الزخرف ٦١

وَ إِنَّهُ‌ لَعِلْمٌ‌ لِلسَّاعَةِ فَلاَ تَمْتَرُنَ‌ بِهَا وَ اتَّبِعُونِ‌ هٰذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ‌

کپی متن آیه
وَ إِنَّهُ‌ لَعِلْمٌ‌ لِلسَّاعَةِ فَلاَ تَمْتَرُنَ‌ بِهَا وَ اتَّبِعُونِ‌ هٰذَا صِرَاطٌ مُسْتَقِيمٌ‌

ترجمه

و او [= مسیح‌] سبب آگاهی بر روز قیامت است. (زیرا نزول عیسی گواه نزدیکی رستاخیز است)؛ هرگز در آن تردید نکنید؛ و از من پیروی کنید که این راه مستقیم است!

|و همانا وجود او (عيسى) دانشى براى [فهم‌] رستاخيز است، پس زنهار در آن ترديد نكنيد و از من پيروى كنيد كه راه راست اين است

و همانا آن، نشانه‌اى براى [فهم‌] رستاخيز است، پس زنهار در آن ترديد مكن، و از من پيروى كنيد؛ اين است راه راست!

و (نزول) عیسی علم و نشانه ساعت قیامت است (و مبشر حضرت محمّد صلّی اللّه علیه و آله و سلّم خواهد بود)، زنهار در آن ساعت شک و ریب روا مدارید و (امر) مرا پیروی کنید که راه راست همین است.

و عیسی [با ولادتی که ویژه او بود، و با معجزاتی چون شفا دادن کور مادرزاد، علاج بیماری برص، زنده کردن مردگان و دمیدن روح در مجسمه گلی] سبب یقین به قیامت است، پس هرگز در وقوع آن تردید مکنید، و از من پیروی نمایید که این است راه راست.

و هر آينه او نشانه فرارسيدن قيامت است. در آن شك مكنيد، و از من متابعت كنيد. اين است راه راست.

و همانا او [عیسی یا قرآن‌] نشانه قیامت است، پس هرگز در آن شک نداشته باشید، و از من پیروی کنید، این راهی راست است‌

و هر آينه او

قطعاً وجود عیسی خبر از وقوع قیامت می‌دهد، و هرگز درباره‌ی قیامت شکّ و تردید نداشته باشید، و از من پیروی کنید که راه راست این است.

و همانا فرود آمدن ملائکه، علمی است برای ساعت (آخرین). پس زنهار در آن تردید نکنید و مرا پیروی کنید؛ این راهی است راست!

و همانا آن علمی است به ساعت پس شکّ نورزید بدان و مرا پیروی کنید این است راهی راست‌

He is a portent of the Hour, so have no doubt about it, and follow Me. This is a straight way.

ترتیل:

ترجمه:

الزخرف ٦٠	آیه ٦١	الزخرف ٦٢
سوره : سوره الزخرف نزول : ٥ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٢ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«إِنَّهُ»: مرجع ضمیر (ه) می‌تواند (عیسی) یا (قرآن) باشد. در صورت اوّل، دارای دو معنی است: تولّد عیسی بدون پدر، دلیلی است بر قدرت و توانائی خدا برای برپائی قیامت و ایجاد زندگی بعد از مرگ. تولّد عیسی پیش از خاتم‌الانبیاء، نشانه نزدیکی فرا رسیدن قیامت است. در صورت دوم نیز، دارای دو معنی است: قرآن درباره قیامت اطّلاعاتی در دسترس قرار می‌دهد. نزول قرآن نشانه قریب‌الوقوع بودن وقوع قیامت است. «لا تَمْتَرُنَّ»: شکّ نکنید. دودلی به خود راه ندهید.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ إِنْ‌ مِنْ‌ أَهْلِ‌ الْکِتَابِ‌... (۱) وَ إِنْ‌ مِنْ‌ أَهْلِ‌ الْکِتَابِ‌... (۱) إِنَ‌ الَّذِينَ‌ سَبَقَتْ‌ لَهُمْ‌... (۰)

تفسیر

---

• آيات ۵۷ - ۶۵ سوره زخرف
• سخن ديگر مفسران در تفسير آيه شريفه
• توجيهات ديگرى براى آيه و اشكالات آن ها
• گفتار طبرسى در مجمع البيان، در تفسیر آيه
• ردّ استبعاد كمالات عيسى«ع»، توسط مشركان
• مقصود از اين كه: «عيسى«ع»، علم به قيامت است»

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ «61»

و همانا عيسى (چون مرده زنده مى‌كرد) مايه علم وآگاهى به قيامت است.

پس در قيامت شك نكنيد و از من پيروى كنيد كه اين راه مستقيم است.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ (61)

وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ: و بتحقيق كه عيسى هر آينه آن چيزى است كه به آن دانسته شود قيام قيامت، چه نزول او از آسمان علامت قيامت است، فَلا تَمْتَرُنَّ بِها: پس شك مكنيد و جدل منمائيد به آمدن قيامت، وَ اتَّبِعُونِ‌: و پيروى كنيد مرا. نزد بعضى اين قول رسول است كه خدا امر فرمود قوم خود را به تبعيت خود دعوت كن و بگو: هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ‌: اينكه من شما را به آن دعوت مى‌كنيم، راه راست است كه سالك آن هرگز گمراه نگردد.

تنبيه:

آيه شريفه دلالت دارد بر آنكه نزول حضرت عيسى عليه السلام از علائم قيامت و احاديث بسيار وارد شده كه در ظهور حضرت ولى عصر عجل اللّه فرجه از آسمان نازل شود «1» از جمله:

1- علامه مجلسى (رحمه اللّه) از امام محمد باقر عليه السلام روايت نموده فرمود: بر مردم زمانى خواهد آمد كه ندانند خدا چيست و توحيد الهى چه معنى دارد، تا آنكه دجال خروج كند و عيسى عليه السلام از آسمان فرود آيد و دجال‌

---

«1» به كتاب احقاق الحق ج 13 ص 195 الى 211 مراجعه شود.

جلد 11 - صفحه 489

را بكشد و پشت حضرت قائم عليه السلام نماز كند، اگر ما بهتر از پيغمبران نمى‌بوديم عيسى عقب ما نماز نمى‌كرد.

2- در حديث معتبر از حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله فرمود: «مهدى» از فرزندان من خواهد بود چون او ظاهر شود عيسى عليه السلام از آسمان فرود آيد براى نصرت و يارى او و او را مقدم دارد و پشت سر او نماز كند. «1» 3- صحيح مسلم- از جابر بن عبد اللّه كه شنيدم از حضرت پيغمبر صلى اللّه عليه و آله فرمود: ينزل عيسى بن مريم فيقول اميرهم صل لنا فيقول- لا ان بعضكم على بعض امراء يكرمه اللّه هذه الامة. نازل مى‌شود عيسى بن مريم از آسمان، پس امير ايشان كه صاحب الزمان است به او فرمايد بيا در نماز امامت كن، قبول ننمايد و گويد بعضى از شما بر بعضى اميرند، يعنى منصب امارت و امامت مخصوص شما و حق تعالى اين را سبب تكريم اين امت قرار داده، پس تو امامت كن و من اقتدا نمايم. «2»

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ فَلا تَمْتَرُنَّ بِها وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ (61) وَ لا يَصُدَّنَّكُمُ الشَّيْطانُ إِنَّهُ لَكُمْ عَدُوٌّ مُبِينٌ (62) وَ لَمَّا جاءَ عِيسى‌ بِالْبَيِّناتِ قالَ قَدْ جِئْتُكُمْ بِالْحِكْمَةِ وَ لِأُبَيِّنَ لَكُمْ بَعْضَ الَّذِي تَخْتَلِفُونَ فِيهِ فَاتَّقُوا اللَّهَ وَ أَطِيعُونِ (63) إِنَّ اللَّهَ هُوَ رَبِّي وَ رَبُّكُمْ فَاعْبُدُوهُ هذا صِراطٌ مُسْتَقِيمٌ (64) فَاخْتَلَفَ الْأَحْزابُ مِنْ بَيْنِهِمْ فَوَيْلٌ لِلَّذِينَ ظَلَمُوا مِنْ عَذابِ يَوْمٍ أَلِيمٍ (65)

ترجمه‌

و همانا او علمى است براى قيامت پس شك نياوريد در آن و پيروى كنيد مرا اينست راه راست‌

و باز ندارد البتّه شما را شيطان همانا او براى شما دشمنى آشكار است‌

و هنگاميكه آمد عيسى با دلائل روشن گفت بتحقيق آوردم براى شما حكمت را و تا بيان كنم برايتان بعضى از آنچه را كه اختلاف ميكنيد در آن پس بترسيد از خدا و فرمان بريد مرا

همانا خدا او است پروردگار من و پروردگار شما پس بپرستيد او را اينست راه راست‌

پس اختلاف كردند دسته‌هائى از ميانشان پس واى بر آنانكه ستم كردند از عذاب روزى دردناك.

تفسير

گفته‌اند وجود حضرت عيسى باعتبار نزولش از آسمان در آخر الزّمان موجب علم بروز قيامت و نزديك شدن موعد آنست و بعضى گفته‌اند قرآن موجب علم بقيامت است با قامه دليل و برهان و بودن آن كتاب پيغمبر آخر الزّمان ولى مستفاد از روايات ائمه اطهار آنستكه وجود امير المؤمنين عليه السّلام در وقت رجعت موجب علم بروز قيامت و نزديك شدن وقت آنست و بعضى لعلم بفتح عين و لام قرائت نموده‌اند و در اينصورت دلالت آيه بر مراد واضح‌تر است چون علم بمعناى نشانه است و بودن آنحضرت مثل عيسى عليه السّلام در آيات سابقه بيان شد و در هر حال بايد در قيامت شك ننمود چون و قوعش بعقل و نقل مسلّم است و متابعت از احكام خدا نمود و بر صراط مستقيم كه ولايت امير المؤمنين عليه السّلام است ثابت بود و نبايد گول شيطان را خورد و از پيروى حقّ بازماند چون او دشمن آشكارى براى بنى آدم است و قمّى ره صدّ شيطان را بباز داشتن دومى انسانرا از متابعت امير المؤمنين عليه السّلام تفسير فرموده و چون در آيات سابقه ذكرى از حضرت عيسى بميان آمد خداوند شمه‌ئى از احوال او را بيان فرموده كه او از طرف خداوند با معجزات دالّه بر نبوت آمد

---

جلد 4 صفحه 613

نزد بنى اسرائيل و گفت من براى شما حكمت و علم بمعارف حقّه الهيّه آوردم و آمدم كه بيان نمايم براى شما بعضى از احكام دينى را كه شما در آن اختلاف داريد نه آنچه را مسلّم و معلوم بر همه است و نه احكام دنيوى و موضوعات خارجى را كه بيان آن از وظيفه انبيا خارج است پس از خدا بترسيد و اطاعت كنيد مرا كه اطاعت من اطاعت خدا است و او پروردگار من و شما است و بايد عبادت نمود او را و توحيد راه راست ببهشت است پس چندى نگذشت كه بنى اسرائيل اختلاف نمودند در باره آنحضرت و دسته‌ها و احزاب متعدّده شدند بعضى گفتند او خدا است و بعضى گفتند پسر خدا است و بعضى گفتند شريك خدا است و بعضى گفتند العياذ باللّه كذّاب و حرامزاده بود و اينها همه ستم نمودند بآنحضرت و بعذاب اليم جهنّم گرفتار شدند فقط يكدسته گفتند او پيغمبر خدا و روح او است و بآسمان صعود نمود و روزى بيايد كه نزول نمايد و بامام زمان اقتدا كند و نصارى تماما به تبع او مسلمان شوند و اين دسته در حدّ اعتدال و ميانه‌روى نسبت بآنحضرت معتقد شدند و اهل نجات و سعادتند.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ إِنَّه‌ُ لَعِلم‌ٌ لِلسّاعَةِ فَلا تَمتَرُن‌َّ بِها وَ اتَّبِعُون‌ِ هذا صِراطٌ مُستَقِيم‌ٌ (61)

و بدرستي‌ ‌که‌ ‌او‌ ‌هر‌ آينه‌ علم‌ ‌است‌ ‌از‌ ‌براي‌ ساعت‌ ‌که‌ قيامت‌ ‌باشد‌ ‌پس‌ شك‌ نياوريد ‌به‌ ‌آن‌ قيامت‌ و متابعت‌ كنيد مرا ‌اينکه‌ ‌است‌ صراط مستقيم‌ راه‌ راست‌.

جلد 16 - صفحه 48

وَ إِنَّه‌ُ لَعِلم‌ٌ لِلسّاعَةِ ‌در‌ مرجع‌ ضمير انّه‌ اختلاف‌ كردند ‌بر‌ حسب‌ ظاهر ‌آيه‌ چنانچه‌ بعض‌ مفسرين‌ ‌هم‌ تفسير كردند عيسي‌ ‌عليه‌ ‌السلام‌ ‌است‌ ‌يعني‌ نزول‌ عيسي‌ ‌از‌ آسمان‌ ‌از‌ علائم‌ قيامت‌ و اشراط ساعت‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌پس‌ ‌از‌ ظهور حضرت‌ بقية اللّه‌ عيسي‌ ‌از‌ آسمان‌ نزول‌ مي‌كند و ‌با‌ امام‌ زمان‌ نماز مي‌گذارد و نخست‌ وزير حضرتش‌ مي‌شود و ‌به‌ دست‌ ‌او‌ سفياني‌ ‌در‌ صخره بيت‌ المقدس‌ كشته‌ مي‌شود چنانچه‌ چهار نفر ‌از‌ انبياء ‌در‌ ركاب‌ حضرتش‌ حاضر مي‌شوند ادريس‌، عيسي‌، خضر، الياس‌ ‌که‌ زنده‌ هستند و ظاهر مي‌شوند و معناي‌ «علم‌ للساعة» ‌يعني‌ علامت‌ قيامت‌ ‌است‌ ‌که‌ يكي‌ ‌از‌ اشراط ساعت‌ ظهور حضرت‌ بقية اللّه‌ ‌است‌. لكن‌ ‌در‌ بعض‌ اخبار ‌از‌ جابر و ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ (ع‌) روايت‌ كردند ‌که‌ مرجع‌ ضمير امير المؤمنين‌ ‌است‌ و شايد اشاره‌ برجعت‌ امير المؤمنين‌ ‌در‌ كرّة ثالثة ‌باشد‌ ‌که‌ شياطين‌ كشته‌ مي‌شوند و مراد ‌از‌ وقت‌ معلوم‌ ‌که‌ خداوند ‌به‌ شيطان‌ فرمود فَإِنَّك‌َ مِن‌َ المُنظَرِين‌َ إِلي‌ يَوم‌ِ الوَقت‌ِ المَعلُوم‌ِ‌-‌ حجر آيه 37 و 38‌-‌ و ‌اينکه‌ كرة ‌از‌ علائم‌ قيامت‌ ‌است‌ ولي‌ سند معتبري‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ اخبار بدست‌ نيامد و اللّه‌ العالم‌.

فَلا تَمتَرُن‌َّ بِها ‌يعني‌ تكذيب‌ نكنيد قيامت‌ ‌را‌ و شك‌ نياوريد و انكار نكنيد.

وَ اتَّبِعُون‌ِ و اتبعوني‌ بوده‌ كسره‌ بجاي‌ ياء ‌است‌.

هذا صِراطٌ مُستَقِيم‌ٌ البته‌ متابعت‌ حضرت‌ رسالت‌ ‌در‌ جميع‌ فرمايشاتش‌ صراط مستقيم‌ ‌است‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 61)- این آیه اشاره به یکی از ویژگیهای حضرت مسیح است می‌فرماید: «او (عیسی) سبب آگاهی بر روز قیامت است» (وَ إِنَّهُ لَعِلْمٌ لِلسَّاعَةِ).

یا از این جهت که تولد او بدون پدر دلیلی است بر قدرت بی‌پایان خداوند که مسأله زندگی بعد از مرگ در پرتو آن حل می‌شود.

و یا از این نظر که نزول حضرت مسیح از آسمان طبق روایات متعدد اسلامی در آخر زمان صورت می‌گیرد و دلیل بر نزدیک شدن قیام قیامت است.

به هر حال به دنبال آن می‌فرماید: قیام قیامت قطعی و وقوع آن نزدیک است «و هرگز شک و تردید از ناحیه آن به خود راه ندهید» (فَلا تَمْتَرُنَّ بِها).

نه از نظر عقیده، و نه از نظر عمل همچون غافلان از قیامت رفتار نکنید.

«و از من پیروی کنید که این راه مستقیم است» (وَ اتَّبِعُونِ هذا صِراطٌ مُسْتَقِیمٌ).

ج4، ص379

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - معجزه عیسى(ع) در احیاى مردگان، دلیلى آشکار بر امکان معاد (و إنّه لعلم للساعة) ضمیر در «إنّه» به عیسى(ع) برمى گردد. آن حضرت از آن جهت دلیل بر امکان معاد است که مى توانسته مردگان را زنده کند.

۲ - ظهور عیسى(ع)، نشانه قطعى بر وقوع قیامت (و إنّه لعلم للساعة) برداشت بالا بدین احتمال است که آیه ناظر به حضور مجدد عیسى(ع) در آخرالزمان بر روى زمین باشد. که در این صورت مفاد آیه شریفه این خواهد بود که ظهور عیسى(ع) از «اشراط الساعه» مى باشد.

۳ - آفرینش عیسى(ع)، دلیلى بس روشن و آشکار بر امکان برپایى قیامت (و لمّا ضرب ابن مریم ... و إنّه لعلم للساعة) برداشت یاد شده بنابراین نکته است که مقصود از آیه شریفه این باشد که آفرینش شگفت عیسى(ع) به وسیله خداوند نشانگر قدرت و توانایى او بر برپایى قیامت است.

۴ - تردید و استبعاد مشرکان مکه، در امکان وقوع قیامت (و إنّه لعلم للساعة فلاتمترنّ بها)

۵ - قیامت، رخدادى قطعى و تردیدناپذیر (و إنّه لعلم للساعة فلاتمترنّ بها)

۶ - «ساعت»، نامى از نام هاى قیامت (و إنّه لعلم للساعة)

۷ - تردید در رخداد قیامت، نشانگر عدم شناخت قدرت کامل خداوند است. (و إنّه لعلم للساعة فلاتمترنّ بها) آفرینش شگرف عیسى(ع)، نشانه اى بر قدرت خداوند است و از آن جا که این آفرینش دلیل بر امکان معاد شمرده شده، مى توان استفاده کرد که تردید در مورد قیامت، ناشى از غفلت نسبت به قدرت بى همتاى خداوند است.

۸ - جوامع بشرى، موظف به پیروى از دستورات الهى و تعالیم پیامبر(ص) (و اتّبعون هذا صرط مستقیم)

۹ - پیروى راستین از پیامبران پیشین، تجلّى یافته در تبعیت از پیامبراکرم(ص) (و لقد أرسلنا موسى ... و لمّا ضرب ابن مریم ... و اتّبعون هذا صرط مستقیم)

۱۰ - اطاعت کامل از دستورات وحى، تنها در پرتو باور و یقین به قیامت میسّر خواهد بود. (و إنّه لعلم للساعة فلاتمترنّ بها و اتّبعون) ارتباط دو قسمت آیه شریفه (و إنّه لعلم للساعة فلاتمترنّ بها) و (اتّبعون) نشانگر آن است که اعتقاد به قیامت، زمینه ساز پیروى کامل از دستورات خداوند است.

۱۱ - راه وحى و پیامبر(ص)، تنها راه مستقیم و به دور از کژى و انحراف است. (و اتّبعون هذا صرط مستقیم)

۱۲ - انسان به سرشت خویش جستجوگر راه راست است.* (و اتّبعون هذا صرط مستقیم) برداشت بالا بدین احتمال است که تعبیر «هذا صراط مستقیم» پاسخى به روح جستجوگر آدمى باشد.

۱۳ - صراط مستقیم و راه راست، تنها یک راه است. (هذا صرط مستقیم)

موضوعات مرتبط

• اطاعت: اطاعت از انبیاى پیشین ۹; اطاعت از محمد(ص) ۹; اهمیت اطاعت از خدا ۸; اهمیت اطاعت از محمد(ص) ۸
• انسان: فطریات انسان ۱۲
• تکالیف: تکالیف همگانى ۸
• خدا: آثار جهل به قدرت خدا ۷
• الساعة :۶
• صراطمستقیم :۱۱ فطریت صراطمستقیم ۱۲ ۱۱; وحدت صراطمستقیم ۱۳ ۱۱
• عیسى(ع): خلقت عیسى(ع) ۳; ظهور عیسى(ع) ۲; معجزه عیسى(ع) ۱
• قیامت: استبعاد قیامت ۴; حتمیت قیامت ۵; دلایل قیامت ۳; شک در قیامت ۴، ۷; نامهاى قیامت ۶; نشانه هاى قیامت ۲
• محمد(ص): ویژگیهاى راه محمد(ص) ۱۱
• مردگان: احیاى مردگان ۱
• مشرکان مکه: استبعاد مشرکان مکه ۴; شک مشرکان مکه ۴
• معاد: دلایل معاد ۱
• وحى: زمینه پیروى از وحى ۱۰
• یقین: آثار یقین به قیامت ۱۰