ق ٤٥

نَحْنُ‌ أَعْلَمُ‌ بِمَا يَقُولُونَ‌ وَ مَا أَنْتَ‌ عَلَيْهِمْ‌ بِجَبَّارٍ فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ‌ مَنْ‌ يَخَافُ‌ وَعِيدِ

کپی متن آیه
نَحْنُ‌ أَعْلَمُ‌ بِمَا يَقُولُونَ‌ وَ مَا أَنْتَ‌ عَلَيْهِمْ‌ بِجَبَّارٍ فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ‌ مَنْ‌ يَخَافُ‌ وَعِيدِ

ترجمه

ما به آنچه آنها می‌گویند آگاهتریم، و تو مأمور به اجبار آنها (به ایمان) نیستی؛ پس بوسیله قرآن، کسانی را که از عذاب من می‌ترسند متذکّر ساز (وظیفه تو همین است)!

|ما بهتر مى‌دانيم چه مى‌گويند، و تو مأمور اجبار آنها [به ايمان‌] نيستى، پس به وسيله‌ى قرآن هر كس را كه از تهديد من مى‌ترسد متذكر ساز

ما به آنچه مى‌گويند داناتريم، و تو به زور وادارنده آنان نيستى؛ پس به [وسيله‌] قرآن هر كه را از تهديد [من‌] مى‌ترسد پند ده.

ما به گفتار مردم (مغرض نادان) داناتریم و تو بر آن مردم، جبّار و مسلّط نیستی (تو رسول حقّی) پس آن کس را که از وعده عذاب قیامت من ترسان است به آیات قرآن متذکر ساز.

ما به آنچه [دشمنان لجوج بر ضد حقایق] می گویند، داناتریم و تو را بر آنان تسلطی نیست [که به قبول حقایق وادارشان کنی]؛ پس به وسیله قرآن کسانی را که از تهدید من می ترسند، بیم ده.

ما به آنچه مى‌گويند داناتريم و تو به آنها زور نمى‌گويى. پس هر كه را از وعده عذاب من مى‌ترسد به قرآن اندرز ده.

ما به آنچه می‌گویند آگاه‌تریم و تو زورگوی بر آنان نیستی، پس هر کس را که از وعده عذاب من می‌ترسد، به قرآن پند بده‌

ما بدانچه مى‌گويند داناتريم، و تو بر آنها [گماشته‌اى‌] چيره نيستى، پس آن را كه از وعده عذاب من مى‌ترسد بدين قرآن پند ده.

ما از آنچه (درباره‌ی رسالت تو) می‌گویند، آگاه‌تر (از هر کس دیگری) هستیم. تو مأمور نیستی که آنان را وادار (به ایمان) کنی (و با قهر و اجبار به سوی اسلام بکشانی). چون چنین است، کسانی را به وسیله‌ی قرآن پند و اندرز بده که از بیم دادن و تهدید کردن من می‌ترسند.

ما بدانچه می‌گویند داناتریم و تو به اجبار وادار کننده‌ی آنان (به ایمان) نیستی. پس با قرآن هر که را از تهدید من می‌ترسد یادآوری کن.

ما داناتریم بدانچه گویند و نیستی تو بر ایشان فرمانده پس یاد آور به قرآن آن را که بترسد از بیم‌دادن من‌

We are fully aware of what they say, and you are not a dictator over them. So remind by the Quran whoever fears My warning.

ترتیل:

ترجمه:

ق ٤٤	آیه ٤٥	ق ٤٦
سوره : سوره ق نزول : ٥ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٤ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«جَبَّارٍ»: غالب و چیره. (نگا: مائده / ). «فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ»: با قرآن پند بده و موعظه کن.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

إِنَّا أَرْسَلْنَاکَ‌ بِالْحَقِ‌... (۰) لَيْسَ‌ عَلَيْکَ‌ هُدَاهُمْ‌ وَ لٰکِنَ‌... (۰) وَ إِنْ‌ مَا نُرِيَنَّکَ‌ بَعْضَ‌... (۱) وَ لَقَدْ نَعْلَمُ‌ أَنَّکَ‌ يَضِيقُ‌... (۲) فَسَبِّحْ‌ بِحَمْدِ رَبِّکَ‌ وَ کُنْ‌... (۰) وَ اعْبُدْ رَبَّکَ‌ حَتَّى‌ يَأْتِيَکَ‌... (۰) إِنَّکَ‌ لاَ تَهْدِي‌ مَنْ‌ أَحْبَبْتَ‌... (۱) فَذَکِّرْ إِنَّمَا أَنْتَ‌ مُذَکِّرٌ (۱) لَسْتَ‌ عَلَيْهِمْ‌ بِمُسَيْطِرٍ (۰)

نزول

از طریق عمرو بن قیس الملائى از ابن عباس روایت کنند که مؤمنین به رسول خدا صلى الله علیه و آله و سلم گفتند: یا رسول الله ما از روز جزا و عذاب آن مى ترسیم، ما را متذکر ساز سپس این آیه نازل گردید.

تفسیر

---

• آيات ۳۹ - ۴۵ سوره «ق»
• بيان آيات
• بحث روايتی

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

نَحْنُ أَعْلَمُ بِما يَقُولُونَ وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخافُ وَعِيدِ «45»

ما به آنچه (مخالفان) مى‌گويند آگاه‌تريم و تو مأمور به اجبار مردم نيستى (تا آنان را با زور به راه راست درآورى). پس هر كه را از وعده عذاب من مى‌ترسد، به وسيله‌ى قرآن پند ده.

نکته ها

«جبار» هم به معناى جبران كننده است كه يكى از صفات و نام‌هاى خداوند است، «الْعَزِيزُ الْجَبَّارُ الْمُتَكَبِّرُ» «1» و هم به معناى اجبار و سلطه بر ديگران از روى تجاوز است كه صفتى زشت و مورد نهى است. «ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ»

خداوند در اين آيات مى‌فرمايد: در قيامت شك نكنيد زيرا:

- مرگ و حيات شما به دست ماست. «نُحْيِي وَ نُمِيتُ»

- براى خروج شما از قبرها، زمين را مى‌شكافيم. «تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِراعاً»

- انسان‌هاى پراكنده را جمع مى‌كنيم. «ذلِكَ حَشْرٌ»

- اين كار هيچ سختى ندارد. «يَسِيرٌ»

در آيه 39 فرمود: «فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ» بر آنچه ياوه‌سرايان مى‌گويند، صبر كن، آيات‌

---

«1». حشر، 23.

جلد 9 - صفحه 236

بعد، به مسائلى كه انسان را صبور مى‌سازد اشاره مى‌كند، از جمله:

- ذكر و تسبيح خداوند. «فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ وَ سَبِّحْ بِحَمْدِ رَبِّكَ»

- ياد قيامت. فَاصْبِرْ ... ذلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ‌

- توجه و حضور خداوند. فَاصْبِرْ ... إِلَيْنَا الْمَصِيرُ

- توجه و علم خداوند به سخنان ياوه مخالفان. فَاصْبِرْ ... نَحْنُ أَعْلَمُ بِما يَقُولُونَ‌

آغاز اين سوره با سوگند به قرآن و پايان آن با تذكّر و توجّه به قرآن اختصاص يافت.

پیام ها

1- جز خداوند، هيچ كس قدرت زنده كردن و ميراندن ندارد. «إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي وَ نُمِيتُ»

2- ياد اين‌كه بازگشت همه به سوى اوست، توان انسان را در برابر مشكلات افزون مى‌كند. فَاصْبِرْ عَلى‌ ما يَقُولُونَ‌ ... إِلَيْنَا الْمَصِيرُ

3- وظيفه پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله تبليغ دين است، نه تحميل دين. «وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ» (پذيرش دين بايد با اختيار باشد.)

4- محور تبليغات دينى بايد قرآن باشد، زيرا بهترين وسيله تذكّر است. «فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ»

5- معارف بلند، منطقى و فطرى قرآن، براى پذيرش مردم كافى است و نيازى به اجبار نيست. «ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ»

6- پندپذير كسى است كه از قيامت خوف داشته باشد. فَذَكِّرْ ... مَنْ يَخافُ وَعِيدِ

7- حقايق دين در نهاد انسان نهفته است، تنها يادآورى لازم است. «فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ» (كلمه «ذكر» به معناى يادآورى نهفته‌ها و فراموش شده‌هاست)

8- كسى كه قيامت را نمى‌پذيرد، بهترين تبليغ‌ها از بهترين مبلّغان براى او سودى ندارد. «مَنْ يَخافُ وَعِيدِ»

«والحمدللّه ربّ العالمين»

جلد 9 - صفحه 239

سوره ذاريات‌

اين سوره شصت آيه دارد ودر مكّه نازل شده است.

نام اين سوره از اولين آيه آن گرفته شده است: «وَ الذَّارِياتِ ذَرْواً» و به معناى بادهاى تندى است كه اشيا را پراكنده مى‌كند.

آغاز و پايان اين سوره با معاد است و مباحثى درباره‌ى توحيد و نشانه‌هاى خداوند در هستى، داستان فرشتگانى كه مهمان حضرت ابراهيم عليه السلام شدند و به او بشارت فرزند دادند، اخطار به قلع و قمع قوم لوط و اشاره‌اى به داستان برخى پيامبران، همچون موسى و نوح و قوم عاد و ثمود، بيشترين آيات اين سوره را در برمى گيرد.

قرآن با بيان تاريخ انبياى گذشته و سختى‌ها و مشكلات آنان در راه هدايت مردم، پيامبر اسلام صلى الله عليه و آله را به صبر و استقامت دعوت مى‌كند.

جلد 9 - صفحه 240

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

به نام خداوند بخشنده مهربان‌

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

نَحْنُ أَعْلَمُ بِما يَقُولُونَ وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخافُ وَعِيدِ (45)

بعد از آن به جهت تهديد كفار و تسلى خاطر مبارك حضرت رسالت‌

جلد 12 - صفحه 247

صلى اللّه عليه و آله فرمايد:

نَحْنُ أَعْلَمُ بِما يَقُولُونَ‌: ما داناتريم به آنچه مى‌گويند كافران از انكار قيامت و وحدانيت و نبوت و سخنان نالايق نسبت به مقام رسالت، وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ: و نيستى تو بر ايشان تسلطى كه به جبر و قهر ايشان را به ايمان وادار كنى، بلكه بر تو همين تبليغ است و ترغيب و ترهيب ايشان چنانچه شأن تمام رسولان است. فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ‌: پس تذكر نما و پند و نصيحت گوى به مواعظ و نصايح قرآن، مَنْ يَخافُ وَعِيدِ: كسى را كه بترسد از آنچه ايعاد من است از عذاب و عقاب در روز حساب، زيرا ترسان به موعظه قرآن منتفع شود، نه كسانى كه عناد و لجاج و بر كفر خود اصرار دارند.

تتمه: قرآن مجيد در اولين مرحله انذار است به تمام مردمان در هر عصر و زمان، لكن اختصاص تذكر به اشخاص خائفين از وعيد به جهت آنست كه آثار مواعظ و مذكرات كلام الهى در آنان ظاهر شود نه ديگران لذا به ايشان مخصوص گرديده شد.

جلد 12 - صفحه 248

ج12، ص249

سوره پنجاه و يكم (و الذّاريات)

سوره و الذّاريات: اين سوره مباركه در مكه معظمه نازل شد.

عدد آيات: شصت آيه به اجماع علماى امت.

عدد كلمات: سيصد و بيست.

عدد حروف: هزار و دويست و هشتاد و يك.

ثواب تلاوت: ثواب الاعمال- ابن بابويه رحمه اللّه از حضرت صادق عليه السّلام فرمود: هر كه قرائت كند سوره و الذاريات را در شب يا در روز، اصلاح فرمايد خدا معيشت او را و عطا كند او را روزى با وسعت، و نورانى فرمايد قبر او را به چراغى كه روشنائى دهد تا روز قيامت‌ «1».

تنبيه: اين مطلب مبين شده كه ثواب خاصه آيات و سور قرآنى، منوط است به تدبر و تأمل و فهم معانى ظاهرى و عمل به مضامين آن، و الّا به صرف تلاوت فقط بدون توجه، آثار مذكوره مترتب نخواهد شد.

---

«1» ثواب الاعمال (ج بيروت 1403 ق) ص 145.

جلد 12 - صفحه 250

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ اسْتَمِعْ يَوْمَ يُنادِ الْمُنادِ مِنْ مَكانٍ قَرِيبٍ (41) يَوْمَ يَسْمَعُونَ الصَّيْحَةَ بِالْحَقِّ ذلِكَ يَوْمُ الْخُرُوجِ (42) إِنَّا نَحْنُ نُحْيِي وَ نُمِيتُ وَ إِلَيْنَا الْمَصِيرُ (43) يَوْمَ تَشَقَّقُ الْأَرْضُ عَنْهُمْ سِراعاً ذلِكَ حَشْرٌ عَلَيْنا يَسِيرٌ (44) نَحْنُ أَعْلَمُ بِما يَقُولُونَ وَ ما أَنْتَ عَلَيْهِمْ بِجَبَّارٍ فَذَكِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ يَخافُ وَعِيدِ (45)

ترجمه‌

و گوش ده روزى كه ندا كند ندا كننده از جائى نزديك‌

روزى كه ميشنوند صيحه را بدرستى اين روز بيرون آمدن است‌

همانا ما زنده ميكنيم و ميميرانيم و بسوى ما بازگشت است‌

روز كه شكافته شود زمين از آنان با آنكه شتابندگانند اين از هر جانب جمع كردنى است بر ما آسان‌

ما داناتريم بآنچه ميگويند و نيستى تو مر آنها را مجبور كننده پس پند و تذكر ده بقرآن آنرا كه ميترسد از وعيد من.

---

جلد 5 صفحه 60

تفسير

خداوند متعال براى گوشزد مردم و تذكر آنها ببعث و نشور خطاب به پيغمبر خود فرموده كه گوش فرادار و مترقب روزى باش كه منادى حق كه اسرافيل است ندا ميكند خلق را كه برخيزيد براى حساب از جائيكه نسبت آن بهمه على السّويّه است لذا همه بيك منوال صوت او را ميشنوند مانند صدائى كه از جاى نزديك بيايد و آنروزى است كه تمام خلق نفخه دوم و صوت شديد آنرا ميشنوند و بايد بشنوند چون حق است مانند ساير اوضاع قيامت و احوال آن يا آن صوت بحق تعلق گرفته كه آن بعث و حشر است و آنروز بيرون آمدن اجساد پوسيده از قبور است كه يوم الخروج ناميده شده و خداوند زنده ميكند جماد را و ميميراند و زنده ميكند دوباره و در پيشگاه عدل خود حاضر ميفرمايد براى ثواب و عقاب و آنروزى است كه شكافته و دور شود زمين از مردم و آنها بسرعت داعى حق را اجابت نمايند و بصحراى محشر شتابند و اين جمع‌آورى ذرات اجسام متفرّقه در عالم و بصورت اوّل در آوردن و در پيشگاه خود حاضر نمودن براى خدا آسان است و كار مختصرى است و او اعلم است باقوال و اعمال كفّار و غير آنها و همه را بپاداش و جزاى خود خواهد رسانيد و پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم مأمور به اجبار آنها بر ايمان نميباشد او فقط بايد پند دهد و متذكر فرمايد بمواعظ و نصايح قرآنيّه كسانيرا كه از وعده عذاب خدا ميترسند چون غير آنها موعظه و اندرز بحالشان مفيد نيست و قمّى ره اين آيات را راجع برجعت و ظهور حضرت حجّت دانسته و از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد از يوم الخروج رجعت است و منادى به اسم قائم و اسم پدرش ندا ميكند و صيحه حق همان است و حشر يسير هم همان حشر است در ثواب الاعمال و مجمع از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه هر كه در دنبال نمازهاى واجب و مستحب خود سوره ق را قرائت نمايد خداوند توسعه در رزق باو عطا ميفرمايد و نامه عملش را بدست راستش ميدهد و حسابش را سهل و آسان خواهد فرمود و الحمد للّه رب العالمين و صلّى اللّه على محمد و آله الطاهرين.

---

جلد 5 صفحه 61

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

نَحن‌ُ أَعلَم‌ُ بِما يَقُولُون‌َ وَ ما أَنت‌َ عَلَيهِم‌ بِجَبّارٍ فَذَكِّر بِالقُرآن‌ِ مَن‌ يَخاف‌ُ وَعِيدِ (45)

‌ما داناتريم‌ بآنچه‌ كفار و مشركين‌ ميگويند و نيستي‌ تو ‌بر‌ ‌آنها‌ ‌به‌ جبر كننده‌.

نَحن‌ُ أَعلَم‌ُ بِما يَقُولُون‌َ ‌از‌ نسبت‌هايي‌ ‌که‌ بتو ميدهند ‌از‌ كذاب‌ مفتري‌ مجنون‌ ساحر و ‌از‌ انكار نبوت‌ و رسالت‌ تو و انكار بعث‌ و نشور و تكذيب‌ قرآن‌ و مكرها و حيله‌ها، ‌ما داناتريم‌ بخفاياي‌ قلوب‌ ‌آنها‌ و اسرار ‌آنها‌.

وَ ما أَنت‌َ عَلَيهِم‌ بِجَبّارٍ ‌هر‌ چه‌ بخواهي‌ ‌آنها‌ ‌را‌ هدايت‌ كني‌ و بجبر و عنف‌ ‌آنها‌ ‌را‌ بايمان‌ سوق‌ دهي‌ نميتواني‌ و نه‌ اهل‌ غلظت‌ و تندي‌ هستي‌: إِنَّك‌َ لا تَهدِي‌ مَن‌ أَحبَبت‌َ قصص‌ ‌آيه‌ 56. فَبِما رَحمَةٍ مِن‌َ اللّه‌ِ لِنت‌َ لَهُم‌ وَ لَو كُنت‌َ فَظًّا غَلِيظَ القَلب‌ِ لَانفَضُّوا مِن‌ حَولِك‌َ آل‌ عمران‌، ‌آيه‌ 153، اينها بواسطه‌ قساوت‌ قلب‌ و سياهي‌ دل‌ و كبر و نخوت‌ و بغض‌ و عداوت‌ و حب‌ نفس‌ و تسلط شيطان‌ ‌از‌ قابليت‌ هدايت‌ افتاده‌اند، قلوب‌ ‌آنها‌ ‌از‌ سنگ‌ سخت‌تر ‌است‌ ‌که‌ ميفرمايد: فَهِي‌َ كَالحِجارَةِ أَو أَشَدُّ قَسوَةً بقره‌. آيه 69.

بِجَبّارٍ فَذَكِّر بِالقُرآن‌ِ مَن‌ يَخاف‌ُ وَعِيدِ ‌پس‌ ياد آور كن‌ بقرآن‌ كسي‌ ‌را‌ ‌که‌ خوف‌ ‌از‌ وعيد و عذاب‌ آخرت‌ دارد، ‌پس‌ ‌از‌ آنكه‌ ‌اينکه‌ كفار و مشركين‌ ‌از‌ قابليت‌ افتادند اينها ‌را‌ رها فرما: فَذَرهُم‌ يَخُوضُوا وَ يَلعَبُوا حَتّي‌ يُلاقُوا يَومَهُم‌ُ الَّذِي‌ يُوعَدُون‌َ زخرف‌ آيه 83.

‌پس‌ كساني‌ ‌که‌ نور ايمان‌ قلب‌ ‌آنها‌ ‌را‌ روشن‌ كرده‌ و معتقد بمعاد و بعث‌ هستند.

فَذَكِّر بِالقُرآن‌ِ ‌به‌ بيانات‌ آيات‌ شريفه‌ چه‌ راجع‌ باحكام‌ و فرائض‌ الهيه‌ ‌باشد‌، و چه‌ راجع‌ بمناهي‌ و محرمات‌ شرعيه‌، و چه‌ راجع‌ باعتقادات‌ دينيه‌ و چه‌ راجع‌ بانبياء سلف‌ و امم‌ ماضيه‌، و چه‌ راجع‌ بنعم‌ بهشتي‌ و عقوبات‌ جهنمي‌ و ‌غير‌ اينها متذكر فرما.

جلد 16 - صفحه 262

مَن‌ يَخاف‌ُ وَعِيدِ كساني‌ ‌که‌ ميترسند ‌از‌ خوف‌ عذاب‌هايي‌ ‌که‌ خداوند ‌در‌ قرآن‌ وعده‌ داده‌ ‌شده‌ انسان‌ ‌در‌ ‌هر‌ مرتبه‌ ‌از‌ عبادات‌ و اعمال‌ صالحه‌ و تقوي‌ ‌باشد‌ بايد خائف‌ ‌باشد‌ زيرا امن‌ ‌من‌ مكر اللّه‌ يكي‌ ‌از‌ گناهان‌ بزرگ‌ ‌است‌ و ‌در‌ ‌هر‌ مرتبه‌ ‌از‌ معاصي‌ و اعمال‌ سيئه‌ ‌باشد‌ بايد رجاء داشته‌ ‌باشد‌ ‌که‌ يأس‌ ‌از‌ روح‌ اللّه‌ ‌هم‌ ‌از‌ كبار معاصي‌ ‌است‌ و گفتند: خوف‌ سه‌ مرتبه‌ دارد:

يكي‌ خوف‌ ‌از‌ عاقبت‌ ‌که‌ آيا ‌تا‌ آخر اجل‌ ‌با‌ ايمان‌ و آمرزيده‌ ميرود ‌ يا ‌ خداي‌ نخواسته‌ بدون‌ ايمان‌ ‌از‌ دنيا ميرود بايد ايمان‌ ‌را‌ سپرد بخدا ‌او‌ حفظ فرمايد و عاقبت‌ بخير ‌از‌ دنيا رود.

ديگر خوف‌ ‌از‌ معاصي‌ و ‌لو‌ صغار ‌آنها‌ زيرا ‌اگر‌ بخواهد بعدل‌ رفتار كند ‌براي‌ يك‌ معصيت‌ استحقاق‌ عذاب‌ دارد و ‌لو‌ تمام‌ عمر عبادت‌ كرده‌ ‌باشد‌ زيرا ‌آنها‌ وظيفه‌ عبوديت‌ ‌او‌ بوده‌ چنانچه‌ ‌شما‌ ‌اگر‌ غلامي‌ نوكري‌ كلفتي‌ داشته‌ باشيد يك‌ روز يك‌ نافرماني‌ كرد مؤاخذه‌ مي‌كنيد و همچنين‌ ‌در‌ دنيا ‌اگر‌ كسي‌ هميشه‌ اهل‌ عبادت‌ و تقوي‌ ‌بود‌ يك‌ مرتبه‌ سرقتي‌ كرد بايد دست‌ ‌او‌ ‌را‌ قطع‌ كنند ‌ يا ‌ شربي‌ كرد ‌ يا ‌ زنايي‌ ‌ يا ‌ قذفي‌ بايد حد ‌بر‌ ‌او‌ جاري‌ كنند ‌حتي‌ ‌بر‌ ترك‌ اولي‌ ‌هم‌ انبياء خائف‌ بودند.

و ديگر ‌از‌ كوتاهي‌ ‌در‌ عبادت‌ و شكر نعمت‌ و انجام‌ وظيفه‌.

‌هذا‌ آخر تفسير سوره ق‌ و يتلوه‌ تفسير الذاريات‌ و بقية السور بتوفيق‌ و تأييد ‌من‌ اللّه‌، و الحمد للّه‌. و الصلاة ‌علي‌ ‌رسول‌ اللّه‌ و ‌علي‌ آله‌ آل‌ اللّه‌، و اللعن‌ ‌علي‌ اعداء اللّه‌. و انا العبد الذليل‌ المدعو بالطيب‌.

جلد 16 - صفحه 263

‌سورة‌ الذاريات‌

بسم‌ اللّه‌ الرحمن‌ الرحيم‌ الحمد و الشكر لك‌ ‌ يا ‌ رب‌ العالمين‌ و الصلاة و ‌السلام‌ لنبيّك‌ سيد المرسلين‌ و لاوصيائك‌ سادات‌ اهل‌ الجنة اجمعين‌ و اللعن‌ و العذاب‌ لاعدائهم‌ ‌الي‌ يوم الدين‌. اما الكلام‌ ‌في‌ فضل‌ ‌هذه‌ السورة

‌عن‌ ‌إبن‌ بابويه‌ مسندا ‌عن‌ داود ‌بن‌ فرقد ‌عن‌ الصادق‌ (ع‌) (‌قال‌: ‌من‌ قرء ‌سورة‌ الذاريات‌ ‌في‌ يومه‌ ‌او‌ ‌في‌ ليلته‌ اصلح‌ اللّه‌ ‌له‌ معيشته‌ و اتاه‌ برزق‌ واسع‌ و نور ‌له‌ ‌في‌ قبره‌ بسراج‌ يزهر ‌الي‌ يوم القيامة)

و اخبار ديگري‌ ‌هم‌ روايت‌ كرده‌اند لكن‌ مرسلات‌ ‌است‌ لذا صرف‌ نظر كرديم‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 45)- و در این آیه که آخرین آیه این سوره است بار دیگر به پیامبرش در

ج4، ص532

مقابل مخالفان سرسخت و لجوج تسلی و دلداری می‌دهد و می‌فرماید: «ما به آنچه آنها می‌گویند آگاهتریم» (نَحْنُ أَعْلَمُ بِما یَقُولُونَ).

«و تو مأمور اجبار آنها (به ایمان) نیستی» (وَ ما أَنْتَ عَلَیْهِمْ بِجَبَّارٍ).

وظیفه تو تنها ابلاغ رسالت، و دعوت به سوی حق و بشارت و انذار است «پس به وسیله قرآن، کسانی را که از عذاب من می‌ترسند متذکر ساز» (فَذَکِّرْ بِالْقُرْآنِ مَنْ یَخافُ وَعِیدِ).

اشاره به این که قرآن برای انذار و بیدار ساختن افراد مؤمن کافی است هر صفحه‌ای از آن یاد آور قیامت، و آیات مختلفش بازگو کننده سرنوشت پیشینیان و توصیفهایش از مواهب بهشتی و عذابهای دوزخی و حوادثی که در آستانه رستاخیز و در دادگاه عدل الهی واقع می‌شود بهترین پند و اندرز برای همگان است.

«پایان سوره ق»

ج4، ص533

سوره ذاریات [51]

اشاره

این سوره در «مکّه» نازل شده و دارای 60 آیه است

محتوای سوره:]

محور بحث در این سوره در درجه اول، مسائل مربوط به معاد و رستاخیز و پاداش و کیفر مؤمنان و مجرمان است، و بطور کلی می‌توان گفت مباحث این سوره بر پنج محور زیر دور می‌زند:

1- قسمت مهمی از آن را مباحث معاد تشکیل می‌دهد یعنی آغاز و پایان سوره با معاد است.

2- بخش دیگری از این سوره ناظر به مسأله توحید و آیات و نشانه‌های خدا در نظام آفرینش است که طبعا بحثهای معاد را تکمیل می‌کند.

3- در بخش دیگر، از داستان فرشتگانی که میهمان ابراهیم (ع) شدند و مأمور درهم کوبیدن شهرهای قوم لوط بودند بحث می‌کند.

4- آیات دیگری از این سوره اشارات کوتاهی به داستان موسی (ع) و قوم عاد و ثمود و قوم نوح دارد.

5- و بالاخره قسمت دیگری از این سوره، مبارزه اقوام متعصب و لجوج را با انبیاء گذشته بازگو کرده، و پیامبر اسلام صلّی اللّه علیه و اله را که در برابر مخالفین سر سخت قرار داشت از این طریق دلداری می‌دهد، و دعوت به استقامت می‌کند.

فضیلت تلاوت سوره:]

در حدیثی از امام صادق علیه السّلام آمده است: «هر کس سوره ذاریات را در روز یا شب بخواند خداوند وضع زندگی و معیشت او را اصلاح

ج4، ص534

می‌کند، روزی وسیعی به او می‌دهد، و قبر او را با چراغی روشن می‌سازد که تا روز قیامت می‌درخشد»! کرارا گفته‌ایم تنها لقلقه زبان برای رسیدن به این همه پاداش عظیم کافی نیست بلکه هدف تلاوتی است اندیشه برانگیز، و اندیشه‌ای عمل آفرین! ضمنا نامگذاری سوره به «ذاریات» به تناسب نخستین آیه این سوره است.

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِیمِ به نام خداوند بخشنده بخشایشگر

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - خداوند، آگاه به گفتار نارواى مشرکان و کافران علیه دین (نحن أعلم بما یقولون)

۲ - علم خداوند به گفتار کافران، ملاک داورى او علیه آنان در قیامت (نحن أعلم بما یقولون) از ارتباط «نحن أعلم...» با آیات پیشین - که درباره حشر و معاد است - مطلب بالا استفاده مى شود.

۳ - پیامبر(ص)، تنها موظّف به ابلاغ پیام وحى و نه مجبور ساختن کافران به پذیرش آن (و ما أنت علیهم بجبّار)

۴ - دین، امرى متکى به اختیار و انتخاب خود آدمى است. (و ما أنت علیهم بجبّار)

۵ - تلاش و پیگیرى شدید پیامبر(ص)، درصدد هدایت همگان به سوى حق (و ما أنت علیهم بجبّار) از این که خداوند، وظیفه پیامبر(ص) را تنها تذکر و هشدار دانسته و به او یادآورى کرده که وظیفه اش واداشتن دیگران به ایمان به جبر و تلاش بیش از حد نیست; مطلب بالا استفاده مى شود.

۶ - قرآن، مایه تذکر و هشدار آدمیان (فذکّر بالقرءان)

۷ - حقایق دین، نهفته در نهاد آدمیان; اما نیازمند تذکر و یادآورى با پیام (فذکّر بالقرءان) واژه «ذکّر» به معناى تذکّر است. یادآورى کردن در جایى کاربرد دارد که قبلاً مورد توجه بوده; اما به دلایلى مغفول واقع شده است. در مورد آدمیان توجه قبلى آنان به حقایق دین، توجّه فطرى و غریزى خواهد بود.

۸ - قرآن، محور اساسى تبلیغ و رسالت پیامبر(ص) (فذکّر بالقرءان)

۹ - لزوم محور قرار دادن قرآن، در تبلیغ دین و هدایت خلق (فذکّر بالقرءان) هر چند آیه شریفه خطاب به پیامبر(ص) است; اما تکلیف استفاده از قرآن و محور قرار دادن آن در امر تبلیغ، داراى ملاک عام است و اختصاصى به شخص پیامبر(ص) ندارد.

۱۰ - رهنمود خداوند به پیامبر(ص)، در به کار بستن تلاش خویش براى بیدارى دل هاى مستعد و آماده (فذکّر بالقرءان من یخاف وعید)

۱۱ - مبلغان دین، موظّف به تلاش در بیدارى نفوس مستعد و وانهادن حق ستیزان، به خداوند (نحن أعلم بما یقولون ... فذکّر بالقرءان من یخاف وعید) برداشت یاد شده، با الغاى خصوصیت از مورد پیامبراکرم(ص) استفاده مى شود.

۱۲ - بیم از فرجام عمل، نقطه آغازین حرکت انسان به سوى تعهّد و حق پذیرى (فذکّر ... من یخاف وعید) از این که خداوند، پیامبر(ص) را موظّف کرده تا «من یخاف وعید» با قرآن تذکر دهد; استفاده مى شود که اعتقاد به قیامت و بیم از فرجام عمل، نخستین مرحله اى است که فرد را مستعد پذیرش حق مى سازد.

۱۳ - ناباورى به قیامت، عامل حق ناپذیرى و تأثیر نداشتن عالى ترین پیام هاى ارزشى در روح انسان (فذکّر بالقرءان من یخاف وعید) با توجه به این که آیات پیشین درباره معاد و رستاخیز بود; «من یخاف وعید» مى تواند بیانگر مسأله قیامت و نظام کیفر و پاداش باشد. در این صورت مفهوم آیه چنین خواهد بود: «قرآن در ناباوران به قیامت بى تأثیر است».

۱۴ - راه یابى انسان به کمال، در پرتو عنصر اختیار، همراه با تذکّر و هشدار (و ما أنت علیهم بجبّار فذکّر بالقرءان) خداوند از یک سو پیامبر(ص) را از اعمال فشار براى هدایت کافران باز داشته و از سوى دیگر، آن حضرت را موظف به تذکّر و هشداردهى کرده است.

موضوعات مرتبط

• اختیار: آثار اختیار ۱۴
• انسان: اختیار انسان ۱۴; اهمیت هدایت انسان ها ۵; فطریات انسان ۷; نیازهاى معنوى انسان ۷
• تبلیغ: ابزار تبلیغ ۹
• تذکر: آثار تذکر ۱۴; عوامل تذکر ۶
• ترس: آثار ترس از فرجام عمل ۱۲
• تکامل: زمینه تکامل ۱۴
• حق: اعراض از حق ستیزان ۱۱; زمینه حق پذیرى ۱۲; موانع حق پذیرى ۱۳
• خدا: آثار علم خدا ۲; توصیه هاى خدا ۱۰; علم خدا به سخنان ۱; ملاک قضاوت اخروى خدا ۲
• دین: آزادى دین ۴; تبلیغ علیه دین ۱; فطریت دین ۷; مسؤولیت مبلغان دین ۱۱; نفى اکراه در دین ۳، ۴; ویژگیهاى دین ۴
• قرآن: اهمیت قرآن ۹; نقش قرآن ۶، ۸، ۹
• کافران: سخن ناپسند کافران ۱
• کفر: آثار کفر به قیامت ۱۳
• محمد(ص): ابزار تبلیغ محمد(ص) ۸; توصیه به محمد(ص) ۱۰; محدوده رسالت محمد(ص) ۳; هدایتگرى محمد(ص) ۵
• مستعدان: اهمیت تنبه مستعدان ۱۰; اهمیت هدایت مستعدان ۱۱
• مشرکان: سخن ناپسند مشرکان ۱
• نیازها: نیاز به تذکر ۷
• هدایت: ابزار هدایت ۹