النجم ١٣

وَ لَقَدْ رَآهُ‌ نَزْلَةً أُخْرَى‌

کپی متن آیه
وَ لَقَدْ رَآهُ‌ نَزْلَةً أُخْرَى‌

ترجمه

و بار دیگر نیز او را مشاهده کرد،

|و همانا در يك نزول ديگر هم او (جبرئيل) را ديده است

و قطعاً بار ديگرى هم او را ديده است،

و یکبار دیگر هم او را (یعنی جبرئیل را) رسول مشاهده کرد.

و بی تردید یک بار دیگر هم او را دیده است

او را ديگر بار هم بديد،

و به راستی که بار دیگر هم او [جبرئیل‌] را دید

و هر آينه او

او که بار دیگر (در شب معراج) وی را دیده است.

و همواره در حال فرود آمدنی دیگر هم، او را (با دل فروزانش) دید.

و هر آینه دید او را باری دیگر

He saw him on another descent.

ترتیل:

ترجمه:

النجم ١٢	آیه ١٣	النجم ١٤
سوره : سوره النجم نزول : ٢ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«نَزْلَةً»: دفعه. یک بار. مراد شب معراج است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ لَقَدْ رَآهُ‌ بِالْأُفُقِ‌... (۱)

لاَ تُدْرِکُهُ‌ الْأَبْصَارُ وَ هُوَ... (۰) وَ مَا کَانَ‌ لِبَشَرٍ أَنْ‌... (۰) وَ لَقَدْ رَآهُ‌ بِالْأُفُقِ‌... (۱) يَا أَيُّهَا الرَّسُولُ‌ بَلِّغْ‌ مَا... (۱) إِنَ‌ اللَّهَ‌ عِنْدَهُ‌ عِلْمُ‌... (۱)

تفسیر

---

• آيات ۱ - ۱۸ سوره نجم
• اشاره به غرض و محتويات سوره مباركه نجم
• مقصور از «نَجم»، در آيه: «وَ النّجمِ إذَا هَوَى»
• مقصود از اين كه فرمود: «وَ مَا يَنطِقُ عَنِ الهَوى...»
• توضیحی پیرامون آيه: «مَا كَذَبَ الفُؤادُ مَا رَأى»
• گفتار بعضى مفسران در تفسير آیه: «مَا كَذَبَ الفُؤادُ مَا رَأى»
• «سِدرَةُ المُنتَهى» چيست؟
• بحث روايتی
• رواياتى درباره رؤيت قلبى رسول الله «ص»، خداوند سبحان را
• آیا معراج پيامبر «ص»، جسمانى بوده، يا فقط روحانى بوده

---

• آيه ۱۳-۱۸
• آيه و ترجمه
• تفسير:
• نكته ها:
• ۱ - معراج يك واقعيت مسلم است
• ۲ - هدف معراج
• ۳ - معراج و بهشت
• ۴ - معراج در روايات اسلامى
• ۵ - گوشه اى از گفتگوهاى خداوند با پيامبرش در شب معراج :

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

أَ فَتُمارُونَهُ عَلى‌ ما يَرى‌ «12» وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‌ «13»

پس آيا بر سر آنچه مى‌بيند با وى جدال مى‌كنيد؟ و همانا در نزولى ديگر او را ديد.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‌ «13»

وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‌: و هر آينه بتحقيق ديد پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله جبرئيل را به صورت اصلى خود يكبار ديگر.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

ما كَذَبَ الْفُؤادُ ما رَأى‌ «11» أَ فَتُمارُونَهُ عَلى‌ ما يَرى‌ «12» وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْرى‌ «13» عِنْدَ سِدْرَةِ الْمُنْتَهى‌ «14» عِنْدَها جَنَّةُ الْمَأْوى‌ «15»

إِذْ يَغْشَى السِّدْرَةَ ما يَغْشى‌ «16» ما زاغَ الْبَصَرُ وَ ما طَغى‌ «17» لَقَدْ رَأى‌ مِنْ آياتِ رَبِّهِ الْكُبْرى‌ «18» أَ فَرَأَيْتُمُ اللاَّتَ وَ الْعُزَّى «19» وَ مَناةَ الثَّالِثَةَ الْأُخْرى‌ «20»

ترجمه‌

خطا نكرد دل آنچه را كه ديد

آيا مجادله ميكنيد با او در آنچه ديده‌

و بتحقيق ديد او را در يك فرود آمدن ديگر

نزديك درخت سدرة المنتهى‌

نزديك آن بهشت اقامتگاه است‌

هنگاميكه ميپوشاند سدره را آنچه ميپوشاند

منحرف بجانبى نشد چشم و تجاوز از حدّ ننمود

بتحقيق ديد از نشانه‌هاى بزرگتر پروردگارش‌

آيا پس ديديد لات و عزّى را

و منات بت سوّمين ديگر را.

تفسير

قمّى ره در ذيل حديثى كه در آن قاب قوسين را امام عليه السّلام بما بين زه كمان و چوب آن تقدير فرموده نقل نموده كه پرسيدند از پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم ما أوحى در آيه سابقه چيست و خدا چه وحى فرمود حضرت جواب داد وحى شد بمن كه على سيّد مؤمنين و امام متّقين و قائد غرّ محجّلين و اوّل خليفه خاتم النبيّين است پس مردم گفتگو كردند كه آيا اين از جانب خدا بوده يا از جانب پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم پس خدا به پيغمبر خود فرمود بگو بآنها ما كذب الفؤاد ما رأى پس ردّ فرمود آنها را و فرمود أ فتمارونه على ما يرى و از چند روايت معتبر در اين مقام استفاده ميشود كه رؤيت حق بقلب بوده و رؤيت ببصر اختصاص بنور و آيات عظمت داشته و بنابراين مفاد آيات شريفه آنستكه خلاف واقع مشاهده ننمود قلب آنچه را مشاهده كرد آيا مراء و جدال ميكنيد شما با او در آنچه ميبيند و ميشنود و ميداند از شخص امير- المؤمنين و كلام خدا بدون واسطه و عظمت پروردگار چون بر حسب روايات عديده على عليه السّلام در تمام مقامات عاليه با پيغمبر بوده و حضرت او را در كنار خود مشاهده مينموده است و بتحقيق ديد پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم نور حق را يكمرتبه ديگر در

---

جلد 5 صفحه 87

وقت نزول از عرش و رسيدن بدرخت سدرة المنتهى كه جبرئيل آنجا متوقّف شده بود چون نتوانسته بود بالاتر رود و پيغمبر با رفرف بهشتى بالا رفته بود و در مراجعت او را ملاقات فرمود و با او داخل در بهشت شد و مقام خود و امير المؤمنين عليه السّلام را در آن مشاهده نمود پس در بين آنكه جبرئيل با پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم صحبت مينمود نورى از انوار الهى ساطع گشت و حضرت از روزنه‌اى مانند ته سوزن ديد مانند آنچه را در مرتبه اولى ديده بود و در آيات سابقه ذكر شد چنانچه در برهان از امام كاظم عليه السّلام نقل نموده و آنكه خداوند در اينحال به پيغمبر خود خطاب فرمود كه اى محمد سبقت گرفته است رحمت من بر غضبم براى تو و ذريّه‌ات و قسم ياد فرمود بعزّت و جلال خود كه اگر تمام خلق يك چشم بهم زدن كوتاهى كنند در اداء حق تو و ذريّه طاهره‌ات همه را داخل در جهنّم خواهم نمود و اينكه نزلة موصوف بأخرى شده اگر چه بمعناى مرّه است ولى چون متضمّن معناى دنوّ است شايد براى آن باشد كه اينمرتبه محبوب بحبيب نزديك شده و مشاهده حاصل گشته در نزديك شدن ديگرى و سدرة المنتهى درختى است در آسمان هفتم و بهشت كه جايگاه اهل تقوى است در كنار آنست و اينكه منتهى ناميده شده براى آنستكه اعمال بندگان بتوسط ملائكه حافظين تا آنجا بالا ميرود و آنجا بكرام الكاتبين سپرده ميشود و شاخه‌هاى آن تا زير عرش و اطراف آن رفته است و چون نور خداوند تجلّى نمود براى پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم پوشاند نور سدره را و احاطه نمود بر پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم و لرزه بر اندام مباركش افتاد ولى چشم را از آن برنداشت و بهم نزد و واداشت بر آن و تند نمود نظر دوربين را و خدا تأييد فرمود او را بقوّت بصر و بصيرت پس ديد از آيات عظمت الهى بزرگترين آنها را و قطر سدره يكصد سال راه از سالهاى دنيا است و يك برگ آن تمام اهل دنيا را ميپوشاند و در مجمع از پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم نقل نموده كه ديدم بر هر برگى از برگهاى آن ملكى ايستاده و خدا را تسبيح مينمايد و در كافى از امير المؤمنين عليه السّلام نقل نموده كه خدا بزرگتر از من آيتى ندارد آنچه بيان شد مستفاد از اخبار معتبره اين باب و منطبق با ظاهر آيات است بنظر حقير ولى مفسّرين در تمام مراحل اختلافات سابقه را ادامه‌

---

جلد 5 صفحه 88

داده‌اند در رؤيت اختلاف نموده‌اند كه ببصر بوده يا بصيرت و در مرئى اختلاف شده كه نور حق بود يا جبرئيل بصورت اصليّه و در اطراف سدرة المنتهى و جنّة المأوى اختلاف زيادتر شده و در آنكه چه چيز سدره را پوشانده از حدّ گذشته و حقير فائده مهمّى در ذكر آنها نمى‌بينم بلى مسلّم است كه مرئى ذات حق ببصر نبوده و در روايات استدلال شده بر اينمعنى بقول خداوند ما كذب الفؤاد ما رأى در صدر اين آيات و قول خداوند ذيلا لقد رأى من آيات ربه الكبرى و ظاهرا تجلّى اوّل براى ارائه حقايق ما فوق آسمانهاى هفتگانه بوده از قبيل عرش و كرسى و لوح و قلم و امثال آنها كه فوق اينعالم است و تجلّى دوّم براى ارائه حقايق اينعالم و هر دو در يك سفر بوده يكى در وقت عروج از آسمانها بعرش و ديگر در وقت نزول بآسمان هفتم ولى در بعضى از روايات تصريح شده كه معراج دو مرتبه بوده و در هر دو سفر امير المؤمنين عليه السّلام با پيغمبر صلى اللّه عليه و آله و سلّم بوده است و اللّه اعلم بحقائق الامور در هر حال خداوند خطاب بمشركين مكّه فرموده كه پيغمبر من ديد آيات عظمت مرا آيا شما ديديد لات و عزّى و منات بت سوّمى خودتان را كه مؤخّر از آندو و بيرون از حرم قرار گرفته چنانچه قمّى و غيره نقل فرموده‌اند و بنابراين اخرى وصف مستقلى است براى منات والا مؤكّد معناى ثالثه است و ظاهرا اينها مجسّمه‌هائى بودند كه بعنوان تصوير ملائكه ساخته بودند و عبادت ميكردند آنها را براى تقرّب بخدا چون ملائكه را دختران خدا ميدانستند خدا ميفرمايد آيا شما صورت اصلى اين بتها را ديديد كه براى آنها مجسمه ساخته‌ايد و اسم‌گذارى نموده‌ايد و بقيّه توضيحات اين قسمت در آيات آتيه بيايد انشاء اللّه تعالى.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ لَقَد رَآه‌ُ نَزلَةً أُخري‌ «13» عِندَ سِدرَةِ المُنتَهي‌ «14» عِندَها جَنَّةُ المَأوي‌ «15» إِذ يَغشَي‌ السِّدرَةَ ما يَغشي‌ «16»

و ‌هر‌ آينه‌ ديد ‌او‌ ‌را‌ دفعه ديگر نزد سدرة المنتهي‌ ‌که‌ نزد سدرة المنتهي‌ ‌بود‌ جنة المأوي‌.

وَ لَقَد رَآه‌ُ نَزلَةً أُخري‌ مفسرين‌ فاعل‌ رَآه‌ُ ‌را‌ پيغمبر گفتند: و مرجع‌ ضمير ‌را‌ جبرائيل‌ ‌که‌ پيغمبر (ص‌) دو مرتبه‌ جبرائيل‌ ‌را‌ بصورة اصلي‌ مشاهده‌ كرده‌ يكي‌ ‌در‌ قاب‌ قوسين‌ ‌او‌ ادني‌ و يكي‌ ‌در‌ سدرة المنتهي‌، و ‌ما مي‌گوييم‌ فاعل‌ رَآه‌ُ خداوند متعال‌ ‌است‌ و مرجع‌ ضمير پيغمبر اكرم‌ ‌است‌، ‌يعني‌ حضرت‌ ‌رسول‌ منظور نظر الهي‌ واقع‌ شد ‌در‌ سدرة المنتهي‌ ‌که‌ آيات‌ كبراي‌ الهي‌ ‌را‌ مشاهده‌ كند ‌در‌ واقع‌ حكمت‌ معراج‌ پيغمبر (ص‌) دو چيز ‌بود‌ يكي‌ اينكه‌ اسراري‌ باو سپرده‌ شد ‌که‌ هيچ‌ نبي‌ مرسلي‌

جلد 16 - صفحه 327

و ملك‌ مقربي‌ ‌حتي‌ جبرائيل‌ و حمله عرش‌ و ساير ملائكه مقرّبين‌ اطلّاعي‌ و خبري‌ نداشته‌ باشند ‌که‌ ‌در‌ دعاء ندبه‌ ميخواني‌

(و علمته‌ علم‌ ‌ما ‌کان‌ و ‌ما ‌يکون‌ ‌الي‌ انقضاء خلقك‌)

‌که‌ بعض‌ ‌آنها‌ ‌را‌ مأمور ‌بود‌ ‌براي‌ امّت‌ بيان‌ كند، و بعضي‌ ‌را‌ بسپار بأوصياء ‌خود‌ و ممكن‌ ‌است‌ بعض‌ ‌آن‌ بايد مستور ‌باشد‌ و ‌اينکه‌ ‌در‌ موردي‌ ‌بود‌ ‌که‌ دَنا فَتَدَلّي‌ فَكان‌َ قاب‌َ قَوسَين‌ِ أَو أَدني‌ ‌که‌ شرحش‌ بيان‌ شد، و حكمت‌ ديگر اينكه‌ آيات‌ كبراي‌ الهي‌ ‌را‌ بحس‌ مشاهده‌ كند چنانچه‌ ‌در‌ حق‌ ابراهيم‌ ميفرمايد: وَ كَذلِك‌َ نُرِي‌ إِبراهِيم‌َ مَلَكُوت‌َ السَّماوات‌ِ وَ الأَرض‌ِ انعام‌ آيه 75 ‌اگر‌ بابراهيم‌ ملكوت‌ السماوات‌ و الارض‌ ‌را‌ ارائه‌ داد ‌به‌ پيغمبر اكرم‌ فوق‌ سماوات‌ و ارض‌ ‌را‌ نشان‌ داد.

عِندَ سِدرَةِ المُنتَهي‌ ‌باشد‌ ‌که‌ فوق‌ آسمان‌ هفتم‌ ‌است‌ ‌که‌.

عِندَها جَنَّةُ المَأوي‌ ‌است‌ ‌که‌ بهشت‌ فوق‌ آسمانها ‌است‌، زيرا يوم القيامة نه‌ آسماني‌ ‌است‌ نه‌ زميني‌ ‌که‌ ميفرمايد يَوم‌َ نَطوِي‌ السَّماءَ كَطَي‌ِّ السِّجِل‌ِّ لِلكُتُب‌ِ انبياء ‌آيه‌ 104 و ميفرمايد: وَ إِذَا السَّماءُ كُشِطَت‌ تكوير آيه 11 ‌يعني‌ ‌از‌ جا كنده‌ ميشود إِذَا السَّماءُ انفَطَرَت‌ انفطار آيه 1 إِذَا السَّماءُ انشَقَّت‌ انشقاق‌ آيه 1 و ‌غير‌ اينها و مسلما بهشت‌ بجاي‌ ‌خود‌ هست‌ ‌پس‌ فوق‌ سماوات‌ ‌است‌ و تفسير سدرة المنتهي‌ ‌بر‌ ‌ما معلوم‌ نيست‌ فقط ‌از‌ كلمه المنتهي‌ استفاده‌ ميشود ‌که‌ منتهاي‌ عوالم‌ جسماني‌ بوده‌ ‌که‌ مي‌فرمايد: إِذ يَغشَي‌ السِّدرَةَ ما يَغشي‌ زماني‌ ‌که‌ پوشانيد سدرة ‌را‌ آنچه‌ پوشانيد ‌که‌ احدي‌ جز ذات‌ مقدّس‌ پروردگار ‌از‌ ‌او‌ خبري‌ نداشت‌ شايد اشاره‌ ‌باشد‌ بفوق‌ عالم‌ ناسوت‌ و عالم‌ ملكوت‌ مثل‌ عالم‌ عقول‌ عالم‌ جبروت‌ عالم‌ لاهوت‌ و حضرت‌ رسالت‌ مشاهده‌ كرد آيات‌ قدرت‌ الهي‌ ‌را‌ ‌تا‌ حدّ امكان‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 13)- دومین دیدار! این آیات همچنان ادامه بحثهای آیات گذشته در باره مسأله وحی و ارتباط پیامبر صلّی اللّه علیه و آله با خداوند و شهود باطنی اوست.

می‌فرماید: «و بار دیگر نیز او را مشاهده کرد» (وَ لَقَدْ رَآهُ نَزْلَةً أُخْری).

تعبیر به «نزلة اخری» نشانگر این است که پیغمبر اکرم صلّی اللّه علیه و آله در یک «شهود باطنی دیگر» به هنگام معراج بر فراز آسمانها ذات پاک خدا را مشاهده کرد، و به تعبیر دیگر خداوند بار دیگر بر قلب پاک او نزول فرمود و شهود کامل تحقق یافت، در محلی که منتها الیه قرب الی اللّه از سوی بندگان است، در کنار سدرة المنتهی، در آنجا که «جنة المأوی» قرار دارد، در حالی که «سدرة المنتهی» را حجابهائی از نور پوشانده بود.

دیده قلب پیامبر صلّی اللّه علیه و آله در این شهود هرگز به غیر حق نیفتاد، و جز او ندید، و در همانجا بود که نشانه‌های عظمت خداوند را در آفاق و انفس نیز مشاهده کرد.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - پیامبر(ص)، فرشته وحى (جبرئیل) را یک بار دیگر نیز دید. (و لقد رءاه نزلة أُخرى) «نزلة» مرادف «مرّة» است; یعنى، «مرّة اُخرى» (یک بار دیگر).

۲ - جبرئیل، براى نشان دادن خود به پیامبر(ص) از افق اعلى بر آن حضرت نازل شد. (و هو بالأُفق الأعلى ... و لقد رءاه نزلة أُخرى) به کارگیرى «نزلة» - از ریشه «نزول» (فرود آمدن) - نشان مى دهد که رؤیت جبرئیل، در صورتى بود که او از مقام خود پایین بیاید و خود را به پیامبر(ص) برساند.

موضوعات مرتبط

• جبرئیل: جبرئیل در افق اعلى ۲; رؤیت جبرئیل ۱، ۲; نزول جبرئیل ۲
• محمد(ص): محمد(ص) و جبرئیل ۱