طه ١٨

قَالَ‌ هِيَ‌ عَصَايَ‌ أَتَوَکَّأُ عَلَيْهَا وَ أَهُشُ‌ بِهَا عَلَى‌ غَنَمِي‌ وَ لِيَ‌ فِيهَا مَآرِبُ‌ أُخْرَى‌

کپی متن آیه
قَالَ‌ هِيَ‌ عَصَايَ‌ أَتَوَکَّأُ عَلَيْهَا وَ أَهُشُ‌ بِهَا عَلَى‌ غَنَمِي‌ وَ لِيَ‌ فِيهَا مَآرِبُ‌ أُخْرَى‌

ترجمه

گفت: «این عصای من است؛ بر آن تکیه می‌کنم، برگ درختان را با آن برای گوسفندانم فرومی‌ریزم؛ و مرا با آن کارها و نیازهای دیگری است.

|گفت: اين عصاى من است، بر آن تكيه مى‌كنم و با آن براى گوسفندانم برگ مى‌تكانم، و نيازهاى ديگرى هم براى من در آن هست

گفت: «اين عصاى من است، بر آن تكيه مى‌دهم و با آن براى گوسفندانم برگ مى تكانم، و كارهاى ديگرى هم براى من از آن برمى‌آيد.»

موسی عرضه داشت: این عصای من است که بر آن تکیه می‌زنم و با آن از درختان بر گوسفندانم برگ می‌ریزم و حوائجی دیگر (چون مدد راه رفتن و دفع دشمن و غیره) نیز به آن انجام می‌دهم.

گفت: این عصای من است، بر آن تکیه می زنم، و با آن برگ درختان را برای گوسفندانم فرو می ریزم و مرا در آن نیازهای دیگری هم هست.

گفت: اين عصاى من است. بر آن تكيه مى‌كنم و براى گوسفندانم با آن برگ مى‌ريزم. و مرا با آن كارهاى ديگر است.

گفت این عصای من است که بر آن تکیه می‌کنم و با آن برای گوسفندانم برگ فرو می‌تکانم، و حاجتهای دیگر نیز به آن دارم‌

گفت: اين عصاى من است، بر آن تكيه مى‌كنم و با آن براى گوسفندانم [از درختان‌] برگ فرو مى‌ريزم، و مرا در آن، نيازها و سودهاى ديگر است.

پاسخ داد که این عصای من است و بر آن تکیه می‌کنم و با آن گوسفندانم را می‌رانم و برای آنها برگ می‌ریزم، و نیازهای دیگری را با آن برآورده می‌کنم.

گفت: «این عصای من است. بر آن تکیه می‌دهم و با آن بر گوسفندانم (برگ) می‌تکانم، و در آن برای من نیازهای مهم دیگری (نیز) هست.»

گفت این است چوبدست من که بدان تکیه کنم و بریزم برگها را بدان بر گوسفندانم و مرا است در آن حوائجی دیگر

He said, “This is my staff. I lean on it, and herd my sheep with it, and I have other uses for it.”

ترتیل:

ترجمه:

طه ١٧	آیه ١٨	طه ١٩
سوره : سوره طه نزول : ٤ بعثت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٥ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«أَتَوَکَّؤُاْ»: تکیه می‌زنم، چه در ایستادن و چه در رفتن. «أَهُشُّ»: برگ درختان را می‌ریزم. فرود می‌آورم و می‌رانم. «مَآرِبُ»: جمع مأْرِبَةَ، حوائج و منافع.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

وَ أَنْ‌ أَلْقِ‌ عَصَاکَ‌ فَلَمَّا... (۱)

تفسیر

---

• آيات ۹ - ۴۸ سوره طه
• بيان چگونگى برگزيدن موسى «ع» به رسالت در كوه طور
• توضيحى در مورد تكلم خدا با موسى «ع»
• شرح خطاب خداى تعالى به موسى «ع»
• وجوه گوناگون مفسران، در معنای آیه: «وَ أقِم الصَّلَوة لِذِكرِى»
• مقصود از اين كه درباره قيامت فرمود: «نزديك است پنهانش بدارم»
• آغاز وحى رسالت موسی «ع»، با استفهام: «مَا تِلكَ بِيَمِينِكَ يَا مُوسَى»
• وجه پرگویى موسى «ع» در پاسخ خداوند
• درخواست هاى موسى «ع»، در پاسخ خداوند، بعد از مأموريت به رسالت
• علت درخواست موسى از خداوند، كه برادرش را وزير قرار دهد
• مقصود از ذكر و تسبيح کثیر خداوند، در سخن حضرت موسی«ع»
• استجابت دعای موسى «ع» و یادآوری منت پيشين خدا بر او
• مراد از «فتنه»، در آیه: «وَ فَتَنَّاكَ فُتُوناً»
• مراد از جمله: «وَ اصطَنَعتُكَ لِنفَسِى»، در خطاب خداوند به موسى «ع»
• ردّ سخنى از فخر رازى، درباره سرّ ارسال موسى «ع» به سوى فرعون
• نكته های اوامر خداوند به موسى و هارون، درباره رفتن نزد فرعون و دعوت او
• بحث روايتى: (روایاتی پیرامون آیات رسالت موسی«ع»)
• شباهت دعاى پیامبر«ص» درباره اميرمؤمنان، با دعاى موسى «ع»
• روايات ديگرى در ذيل آيات مربوط به رسالت موسى «ع»

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

قالَ هِيَ عَصايَ أَتَوَكَّؤُا عَلَيْها وَ أَهُشُّ بِها عَلى‌ غَنَمِي وَ لِيَ فِيها مَآرِبُ أُخْرى‌ «18»

(موسى) گفت: اين عصاى من است كه بر آن تكيه مى‌دهم و با آن براى گوسفندانم (از درختان) برگ مى‌ريزم ودر آن منافع ديگرى (نيز) براى من است.

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

قالَ هِيَ عَصايَ أَتَوَكَّؤُا عَلَيْها وَ أَهُشُّ بِها عَلى‌ غَنَمِي وَ لِيَ فِيها مَآرِبُ أُخْرى‌ «18»

قالَ هِيَ عَصايَ‌: گفت موسى در جواب خداوند: اين عصاى من اوست چوب سفر من. أَتَوَكَّؤُا عَلَيْها: تكيه مى‌كنم بر آن چون مانده مى‌شوم در راه يا در وقتى كه بر سر رمه ايستاده باشم، يا بر آن اعتماد كنم هر گاه از نهرى بجهم.

وَ أَهُشُّ بِها عَلى‌ غَنَمِي‌: و مى‌ريزم برگ را از درخت به اين عصا براى گوسفندان خود تا بچرند. بعضى گفته‌اند موسى در مكالمه خود ابتدا نمود به مصالح نفس خود كه بر اين عصا تكيه مى‌كنم و بعد از آن به مصالح رعيت و امت توجه نمود كه به اين عصا بر هدايت رعيت و امت خود مى‌كوشم. وَ لِيَ فِيها مَآرِبُ أُخْرى‌: و براى من است در اين عصا حاجتهاى ديگر.

از ابن عباس- آثار غريبه عصاى حضرت موسى: 1- توشه و متاع خود بر عصا نهادى و برگرفتى به منزله راحله. 2- وقتى خسته شدى بر آن نشستى و راهوار مى‌رفتى. 3- با او حديث كردى تا انس گرفتى. 4- جائى كه طعام نداشتى آن را به زمين زدى، قوت او ظاهر شدى. 5- در تشنگى به زدن آن‌

جلد 8 - صفحه 256

چشمه آب آشكار شدى. 6- در حرارت آفتاب شاخ و برگ برآوردى و سايبان او گشتى. 7- هر گاه ميل به ميوه نمودى از آن پديد آمدى. 8- در خواب آنرا به شبانى گوسفندان بداشتى تا از درندگان محفوظ ماندى. 9- در شب آنرا به زمين نصب كردى دو مشعله از آن روشنى بتافتى. 10- در زمين نشيب عصا دراز و در زمين فراز كوتاه شدى. 11- براى آبكشى از چاه، شعبهاى آن مانند دلو گشتى‌ «1».

اينها فوائد ديگر عصا بود و حضرت موسى از شدت خوف الهى توانائى تكلم را ننموده، لذا جمع كرد كلام خود را به عبارت جامعى و گفت «ولى فيها مآرب اخرى» چنانچه قمى از حضرت باقر عليه السلام روايت نمود كه: فمن الفرق (خوف شديد) لم يستطع الكلام فجمع كلامه فقال ولى فيها مآرب اخرى‌ «2».

تتمه: تفسير برهان- از حضرت باقر عليه السلام فرمود: بود عصاى موسى براى آدم، پس گرديد به سوى شعيب، بعد به سوى موسى بن عمران، و آن عصا هر آينه نزد ما، و بدرستى كه عهد من به آن پيش از اين است و آن سبز است مانند هيئتى كه چيده شده از درخت و آن عصا هر آينه نطق كند هر گاه طلب نطق شود، مهيا است براى قائم ما، بجا مى‌آورد به آن آنچه را كه موسى بجا مى‌آورد .. «3».

ايضا ابى حمزه ثمالى از حضرت صادق عليه السلام فرمود: الواح موسى نزد ما است و عصاى موسى نزد ما است و ما وارث پيغمبرانيم‌ «4».

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

وَ ما تِلْكَ بِيَمِينِكَ يا مُوسى‌ «17» قالَ هِيَ عَصايَ أَتَوَكَّؤُا عَلَيْها وَ أَهُشُّ بِها عَلى‌ غَنَمِي وَ لِيَ فِيها مَآرِبُ أُخْرى‌ «18» قالَ أَلْقِها يا مُوسى‌ «19» فَأَلْقاها فَإِذا هِيَ حَيَّةٌ تَسْعى‌ «20» قالَ خُذْها وَ لا تَخَفْ سَنُعِيدُها سِيرَتَهَا الْأُولى‌ «21»

وَ اضْمُمْ يَدَكَ إِلى‌ جَناحِكَ تَخْرُجْ بَيْضاءَ مِنْ غَيْرِ سُوءٍ آيَةً أُخْرى‌ «22» لِنُرِيَكَ مِنْ آياتِنَا الْكُبْرى‌ «23» اذْهَبْ إِلى‌ فِرْعَوْنَ إِنَّهُ طَغى‌ «24» قالَ رَبِّ اشْرَحْ لِي صَدْرِي «25» وَ يَسِّرْ لِي أَمْرِي «26»

وَ احْلُلْ عُقْدَةً مِنْ لِسانِي «27» يَفْقَهُوا قَوْلِي «28» وَ اجْعَلْ لِي وَزِيراً مِنْ أَهْلِي «29» هارُونَ أَخِي (30) اشْدُدْ بِهِ أَزْرِي (31)

وَ أَشْرِكْهُ فِي أَمْرِي (32) كَيْ نُسَبِّحَكَ كَثِيراً (33) وَ نَذْكُرَكَ كَثِيراً (34) إِنَّكَ كُنْتَ بِنا بَصِيراً (35) قالَ قَدْ أُوتِيتَ سُؤْلَكَ يا مُوسى‌ (36)

ترجمه‌

- و چيست اينكه در دست راست تو است اى موسى‌

گفت آن عصاى من است تكيه ميكنم بر آن و فرو ميريزم برگ درخت را به آن براى گوسفندم و مرا در آن حوائج ديگرى است‌

گفت بيندازش اى موسى‌

پس انداخت آنرا پس آنگاه آن مارى بود كه ميشتافت‌

گفت بگير آنرا و نترس زود باشد كه برگردانيم آنرا بحال اوّلش‌

و متّصل كن دستت را بزير بازويت بيرون ميآيد سفيد نورانى بدون عيب كه معجزه ديگرى است‌

تا بنمايانيم بتو از معجزات ما كه بزرگ است‌

برو بسوى فرعون همانا او طغيان نموده‌

گفت پروردگار من گشاده گردان براى من سينه‌ام را

و آسان كن براى من كارم را

و بگشاى گره را از زبان من‌

كه بفهمند گفتار مرا

و قرار ده براى من معاونى از كسانم‌

هارون برادرم را

قوى ساز باو پشتم را

و شريك كن او را در كار من‌

تا تسبيح گوئيم تو را بسيار

و ياد كنيم تو را بسيار

همانا تو باشى باحوال ما بينا

گفت بتحقيق داده شدى خواسته‌ات را اى موسى.

تفسير

- خداوند پس از بيان اصول شرائع حقّه در آيات سابقه كه آشنا نمودن خلق است بتوحيد و معاد و ياد خدا در تمام احوال براى حضرت موسى خواست معجزه او را باو ارائه دهد لذا سؤال فرمود كه چيست اينكه در دست تو است و او چون مشتاق بمكالمه با محبوب حقيقى بود و احتمال ميداد مقصود بيان‌

---

جلد 3 صفحه 503

فوائد و آثار باشد بمجرد ذكر اسم اكتفا ننمود و عرضه داشت آن عصاى من است تكيه ميكنم بآن در وقت راه رفتن و خسته شدن يا ايستادن بر سر گله گوسفند و ميريزم برگ درختان سبز را بر سر گوسفندانم با آن و حوائج ديگرى هم از من بوسيله آن رفع ميشود مانند آنكه بدوش ميگذارم و خرجينم را بآن مى‌آويزم و اگر بخواهم از چاهى آب بيرون آورم و ريسمان كوتاه باشد بآن متصل ميكنم و اگر درنده‌ئى بخواهد بگوسفندانم حمله كند با آن دفاع ميكنم و از اين قبيل فوائد بسيار دارد خداوند فرمود بينداز آنرا و آنحضرت اطاعت نمود و انداخت ناگاه مار قوى هيكلى شد كه بسرعت حركت ميكرد لذا ترسيد و فرار كرد خدا فرمود بگير آنرا و نترس بزودى بر ميگردانيم آنرا بصورت و سيرت اوّليه خودش و موسى عليه السّلام اطاعت نمود و بحال اوّل برگشت گفته‌اند آن عصا بقدر قامت آنحضرت بود و از شعيب عليه السّلام باو رسيده بود بعد خداوند فرمود دستت را ببر زير بغلت و چون بيرون آورى سفيد نورانى شود بدون عيب پيسى كه مرض بدى است و اين معجزه ديگرى خواهد بود براى تو در مجمع فرموده مراد از غير سوء غير برص است بقول جميع و در طب الائمه از امام باقر عليه السّلام اينمعنى را نقل نموده و قمّى ره از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه مراد بدون علّت است و آنكه حضرت موسى گندم گون شديدى بود و چون دستش را از زير بغلش در آورد دنيا برايش روشن شد و گفته‌اند چون بار ديگر دستش را زير بغلش ميبرد بحال اوّل بر ميگشت و ارائه اين قبيل معجزات بآنحضرت در بدو امر بعثت براى آن بود كه بعضى از آيات بزرگ قدرت و عظمت الهى را مشاهده نمايد و از فرعون و فرعونيان نترسد و در امر دعوت قوى دل و مستظهر بالطاف الهيّه گردد لذا بعدا فرمود با اين دو معجزه برو بجانب فرعون كه او از حدّ خود تجاوز نموده و سركشى و تمرّد و طغيان كرده موسى عليه السّلام عرضه داشت حال كه چنين مأموريت بزرگى بمن عطا فرمودى پروردگارا وسعت صدر و گشايش قلب و سرعت فهم و سهولت امر بمن عنايت فرما تا بتوانم با مشكلات و ناملائماتى كه در اين مقصد مواجه ميشوم سازگار شوم و حلّ و هموار نمايم و در شدائد صبور و بردبار باشم و گره از زبان من بگشاى تا بسهولت بتوانم با فرعون و فرعونيان سخن بگويم و آنها سخن مرا بفهمند و بپذيرند و قمّى ره از امام‌

---

جلد 3 صفحه 504

صادق عليه السّلام نقل نموده كه موسى عليه السّلام اوقاتيكه در تحت تربيت فرعون بود يكروز عطسه كرد و گفت الحمد للّه رب العالمين فرعون بدش آمد و لطمه‌اى بصورت آنحضرت زد و گفت اين چه حرفى بود زدى موسى عليه السّلام از جا جست و ريش فرعون را كه دراز بود گرفت و كند و فرعون خيلى دردش آمد و عزم قتل او را نمود پس زنش گفت اين پسر كوچك نميداند چه ميگويد فرعون گفت خير ميداند زنش گفت يك مقدار خرما و قدرى آتش در مقابل خود بگذار اگر آن دو را از يكديگر تميز داد حقّ با شما است فرعون بهمان دستور عمل كرد و بموسى گفت بخور موسى دستش بطرف خرما دراز شد پس جبرئيل دستش را برگرداند بطرف آتش و آنرا در دهان گذارد و زبانش سوخت و فرياد زد و گريه كرد پس آسيه بفرعون گفت نگفتم اين عقل ندارد پس فرعون عفو كرد او را و گفته‌اند لكنت يا كندى زبانش در اثر آن سوختن بود و نيز آنحضرت از خداوند خواست كه هارون برادرش را معاون و وزير و كمك او قرار دهد كه موجب قوّت پشت او باشد و شريك در امر رسالت او گردد تا بيشتر راغب بكمك او شود و گفته‌اند هارون سه سال بزرگتر از حضرت موسى عليه السّلام بود و هيكلش درشت‌تر و رنگش سفيدتر و زبانش گوياتر بود و سه سال زودتر از آنحضرت از دنيا رحلت نمود و در خاتمه حوائج خود عرضه داشت كه هارون در تسبيح و تقديس و دعا و ثناى توهم با من كمك و معاونت خواهد نمود ولى باز اختيار در قبول اين ملتمسات با تو است چون تو از حال ما كاملا آگاهى و بهتر ميدانى كه من محتاج بكمك هستم و هارون كفايت اين مهمّ را مينمايد و خداوند فرمود حوائج تو بر آورده شد ..

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

قال‌َ هِي‌َ عَصاي‌َ أَتَوَكَّؤُا عَلَيها وَ أَهُش‌ُّ بِها عَلي‌ غَنَمِي‌ وَ لِي‌َ فِيها مَآرِب‌ُ أُخري‌ «18»

عرض‌ كرد حضرت‌ موسي‌ ‌اينکه‌ عصاي‌ ‌من‌ ‌است‌ بآن‌ تكيه‌ ميدهم‌ و ‌با‌ ‌او‌ گوسفندان‌ ‌خود‌ ‌را‌ مي‌چرانم‌ و ‌از‌ ‌براي‌ ‌من‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ عصا مقاصد و مطالب‌ ديگري‌ ‌است‌.

(قال‌َ هِي‌َ عَصاي‌َ أَتَوَكَّؤُا عَلَيها) الوكاء تكيه‌گاه‌ ‌است‌ و ‌از‌ ‌اينکه‌ باب‌ متكاء ‌است‌ ‌که‌ بآن‌ تكيه‌ ميدهند و مستحب‌ّ ‌است‌ ‌براي‌ انسان‌ مخصوصا ‌اگر‌ مسن‌ ‌باشد‌ عصا ‌در‌ دست‌ گيرد و بخصوص‌ ‌در‌ حال‌ مسافرت‌ آنهم‌ ‌از‌ چوب‌ بادام‌ تلخ‌ ‌باشد‌ ‌در‌ خبر ‌است‌

(‌من‌ بلغ‌ اربعين‌ سنة و ‌لم‌ يتعصا فقد عصي‌).

(وَ أَهُش‌ُّ بِها عَلي‌ غَنَمِي‌) راندن‌ گوسفندان‌ و زدن‌ باشجار ‌براي‌ سقوط اوراق‌ ‌آنها‌ جهت‌ گوسفندان‌ و جلوگيري‌ ‌آنها‌ ‌از‌ دخول‌ ‌در‌ مزارع‌ و بردن‌ ‌آنها‌ ‌در‌ مراتع‌ و منابع‌ مياه‌ و ‌غير‌ اينها.

(وَ لِي‌َ فِيها مَآرِب‌ُ أُخري‌) ‌در‌ مجمع‌ البحرين‌ (مآرب‌ اي‌ حوائج‌ واحدها مأربة مثلثة الراء) و ‌از‌ كليني‌ و ‌إبن‌ بابويه‌ و بصائر صفار قريب‌ باين‌ مفاد روايت‌ ‌شده‌ ‌که‌ عصاي‌ آدم‌ بوده‌ ‌تا‌ بموسي‌ رسيده‌ و ‌اينکه‌ سبز ‌است‌ مثل‌ زماني‌ ‌که‌ ‌از‌ درخت‌ بريده‌ ميشود و نطق‌ ميكند و بهرچه‌ امر باو شود انجام‌ ميدهد و دو شعبه‌ دارد يكي‌

جلد 13 - صفحه 19

بطرف‌ بالا و ديگري‌ بطرف‌ زمين‌ و ‌در‌ شب‌ تاريك‌ نور ميدهد و نعماني‌ ‌از‌ حضرت‌ صادق‌ روايت‌ كرده‌ ‌که‌ ‌از‌ قضيب‌ ‌او‌ ‌از‌ غرس‌ بهشت‌ بوده‌ و ‌در‌ اخبار دارد قميص‌ آدم‌ و الواح‌ توراة و عصاي‌ موسي‌ و خاتم‌ سليمان‌ ‌عليهم‌ ‌السلام‌ نزد ائمه‌ ‌است‌ و ‌در‌ مجمع‌ دارد نقل‌ ميكند ‌که‌ مآرب‌ اخري‌ حمل‌ زاد و سقاية ميكرد و ‌با‌ موسي‌ مكالمه‌ مي‌نمود و ‌بر‌ زمين‌ ميزد آنچه‌ ‌براي‌ اكل‌ ميل‌ داشت‌ خارج‌ ميشد و فرو مي‌برد ‌در‌ زمين‌ چشمه‌ آب‌ ظاهر ميشد و ‌با‌ ‌هر‌ دشمني‌ مقابل‌ ميشد ‌بر‌ ‌او‌ غالب‌ ميشد و جانوران‌ بيابان‌ ‌را‌ دفع‌ ميكرد و دلو ميشد ‌از‌ چاه‌ آب‌ بيرون‌ مياورد و دو شعبه‌ ‌آن‌ مثل‌ دو شمع‌ روشن‌ مي‌شد و ‌در‌ زمين‌ فرو مي‌برد درخت‌ ميشد و برگ‌ و ميوه‌ ميداد.

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 18)- موسی در پاسخ «گفت: این (قطعه چوب) عصای من است» (قالَ هِیَ عَصایَ).

و از آنجا که مایل بود سخنش را با محبوب خود که برای نخستین بار در را به روی او گشوده است ادامه دهد، و نیز از آنجا که شاید فکر می‌کرد تنها گفتن این عصای من است کافی نباشد، بلکه منظور باز گو کردن آثار و فواید آن است، اضافه کرد: «من بر آن تکیه می‌کنم» (أَتَوَکَّؤُا عَلَیْها).

«و برگ درختان را با آن برای گوسفندانم فرو می‌ریزم» (وَ أَهُشُّ بِها عَلی غَنَمِی). «علاوه بر این فواید و نیازهای دیگری نیز در آن دارم» (وَ لِیَ فِیها مَآرِبُ أُخْری).

ج3، ص115

موسی در تعجب عمیقی فرو رفته بود، این چه سؤالی است و من چه جوابی دارم می‌گویم.

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱ - موسى(ع) در پاسخ به پرسش خداوند - در باره آنچه در دست دارد - آن را عصاى خویش اعلام کرد. (و ما تلک بیمینک ... قال هى عصاى)

۲ - موسى(ع) تکیه زدن بر عصا و زدن و ریختن برگ هاى سست درختان را براى گوسفندان خویش، از فواید عصا برشمرد. (هى عصاى أتوکؤا علیها و أهشّ بها على غنمى) «هشّ» به معناى ضربه زدن به درخت خشک براى ریختن برگ هاى آن است (لسان العرب). این کلمه در مورد چیزهاى ملایم و بدون صلابت به کار مى رود (مفردات راغب). حرف «على» در «على غنمى» به حضور گوسفندان در پاى درخت براى استفاده از برگ ها است.

۳ - موسى(ع) غیر از تکیه دادن و ریختن برگ درختان، عصاى خویش را در رفع چندین نیاز دیگر کارساز خواند. (ولى فیها مَ--َارب أُخرى) «مأربة» مفرد «مأرب» به معناى حاجت و نیاز است (مصباح).

۴ - عصا در دست گرفتن و تکیه بر آن در راه رفتن و ایستادن، کارى مطلوب و مفید است. (هى عصاى أتوکّؤا علیها) تقدیم تکیه دادن بر دیگر فواید عصا - در سخن نقل شده از موسى(ع) - نشانِ اهمیت این استفاده در مجموع فواید دیگر است. این اهمیت با توجه به سلامت جسمانى، بلکه نیرومندى موسى(ع) وضوح بیشترى مى یابد.

۵ - حضرت موسى(ع) در راه مدین به مصر، داراى گوسفندانى بود که خود، آنها را شبانى مى کرد. (أهشّ بها على غنمى) «غنم» یعنى، گوسفندان. این کلمه از لفظ خود، مفرد ندارد و به یک گوسفند «شاة» گفته مى شود (مصباح)

۶ - سرزمینى که موسى(ع) در آن دام دارى و شبانى مى کرد، درختانى داشت که برگ آن براى تغذیه دام مناسب بود. (و أهشّ بها على غنمى)

۷ - موسى(ع)، فرصت سخن گفتن با خداوند را غنیمت شمرده و از آن لذت مى برد. (ما تلک ... قال هى عصاى أتوکّؤا علیها و أهشّ ... ولى فیها مَ--َارب أُخرى) جمله «هى عصاى» براى پاسخ گویى به سؤال خداوند کافى بود; افزودن دیگر جملات، گویا به خاطر اشتیاق موسى(ع) به سخن گفتن با خداوند بوده است.

۸ - در عمل به خواسته هاى خداوند، باید تمامى احتمالات انجام پذیرد. (ما تلک ... هى عصاى أتوکّؤا ... ولى فیها مَ--َارب اخرى) در باره اکتفا نکردن موسى(ع) به «هى عصاى» گفته شده است: واضح بودن این جواب، موسى(ع) را به این اندیشه واداشت که شاید مراد، فواید عصا باشد و همین احتمال سبب شد که پاسخ هاى بعدى را به زبان آورد.

موضوعات مرتبط

• اصول عمله : اصل احتاط ۸
• تکلیف: کیفیت عمل به تکلیف ۸
• خدا: گفتگوى خدا با موسى (ع) ۷; لذت گفتگو با خدا ۷
• عصا: فواید عصا ۴
• عمل: عمل پسندیده ۴
• موسى(ع): تغذیه گوسفندان موسى(ع) ۶; چوپانى موسى(ع) ۵; عصاى موسى(ع) ۱ ; فواید عصاى موسى(ع) ۲، ۳; قصه موسى(ع) ۱، ۵، ۶; گوسفندان موسى(ع) ۵; لذایذمعنوى موسى(ع) ۷; مکان چوپانى موسى(ع) ۶