النور ٥٨

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ‌ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْکُمُ‌ الَّذِينَ‌ مَلَکَتْ‌ أَيْمَانُکُمْ‌ وَ الَّذِينَ‌ لَمْ‌ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ‌ مِنْکُمْ‌ ثَلاَثَ‌ مَرَّاتٍ‌ مِنْ‌ قَبْلِ‌ صَلاَةِ الْفَجْرِ وَ حِينَ‌ تَضَعُونَ‌ ثِيَابَکُمْ‌ مِنَ‌ الظَّهِيرَةِ وَ مِنْ‌ بَعْدِ صَلاَةِ الْعِشَاءِ ثَلاَثُ‌ عَوْرَاتٍ‌ لَکُمْ‌ لَيْسَ‌ عَلَيْکُمْ‌ وَ لاَ عَلَيْهِمْ‌ جُنَاحٌ‌ بَعْدَهُنَ‌ طَوَّافُونَ‌ عَلَيْکُمْ‌ بَعْضُکُمْ‌ عَلَى‌ بَعْضٍ‌ کَذٰلِکَ‌ يُبَيِّنُ‌ اللَّهُ‌ لَکُمُ‌ الْآيَاتِ‌ وَ اللَّهُ‌ عَلِيمٌ‌ حَکِيمٌ‌

کپی متن آیه

يَا أَيُّهَا الَّذِينَ‌ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْکُمُ‌ الَّذِينَ‌ مَلَکَتْ‌ أَيْمَانُکُمْ‌ وَ الَّذِينَ‌ لَمْ‌ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ‌ مِنْکُمْ‌ ثَلاَثَ‌ مَرَّاتٍ‌ مِنْ‌ قَبْلِ‌ صَلاَةِ الْفَجْرِ وَ حِينَ‌ تَضَعُونَ‌ ثِيَابَکُمْ‌ مِنَ‌ الظَّهِيرَةِ وَ مِنْ‌ بَعْدِ صَلاَةِ الْعِشَاءِ ثَلاَثُ‌ عَوْرَاتٍ‌ لَکُمْ‌ لَيْسَ‌ عَلَيْکُمْ‌ وَ لاَ عَلَيْهِمْ‌ جُنَاحٌ‌ بَعْدَهُنَ‌ طَوَّافُونَ‌ عَلَيْکُمْ‌ بَعْضُکُمْ‌ عَلَى‌ بَعْضٍ‌ کَذٰلِکَ‌ يُبَيِّنُ‌ اللَّهُ‌ لَکُمُ‌ الْآيَاتِ‌ وَ اللَّهُ‌ عَلِيمٌ‌ حَکِيمٌ‌

ترجمه

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! بردگان شما، و همچنین کودکانتان که به حدّ بلوغ نرسیده‌اند، در سه وقت باید از شما اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح، و نیمروز هنگامی که لباسهای (معمولی) خود را بیرون می‌آورید، و بعد از نماز عشا؛ این سه وقت خصوصی برای شماست؛ امّا بعد از این سه وقت، گناهی بر شما و بر آنان نیست (که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر بگردید (و با صفا و صمیمیّت به یکدیگر خدمت نمایید). این گونه خداوند آیات را برای شما بیان می‌کند، و خداوند دانا و حکیم است!

|اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! بردگان شما و كسانى از شما كه به سن بلوغ نرسيده‌اند، بايد در سه وقت از شما اجازه بگيرند: پيش از نماز صبح و هنگام ظهر كه لباس از تن بيرون مى‌كنيد و بعد از نماز عشا. اين سه وقت، خلوت شماست. در غير اين مواقع، نه بر شما و نه ب

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، قطعاً بايد غلام و كنيزهاى شما و كسانى از شما كه به [سنِ‌] بلوغ نرسيده‌اند سه بار در شبانه روز از شما كسب اجازه كنند: پيش از نماز بامداد، و نيمروز كه جامه‌هاى خود را بيرون مى‌آوريد، و پس از نماز شامگاهان. [اين،] سه هنگام برهنگى شماست، نه بر شما و نه بر آنان گناهى نيست كه غير از اين [سه هنگام‌] گرد يكديگر بچرخيد [و با هم معاشرت نماييد]. خداوند آيات [خود] را اين گونه براى شما بيان مى‌كند، و خدا داناى سنجيده‌كار است.

ای کسانی که ایمان آورده‌اید (بدانید که) بندگان ملکی شما و اطفال شما که هنوز به وقت احتلام و زمان بلوغ نرسیده‌اند باید (شبانه روزی) سه مرتبه از شما اجازه ورود بخواهند: یک بار پیش از نماز صبح و دیگر هنگام ظهر که جامه‌ها را از تن برمی‌گیرید و دیگر پس از نماز خفتن، که این سه وقت هنگام عورت و خلوت شماست (اکثر برهنه یا در لباس کوتاهید) و بعد از این سه بار اجازه، دیگر باکی بر شما و آنها نیست که (بی‌دستور) با بندگان و اطفال خود گرد یکدیگر جمع شوید و هر ساعت در کارها به شما مراجعه کنند. خدا آیات را بر شما چنین روشن بیان می‌کند، و خدا (به کار بندگان) دانا و (به مصالح خلق) آگاه است.

ای اهل ایمان! باید بردگانتان و کسانی از شما که به مرز بلوغ نرسیده اند [هنگام ورود به خلوت خانه شخصی شما] سه بار [در سه زمان] از شما اجازه بگیرند، پیش از نماز صبح، و هنگام [استراحت] نیم روز که جامه هایتان را کنار می نهید، و پس از نماز عشا؛ [این زمان ها] سه زمان خلوت شماست، بعد از این سه زمان بر شما و آنان گناهی نیست [که بدون اجازه وارد شوند؛ زیرا آنان] همواره نزد شما در رفت و آمدند و با یکدیگر نشست و برخاست دارید. این گونه خدا آیاتش را برای شما بیان می کند، و خدا دانا و حکیم است.

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، بايد بندگان شما و آنها كه هنوز به حد بلوغ نرسيده‌اند، در سه هنگام از شما براى وارد شدن به خانه رخصت طلبند: پيش از نماز صبح و هنگام ظهر كه لباس از تن بيرون مى‌كنيد و بعد از نماز عشا. اين سه وقت، وقت خلوت شماست. در غير آن سه هنگام، شما و آنها گناهى مرتكب نشده‌ايد اگر بر يكديگر بگذريد. خدا آيات را اينچنين براى شما بيان مى‌كند، و خدا دانا و حكيم است.

ای مؤمنان، باید که ملک یمینهایتان و کسانی از شما که هنوز به حد بلوغ نرسیده‌اند، سه بار، پیش از نماز صبح، و هنگامی که در ظهر لباسهایتان را درمی‌آورید، و پس از نماز عشاء، که سه هنگام برهنگی شماست، از شما [برای ورود] اجازه بگیرند، و پس از آن [سه هنگام‌] نه بر شما و نه برایشان گناهی نیست، چرا که پیرامون شما در گردشند، و با هم حشر و نشر دارید، بدین‌سان خداوند آیات خویش را برای شما روشن می‌گرداند، و خداوند دانای فرزانه است‌

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد، بايد كسانى كه مالكشان شده‌ايد و كسانى از شما كه به حد بلوغ نرسيده‌اند [براى در آمدن به نزد شما] در سه هنگام اجازه خواهند: پيش از نماز بامداد و هنگام نيمروز كه جامه‌هاى خويش فرو مى‌نهيد و پس از نماز خفتن اينها سه وقت خلوت شماست. و در غير از اين سه هنگام باكى بر شما و آنان نيست [كه اجازه نگيريد]، زيرا كه پيرامون يكديگر مى‌گرديد- و اجازه‌خواستن مشقت دارد-. اينچنين خدا آيات را براى شما روشن بيان مى‌كند، و خدا دانا و با حكمت است.

ای کسانی که ایمان آورده‌اید! باید بردگان شما و همچنین کودکانتان که به حدّ بلوغ نرسیده‌اند (ولی مسائل جنسی و عورت و غیر آن را تمییز و تشخیص می‌دهند، به هنگام ورود به اطاقهای خواب مردان و همسران) در سه وقت اجازه بگیرند: پیش از نماز صبح، و در نیمروز هنگامی که لباسهای (معمولی) خود را در می‌آورید، و بعد از نماز عشاء. (این اوقات) سه وقت (ویژه‌ی خلوت و آشکار شدن) عورت شما است. بعد از این سه وقت بر شما و آنان گناهی نیست بدون اجازه وارد شوند. (آنان خدمتکاران و کوچکان شما هستند و مشکل است هر بار در سایر اوقات اجازه بگیرند). ایشان دور و بر شما در رفت و آمدند و شما نیز دور و بر ایشان در رفت و آمدید (و با صفا و صمیمیّت خانوادگی به یکدیگر خدمت می‌نمائید). این گونه (صریح و روشن) خداوند آیه‌ها را برای شما توضیح و تبیین می‌کند (تا خویشتن را در پرتو احکام قرآنی، متأدّب به اخلاق اسلامی کنید) و خداوند بس آگاه و کاربجا است.

هان ای کسانی که ایمان آوردید! غلامان و کنیزان شما و کسانی از شما که به (حال) ازدواج نرسیده‌اند باید بی‌چون سه‌بار در شباروز از شما اجازه بخواهند: پیش از نماز بامدادان و هنگامی‌که جامه‌های خود را پس از نماز ظهر (برای استراحت) بیرون می‌آورید و پس از نماز عشاء. (این‌ها) سه عورت (و برهنگی) شماست. نه بر شما و نه بر آنان گناهی نیست که غیر از این سه هنگام گرد یکدیگر در حال گردش باشید، بعضی از شما بر (گرد) بعضی دیگر(تان). خدا آیات (خود) را این‌گونه برایتان بیان می‌کند و خدا بس دانایی سنجیده‌کار است.

ای آنان که ایمان آوردید باید دستور خواهند از شما آنان که مالک است دستهای شما و آنان که نرسیدند مردی را از شما سه بار پیش از نماز بامداد و گاهی که بگذارید جامه‌های خود را به نیمروز و پس از نماز شام سه عورت است برای شما نیست بر شما و نه بر ایشان پروائی پس از آنها گردش‌کنندگان باشند بر شما برخی بر برخی بدینسان بیان کند خدا برای شما آیتها را و خدا است دانای حکیم‌

O you who believe! Permission must be requested by your servants and those of you who have not reached puberty. On three occasions: before the Dawn Prayer, and at noon when you change your clothes, and after the Evening Prayer. These are three occasions of privacy for you. At other times, it is not wrong for you or them to intermingle with one another. Allah thus clarifies the revelations for you. Allah is Knowledgeable and Wise.

ترتیل:

ترجمه:

النور ٥٧	آیه ٥٨	النور ٥٩
سوره : سوره النور نزول : ١٠ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ٥٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمَانُکُمْ»: مراد بردگان و خدمتکاران است (نگا: زادالمسیر، المنتخب). «الَّذِینَ»: از راه تغلیب مراد پسران و دختران است. «لَمْ یَبْلُغُوا»: نرسیده‌اند. «الْحُلُمَ»: احتلام. مراد زمان بلوغ است. «مَرَّاتٍ»: دَفَعات. مراد اوقات اجازه گرفتن است. «الظَّهِیرَةِ»: وقت ظهر. هنگام گرمای نیمروز. «عَوْراتٍ»: جمع عورت، شرمگاه. مراد اوقاتی است که معمولاً میان زن و شوهر خلوت می‌گردد، و ستر عورت مراعات نمی‌شود. «بَعْدَهُنَّ»: غیر از آن سه وقت. «طَوَّافُونَ»: جمع طَوَّاف، صیغه مبالغه است و به معنی بسیار گردندگان است، ولی مراد رفت و آمد و داخل شدن و بیرون رفتن و دور و بر یکدیگر پلکیدن برای خدمت و معاشرت و مخالطت است. خبر مبتدای محذوف بوده و تقدیر چنین است: هُمْ طَوَّافُونَ. «بَعْضُکُمْ»: مبتدا است و خبر آن جار و مجرور (عَلی بَعْضٍ) است که مُتعلّق آن محذوف و تقدیر چنین است: بَعْضُکُمْ طَائِفٌ عَلی بَعْضٍ. جمله (بَعْضُکُمْ عَلی بَعْضٍ) بدل از جمله (طَوَّافُونَ عَلَیْکُمْ) است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ إِذَا حَضَرَ الْقِسْمَةَ أُولُوا... (۰) يَا أَيُّهَا النَّاسُ‌ إِنَّا... (۲)

تفسیر

---

• آيات ۵۸ - ۶۴ سوره نور
• بيان پاره اى از احكام و آداب معاشرت
• بيان يك استثنا از عموم حكم حجاب
• معناى اين كه فرمود: «فَإذَا دَخَلتُم بُيُوتاً فَسَلِّمُوا عَلَى أنفُسِكُم...»
• نهى از بى اعتنايى كردن به دعوت و فراخوان رسول اللّه «ص»
• بحث روایتی: (رواياتى در باره برخی از آيات گذشته)

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ وَ الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حِينَ تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَ لا عَلَيْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلى‌ بَعْضٍ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ «58»

اى كسانى كه ايمان آورده‌ايد! غلامان و فرزندانى كه به سنّ بلوغ و احتلام نرسيده‌اند، در سه وقت (براى ورود به اتاق) از شما اجازه بگيرند: پيش از نماز صبح و هنگام نيمروز، كه لباس از تن بيرون مى‌كنيد، و بعد از نماز عشا. اين سه وقت، هنگام خلوت شماست، اما در غير اين سه وقت، بر شما و بر آنان گناهى نيست كه بدون اذن وارد شوند، زيرا آنان پيوسته با شما در رفت و آمد هستند و بعضى بر بعضى وارد مى‌شوند. خداوند آيات خود را اين گونه براى شما بيان مى‌كند و خداوند دانا و حكيم است.

جلد 6 - صفحه 210

نکته ها

اگر بار ديگر، از ابتداى سوره نگاهى به آيات آن بكنيم، خواهيم ديد كه سياست پيشگيرى از گناه در احكام الهى نهفته است، مثلًا زن و مرد زناكار را در برابر چشم ديگران تنبيه كنيد، (آيه 1) ازدواج آنان را محدود كنيد، (آيه 3) اگر كسى بدون چهار شاهد نسبت ناروا داد، هشتاد تازيانه بزنيد، (آيه 4) اگر تهمتى را شنيديد برخورد كنيد، (آيه 12) هركس اشاعه فحشا را دوست بدارد، عذاب دردناك خواهد داشت، (آيه 19) بدنبال گام‌هاى شيطان نرويد، (آيه 21) كسانى كه به زنان پاكدامن تهمت بزنند عذاب عظيم خواهند داشت، (آيه 23) پاكان به سراغ ناپاكان نروند، (آيه 26) سرزده به خانه ديگران نرويد و اگر گفتند برگرديد بپذيريد و برگرديد، (آيه 27- 28) چشمان خود را از نامحرم پيش كشيد و خيره نشويد، (آيه 30- 31) زنان زيور خود را نشان ندهند، براى ازدواج افراد بى‌همسر قيام كنيد و از فقر نترسيد، (آيه 32) و در اين آيه مى‌فرمايد: ساعاتى با همسرتان خلوت كنيد كه بدانيد فرزندان و خادمان منزل سرزده وارد نمى‌شوند. آرى تمام اين دستورات براى جلوگيرى از فحشا و بلوغ زودرس و حفظ حريم و حيا و آبرو است.

پیام ها

1- مسئول آموزش احكام دين به فرزندان، والدين مؤمن هستند. «يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ»

2- محل خواب والدين، اگر جدا از فرزندان باشد، نياز به اذن دارد. «لِيَسْتَأْذِنْكُمُ»

3- كودكى و بردگى، بهانه‌اى براى شكست حريم ديگران نيست. «لِيَسْتَأْذِنْكُمُ»

4- مرد بايد در طول شبانه روز، اوقاتى را به همسر خود اختصاص دهد. «ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ»

5- حتى فرزندان نابالغ بايد احكام خانواده را بدانند و مراعات كنند. لِيَسْتَأْذِنْكُمُ‌ ...

الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ‌

6- اسلام دين زندگى است و از جامعيّت كاملى برخوردار است. هم براى مسايل مهم مانند تشكيل حكومت جهانى (كه در آيه 55 آمده است) طرح و برنامه‌

جلد 6 - صفحه 211

دارد. و هم براى مسائل جزئى مانند ورود كودك به اتاق والدين. لِيَسْتَأْذِنْكُمُ‌ ...

الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ‌

7- كودكان بايد پاكدامنى را از محيط خانه بياموزند. «لِيَسْتَأْذِنْكُمُ»

8- تربيت و آموختن آداب اسلامى را قبل از بلوغ كودكان شروع كنيم. «الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ»

9- لباس كار و لباس بيرون را بايد در خانه كنار گذاشت. «تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ»

10- استراحت بعد از ظهر و در ميان ساعات كار، مفيد و مناسب است. «تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ»

11- تنظيم وقت، در زندگى مسلمانان بايد بر اساس اوقات نماز صورت گيرد.

«قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ- بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ»

12- تمام احكام الهى بر اساس علم و حكمت است. «عَلِيمٌ حَكِيمٌ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ وَ الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حِينَ تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَ لا عَلَيْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلى‌ بَعْضٍ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (58)

جلد 9 - صفحه 280

شأن نزول: اسماء دختر ابى مرشد را غلامى بود، وقتى به خانه وارد شد اسماء در حالتى بود كه نخواست غلام او را چنان بيند؛ پس از آمدن او، كراهت يافته، خدمت حضرت پيغمبر صلّى اللّه عليه و آله آمد عرض كرد: اين غلامان و خدمتگاران ما در خانه‌هاى ما درآيند در اوقاتى كه ما را از آن كراهت باشد؛ آيه شريفه نازل شد: «1» يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا: اى كسانى كه ايمان آورديد به خدا و پيغمبر، لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ‌: بايد اجازه طلبند شما را آنانكه مالك ايشان است دستهاى شما، يعنى بندگان و خدمتگزاران مرد و زن. نزد بعضى اختصاص به عبيد دارد و كنيز را شامل نيست، چنانچه از حضرت باقر و صادق عليهما السّلام مروى و موافق با ظاهر آيه مى‌باشد. «2» وَ الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ‌: و نيز بايد اجازه طلبند آنانكه نرسيده‌اند به حد احتلام از شما، يعنى غير بالغ آزاد. تعبير از بلوغ به احتلام به جهت آنست كه اقوى دليل بلوغ است.

حاصل آنكه كودكان آزاد نيز بايد طلب اذن نمايند از شما براى آمدن به خانه‌هاى شما، ثَلاثَ مَرَّاتٍ‌: سه مرتبه در هر شبانه روزى، مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ: پيش از نماز صبح كه آدمى از خواب برمى‌خيزد و جامه خلوت بيرون كرده مى‌خواهد كه لباس صحبت پوشد، وَ حِينَ تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ‌: و يكبار هنگامى كه مى‌نهيد جامه‌هاى خود را، مِنَ الظَّهِيرَةِ: آن وقت كه نصف روز است و براى قيلوله لباس را بيرون آورده‌ايد، وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ: و يكبار

---

«1». تفسير ابو الفتوح رازى، ج 8، ص 242 و 243.

«2». تفسير مجمع البيان، ج 4، ص 154، چاپ كتابخانه آية اللّه العظمى المرعشى النّجفى.

جلد 9 - صفحه 281

بعد از نماز عشاء كه وقت بيرون شدن از لباس و در آمدن به رختخواب است، ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ‌: اين سه وقت عورت است مر شما را، زيرا در سه وقت كه تبديل جامه به جامه ديگر مى‌كنيد، ممكن است كه به ستر و حفظ عورات شما اخلال دست دهد و عورات شما ظاهر گردد. يا اين سه وقت به منزله عورت است كه مراقب ستر آن هستيد و كراهت داريد كه كسى مشاهده كند شما را.

لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَ لا عَلَيْهِمْ‌: نيست بر شما مؤمنين آزاد و نه بر خدمتكاران و غلامان، جُناحٌ بَعْدَهُنَ‌: بأسى و گناهى بعد از اين سه وقت در ترك اذن و اجازه. پس بيان معنى فرمايد: طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ‌: طواف كننده و گردنده هستند بر شما براى خدمت، يعنى ايشان خادم شما هستند، پس چاره ندارد از وارد شدن بر شما در غير اوقات سه گانه، و متعذر باشد بر ايشان استيذان. بَعْضُكُمْ عَلى‌ بَعْضٍ‌: بعضى از شما طواف كننده بر بعضى، يعنى مماليك شما بر موالى، يا طواف مى‌كند بعضى از شما بر بعضى. اين دو جمله بر استيناف است براى بيان عذر ترخص در ترك اذن كه آن كثرت مخالطه و مداخله باشد.

كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ‌: چنانچه بيان شد آنچه دستور مماليك شما بود در اين آيه، همچنين بيان فرمايد خدا براى شما آيات احكام را. وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ‌: و خدا دانا است به آنچه صلاح شما در آنست، حكيم است در آنچه بجا مى‌آورد از افعال.

على بن ابراهيم قمى در تفسير خود فرمايد: خداى تعالى نهى فرموده در اين اوقات سه گانه اينكه داخل شود كسى بر كسى نه پدر، نه خواهر، و نه مادر، و نه خادم، مگر به اذن و اجازه. «1»

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لِيَسْتَأْذِنْكُمُ الَّذِينَ مَلَكَتْ أَيْمانُكُمْ وَ الَّذِينَ لَمْ يَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْكُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حِينَ تَضَعُونَ ثِيابَكُمْ مِنَ الظَّهِيرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ ثَلاثُ عَوْراتٍ لَكُمْ لَيْسَ عَلَيْكُمْ وَ لا عَلَيْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَيْكُمْ بَعْضُكُمْ عَلى‌ بَعْضٍ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمُ الْآياتِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (58) وَ إِذا بَلَغَ الْأَطْفالُ مِنْكُمُ الْحُلُمَ فَلْيَسْتَأْذِنُوا كَمَا اسْتَأْذَنَ الَّذِينَ مِنْ قَبْلِهِمْ كَذلِكَ يُبَيِّنُ اللَّهُ لَكُمْ آياتِهِ وَ اللَّهُ عَلِيمٌ حَكِيمٌ (59) وَ الْقَواعِدُ مِنَ النِّساءِ اللاَّتِي لا يَرْجُونَ نِكاحاً فَلَيْسَ عَلَيْهِنَّ جُناحٌ أَنْ يَضَعْنَ ثِيابَهُنَّ غَيْرَ مُتَبَرِّجاتٍ بِزِينَةٍ وَ أَنْ يَسْتَعْفِفْنَ خَيْرٌ لَهُنَّ وَ اللَّهُ سَمِيعٌ عَلِيمٌ (60)

ترجمه‌

اى كسانيكه ايمان آورديد بايد كه دستور خواهند از شما آنان كه مالك شد دستهاتان و آنانكه نرسيده‌اند بحدّ احتلام از شما سه يار پيش از نماز صبح و وقتى كه مى‌نهيد جامه‌هاتانرا از ميان روز و از بعد نماز خفتن سه وقت خلوت است براى شما نيست بر شما و نه بر آنان گناهى بعد از آن سه گردند گانيد بر گرد يكديگر بعضيتان بر بعضى اين چنين بيان ميكند خدا براى شما آيتها را و خدا داناى درستكار است‌

و چون رسند كودكان از شما بحدّ احتلام پس بايد

---

جلد 4 صفحه 47

دستور خواهند همچنانكه دستور خواستند آنانكه رسيده بودند پيش از ايشان اين چنين بيان ميكند خدا براى شما آيتهايش را و خدا داناى درستكار است‌

و بازنشستگان از زنانى كه اميد ندارند تزويجى را پس نيست برايشان گناهى كه بنهند جامه‌هاشانرا در حاليكه ظاهر سازندگان نباشند زينتى را و اينكه عفّت جويند بهتر است براى آنان و خدا شنواى دانا است.

تفسير

خداوند سبحان اوقات خلوت و آداب آنرا براى اهل ايمان بيان فرموده كه بايد دستور دهند بغلامان و پسران نابالغ خودشان كه بحدّ تميز رسيده‌اند در سه وقت بدون اذن و سر زده بر آنها وارد نشوند يكى وقت بيدار شدن براى نماز صبح يكى وقتى كه براى خواب نيمه روز و رفع شدّت گرما بمنزل ميآيند و معمولا برهنه ميشوند يكى هم وقت خواب شب كه بعد از نماز عشاء است چون در اين سه وقت انسان براى پوشيدن يا كندن لباس برهنه ميشود و مناسب نيست خدمتكار يا فرزند مميّزش او را به بيند و بنابراين ثلاث عورات خبر مبتداء محذوف است يعنى اين سه وقت، اوقات كشف عورت و خلوت شما با زنانتان است و بعضى ثلاث بنصب قرائت نموده‌اند و بنابراين ثلاث عورات بدل ثلاث مرّات است و ظهيره نيم روز و وقت شدّت گرماى هوا است كه آن وقت كندن لباس است لذا من الظّهيره بيان حين تضعون ثيابكم است و گناهى نيست بر شما و غلامان و پسران شما بعد از آن سه وقت از اوقات ديگر كه بدون اذن وارد شوند آنها بر شما و وارد شويد شما بر آنها چون آنها براى انجام خدمات شما ناچارند كه زياد آمد و شد كنند نزد شما و بعضى از شما با بعض ديگر بايد مراوده داشته باشيد آنها براى خدمت و شما براى تربيت و استخدام و اطلاع بر احوالشان و در اين صورت مشكل است هر مرتبه كه آنها بخواهند بر شما وارد شوند يا شما بر آنها وارد شويد با اذن باشد و خدا راضى بزحمت بندگانش نيست و تكليف با مشقّت نميكند و بنابراين طوّافون عليكم خبر مبتداء محذوف است كه گفته‌اند آن كلمه هم است و بنظر حقير محتمل است آن انتم باشد تا بعضكم على بعض بيان باشد نه اضراب و از براى هر يك از اين دو تقدير مزيّتى است كه در ديگرى نيست و بر هر تقدير مراد بعضكم طوّافون على بعض است و نيز محتمل‌

---

جلد 4 صفحه 48

است مراد از گناه نبودن بر موالى تجويزتر كشان امر مملوك و پسر را باستيذان باشد و بنابراين مراد از بعضكم على بعض ورود آنها است بر موالى و فائده آن اشاره بنكته ديگرى است براى ترخيص غير از رفع حرج و آن خودى بودن و اجنبى نبودن آنها است و گناه نبودن در ورود بى اذن مخصوص بمملوك و پسر است و در اينصورت تقدير مبتداء متعيّن در كلمه هم است يعنى آنها چون موظف بخدمت شمايند بايد زياد بر شما وارد شوند و ميشوند و بعضى از خود شما و اهل بيت شمايند كه بر بعض ديگر وارد شده‌اند اجنبى نيستند اين چنين واضح و معلّل بيان ميفرمايد خدا براى شما احكام خود را و خدا عالم است بمصالح و مشكلات شما و دستوراتش بر طبق مصلحت و حكمت است و چون اطفال شما مردان آزاد بحدّ بلوغ رسيدند كه اقوى دليل آن خواب ديدن و محتلم شدن است پس بايد اذن بگيرند در موقع ورود بر شما هر وقت باشد مانند اذن گرفتن كسانيكه قبل از آنها بالغ شدند از مردان آزاد و تخصيص وجوب اذن باطفال آزاد براى آنستكه بندگان حال بعد از بلوغشان با قبل از آن تفاوت ندارد و در غير آن سه وقت بدون اذن ميتوانند وارد شوند بر موالى خودشان براى احتياجشان بخدمت چنانچه گذشت در كافى از امام صادق عليه السّلام در ذيل اين آيه نقل نموده كه كسيكه برسد بحدّ بلوغ از شما پس نبايد داخل شود بر مادر و خواهر و خاله خود و غير آنها مگر با اذن و همچنين است خادم وقتى بالغ شود در آنسه وقت كه خدا فرموده اگر چه در خانه شما باشد آن اوقات را خداوند براى عشرت و خلوت قرار داده و قمى ره نقل نموده كه خدا نهى فرموده از ورود كسى بر كسى در اين اوقات سه‌گانه نه پدر و نه خواهر و نه مادر و نه خادم مگر باذن و ظاهرا نكته تكرار كذالك يبيّن اللّه تا آخر آيه مبالغه و تأكيد در استيذان است كه سهل انگارى نشود و نيز براى تسهيل امر اجازه فرموده كه پير زنان بازنشسته از شوهردارى و افتاده از ديدن خون حيض كه اميدوار نيستند مردى طالب ازدواج با آنها باشد و رعبت بنزد يكى بآنها كند كه لباس ظاهر متعارفى را كه زنان غير قواعد براى ستر از مردان اجنبى ميپوشند نپوشند در صورتى كه زينتى را كه بر حسب آيه غضّ كه در اوائل سوره گذشت بايد آشكار نكنند با خود نداشته‌

---

جلد 4 صفحه 49

باشند و ارائه ندهند از قبيل گوشواره و گلوبند و در مجمع از امام باقر و امام صادق عليهما السلام نقل نموده كه يضعن من ثيابهنّ قرائت فرموده‌اند و بنابراين معنى ظاهرتر است چون مراد نپوشيدن بعضى از لباس‌ها است نه تمام آنها و در تعيين آن لباسى كه جائز است بر آنان نپوشيدن آن روايات مختلفه از ائمه اطهار وارد شده كه قدر متيقّن از آن چادر است و در بعضى معجرهم اضافه شده ولى در بعض ديگر معجر را مخصوص بكنيز قرار داده‌اند و ظاهرا براى آنها قدرى از موى سر كه معمولا از معجر بيرون ميماند و قدرى از ساعد كه غالبا از آستين بيرون ميآيد و امثال اين ترخيص شده ولى باز اگر عفت را شعار خود نمايند و چادر سر كنند و اين مقدار را هم بپوشانند براى آنها بهتر است چون اصلا حجاب زن خوب است اين مقدارهم براى رفع حرج ترخيص شده و خداوند شنوا است گفتار آنها را با مردان و دانا است مقصود آنها را از معاشرت با آنان و بطرز گفتار و مقصود باطنى آنها از معاشرت پاداش خواهد داد اگر خوب باشد خوب و اگر بد باشد بد و در صورتى كه مراد از ثياب كه جمع ثوب است فقط چادر باشد و شامل معجر و مقنعه كه معمولا روى معجر مى‌انداختند نشود يا بايد بعض تقدير نمود و قرائت صادقين عليهما السلام را شاهد آن قرار داد يا بايد گفت چون ثياب اضافه بجمع شده افراد آن كثير است اگر چه از يك نوع باشد مانند آنكه بگويند زنها بد نيست چادرهاشان را بردارند علاوه بر آنكه ثياب غالبا بمعناى لباس استعمال ميشود بدون ملاحظه وحدت و تعدد.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

يا أَيُّهَا الَّذِين‌َ آمَنُوا لِيَستَأذِنكُم‌ُ الَّذِين‌َ مَلَكَت‌ أَيمانُكُم‌ وَ الَّذِين‌َ لَم‌ يَبلُغُوا الحُلُم‌َ مِنكُم‌ ثَلاث‌َ مَرّات‌ٍ مِن‌ قَبل‌ِ صَلاةِ الفَجرِ وَ حِين‌َ تَضَعُون‌َ ثِيابَكُم‌ مِن‌َ الظَّهِيرَةِ وَ مِن‌ بَعدِ صَلاةِ العِشاءِ ثَلاث‌ُ عَورات‌ٍ لَكُم‌ لَيس‌َ عَلَيكُم‌ وَ لا عَلَيهِم‌ جُناح‌ٌ بَعدَهُن‌َّ طَوّافُون‌َ عَلَيكُم‌ بَعضُكُم‌ عَلي‌ بَعض‌ٍ كَذلِك‌َ يُبَيِّن‌ُ اللّه‌ُ لَكُم‌ُ الآيات‌ِ وَ اللّه‌ُ عَلِيم‌ٌ حَكِيم‌ٌ (58)

اي‌ كساني‌ ‌که‌ ايمان‌ آورده‌ايد بايد طلب‌ اذن‌ كنند كساني‌ ‌که‌ ملك‌ يمين‌ ‌شما‌ هستند و اطفالي‌ ‌که‌ هنوز ‌به‌ حد بلوغ‌ و رشد نرسيده‌ انداز ‌شما‌ سه‌ مرتبه‌.

1‌-‌ قبل‌ صلاة فجر.

2‌-‌ و موقعي‌ ‌که‌ ‌از‌ شدت‌ حرارت‌ ‌در‌ وسط النهار لباس‌ ‌از‌ ‌خود‌ دور مي‌كنيد.

جلد 13 - صفحه 559

3‌-‌ و ‌از‌ ‌بعد‌ نماز عشاء ‌اينکه‌ سه‌ موقع‌ سه‌ عورت‌ ‌است‌ ‌براي‌ ‌شما‌ نيست‌ ‌بر‌ ‌شما‌ و ‌بر‌ ‌آنها‌ باكي‌ و محذوري‌ ‌در‌ ‌غير‌ ‌اينکه‌ سه‌ مورد وارد شوند و دور و اطراف‌ ‌شما‌ باشند بعض‌ ‌شما‌ غلامان‌ و ‌غير‌ بالغين‌ ‌بر‌ بعض‌ ديگر موالي‌ و بزرگان‌ همين‌ نحو خداوند بيان‌ ميفرمايد ‌از‌ ‌براي‌ ‌شما‌ آيات‌ ‌را‌ و خداوند دانا و حكيم‌ ‌است‌.

خلاصه‌ كلام‌ اينكه‌ ‌در‌ دخول‌ منزل‌ ‌غير‌، افراد سه‌ قسمت‌ هستند.

قسمت‌ اول‌ بالغين‌ ‌از‌ احرار مطلقا بدون‌ استيذان‌ وارد نشوند چنانچه‌ قبلا فرمود:

(يا أَيُّهَا الَّذِين‌َ آمَنُوا لا تَدخُلُوا بُيُوتاً غَيرَ بُيُوتِكُم‌ حَتّي‌ تَستَأنِسُوا وَ تُسَلِّمُوا عَلي‌ أَهلِها) و فرمود:

(فَإِن‌ لَم‌ تَجِدُوا فِيها أَحَداً فَلا تَدخُلُوها حَتّي‌ يُؤذَن‌َ لَكُم‌) و فرمود:

(وَ إِن‌ قِيل‌َ لَكُم‌ُ ارجِعُوا فَارجِعُوا) قسمت‌ دوم‌ ازواج‌ و اطفال‌ صغير ‌که‌ تميز ‌بين‌ عورت‌ و ‌غير‌ عورت‌ نميدهند مطلقا بدون‌ اذن‌ وارد شوند و ‌اينکه‌ دو قسم‌ ‌از‌ تحت‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ شريفه‌ خارج‌ ‌است‌.

قسمت‌ سوّم‌، عبيد، غلامان‌ و اطفال‌ ‌غير‌ بالغ‌ ‌که‌ مميز هستند و ‌براي‌ انجام‌ امور داخل‌ و خارج‌ مي‌شوند ‌در‌ ‌اينکه‌ سه‌ مورد بدون‌ اذن‌ وارد نشوند زيرا ‌در‌ ‌اينکه‌ سه‌ مورد انسان‌ بسا لباس‌ مي‌كند ‌ يا ‌ عورت‌ مكشوف‌ ‌است‌ ‌ يا ‌ لباس‌ ‌غير‌ مناسبي‌ پوشيده‌ ‌از‌ جهت‌ شدت‌ حرارت‌ آفتاب‌ ‌که‌ ظهيره‌ نام‌ دارد ‌ يا ‌ جهت‌ استراحت‌ ‌بعد‌‌-‌ العشاء ‌ يا ‌ موقع‌ سحر ‌براي‌ تطهير و توضئي‌ ‌از‌ ‌براي‌ نماز ‌که‌ مورد ‌اينکه‌ ‌آيه‌ ‌است‌ و ‌اينکه‌ حكم‌ نوعيست‌ و الا ‌اگر‌ احتمال‌ دهد ‌در‌ ‌غير‌ ‌اينکه‌ سه‌ مورد ‌که‌ مانعي‌ ‌از‌ دخول‌ هست‌ نبايد بدون‌ اذن‌ وارد شود چنانچه‌ ‌بر‌ عكس‌ ‌اگر‌ يقين‌ دارد ‌که‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ سه‌ مورد ‌هم‌ مانعي‌ نيست‌ داخل‌ شود.

560

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 58)- آداب ورود به جایگاه خصوصی پدر و مادر: از آنجا که مهمترین مسأله‌ای که در این سوره، تعقیب شده مسأله عفت عمومی است در اینجا نیز به یکی از اموری که با این مسأله ارتباط دارد پرداخته و خصوصیات آن را تشریح می‌کند.

نخست می‌گوید: «ای کسانی که ایمان آورده‌اید! باید مملوک‌های شما (بردگانتان) و همچنین کودکانتان که به حد بلوغ نرسیده‌اند در سه وقت از شما اجازه بگیرند» (یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا لِیَسْتَأْذِنْکُمُ الَّذِینَ مَلَکَتْ أَیْمانُکُمْ وَ الَّذِینَ لَمْ یَبْلُغُوا الْحُلُمَ مِنْکُمْ ثَلاثَ مَرَّاتٍ).

«قبل از نماز صبح و نیم روز هنگامی که لباسهای (معمولی) خود را بیرون می‌آورید، و بعد از نماز عشا» (مِنْ قَبْلِ صَلاةِ الْفَجْرِ وَ حِینَ تَضَعُونَ ثِیابَکُمْ مِنَ الظَّهِیرَةِ وَ مِنْ بَعْدِ صَلاةِ الْعِشاءِ).

این سه وقت «سه وقت خصوصی برای شماست» (ثَلاثُ عَوْراتٍ لَکُمْ).

بدیهی است این دستور متوجه اولیای اطفال است که آنها را وادار به انجام این برنامه کنند، چرا که آنها هنوز به حد بلوغ نرسیده‌اند تا مشمول تکالیف الهی باشند.

ضمنا اطلاق آیه، هم شامل کودکان پسر و هم کودکان دختر می‌شود.

در پایان آیه می‌فرماید: «گناهی بر شما و بر آنان نیست (که بدون اذن وارد شوند) و بر گرد یکدیگر بگردید» و با صفا و صمیمیت به یکدیگر خدمت نمایید (لَیْسَ عَلَیْکُمْ وَ لا عَلَیْهِمْ جُناحٌ بَعْدَهُنَّ طَوَّافُونَ عَلَیْکُمْ بَعْضُکُمْ عَلی بَعْضٍ).

آری «این چنین خداوند آیات را برای شما تبیین می‌کند و خداوند دانا و حکیم است» (کَذلِکَ یُبَیِّنُ اللَّهُ لَکُمُ الْآیاتِ وَ اللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - پدر و مادر، وظیفه دارند که آداب و چگونگى ورود به اتاق و محل استراحت خود را به فرزندان نابالغ خویش بیاموزند. (یأیّها الذین ءامنوا لیستئذنکم الذین ملکت أیمنکم و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ثلث مرّت) فعل امر «لیستئذنکم» هر چند در ظاهر متوجه بردگان و فرزندان نابالغ است; ولى به قرینه این که خطاب «یأیّها الذین آمنوا» متوجه پدران و مادران مؤمن است و نیز چون فرزندان نابالغ مکلف نیستند تا بشود به آنان امر و نهى کرد، از این رو این امر متوجه اولیاى فرزندان خواهد بود که آنان باید محتواى این دستور را به فرزندان خویش بیاموزند.

۲ - بردگان، باید براى ورود به اتاق و محل استراحت صاحبان خود، در سه وقت اذن بطلبند: ۱- پیش از نماز بامداد، ۲- به وقت استراحت نیمروزى (ظهر)، ۳- پس از نماز عشا (هنگام خواب شب). (لیستئذنکم الذین ملکت أیمنکم ... ثلث مرّت من قبل صلوة الفجر و حین تضعون ثیابکم من الظهیرة و من بعد صلوة العشاء)

۳ - فرزندان نابالغ، باید براى ورود به اتاق و محل استراحت پدر و مادرشان به وقت برهنگى و خلوت آنان، اجازه بگیرند. (لیستئذنکم ... الذین لم یبلغوا الحلم منکم ثلث مرّت ... ثلث عورت لکم)

۴ - پیش از نماز بامداد، وقت استراحت نیمروزى (ظهر) وپس از نماز عشا(هنگام خواب شب)، سه زمان برهنگى و خلوت پدران و مادران محسوب مى شود. (لیستئذنکم ... ثلث مرّت من قبل صلوة الفجر و حین تضعون ثیابکم من الظهیرة و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم)

۵ - پدران و مادران، حق ندارند با وضعیت و پوشش متناسب با خواب و خلوت (چون برهنگى و ...) در انظار فرزندانشان ظاهر شوند. (لیستئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم) از این که فرزندان ممنوع شدند که بدون اذن، وارد اتاق و محل استراحت پدران و مادرانشان (در سه وقتى که نوعاً والدین در حال برهنگى و خلوت و متناسب با وضعیت خواب قرار دارند) شوند، مى توان استفاده کرد که والدین هم نباید با چنین وضعیتى بر فرزندانشان وارد شوند. گفتنى است: مفهوم جمله «لیس علیکم و لا علیهم جناح; نه بر شما و نه بر آنان گناهى نیست» مؤید برداشت یاد شده است; زیرا معلوم مى شود که در اوقات سه گانه، جناح (گناه) خواهد بود.

۶ - آگاه نشدن فرزندان از وضعیت متناسب با خواب و استراحت (حالت برهنگى و خلوت) پدران و مادران در اتاق هایشان، فلسفه و حکمت تشریع حکم اذن گرفتن فرزندان براى دیدار با والدین است. (لیستئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ... و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم) جمله «ثلاث عورات لکم» استینافیه بیانیه است و بیانگر علت تشریع حکم اذن گرفتن فرزندان براى ورود به اتاق و محل استراحت والدین خویش است.

۷ - زنان و مردان مؤمن، حق ندارند با وضعیت و پوشش متناسب با خواب و خلوت، در انظار خدمت کاران خویش ظاهر شوند. (لیستئذنکم الذین ملکت أیمنکم ... من قبل صلوة الفجر ... و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم)

۸ - آگاه نشدن خدمت کاران از وضعیت متناسب با خواب و استراحت ( برهنگى و خلوت) صاحبان خود در اتاق هایشان، فلسفه و حکمت تشریع حکم اذن گرفتن آنان براى دیدار با صاحبان خویش (لیستئذنکم الذین ملکت أیمنکم ... من قبل صلوة الفجر ... و من بعد صلوة العشاء ثلث عورت لکم)

۹ - احتلام (جُنُب شدن در خواب)، نشانه بلوغ است. (و الذین لم یبلغوا الحلم منکم)

۱۰ - رفت و آمد خدمت کاران به اتاق صاحبان خود، در غیر از سه وقت پیش از طلوع فجر، استراحت نیمروزى و هنگام خواب شب، بدون اذن جایز است. (لیستئذنکم الذین ملکت أیمنکم ... من قبل صلوة الفجر ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ)

۱۱ - رفت و آمد فرزندان به اتاق پدر و مادر، در غیر از سه وقت پیش از طلوع فجر، وقت استراحت نیمروزى و پس از نماز عشا، بدون اذن جایز است. (لیسئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ... من قبل صلوة الفجر ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ)

۱۲ - پدران و مادران، باید هر گونه روابط جنسى و رفتار مخصوص زن و شوهرى خود را، از فرزندان نابالغ (بچه هاى ممیز) خویش پنهان دارند. (لیستئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ) ممنوعیت ورود فرزندان نابالغ به محل استراحت و خلوت پدران و مادران خود، مى تواند به این خاطر باشد که روابط جنسى پدران و مادران نوعاً در این مواقع صورت مى گیرد و فرزندان نباید از آن باخبر شوند.

۱۳ - هرگونه رفتارى که موجب تحریک جنسى فرزندان نابالغ و ممیز (بلوغ زودرس) شود، ممنوع است. (لیستئذنکم ... و الذین لم یبلغوا الحلم منکم ... من قبل صلوة العشاء ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ) با توجه به فلسفه و حکمت اذن گرفتن فرزندان نابالغ، براى ورود به محل خواب و خلوت پدر و مادرشان و نیز لزوم پرهیز والدین از ظاهر شدن با چنین وضعیتى در انظار فرزندان خویش، مى توان گفت که هرگونه تحریک جنسى فرزندان (بلوغ زودرس) ممنوع است و مورد آیه خصوصیتى ندارد.

۱۴ - ضرورت معاشرت نزدیک و تنگاتنگ فرزندان نابالغ با پدر و مادر خود و مشقت اجازه خواستن، فلسفه و دلیل عدم لزوم اذن خواستن از والدین، براى رفت و آمد نزدیک باآنان در غیر از سه وقت مقرر است. (لیستئذنکم ... ثلث عورت لکم لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ طوّفون علیکم بعضکم على بعض) جمله «طوّافون علیکم...» جمله اى است تعلیلیه که بیانگر علت و فلسفه جواز رفت و آمد نزدیک فرزندان با پدر و مادرشان در اتاق ها و محل استراحت آنان است; یعنى، چون فرزندان باید با پدر و مادرشان رفت و آمد نزدیک داشته باشند و اجازه خواستن براى این کار، براى فرزندان مشقت بار است، پس اذن طلبیدن لازم نیست.

۱۵ - ضرورت معاشرت تنگاتنگ خدمت کاران با صاحبان خود و مشقت اجازه خواستن، فلسفه و دلیل لازم نبودن اذن خواستن براى رفت و آمد نزدیک آنان در غیر از سه وقت مقرر (لیستئذنکم ... ثلث عورت لکم لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ طوّفون علیکم بعضکم على بعض)

۱۶ - استفاده از روش پیشگیرى، سیاست اسلام در مبارزه اصولى با فحشا و انحرافات جنسى است. (لیستئذنکم ... ثلث عورت لکم لیس علیکم ... بعدهنّ طوّفون علیکم بعضکم على بعض) یکى از روش هاى پیشگیرى از ارتکاب فحشا و انحرافات جنسى، جلوگیرى از بلوغ زودرس و نیز تنظیم صحیح روابط میان فرزندان ممیز و در شرف بلوغ با پدر و مادران است که این آیه در صدد بیان همین مسأله مى باشد. گفتنى است که مطلب یاد شده را مى توان از ارتباط میان آیه شریفه و آیات ۱ تا ۳۳ همین سوره به دست آورد.

۱۷ - اهتمام اسلام به رفت و آمد و معاشرت نزدیک و تنگاتنگ پدران و مادران با فرزندان نابالغ و ممیز خویش در محیط خانه (طوّفون علیکم بعضکم على بعض)

۱۸ - احکام و قوانین الهى، بر اساس فلسفه و حکمتى است که در متعلقات آنها وجود دارد. (لیستئذنکم ... ثلث عورت لکم ... لیس علیکم و لا علیهم جناح بعدهنّ طوّفون علیکم بعضکم على بعض) خداوند متعال، با جمله «ثلاث عورات لکم» فلسفه و حکمت اذن خواستن از پدران و مادران در حال خلوت و برهنگى را بیان کرده و با جمله «طوّافون علیکم» فلسفه و حکمت عدم لزوم اجازه خواستن را مطرح ساخته است و چنین سخنى مى رساند که احکام و قوانین الهى، بر اساس فلسفه و حکمتى است که در متعلق آنها وجود دارد. گفتنى است ذکر صفت «علیم» و «حکیم» در پایان آیه مؤید همین حقیقت است.

۱۹ - خداوند، آیات خود را براى انسان ها تبیین و تشریح مى کند. (کذلک یبیّن اللّه لکم الأیت)

۲۰ - احکام و قوانین قرآن، از آیات و نشانه هاى خداوندى است. (لیستئذنکم الذین ملکت أیمنکم ... کذلک یبیّن اللّه لکم الأیت) برداشت یاد شده از آن جا است که خداوند متعال در آیه شریفه، پس از بیان یک سلسله احکام مربوط به روابط فرزندان با والدین خود و نیز روابط خدمت کاران با صاحبان خویش، آنها را «آیات» نامید.

۲۱ - تبین و تشریح آیات الهى از سوى خداوند، عالمانه و حکیمانه است. (کذلک یبیّن اللّه لکم الأیت و اللّه علیم حکیم) جمله «و اللّه علیم حکیم» جمله اى معترضه و یا حالیه است که در هر صورت، بیانگر این نکته است که تبیین و تشریح آیات از سوى خداى علیم و حکیم است و همه کارهاى او عالمانه و حکیمانه مى باشد.

۲۲ - احکام و قوانین الهى، عالمانه، حکیمانه و مطابق با علم و حکمت (لیستئذنکم الذین ملکت أیمنکم ... کذلک یبیّن اللّه لکم الأیت و اللّه علیم حکیم) آمدن جمله «و اللّه علیم حکیم»; یعنى، یادآورى علم و حکمت خداوند پس از بیان احکام مربوط به روابط فرزندان با پدر و مادرشان، مى تواند به منظور حقیقت یاد شده باشد.

۲۳ - خداوند، علیم (دانا) و حکیم ( با حکمت و سنجیده کار) است. (و اللّه علیم حکیم)

۲۴ - «عن أبى عبداللّه(ع) فى قول اللّه عزّوجلّ: «الذین ملکت أیمانکم» قال هى خاصة فى الرجال دون النساء; امام صادق(ع) در باره سخن خداوند - عزّوجلّ - «... لیستئذنکم الذین ملکت أیمانکم...» فرمود: این حکم براى غلامان است نه کنیزان». ۱- تفسیر برهان، ج ۳، ص ۱۵۱- ، ح ۲; نورالثقلین، ج ۳، ص ۶۲۱، ح ۲۳۰.

۲۵ - «عن أبى عبداللّه(ع) فى قول اللّه عزّوجلّ: «یا أیّها الذین آمنوا لیستئذنکم الذین ملکت أیمانکم والذین لم یبلغوا الحلم منکم ثلاث مرّات» قیل: من هم؟ فقال: هم المملوکون من الرجال و النساء و الصبیان الذین لم یبلغوا الحلم; امام صادق(ع) در پاسخ این سؤال که مراد از « الذین ملکت أیمانکم و الذین لم یبلغوا الحلم منکم» چه کسانى اند؟ فرمود: آنان بردگان اند; چه غلامان [باشند ]و چه کنیزان و کودکانى که به سن بلوغ نرسیده اند...». ۱- کافى، ج ۵، ص ۵۳۰، ح ۴- ; نورالثقلین، ج ۳، ص ۶۲۲، ح ۲۳۲.

موضوعات مرتبط

• آیات خدا: تبیین آیات خدا ۱۹، ۲۱
• احتلام: آثار احتلام ۹
• احکام ۲۵: احکام از آیات خدا ۲۰; فلسفه احکام ۶، ۸، ۱۴، ۱۵، ۱۸; مصالح احکام ۱۸، ۲۲
• استیذان: احکام استیذان ۱۰، ۱۱، ۱۵; استیذان بعد از نماز عشا ۲; استیذان قبل از نماز صبح ۲; استیذان هنگام ظهر ۲; فلسفه استیذان ۶، ۸
• اسماء و صفات: حکیم ۲۳; علیم ۲۳
• انحراف جنسى: پیشگیرى از انحراف جنسى ۱۶; روش ممانعت از انحراف جنسى ۱۶
• برده: احکام برده ۲۵; استیذان برده ۲، ۲۴، ۲۵; مسؤولیت برده ۲
• بلوغ: نشانه هاى بلوغ ۹
• خادم: استیذان خادم ۸; روش برخورد با خادم ۷; سختى استیذان خادم ۱۵; مسؤولیت خادم ۱۰
• خانه: کیفیت حضور در خانه ۵، ۷
• خانواده: اهمیت عواطف خانوادگى ۱۴، ۱۷
• خدا: تعالیم خدا ۱۹; حکمت خدا ۲۱، ۲۲; علم خدا ۲۱،۲۲
• روابط جنسى: اهمیت اختفاى روابط جنسى ۱۲
• فحشا : روش ممانعت از فحشا ۱۶
• فرزند: استیذان فرزند ۶; تعلیم فرزند ۱; مسؤولیت فرزند ۱۱
• کنیز: استیذان کنیز ۲۵
• کودکان: استیذان کودکان ۳; اهمیت تربیت کودکان ۱۳; سختى استیذان کودکان ۱۴; مسؤولیت کودکان۳ ممنوعیت تحریک جنسى کودکان ۱۳
• مؤمنان: مسؤولیت مؤمنان ۷
• معاشرت: آداب معاشرت ۲، ۳، ۵، ۶، ۷، ۸، ۱۰، ۱۱، ۱۳، ۱۴، ۱۵، ۲۴; تعلیم آداب معاشرت ۱
• مولا: استیذان از مولا ۲، ۲۴، ۲۵; محدوده استیذان از مولا ۱۰، ۱۵; وقت استراحت مولا ۱۰، ۱۵
• والدین: آداب ورود به اتاق والدین ۱، ۳، ۱۱; استیذان از والدین ۳، ۲۵; محدوده استیذان از والدین ۱۱، ۱۴; مسؤولیت والدین ۱، ۵، ۱۲; وقت استراحت والدین ۴، ۱۱