الواقعة ٣

خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ

کپی متن آیه
خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ

ترجمه

(این واقعه) گروهی را پایین می‌آورد و گروهی را بالا می‌برد!

پايين آورنده [ى گروهى‌] و بالا برنده [ى گروهى‌] است

پست‌كننده [و] بالابرنده است.

آن روز (قومی را به دوزخ) خوار و ذلیل کند و (طایفه‌ای را به جنّت) سربلند و رفیع گرداند.

پست کننده [کافران] و رفعت دهنده [مؤمنان] است.

گروهى را خواركننده است و گروهى را برافرازنده.

هم فرو دارنده‌[ی کافران‌] است و هم فرادارنده‌[ی مؤمنان‌]

فرونهنده است و بردارنده.

(گروهی را) پائین می‌آورد و (گروهی را) بالا می‌برد.

پست‌کننده‌ای بالابرنده است.

فرودآرنده و بالابرنده‌

Bringing low, raising high.

ترتیل:

ترجمه:

الواقعة ٢	آیه ٣	الواقعة ٤
سوره : سوره الواقعة نزول : ٢ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«خَافِضَةٌ»: پائین‌آورنده. خوارکننده. «رَافِعَةٌ»: بالابرنده. سرافرازنده. هر دو واژه خبر اوّل و دوم مبتدای محذوف و تقدیر چنین است: هِیَ خَافِضَةٌ رَّافِعَةٌ. قیامت انقلاب بزرگ و گسترده الهی است، و همچون همه حوادث و انقلابات بزرگ، گروهی را بالا می‌برد و والا می‌گرداند و گروهی را پائین می‌کشد و خوار می‌دارد. گذشته از این، قیامت نیکان را به درجات والای بهشت می‌رساند، و بدان را به درکات پست دوزخ می‌کشاند.

تفسیر

---

• آيات ۱ - ۱۰ سوره واقعه
• وجه اين كه از قيامت به «واقعة» تعبير فرمود
• معناى اين كه در وصف قيامت فرمود: «خَافِضَةٌ رَافِعَةٌ»
• مقصود از اصحاب ميمنه و اصحاب مشئمه
• معناى «السّابِقُونَ السّابِقُون»
• بحث روايتى

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

خافِضَةٌ رافِعَةٌ «3» إِذا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجًّا «4»

(آن واقعه) پايين آورنده و بالا برنده است (نظام خلقت را زير و رو مى‌كند و نااهلان را پايين و خوبان را بالا مى‌برد). آن گاه كه زمين به سختى لرزانده شود.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

خافِضَةٌ رافِعَةٌ «3»

بعد از آن براى تقرير عظمت و شدت آن روز فرمايد:

خافِضَةٌ رافِعَةٌ: قيامت پست سازنده و فرو برنده است جماعتى را كه در دنيا مرتفع بوده باشند به نظر اهل دنيا، بلند گرداننده و بردارنده است جمعى را كه در اين عالم پست و خوار باشند به نظر اهل دنيا.

تنبيه: بيان آثار وقوع قيامت است كه در آن روز اهل شقاوت و نفاق، پست و خوار باشند، و اهل سعادت و وفاق، رفيع و عزيز شوند.

در خصال- ابن بابويه از حضرت سجاد عليه السّلام: اذا وقعت الواقعة يعنى القيمة [لَيْسَ لِوَقْعَتِها كاذِبَةٌ] خافضة خفضت و اللّه باعداء اللّه الى النّار، رافعة رفعت و اللّه اولياء اللّه الى الجنّة «2»: زمانى كه واقع شود قيامتى كه محقق الوقوع است، پست كننده است، سوگند به خدا پست نمايد دشمنان خدا را به سوى آتش‌

---

«1» سوره اعراف آيه 29.

«2» نور الثقلين ج 5 ص 204 ح 10 از كتاب خصال.

جلد 12 - صفحه 446

جهنم، بلند مرتبه كننده باشد، بلند نمايد به خدا قسم دوستان خدا را بسوى بهشت.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ‌

إِذا وَقَعَتِ الْواقِعَةُ «1» لَيْسَ لِوَقْعَتِها كاذِبَةٌ «2» خافِضَةٌ رافِعَةٌ «3» إِذا رُجَّتِ الْأَرْضُ رَجًّا «4»

وَ بُسَّتِ الْجِبالُ بَسًّا «5» فَكانَتْ هَباءً مُنْبَثًّا «6» وَ كُنْتُمْ أَزْواجاً ثَلاثَةً «7» فَأَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ ما أَصْحابُ الْمَيْمَنَةِ «8» وَ أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ ما أَصْحابُ الْمَشْئَمَةِ «9»

وَ السَّابِقُونَ السَّابِقُونَ «10» أُولئِكَ الْمُقَرَّبُونَ «11» فِي جَنَّاتِ النَّعِيمِ «12» ثُلَّةٌ مِنَ الْأَوَّلِينَ «13» وَ قَلِيلٌ مِنَ الْآخِرِينَ «14»

عَلى‌ سُرُرٍ مَوْضُونَةٍ «15» مُتَّكِئِينَ عَلَيْها مُتَقابِلِينَ «16»

ترجمه‌

وقتى واقع شود واقعه قيامت‌

كه نيست در وقوعش هيچ دروغ و خلافى‌

آن پست گرداننده است و بلند گرداننده‌

وقتى كه حركت داده شود زمين حركت دادنى سخت‌

و خورد و نرم كرده شوند كوهها نرم شدنى‌

پس بگردند غبارى پراكنده‌

و باشيد شما دسته‌هاى سه‌گانه‌

پس ياران جانب راست چيست حال ياران جانب راست‌

و ياران جانب چپ چيست حال ياران جانب چپ‌

و پيشى گرفتگان بايمان كه پيشى‌گيرندگان ببهشتند

آن گروه مقرّبان درگاه خدا

در باغهاى پر نعمتند

گروهى از پيشينيان‌

و كمى از امّت آخر الزّمان‌

قرار دارند بر تختهائى زربفت مكلّل بجواهر

تكيه‌زنندگانند بر آنها روى بروى يكديگر.

تفسير

يكى از اسماء قيامت واقعه است و بآن ناميده شده براى تحقّق وقوع آن و شدّت اهوالش و آن صدق و حق و واقع است نيست راجع بوقوعش و براى آمدنش در خارج دروغ و خلاف واقعى چون هر كه از آن خبر داده پيغمبر يا امام يا يكى از نوّاب ايشان يا مردم عادى همه راست گفته‌اند و در صافى كاذبه را بنفس كاذبه تفسير فرموده و بعضى از مفسّرين هم گفته‌اند مراد آنستكه وقتى قيامت ظاهر شود ديگر كسى منكر آن نميشود و تكذيب نميكند اخبار از آنرا چنانچه فعلا بعضى ميكنند ولى ظاهرا كاذبه مانند عاقبة و عافية مصدر است و بمعناى مكذّب نيآمده مگر آنكه گفته شود آنروز ديگر دروغ گوئى نيست كه تكذيب كند قيامت را و

---

جلد 5 صفحه 126

اين خالى از تكلّف نيست و بهتر همانست كه قمّى ره نقل فرموده كه مراد آنست كه قيامت حق است يعنى دروغ نيست و در هر حال آنروز دشمنان خدا ذليل و بجهنم ميروند و دوستان خدا عزيز و ببهشت ميروند چنانچه قمّى ره نقل فرموده و در خصال از امام سجاد عليه السّلام بآن تصريح و تسجيل شده و حاصل كلام آنستكه وقتى قيامت برپا شود كه مسلّما خواهد شد بعضى از مقام خود تنزّل و بعضى ترقى مينمايند و آن وقتى است كه زمين حركت داده شود حركت شديدى و قمّى ره نقل فرموده كه كوفته شود بعضى از آن بر بعضى و ريز ريز و نرم شود كوهها مانند آرد نرم و نيز نقل فرموده كنده شود كوهها كنده شدنى پس غبارى شود پراكنده در آسمان و هباء ذراتى است كه ديده ميشود وقتى از روزنه داخل ميشود با شعاع آفتاب خلاصه آنكه در آن روز اوضاع زمين دگرگون و اجزاء آن متفرّق و نابود خواهد شد و مردم در محشر حاضر ميگردند و آنها منقسم بسه قسم ميشوند يكدسته اصحاب يمين خوانده شده و ظاهرا آنها مردم پاك طينتى هستند كه داراى عقائد حقّه و اعمال صالحه‌اند و خير آنها بر شرّشان غالب است و مشمول رحمت و مغفرت الهى ميگردند و نامه اعمالشان بدست راستشان داده ميشود و يكدسته اصحاب شمالند و آنها مردم بد فطرتى هستند كه شرشان بر خيرشان غالب است اعمّ از كافر و منافق و مجرم كه بايد بجهنّم بروند و نامه اعمالشان بدست چپشان داده ميشود و يكدسته كسانى هستند كه سبقت گرفتند از سايرين بعلم و عمل و بايد سبقت گيرند از غير خودشان ببهشت و اينها اگر چه در واقع جزء دسته اوّلند كه سعداء هستند ولى براى رفعت مقام علم و سبقت در عمل پيشرو قافله جنّتند و اينجا خداوند آنها را از عوام اهل ايمان و عمل صالح مجزّى فرموده و بعنوان مقرّبون معرّفى و معنون نموده است و غير سعدا اشقيا ميباشند و لذا در سوره هود مردم منقسم بدو قسم شده‌اند سعيد و شقى و ظاهرا ميمنه بمعناى يمن و سعادت و مشئمه بمعناى شومى و شقاوت است ولى چون عرب بدست راست فال نيك ميزند و بدست چپ فال بد ميمنه و مشئمه بمعناى دست راست و چپ استعمال شده و ميشود و اينجا محتمل است هر دو معنى مراد باشد و سؤال بكلمه ما براى اظهار تعجّب از خوبى و بدى حال آن دو دسته است و البته معلوم است‌

---

جلد 5 صفحه 127

كه در سابقين هم اسبق وجود دارد و لذا در روايات معتبره سابقون بانبيا و ائمه و امير المؤمنين و شيعيان او و اصحاب يمين باهل ايمان و از آنها بآنان كه گناهى دارند و در موقف حساب حاضر ميشوند باختلاف اخبار و آثار تفسير شده و در مجمع از امام باقر عليه السّلام نقل نموده كه سابقون چهار نفرند فرزند آدم عليه السّلام كه كشته شد و سابق امّت موسى عليه السّلام كه مؤمن آل فرعون است و سابق امّت عيسى كه حبيب نجّار است و سابق امّت محمّد صلى اللّه عليه و آله و سلّم كه على بن ابى طالب است و ظاهرا در اين روايات بيان افراد جليّه و خفيّه شده و مفسرين هم باختلاف در اين مقام اظهار نظر نموده‌اند و تحقيق همانست كه بيان شد و البتّه مقرّبان درگاه الهى در اعلى درجات بهشتهاى پرنعمت جاى دارند و چون قسمت مهمّ ايندسته را انبياء عظام و اوصياء كرام آنها تشكيل ميدهند خداوند فرموده گروهى از پيشينيان و كمى از امّت پيغمبر آخر- الزمان و ايشان بر تختهائى كه با طلا تافته و بافته و بجواهر ترصيع يافته قرار و آرام دارند چنانچه مفسرين فرموده‌اند و بنظر حقير محتمل است موضونه بمعناى مرتّبه باشد يعنى بنظم و ترتيب معيّنى چيده شده بر حسب مراتب و مقامات صاحبان آنها و مؤيّد اين معنى آنست كه فرموده تكيه‌زنندگانند بر آنها رو برويهم كه يكديگر را ببينند و از ملاقات و صحبت و انس با هم بهره‌مند گردند چون معلوم ميشود كه طورى چيده شده كه رو بروى هم باشند نه پشت بهم-

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

خافِضَةٌ رافِعَةٌ «3»

‌هم‌ خوار و خفيف‌ مي‌كند ‌هم‌ عزّت‌ و رفعت‌ مي‌دهد يك‌ دسته‌ ‌را‌ جهنّم‌ مي‌برد و يك‌ دسته‌ ‌را‌ بهشت‌ چنانچه‌ مي‌فرمايد وَ تُنذِرَ يَوم‌َ الجَمع‌ِ لا رَيب‌َ فِيه‌ِ فَرِيق‌ٌ فِي‌ الجَنَّةِ وَ فَرِيق‌ٌ فِي‌ السَّعِيرِ شوري‌ آيه 5 ‌در‌ بعض‌ اخبار دارد ‌از‌ حضرت‌ سجاد (ع‌) فرمود:

(و اللّه‌ ‌ما الدنيا و الاخرة الا ككفتي‌ الميزان‌ ايّهما رجح‌ ذهب‌ الاخر).

خافِضَةٌ اعداء اللّه‌.

رافِعَةٌ اولياء اللّه‌ چنانچه‌ گفتند

(حلاوة الدنيا مرارة الاخرة و مرارة الدنيا حلاوة الاخرة)

و مراد ‌از‌ اعداء اللّه‌ اعداء دين‌، اعداء پيغمبر، اعداء ائمّه طاهرين‌ چنانچه‌ دارد:

(‌من‌ عاداكم‌ فقد عاد اللّه‌)

و ‌از‌ اولياء اللّه‌ اهل‌ ولايت‌ ‌که‌ دارد

(‌من‌ والاكم‌ فقد وال‌ اللّه‌).

برگزیده تفسیر نمونه

---

(آیه 3)- به هر حال رستاخیز نه تنها با دگرگونی کائنات توأم است بلکه انسانها هم دگرگون می‌شوند همان گونه که در آیه مورد بحث می‌فرماید: گروهی را پائین می‌آورد و گروهی را بالا می‌برد»! (خافِضَةٌ رافِعَةٌ).

مستکبران گردنکش و ظالمان صدرنشین سقوط می‌کنند، و مستضعفان مؤمن و صالح بر اوج قلّه افتخار قرار می‌گیرند، گروهی در قعر جهنم سقوط می‌کنند، و گروه دیگری در اعلا علیین بهشت جای می‌گیرند، و این است خاصیت یک انقلاب بزرگ و گسترده الهی! و لذا در روایتی از امام علی بن الحسین علیه السّلام می‌خوانیم که در تفسیر این آیه فرمود: «رستاخیز خافضه است چرا که به خدا سوگند دشمنان خدا را در آتش ساقط می‌کند، و واقعه است چرا که به خدا سوگند اولیاء اللّه را به بهشت بالا می‌برد.»

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - قیامت، روز دگرگونى و زیرورو شدن طبقات مردم (خافضة رافعة) «خفض» به معناى فرود آوردن و به زیر کشیدن و «رفع» به معناى بالا بردن و برافراشتن است; یعنى، واقعه قیامت، به زیرآورنده اقوامى و بالاآورنده اقوامى دیگر است.

۲ - کافران و مستکبران، مردمى زبون و دون پایه و مؤمنان و مستضعفان انسان هایى شریف و صاحب منزلت در روز رستاخیز (إذا وقعت الواقعة ... خافضة رافعة)

۳ - قیامت، روز دگرگونى و انقلاب در نظام طبیعت (خافضة رافعة) برداشت بالا، مبتنى بر این احتمال است که آیه شریفه، اشاره به دگرگونى در طبیعت داشته باشد; چنان که آیه بعد نیز در این باره سخن مى گوید.

روایات و احادیث

۴ - «عن الزهرى قال: سمعت على بن الحسین(ع) یقول: ... «إذا وقعت الواقعة» یعنى القیامة لیس لوقعتها کاذبة. «خافضة» خفضت و اللّه بأعداء اللّه إلى النار «رافعة» رفعت و اللّه أولیاء اللّه إلى الجنّة...; زهرى گوید: از امام سجاد(ع) شنیدم که با استناد به آیه «إذا وقعت الواقعة» مى فرمود: ...یعنى، هرگاه قیامت واقع شود، که در وقوع آن دروغ راه ندارد. [قیامت] «خافضة» است; به خداوند سوگند! دشمنان خدا را به زیر مى کشد و به سوى جهنم [روانه مى کند] و «رافعة» است; به خدا سوگند اولیاى خدا را بالا مى برد و به سوى بهشت [هدایت مى کند]...».

موضوعات مرتبط

• اولیاءالله: اولیاءالله در قیامت ۴; عزت اخروى اولیاءالله ۴
• بهشتیان :۴
• جهنمیان :۴
• خدا: دشمنان خدا در قیامت ۴; ذلت اخروى دشمنان خدا ۴
• قیامت: حتمیت قیامت ۴; دگرگونى آفرینش در قیامت ۳; دگرگونى در قیامت ۱; ظهور حقایق در قیامت ۱; ویژگیهاى قیامت ۱، ۳
• کافران: ذلت اخروى کافران ۲; کافران در قیامت ۲
• مؤمنان: عزت اخروى مؤمنان ۲; مؤمنان در قیامت ۲
• مستضعفان: عزت اخروى مستضعفان ۲; مستضعفان در قیامت ۲
• مستکبران: ذلت اخروى مستکبران ۲; مستکبران در قیامت ۲
• واقعه: مراد از واقعه ۴