طه ٦٦

قَالَ‌ بَلْ‌ أَلْقُوا فَإِذَا حِبَالُهُمْ‌ وَ عِصِيُّهُمْ‌ يُخَيَّلُ‌ إِلَيْهِ‌ مِنْ‌ سِحْرِهِمْ‌ أَنَّهَا تَسْعَى‌

کپی متن آیه
قَالَ‌ بَلْ‌ أَلْقُوا فَإِذَا حِبَالُهُمْ‌ وَ عِصِيُّهُمْ‌ يُخَيَّلُ‌ إِلَيْهِ‌ مِنْ‌ سِحْرِهِمْ‌ أَنَّهَا تَسْعَى‌

ترجمه

گفت: «شما اول بیفکنید!» در این هنگام طنابها و عصاهای آنان بر اثر سحرشان چنان به نظر می‌رسید که حرکت می‌کند!

|گفت: [نه‌] بلكه شما بيندازيد. پس ناگاه ريسمان‌ها و چوبدستى‌هايشان از جادوى آنان چنان به نظر او آمد كه آنها به شتاب مى‌خزند

گفت: «[نه،] بلكه شما بيندازيد.» پس ناگهان ريسمانها و چوبدستى‌هايشان، بر اثر سِحْرشان، در خيال او، [چنين‌] مى‌نمود كه آنها به شتاب مى‌خزند.

موسی گفت: شما اول بساط خود درافکنید، (آنها بساط خویش افکندند) که ناگاه در اثر سحر آنان رسنها و چوبهاشان پنداشتی در نظر به جنبش و رفتار آمد.

گفت: بلکه شما بیفکنید. پس [چون افکندند] ناگهان ریسمان ها و چوب دستی هایشان بر اثر جادویشان در خیال، چنان وانمود شد که با سرعت به راه افتادند.

گفت: شما بيفكنيد. ناگهان از جادويى كه كردند چنان در نظرش آمد كه آن رسنها و عصاها به هر سو مى‌دوند.

گفت شما بیندازید، و [انداختند و] ناگهان از جادوی آنان چنین به نظرش آمد که ریسمانهایشان و چوبدستی‌هایشان [مار شده و] جنب و جوش دارد

گفت: بلكه شما بيفكنيد. پس ناگاه ريسمانها و چوبدستيهاشان از جادوى آنان به او

(موسی) گفت: شما اوّل (شروع کنید و آنچه دارید جلو) بیندازید. (آنان طنابها و عصاهای خود را انداختند. موسی) چنان به نظرش رسید که بر اثر جادوی ایشان، به ناگاه طنابها و عصاهای آنان (مار شده‌اند و می‌خزند و) تند راه می‌روند.

گفت: « (نه،) بلکه شما بیفکنید.» پس ناگهان ریسمان‌ها و چوب‌دستی‌هایشان از (اثر) سحرشان، در خیال او (چنان) می‌نمود که به‌راستی آنها می‌‌شتابند.

گفت بلکه بیفکنید که ناگهان رسنها و عصاهای ایشان به گمان می‌آمدش از جادوی ایشان که می‌دوند

He said, “You throw.” And suddenly, their ropes and sticks appeared to him, because of their magic, to be crawling swiftly.

ترتیل:

ترجمه:

طه ٦٥	آیه ٦٦	طه ٦٧
سوره : سوره طه نزول : ٦ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٣ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«حِبَال»: جمع حَبْل، طناب. ریسمان. «عِصِیّ»: جمع عَصا، چوبه دستیها. «تَسْعَی»: حرکت می‌کند. تند راه می‌رود.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ اتَّبَعُوا مَا تَتْلُو الشَّيَاطِينُ‌... (۲) قَالَ‌ أَلْقُوا فَلَمَّا أَلْقَوْا... (۵) فَلَمَّا جَاءَ السَّحَرَةُ قَالَ‌... (۴) قَالَ‌ أَلْقُوا فَلَمَّا أَلْقَوْا... (۳) فَأَلْقَوْا حِبَالَهُمْ‌ وَ عِصِيَّهُمْ‌... (۴)

قَالَ‌ نَعَمْ‌ وَ إِنَّکُمْ‌ إِذاً... (۱) إِذْ تَمْشِي‌ أُخْتُکَ‌ فَتَقُولُ‌... (۱)

تفسیر

---

• آيات ۴۹ - ۷۹ سوره طه
• بيان ريشه اعتقادى اين سؤال فرعون كه گفت: «فَمَن رَبُّكُمَا يَا مُوسَى»
• اقوال مختلف درباره مذهب و اعتقاد فرعون
• توضيح نكات جواب موسى «ع» در معرفی ربُّ العالَمين
• بيان تناسب جواب موسى «ع»، با مقضاى مقام و اشاره به وجوه نادرست مفسران در معنای آيه
• پاسخ موسى «ع» به فرعون، در بعید شمردن مسأله معاد
• تتمه داستان هدايت عمومى و ارائه شواهدى روشن، براى آن
• متهم ساختن موسى «ع»، به توطئه و ساحرى
• موعظه موسى «ع» به فرعون و فرعونيان، در نهى از بت پرستى
• مشاوره فرعون با ايادى خود، و اتخاذ تصميم هاى محرمانه
• رويارویى موسى «ع» با ساحران، در روز موعود
• وجوه گفته شده در باره مقصود از نگرانی موسی«ع»، بعد از مشاهده سحر ساحران
• سجده ساحران در برابر معجزۀ موسی«ع»، و واکنش فرعون به ایمان آنان
• دو دیدگاه مختلف مادی و الهی فرعون و ساحران
• دنباله پاسخ ساحران، كه از توبه حقيقى آنان حكايت مى كند
• بحث روايتى

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

قالَ بَلْ أَلْقُوا فَإِذا حِبالُهُمْ وَ عِصِيُّهُمْ يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّها تَسْعى‌ «66»

(موسى) گفت: بلكه شما بيفكنيد. پس (همين كه آنان بساط خود را افكندند) ناگهان طناب‌ها و عصاهاى آنان در اثر سحرشان چنان به نظر او (موسى) آمد كه حركت مى‌كنند!

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

قالَ بَلْ أَلْقُوا فَإِذا حِبالُهُمْ وَ عِصِيُّهُمْ يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّها تَسْعى‌ (66)

خلاصه چون سحره در مقام معارضه، ادب نمودند، حضرت موسى از روى‌

---

«1» بحار الانوار، ج 13، ص 411، باب قصص لقمان و حكمه، روايت دوّم.

جلد 8 - صفحه 292

مقابله ادب به ادب، يا بروجه بى‌اعتبارى و عدم مبالات به آن:

قالَ بَلْ أَلْقُوا: گفت: بلكه بيندازيد شما.

رفع شبهه: چگونه حضرت موسى اجازه داد به انداختن سحر؟!.

جواب: 1- آنكه تسليم نداريم كه نفس انداختن كفر و معصيت باشد، زيرا سحره وقتى آلات و ادوات سحر را انداختند غرضشان آن بود كه فرق در اين انداختن و معجزه حضرت موسى ظاهر گردد. پس اين انداختن ايمان بود، و القاء در صورتى كفر بود كه به قصد تكذيب موسى باشد. و حضرت به انداختن اجازه داد، نه به قصد تكذيب.

2- آنكه مراد آنست كه هرگاه شما اراده آن داريد، پس شما را حسا از آن مانعى نيست تا حق منكشف و روشن شود.

3- آنكه اين امر مشروط بود، يعنى بيندازيد اگر محق مى‌باشيد نظير آيه‌ (فَأْتُوا بِسُورَةٍ* ... إِنْ كُنْتُمْ صادِقِينَ*- اى- ان كنتم قادرين).

4- اين مقدمه ثابت است كه موسى عليه السلام از سحر به غايت كاره بود و ايشان را هم از آن نهى فرموده بقوله‌ (لا تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِباً) «1» پس محال است كه آنها را امر فرمايد، زيرا اجتماع امر و نهى محال خواهد بود در يك چيز.

5- آنكه در مقام مناظره، وقتى محق دانست كه در قلب طرف، شبهه باقيمانده كه اگر رفع آن نشود هر آينه حقانيت بر او ثابت نشود، براى اتمام حجت، مطالبه آن شبهه نمايد تا در مقام جواب برآيد. در اين واقعه هم چون حضرت موسى دانست كه سحره در حقانيت دين او شبهه دارند، لذا براى رفع ترديد و الزام آنها فرمود: بياندازيد آنچه داريد تا حقيقت امر آشكارا گردد.

خلاصه سحره آلات و ادوات سحر خود را انداختند، به سبب حرارت آفتاب زيبق به اضطراب آمد. فَإِذا حِبالُهُمْ وَ عِصِيُّهُمْ‌: پس آنجا رسنها و عصاهاى ايشان. يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ‌: نمودار شد به موسى از جادوى ايشان. أَنَّها تَسْعى‌: گوئى بدرستى كه آنها مى‌روند و مى‌شتابند از هر جانب.

---

«1» سوره طه، آيه 61.

جلد 8 - صفحه 293

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

قالَ أَ جِئْتَنا لِتُخْرِجَنا مِنْ أَرْضِنا بِسِحْرِكَ يا مُوسى‌ (57) فَلَنَأْتِيَنَّكَ بِسِحْرٍ مِثْلِهِ فَاجْعَلْ بَيْنَنا وَ بَيْنَكَ مَوْعِداً لا نُخْلِفُهُ نَحْنُ وَ لا أَنْتَ مَكاناً سُوىً (58) قالَ مَوْعِدُكُمْ يَوْمُ الزِّينَةِ وَ أَنْ يُحْشَرَ النَّاسُ ضُحًى (59) فَتَوَلَّى فِرْعَوْنُ فَجَمَعَ كَيْدَهُ ثُمَّ أَتى‌ (60) قالَ لَهُمْ مُوسى‌ وَيْلَكُمْ لا تَفْتَرُوا عَلَى اللَّهِ كَذِباً فَيُسْحِتَكُمْ بِعَذابٍ وَ قَدْ خابَ مَنِ افْتَرى‌ (61)

فَتَنازَعُوا أَمْرَهُمْ بَيْنَهُمْ وَ أَسَرُّوا النَّجْوى‌ (62) قالُوا إِنْ هذانِ لَساحِرانِ يُرِيدانِ أَنْ يُخْرِجاكُمْ مِنْ أَرْضِكُمْ بِسِحْرِهِما وَ يَذْهَبا بِطَرِيقَتِكُمُ الْمُثْلى‌ (63) فَأَجْمِعُوا كَيْدَكُمْ ثُمَّ ائْتُوا صَفًّا وَ قَدْ أَفْلَحَ الْيَوْمَ مَنِ اسْتَعْلى‌ (64) قالُوا يا مُوسى‌ إِمَّا أَنْ تُلْقِيَ وَ إِمَّا أَنْ نَكُونَ أَوَّلَ مَنْ أَلْقى‌ (65) قالَ بَلْ أَلْقُوا فَإِذا حِبالُهُمْ وَ عِصِيُّهُمْ يُخَيَّلُ إِلَيْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّها تَسْعى‌ (66)

ترجمه‌

گفت آيا آمدى نزد ما تا بيرون كنى ما را از زمين ما بسحر خود اى موسى‌

پس هر آينه آوريم تو را بسحرى مانند آن پس قرار ده ميان ما و ميان خود ميعادى كه تخلف نكنيم از آن ما و نه تو در مكانى كه مساوى باشد نسبت آن بدو طرف‌

گفت ميعاد شما روز آرايش است و آنكه جمع كرده شوند مردم در بلندى آفتاب‌

پس رو گردان شد فرعون و جمع‌آورى نمود وسائل مكر خود را پس آمد

گفت مر آنها را موسى واى بر شما مبنديد بر خدا دروغ را پس نابود كند شما را بعذابى و بتحقيق محروم ماند كسيكه افترا بست‌

پس كشانيدند بنزاع كارشان را ميان خودشان و پنهان داشتند راز گوئى را

گفتند همانا اين دو نفر هر آينه دو ساحرند ميخواهند كه بيرون كنند شما را از زمينتان بسحرشان و براندازند آئين شما را كه بهتر است‌

پس جمع كنيد وسائل مكرتان را پس بيائيد صف كشيده و بتحقيق رستگار شد امروز كسيكه غلبه نمود

گفتند اى موسى يا اين است كه مى‌اندازى و يا آنكه باشيم ما اوّل كسيكه انداخت‌

گفت بلكه بيندازيد پس آنگاه ريسمانهاشان و عصاهاشان بخيال او افتاده ميشد از سحر آنان كه آنها مى‌شتابند.

تفسير

- پس از طى مذاكرات سابقه بين فرعون و حضرت موسى آن ملعون از محاجّه طفره زد و از روى تعجّب بآنحضرت گفت پس از آنكه از مصر گريختى‌

---

جلد 3 صفحه 512

و سالها فرارى بودى اينك آمدى بطمع آنكه مملكت ما را بوسيله جادو و نيرنگهائى كه در اينمدت آموختى تصرف كنى و بهانه كرده‌اى كه من ميخواهم بنى اسرائيل را با خود ببرم بشامات اين خيال خام را از سر بدر كن كه هرگز بمقصود نخواهى رسيد ولى باطنا ترسيده بود از غلبه آنحضرت و زوال ملك خودش لذا در مقام معارضه بمثل با آنحضرت بر آمد باعتقاد خود كه گفت پس هر آينه ما هم ميآوريم براى تو سحرى مانند سحر تو پس قرار ده ميان ما و خود وعده‌اى كه تخلّف از آن ننمائيم در مكانى كه فاصله آن از ما و شما يكسان و مساوى باشد و بعضى گفته‌اند مراد مكانى است كه مستوى و هموار باشد و پست و بلند نباشد و سوى بكسر سين نيز قرائت شده است حضرت موسى فرمود وعده شما با ما روز عيد باشد كه مردم زينت و زيور مينمايند و آن در سال يكروز بود و تمام مردم جمع شوند در وقت بلندى آفتاب كه موقع چاشت است براى آنكه خوب حقّ و باطل بر همه واضح و آشكار گردد و خبرش بتمام نواحى و اقطار برسد و همه مطّلع گردند فرعون هم قبول نمود و از مجلس بيرون آمد و امر كرد كه هر قدر ممكن باشد از جادو گران و وسائل جادو و نيرنگ تهيّه نمايند و مهيا شد و در موعد مقرّر و مكان مقدّر حاضر و ناظر گرديدند و حضرت موسى زبان بنصيحت و دلالت آنها گشود كه بيائيد از خدا بترسيد و افترا بخدا نزنيد كه معجزات او را بگوئيد سحر است و براى او شريك قرار دهيد چون كسيكه مرتكب اين قبيل امور گردد بعذاب الهى در دنيا و آخرت گرفتار خواهد شد و نيست و نابود ميگردد و محروم از هر خير و نا اميد از هر ثواب خواهد بود در اين وقت كلام حضرت موسى در بعضى از سحره اثر كرد و گفتند از لحن اين شخص معلوم است كه جادو گر نيست و نبايد با او طرفيّت نمود ولى بعضى ديگر مخالفت نمودند و محرمانه با يكديگر صحبت كردند و گفتند اگر موسى بر ما غالب شد تبعيّت از او ميكنيم و اگر ما بر او غلبه نموديم معلوم ميشود ساحر بوده و فرعون و كسانش گفتند مسلّما اين دو نفر ساحرند ميخواهند شما را از مملكت خودتان بيرون كنند بواسطه سحرشان و طريقه شما را كه بهترين طريقه و مذهب است از ميان ببرند و دين خودشان را رواج دهند و بعضى گفته‌اند مراد از طريقه مثلى صاحبان آن ميباشند و باين كلمه از اشراف و وجوه قوم تعبير ميشود

---

جلد 3 صفحه 513

يعنى ميخواهند بزرگان و اشراف شما را از بين ببرند و كلمه ان ظاهرا مخفّفه از مثقّله است و ملغى از عمل شده بدليل دخول لام بر خبر و محتمل است نافيه باشد و لام بمعناى الا باشد و بعضى انّ بتشديد قرائت نموده‌اند و بنابراين اختصاص بلغت بعضى دارد كه الف تثنيه را در احوال سه گانه اعراب ثابت قرار داده‌اند و بعضى هذين خوانده‌اند و بنابراين اشكالى نيست و وجوه ديگرى هم نقل شده كه ذكرش لزوم ندارد و در خاتمه مذاكرات با يكديگر تصميم گرفتند و گفتند هر وسيله‌اى كه داريد براى جادوگرى جمع‌آورى كنيد و بيائيد باتفاق صف بسته تا مهابت شما زيادتر شود و گفته‌اند هفتاد هزار نفر بودند كه هر يك با عصا و ريسمانى وارد ميدان شدند و در مقابل حضرت موسى صف بستند و با خود گفتند امروز روزى است كه كامران شود كسيكه غالب گردد و بآنحضرت گفتند تو اوّل عصاى خود را مى‌اندازى يا ما اوّل بيندازيم و چون آنها بمراعات ادب اين اظهار را نموده بودند حضرت موسى هم در مقابل تأدّب فرمود و جواب داد شما بيندازيد و شايد مقصود حضرت اين بود كه آنها هر چه تهيّه كرده‌اند بكار بزنند بعد او معجزه الهيّه را ظاهر نمايد و سحر و نيرنجات آنها را ضايع و باطل كند علاوه بر آنكه مستظهر بلطف الهى بود و از عمليّات آنها باكى نداشت و آنها عصاها و ريسمانهاشان را انداختند و چون بصورت مار تعبيه نموده بودند و آلوده بجيوه كرده بودند و آفتاب بآنها تابيد همه بحركت آمدند بطوريكه در نظر حضرت موسى نمودار شد و بخيال او در آمد براى اين سحرى كه نموده بودند كه آن عصاها و ريسمانها به تندى حركت ميكنند و روى زمين راه ميروند و بعضى بجاى يخيّل بصيغه مجهول با ياء كه قرائت مشهور است تخيّل با تاء بصيغه معلوم قرائت نموده‌اند و بنابراين معنى واضح‌تر است چون فاعل آن ضمير مستتر راجع بحبال و عصى است و جمله انّها تسعى بدل اشتمال از ضمير است و بقرائت مشهور جمله فاعل يخيّل است و بعضى گفته‌اند زيبق را در باطن آنها جا داده بودند و چون حرارت آفتاب بآنها رسيد زيبق ميل بصعود نمود و بحركت در آمدند و بعضى گفته‌اند فرعون بخيال افتاد كه آنها حركت ميكنند و راه ميروند و اين خلاف ظاهر است.

---

جلد 3 صفحه 514

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

قال‌َ بَل‌ أَلقُوا فَإِذا حِبالُهُم‌ وَ عِصِيُّهُم‌ يُخَيَّل‌ُ إِلَيه‌ِ مِن‌ سِحرِهِم‌ أَنَّها تَسعي‌ (66)

حضرت‌ موسي‌ فرمود بلكه‌ ‌شما‌ ابتداء كنيد و القاء سحر ‌خود‌ نمائيد ‌پس‌ چنان‌ نمايش‌ دادند ‌از‌ ريسمانهاي‌ ‌خود‌ و عصاهاي‌ ‌خود‌ ‌که‌ بنظر ميآيد ‌که‌ ‌آنها‌ بحركت‌ افتادند و براه‌ افتادند (اشكال‌) سحر حرام‌ ‌است‌ چه‌ گونه‌ موسي‌ امر بفعل‌ حرام‌ كرد! بلكه‌ حرمت‌ ‌آن‌ ‌في‌ الجمله‌ ‌از‌ ضروريات‌ دين‌ ‌است‌ و اخبار ‌بر‌ حرمتش‌ متظافر ‌است‌ و مستفيض‌ ‌است‌ ‌در‌ بعض‌ اخبار ميفرمايد

(الساحر كالكافر)

و نيز ميفرمايد

(‌من‌ تعلم‌ شيئا ‌من‌ السحر قليلا ‌او‌ كثيرا فقد كفر و ‌کان‌ اخر عهده‌ بربّه‌ وحّده‌ ‌ان‌ يقتل‌ الّا ‌ان‌ يتوب‌)

و ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ ‌عليه‌ ‌السلام‌ ‌از‌ حضرت‌ ‌رسول‌ صلّي‌ اللّه‌ ‌عليه‌ و ‌سلّم‌ فرمود

(ساحر المسلمين‌ يقتل‌ و ساحر الكفّار ‌لا‌ يقتل‌ ‌قيل‌ ‌ يا ‌ ‌رسول‌ اللّه‌ ‌لم‌ ‌لا‌ يقتل‌ ساحر الكفّار ‌قال‌ لان‌ الشرك‌ اعظم‌ ‌من‌ السحر لان‌ السحر و الشرك‌ مقرونان‌)

و ‌در‌ خبر ديگر ميفرمايد

(ثلاثة ‌لا‌ يدخلون‌ الجنة مدمن‌ خمر و مدمن‌ سحر و قاطع‌ رحم‌)

و ‌غير‌ اينها ‌از‌ اخبار (جواب‌) سحره‌ القاء ميكردند چه‌ موسي‌ بفرمايد ‌ يا ‌ نفرمايد بلكه‌ ‌اگر‌ ميفرمود ‌که‌ القاء نكنيد معجزه ‌او‌ ثابت‌ نميشد و قبلا ‌هم‌ بسحره‌ فرمود (وَيلَكُم‌ لا تَفتَرُوا عَلَي‌ اللّه‌ِ كَذِباً) فقط سؤال‌ ‌در‌ تقديم‌ و تأخير ‌بود‌ و البته‌ تأخير موسي‌ ابلغ‌ ‌در‌ معجزه عصا ‌بود‌ ‌که‌ سحر سحره‌ ‌را‌ بكلي‌ ببلعد و اثري‌ باقي‌ نگذارد لذا:

(قال‌َ بَل‌ أَلقُوا) ‌در‌ مجمع‌ البحرين‌ دارد (‌قيل‌ عددهم‌ اثني‌ عشر الفا كلّهم‌ اقرّ بحق‌ّ عند آية موسي‌) ‌اگر‌ چنين‌ ‌باشد‌ معلوم‌ ميشود ‌که‌ چه‌ مقدار ‌از‌ زمين‌ تحت‌ سحر ‌آنها‌ بوده‌ ‌که‌ بعضي‌ گفتند چهار فرسخ‌ ‌در‌ چهار فرسخ‌ ‌بود‌.

(فَإِذا حِبالُهُم‌ وَ عِصِيُّهُم‌) يك‌ جمله‌ ‌در‌ تقدير ‌است‌ بواسطه‌ وضوح‌ و دلالت‌ ‌اينکه‌

جلد 13 - صفحه 57

جمله‌ ‌يعني‌ ‌بعد‌ ‌از‌ آنكه‌ موسي‌ فرمود (بَل‌ أَلقُوا) (فالقوا) و ‌پس‌ ‌از‌ القاء ‌آنها‌.

(فَإِذا حِبالُهُم‌) ريسمانها و طنابهاي‌ ‌آنها‌.

(وَ عِصِيُّهُم‌) چوب‌هاي‌ ‌آنها‌ ‌که‌ تمام‌ مجوف‌ بوده‌ و باشكال‌ مختلفه‌ ‌در‌ آورده‌ بودند و ‌در‌ جوف‌ ‌آنها‌ جيوه‌ داخل‌ كرده‌ بودند و چون‌ آفتاب‌ ‌بر‌ ‌آنها‌ تابيد بحركت‌ ‌در‌ آمدند.

(يُخَيَّل‌ُ إِلَيه‌ِ) بعضي‌ گفتند ضمير اليه‌ راجع‌ بموسي‌ ‌است‌ ‌که‌ ‌او‌ همچه‌ تخيّلي‌ كرده‌ و بعضي‌ گفتند راجع‌ بفرعون‌ ‌است‌ بنظر ‌او‌ چنين‌ آمد و بعيد نيست‌ ‌که‌ راجع‌ بناظر ‌باشد‌ ‌يعني‌ ‌هر‌ ‌که‌ نظر كند چنين‌ توهّم‌ ميكند.

(أَنَّها تَسعي‌) و تعبير بتخيّل‌ ‌براي‌ اينست‌ ‌که‌ حقيقة ندارد مجرد توهّم‌ و تخيّل‌ ‌است‌ فقط بنظر ميآمد ‌که‌ مثل‌ حيّات‌ مشي‌ ‌بر‌ بطن‌ ميكردند و بزبان‌ ‌ما تعبير بچشم‌ بندانك‌ ميكنيم‌ چنانچه‌ حقير مشاهده‌ كردم‌ ‌که‌ يك‌ قطعه‌ پنبه‌ ‌را‌ بصورت‌ عصفور كرد و پرواز نمود ‌پس‌ ‌از‌ ‌آن‌ ‌در‌ دست‌ ‌او‌ همان‌ پنبه‌ ‌بود‌ و بصورت‌ عقرب‌ ‌در‌ آورد حركت‌ كرد نيز همان‌ پنبه‌ ‌بود‌ لذا حالت‌ خوفي‌ ‌بر‌ موسي‌ عارض‌ شد خطاب‌ رسيد نترس‌.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 66)- ولی موسی بی‌آنکه عجله‌ای نشان بدهد، چرا که به پیروزی نهایی خود کاملا اطمینان داشت و حتی قطع نظر از آن در این گونه مبارزه‌ها معمولا برنده کسی است که پیشقدم نمی‌شود، لذا به آنها «گفت: شما اول بیفکنید»! (قالَ بَلْ أَلْقُوا).

ساحران نیز پذیرفتند و آنچه عصا و طناب برای سحر کردن با خود آورده بودند یکباره به میان میدان افکندند، و اگر روایتی را که می‌گوید: آنها هزاران نفر بودند بپذیریم مفهومش این می‌شود که در یک لحظه هزاران عصا و طناب که مواد مخصوصی در درون آنها ذخیره شده بود، به وسط میدان انداختند.

«پس ناگهان طنابها و عصاهایشان به خاطر سحر آنها، چنان به نظر (مردم و) موسی می‌رسید که دارند حرکت می‌کنند»! (فَإِذا حِبالُهُمْ وَ عِصِیُّهُمْ یُخَیَّلُ إِلَیْهِ مِنْ سِحْرِهِمْ أَنَّها تَسْعی).

آری به صورت مارهایی کوچک و بزرگ، رنگارنگ در اشکال مختلف به جنب و جوش در آمدند.

صحنه بسیار عجیبی بود، ساحران که هم تعدادشان زیاد بود و هم طرز استفاده از خواص مرموز فیزیکی و شیمیایی اجسام و مانند آن را به خوبی می‌دانستند، توانستند آن چنان در افکار حاضران نفوذ کنند که این باور برای آنها پیدا شود که این همه موجودات بی‌جان، جان گرفتند.

غریو شادی از فرعونیان برخاست، گروهی از ترس و وحشت فریاد زدند و خود را عقب می‌کشیدند!

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - موسى(ع)، شروع مبارزه را به ساحران فرعون واگذار نمود و بر آغاز کار از سوى آنان تأکید کرد. (إمّا أن تلقى ... قال بل ألقوا )

۲ - موسى(ع)، برخوردار از اعتمادى قوى به وعده هاى خداوند در پیروزى بر مخالفان (قال بل ألقوا ) در آیات پیشین، خداوند به موسى(ع) اطمینان داد که بر رخدادها، اِشراف کامل دارد و جاى نگرانى نیست (لاتخافا إنّنى معکما أسمع و أرى). واگذار کردن صحنه کارزار به دشمنان و به تماشا نشستن موسى(ع) حاکى از اعتماد کامل او به آن وعده است.

۳ - بیان شبهه و القاى آن، جهت آمادگى براى ابطال و رفع شبهه، مجاز است. (قال بل ألقوا فإذا ) موسى(ع) مى توانست با انتخاب شروع، بساط کار ساحران را برچیده و اساساً اجازه کار را به آنان ندهد; ولى رخصت او در اِعمال سحر ساحران، بدان جهت بود تا شبهه اى را که فرعون القا کرده بود (فلنأتینّک...) ابطال کند و حقانیت خود را نشان دهد. این اجازه، نشانگر این نکته است که اجازه بیان شبهات براى پاسخ گویى به آن اشکالى ندارد; بلکه مطلوب است.

۴ - ساحران فرعون، به مجرد اجازه موسى(ع)، ابزار سِحر خود را به کار انداختند و سِحر خویش را آغاز کردند. (قال بل ألقوا فإذا ) «فاء» در «فإذا» فصیحه و حاکى از جملاتى محذوف و مقدر است. حرف «إذا» نیز براى مفاجاة و نشانگرسرعت عمل ساحران است. از این رو مفاد آیه چنین است: «موسى گفت شما سحرتان را بیندازید و آنان سحر خویش را ارائه کردند که ناگهان ریسمان ها و...».

۵ - ریسمان و عصا، از وسایل کار ساحران فرعون (فإذا حبالهم و عصیّهم ) حبل (مفرد «حبال») به معناى ریسمان و «عصا» (مفرد «عصىّ») به معناى چوب دستى است.

۶ - ساحران فرعون، با سِحر خود چنین وانمود کردند که ریسمان ها و عصاهاى آنان به هر طرف شتافته و حرکت مى کند. (فإذا حبالهم و عصیّهم یخیّل إلیه من سحرهم أنّها تسعى) «أنّها تسعى» نائب فاعل «یخیّل» است و فعل «یخیّل إلیه» دلالت دارد که ریسمان ها و چوب دستى ها در واقع بى حرکت بودند; نه آن که با ماده اى آغشته شده باشند که براثر تابش آفتاب، واقعاً به حرکت درآمده باشند.

۷ - سِحر ساحران فرعون، داراى تأثیر بر قواى ادراکى مردم و ایجاد خیال و تصور در آنان (یخیّل إلیه من سحرهم أنّها تسعى ) «یخیّل إلیه»; یعنى، به وهم و خیال موسى(ع) چنین وانمود شد که ریسمان ها و عصاها حرکت مى کنند. ضمیر «إلیه» گرچه به موسى(ع) بازمى گردد; ولى روشن است که همه مردم حاضر در آن صحنه نیز چنین احساسى داشتند.

۸ - سِحر، داراى تأثیر و نفوذ بر قواى ادراکى و قوه مخیله (یخیّل إلیه من سحرهم )

۹ - ساحران فرعون، پیش از حضور در صحنه مقابله با موسى(ع)، ریسمان ها وعصاهاى فراوانى را تدارک دیده بودند. (فإذا حبالهم و عصیّهم )

۱۰ - سِحر، حقیقت اشیا را تغییر نمى دهد. (یخیّل إلیه من سحرهم أنّها تسعى )

۱۱ - دیدگان و قوه خیال موسى(ع) نیز، تحت تأثیر سِحر ساحران فرعون قرار گرفت. (یخیّل إلیه من سحرهم أنّها تسعى )

۱۲ - امکان تأثیر سِحر بر قوه خیال و وهم پیامبران الهى (یخیّل إلیه من سحرهم ) ترسیم چیزى در دیدگان انسان، برخلاف شکل واقعى آن (مانند شکسته وانمود شدن چوبى که در آب موج دار قرار دارد) مانع شناخت حقیقت آن چیز نیست; تا نقصى براى درک و فهم انسان به شمار آید و با نبوت ناسازگار باشد.

موضوعات مرتبط

• انبیا: تأثیر جادو در انبیا ۱۲
• جادو: آثار جادو ۱۰; آثار روانى جادو ۸
• جادوگران فرعون :۷ آثار جادوى جادوگران فرعون ۱۱; ابزار جادوگران فرعون ۵، ۹; جادوى جادوگران فرعون ۴، ۶; خیال انگیزى جادوى جادوگران فرعون ۷; ریسمان جادوگران فرعون ۵، ۶، ۹; عصاى جادوگران فرعون ۵ ۶ ، ۹
• خدا: وعده هاى خدا ۲
• شبهه: روش رفع شبهه ۳
• قواى ادراکى: تأثیر جادو در قواى ادراکى ۸
• موسى(ع): اذن موسى(ع) ۴; اطمینان موسى(ع) ۲; تأثیر جادو در موسى(ع) ۱۱; قصه موسى(ع) ۱، ۴، ۶، ۹، ۱۱; موسى(ع) و جادوگران فرعون ۱; وعده پیروزى موسى(ع) ۲