «ائتفاك» به معناى زير و رو شدن و مقصود از آن مناطق قوم لوط است. «رابِيَةً» از ربا به معناى رشد فزاينده است و عذاب رابية يعنى عذاب سخت.

«تَعِيَها» از «وعى» به معناى حفظ و فهم و پذيرش است.

زمخشرى، فخررازى، مراغى، قرطبى، از مفسّران اهل سنّت و شيخ طبرسى، ابوالفتوح رازى و علامه طباطبايى از مفسّران شيعه، رواياتى را نقل كرده‌اند كه بر اساس آن، «أُذُنٌ واعِيَةٌ» به حضرت على عليه السلام تطبيق شده است. و مفرد بودن كلمه‌ «أُذُنٌ» تأييد همين نكته است كه آن كه تمام حقايق را حفظ كرده يك گوش بيشتر نبوده است.

پیام ها

1- قوم لوط در چندين منطقه بودند و همگى هلاك شدند. «مؤتفكات»

2- اطاعت از پيامبران، واجب و مخالفت آنان سبب نابودى است. «فَعَصَوْا رَسُولَ‌

جلد 10 - صفحه 198

رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً»

3- نافرمانى انبيا، كيفر دنيوى نيز دارد. فَعَصَوْا ... فَأَخَذَهُمْ‌

4- خداوند اتمام حجّت مى‌كند، اول پيامبر مى‌فرستد، اگرد مردم نافرمانى كنند، با قهر خود آنان را مى‌گيرد. فَعَصَوْا رَسُولَ‌ ... فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً

5- قهر الهى شديد است. «أَخْذَةً رابِيَةً»

6- خداوند در لابلاى قهر و عذاب، به گروهى لطف مى‌كند. «لَمَّا طَغَى الْماءُ حَمَلْناكُمْ فِي الْجارِيَةِ»

7- مردم جزيرة العرب از باقيمانده نسل نوحند. «حَمَلْناكُمْ»

8- از حوادث تلخ بايد عبرت گرفت. «لِنَجْعَلَها لَكُمْ تَذْكِرَةً»

9- حفظ آثار و تاريخ و كلمات يك ارزش است. «تَعِيَها أُذُنٌ واعِيَةٌ»

10- شنيدنى ارزش دارد كه همراه با فهم و حفظ باشد. «تَعِيَها أُذُنٌ واعِيَةٌ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِكاتُ بِالْخاطِئَةِ «9»

وَ جاءَ فِرْعَوْنُ‌: و آمد فرعون زمان حضرت موسى عليه السّلام، وَ مَنْ قَبْلَهُ‌: و آمدند كسانى كه پيش از او بودند، وَ الْمُؤْتَفِكاتُ‌: و اهل شهرهاى منقلبه و زير و رو شده كه شهرهاى قوم لوط باشند، بِالْخاطِئَةِ: به خطا و گناهكارى، يعنى شرك كه اعظم گناهان باشد، و با وجود بر اين مرتكب افعال شنيعه مى‌شدند.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

الْحَاقَّةُ «1» مَا الْحَاقَّةُ «2» وَ ما أَدْراكَ مَا الْحَاقَّةُ «3» كَذَّبَتْ ثَمُودُ وَ عادٌ بِالْقارِعَةِ «4»

فَأَمَّا ثَمُودُ فَأُهْلِكُوا بِالطَّاغِيَةِ «5» وَ أَمَّا عادٌ فَأُهْلِكُوا بِرِيحٍ صَرْصَرٍ عاتِيَةٍ «6» سَخَّرَها عَلَيْهِمْ سَبْعَ لَيالٍ وَ ثَمانِيَةَ أَيَّامٍ حُسُوماً فَتَرَى الْقَوْمَ فِيها صَرْعى‌ كَأَنَّهُمْ أَعْجازُ نَخْلٍ خاوِيَةٍ «7» فَهَلْ تَرى‌ لَهُمْ مِنْ باقِيَةٍ «8» وَ جاءَ فِرْعَوْنُ وَ مَنْ قَبْلَهُ وَ الْمُؤْتَفِكاتُ بِالْخاطِئَةِ «9»

فَعَصَوْا رَسُولَ رَبِّهِمْ فَأَخَذَهُمْ أَخْذَةً رابِيَةً «10»

ترجمه‌

ساعتى كه حقّ است وقوع آن‌

چه ساعت حقّى است آن‌

و چه ميدانى چيست آن ساعت حق‌

تكذيب كردند قبيله ثمود و عاد كوبنده در هم شكننده را

پس امّا ثمود پس هلاك شدند بصيحه فوق العاده‌

و اما عاد پس هلاك شدند به باد بسيار سردى متجاوز از حدّ

مسخّر فرمود آنرا بر آنها هفت شب و هشت روز پى در پى پس مى‌بينى آنگروه را در آن افتادگان گوئى آنها تنه‌هاى درخت خرماى ميان تهى هستند

پس آيا مى‌بينى براى آنها باقى مانده‌اى‌

و بجا آوردند فرعون و كسانيكه پيش از او بودند و اهل آباديهاى زير و رو شده گناه را

پس نافرمانى كردند فرستاده پروردگارشان را پس گرفت آنها را گرفتن سخت‌ترى.

تفسير

روز و ساعت قيامت حقّ است براى آنكه محقّقا واقع خواهد شد و حق است كه در آنروز حقائق امور مكشوف ميگردد و حق است كه خداوند در آنروز بحساب خلق رسيدگى فرموده بجزاى اعمالشان ميرساند پس از هر جهت حق است و حقيق است بنام حاقّه كه خداوند او را بآن خوانده و براى شدّت اهوال آن بايد بفرمايد چه ساعت سخت حقّى است آن و براى عدم معرفت كسى بكنه آن و خصوصيّات احوالش بايد بفرمايد به پيغمبر خود كه چه چيز دانا كرده است تو را

---

جلد 5 صفحه 259

كه چيست حقيقت و احوال آن و نام ديگر آنروز قارعه است براى آنكه كوبنده و شكننده و پراكنده كننده اجزاء عالم دنيا است و بهم زننده اوضاع و احوال آن و با اينهمه اوصاف قبيله ثمود كه قوم حضرت صالح بودند و قبيله عاد كه قوم هود پيغمبر بودند منكر آن شدند و خدا قوم ثمود را بصيحه آسمانى يا زلزله زمينى يا هر دو بشرحى كه در سوره اعراف گذشت هلاك فرمود و آنواقعه مهلكه امر فوق العاده‌اى بود كه از حدّ متعارف طغيان و تجاوز نموده بود لذا خداوند آنرا طاغيه خوانده بحذف موصوف كه واقعه است و قبيله عاد را بباد تند سردى كه اختيار ضبط آن از دست ملائكه در رفت و باين مناسبت عاتيه خوانده شده هلاك فرمود بمسلّط نمودن آن باد را بر آنها هفت شب و هشت روز متوالى و پى در پى كه اوّل آنها چهارشنبه بود و بچهارشنبه ديگر ختم شد و خداوند آنرا در سوره قمر روز نحس مستمرّ خوانده و اگر پيغمبر اكرم و اهالى مكّه آنجا بودند ميديدند آن قوم را در آن ايّام كه بزمين خورده و مرده‌اند و مانند تنه‌هاى درختهاى خرما بر زمين افتاده‌اند اگر خاويه بمعناى ساقطه باشد و الا ميديدند آنها بر زمين افتاده مانند درختان خرماى پوسيده ميان خالى اگر بمعناى باليه خاليه باشد و در هر حال خدا از مخاطب سؤال نموده كه آيا احدى از آن قبيله در عالم باقى مانده كه تو او را به‌بينى يا بشناسى تا معلوم شود كه نمانده و بنابراين باقيه صفت نفس محذوف است و شرح اين قضايا در سوره اعراف و غيره گذشته است و فرعون و اقوام سابقه بر او يا اتباع او چون قبله بكسر قاف و فتح باء نيز قرائت شده و من قبله در اينصورت بمعناى من عنده است و اهل مؤتفكات كه قراء زير و زبر شده قوم لوط است مرتكب خطا و عصيان شدند چون خاطئه محتمل است مصدر باشد مانند عافيه و ممكن است صفت نفس محذوف باشد يعنى آمدند با نفس خطاكار و از اوامر پيغمبرشان كه در هر زمان از جانب خداوند براى ارشاد آن اقوام فرستاده شده بود تخلّف نمودند و بمجازات زيادترى از انواع عذاب يا زيادى بخودى خود در مقابل معصيت زيادشان از جانب خداوند رسيدند و محتمل است مراد آن باشد كه خداوند گرفت و مؤاخذه فرمود آنها را بعذابيكه زيادتر بود از لذّتيكه آنها

---

جلد 5 صفحه 260

از معصيت برده بودند چنانچه از بعضى روايات استفاده ميشود و اللّه اعلم و قصه فرعون و حضرت موسى و قوم لوط پيغمبر بكرّات و مرّات مفصّلا و مشروحا ذكر شده است.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ جاءَ فِرعَون‌ُ وَ مَن‌ قَبلَه‌ُ وَ المُؤتَفِكات‌ُ بِالخاطِئَةِ «9»

و آمد فرعون‌ و كساني‌ ‌که‌ قبل‌ ‌از‌ ‌او‌ بودند و منقلب‌ شده‌ها آمدند بخطا كاري‌.

‌اينکه‌ آيه شريفه‌ دو نحوه‌ تفسير ‌شده‌: اولي‌‌-‌ اينكه‌ فرعون‌ و كساني‌ ‌که‌ قبل‌ ‌از‌ ‌او‌ بودند مثل‌ قوم‌ لوط و قوم‌ شعيب‌ و قوم‌ ابراهيم‌ و انبيايي‌ ‌که‌ ‌بعد‌ ‌از‌ هود و صالح‌ و قبل‌ ‌از‌ موسي‌ بودند و مؤتفكات‌ اراضي‌ ‌که‌ زير و زبر ‌شده‌ مثل‌ بلاد قوم‌ لوط ‌ يا ‌ بكلي‌ آثارش‌ نابود ‌شده‌ بسبب‌ خطا كاري‌ها ‌که‌ اهل‌ ‌آن‌ اراضي‌ مرتكب‌ شده‌اند.

و نحوه ثانيه‌‌-‌ ‌که‌ مستفاد ‌از‌ اخبار ‌است‌ مراد فرعون‌ ‌اينکه‌ امت‌ ‌است‌ ‌که‌ عثمان‌ ‌باشد‌ و ‌من‌ قبله‌ شيخين‌ و المؤتفكات‌ اهل‌ بصره‌ و الخاطئة عايشه‌، و شاهد ‌بر‌ ‌اينکه‌ دعوي‌ خطبه شريفه امير المؤمنين‌ (ع‌) ‌است‌ ‌که‌ خطاب‌ باهل‌ بصره‌ فرمود:

«‌ يا ‌ اهل‌ المؤتفكه‌ ‌ يا ‌ جند المرأة و اتباع‌ البهيمة»

و حديث‌ مروي‌ ‌از‌ شرف‌ الدين‌ نجفي‌ ‌از‌ برقي‌ ‌از‌ سيف‌ ‌بن‌ عميره‌ ‌از‌ اخيه‌ ‌از‌ حمران‌ ‌از‌ حضرت‌ باقر (ع‌) فرمود:

(جاء الثالث‌ و ‌من‌ قبله‌ الاولين‌ و المؤتفكات‌ البصرة ائتفكت‌ باهلها ثلاثا و ‌علي‌ اللّه‌ تمام‌ الرابعة)

اشاره‌ بدوره رجعت‌.

اقول‌: جمع‌ ‌بين‌ ‌هر‌ دو معني‌ ممكن‌ ‌است‌ بلكه‌ شواهد ‌هم‌ داريم‌ زيرا مسلما مؤتفكه‌ بصره‌ ‌است‌ ‌که‌ قوم‌ لوط سكونت‌ ‌در‌ ‌او‌ داشتند، و معناي‌ اول‌ ظاهر آيه شريفه‌ و ثاني‌ باطن‌ ‌آن‌ و شاهدش‌ فرمايش‌ پيغمبر (ص‌) ‌که‌ آنچه‌ ‌در‌ امم‌ سابقه‌ واقع‌ ‌شده‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ امت‌ ‌هم‌ واقع‌ ميشود و اللّه‌ العالم‌.

162

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 9)- کجاست گوشهای شنوا؟ بعد از ذکر گوشه‌ای از سرگذشت قوم عاد و ثمود به سراغ اقوام دیگری همچون قوم «نوح» و قوم «لوط» می‌رود تا از زندگی آنها درس عبرت دیگری به افراد بیدار دل دهد.

می‌فرماید: «و فرعون و کسانی که پیش از او بودند و همچنین اهل شهرهای زیر و رو شده [- قوم لوط] مرتکب گناهان بزرگ شدند» (و جاء فرعون و من قبله و المؤتفکات بالخاطئة).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - فرعونیان و اقوام پیش از آنان، مردمى بدکردار و خطاپیشه بودند. (و جاء فرعون و من قبله ... بالخاطئة)

۲ - قوم لوط، مردمى بدکردار و خطاپیشه بودند. (و جاء ... و الموتفکت بالخاطئة) «مؤتفکات» (جمع «مؤتکفة») از ماده «ائتفاک» (انقلاب و زیر و رو شدن) است. مقصود از آن، شهرهایى است که با عذاب و قهر الهى، زیر و رو شدند. به قرینه آیات دیگر و نیز به گفته مفسران، این شهرها مربوط به قوم لوط بوده است.

۳ - قوم لوط، در شهرها و سرزمین هاى گوناگون مى زیستند. (و المؤتفکت) مطلب یاد شده، از جمع آمدن «المؤتفکات» به دست مى آید.

۴ - شهرهاى قوم لوط، براثر عذاب الهى واژگون شد. (و المؤتفکت)

۵ - واژگونى شهرهاى قوم لوط، مهم ترین فراز تاریخ عبرت آموز قوم لوط است. (و جاء فرعون و من قبله و المؤتفکت بالخاطئة) تعبیر «مؤتفکات» درباره قوم لوط، به جاى نام بردن از آنان همچون نام فرعون، مطلب یاد شده به دست مى آید.

موضوعات مرتبط

• اقوام پیشین: تاریخ اقوام پیشین ۱; خطاکارى اقوام پیشین ۱
• خدا: آثار عذابهاى خدا ۴
• سرزمینها: سرزمین قوم لوط ۳; عبرت از واژگونى سرزمین قوم لوط ۵; واژگونى سرزمین قوم لوط ۴
• فرعونیان: تاریخ فرعونیان ۱; خطاکارى فرعونیان ۱
• قوم لوط: تاریخ قوم لوط ۲، ۳، ۴، ۵; خطاکارى قوم لوط ۲
• گناهکاران :۱