الأنفال ٢١

وَ لاَ تَکُونُوا کَالَّذِينَ‌ قَالُوا سَمِعْنَا وَ هُمْ‌ لاَ يَسْمَعُونَ‌

ترجمه

و همانند کسانی نباشید که می‌گفتند: «شنیدیم!» ولی در حقیقت نمی‌شنیدند!

و مانند كسانى نباشيد كه گفتند شنيديم ولى نمى‌شنيدند

و مانند كسانى مباشيد كه گفتند: «شنيديم» در حالى كه نمى‌شنيدند.

و شما مؤمنان چون کسانی (منافقان) نباشید که گفتند شنیدیم، و به حقیقت نمی‌شنوند.

و مانند کسانی نباشید که [از روی تظاهر] گفتند: شنیدیم در حالی که [از روی حقیقت] نمی شنوند.

و از آنان مباشيد كه گفتند كه شنيديم، در حالى كه نمى‌شنيدند.

و مانند کسانی نباشید که گفتند [پند و پیام حق را] شنیدیم ولی نمی‌شنیدند

و مانند كسانى مباشيد كه گفتند شنيديم و حال آنكه نمى‌شنوند.

و مانند کسانی نباشید که می‌گفتند: شنیدیم (امّا در گوش نگرفتیم)، و حال آن که آنان نمی‌شنوند (چون به دنبال آن نمی‌روند).

و مانند کسانی مباشید که گفتند: «شنیدیم.‌» حال آنکه نمی‌شنوند.

و نباشید مانند آنان که گفتند شنیدیم و ایشان نمی‌شنوند

الأنفال ٢٠	آیه ٢١	الأنفال ٢٢
سوره : سوره الأنفال نزول : ١ هجرت اطلاعات آماری تعداد کلمات : ١٠ تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«الَّذِینَ قالُوا ...»: مراد از چنین کسانی بیشتر دو گروهند: کافران دشمن حق و حقیقت (نگا: نساء / ) و منافقان دورو (نگا: محمّد / ). «لا یَسْمَعُونَ»: مراد این است که گوششان به حقائق بدهکار نیست (نگا: اعراف / .

تفسیر

---

• آيات ۲۹ - ۱۵، سوره انفال
• بيان آيات شريفه متضمن دستوراتى راجع به جهاد اسلامى و نهى از فرار از جنگ
• پيروزى مسلمين در جنگ بدر مرهون عنايت الهى و امدادهاى غيبى بوده است (...و ما رميت اذا رمين...)
• معناى (( الذين قالوا سمعنا و هم لا يسمعون )) و اينكه مراد از آن در آيه شريفه چه كسانى است
• بدترين جنبندگان ، كر و لالهايى هستند كه تعقل نمى كنند
• شرحى در مورد (( حيات )) و اقسام آن از نظر قرآن ، در ذيل آيه شريفه : (( استجيبوا لله وللرسول اذا دعاكم و لما يحييكم ))
• آيه شريفه ناظر به زندگى حقيقى انسان است كه اشرف واكمل از حيات دنيوى است و با علم و عمل درك مى شود
• وجوهى كه درباره مراد از آنچه رسول الله (ص ) بدان دعوت مى كند و موجب احياء است گفته شده است
• معناى (( قلب )) در قرآن كريم و توضيح درباره جمله : (( ان اللهيحول بين المرء و قبله ))
• از آنجا كه خدا مالك حقيقى تمام موجودات است و انسان به تمليك او مالك مى شود، پس خداوند ميان انسان و متعلقات او حائل و رابط است
• براى ترك اجابت دعوت پيامبر (ص ) هيچ عذرى مقبولنيست
• از آنجا كه دلها مسخر خداوند است ، غرور به خاطر تمايل قلب به صلاح و تقوا، و ياءس و نوميدى از عدم اقبال قلب به خيرات و صالحات بى مورد است
• اشاره به اينكه آيه شريفه : (( ان الله يحول بين المرء و قبله )) از جامع ترين آيات قرآنى است
• فتنه اى كه دامنه آن همه را (ظالمين وفتنه اى كه دامنه آن همه را (ظالمين و غير ظالمين )فرا مى گيرد و از آن زنهار داده شده است عبارتست از اختلاف داخلى بين امت
• معناى آيه شريفه : (( واتقوا فتنة لاتصيبن الذين ظلموا منكم خاصه )) بنابر قرائت مشهورو بنابر قرائت (( لتصيبن ))
• روزگار استضعاف و نگرانى خود و تاءييد و يارى خدا را بياد آوريد
• معناى : (( و تخونوا اماناتكم و انتم تعلمون )) در آيه شريفه كه از خيانت به خدا و رسول (ص ) نهى مى كند
• نهى از خيانت به خدا و رسول (ص ) ناظر به عمل بعضى از مسلمين بوده است كه تصميمات سرى را به دشمن اطلاع مى داده اند
• (در ذيل آيات مربوط به جنگ بدر)
• عدم اختصاص نهى از فرار از جنگ به جنگ بدر و سخن صاحب المنار در اين باره
• اشكال سخن صاحب المنار
• رواياتى در مورد شاءن نزول آيه : (( و ما رميت اذ رميت و لكن اله رمى ))
• چند روايت در معناى : (( واعملوا ان الله يحول بين المرء و قبله ))
• رواياتى در ذيل آيه شريفه : (( واتقوا فتنة لا تصيبن الذين ظلموا منكم خاصه ))
• چند روايت در مورد شاءن نزول آيه : (( يا ايها الذين آمنوا لاتخوفوا اللهوالرسول ... ))

---

• تفسیر آیات

تفسیر نور (محسن قرائتی)

---

وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ «21»

و مثل كسانى نباشيد كه گفتند: «شنيديم»، ولى (در حقيقت) آنها نمى‌شنيدند.

نکته ها

در سراسر قرآن، پس از اطاعت خداوند، اطاعت از رسول خدا ذكر شده است، و در يازده مورد، بعد از عبارت‌ «اتَّقُوا اللَّهَ» جمله‌ى‌ «أَطِيعُونِ» آمده است، يعنى لازمه‌ى تقواى الهى، اطاعت از رسول اوست.

با اين‌كه اطاعت از خدا و رسول هر دو لازم است، ولى در اين آيه تنها از سرپيچى از رسول نهى شده است كه معلوم مى‌شود مشكل آنان در اطاعت از رسول بوده است، به خصوص در جنگ بدر ونسبت به فرمان‌هاى پيامبر صلى الله عليه و آله در مسائل نظامى.

مراد از شنيدن سخنان پيامبر صلى الله عليه و آله‌ «وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ»، به دليل آيه‌ى بعد، فهميدن سخنان‌

جلد 3 - صفحه 291

او و درك حقّانيّت اوست.

پیام ها

1- مؤمنان، در معرض تخلّف از دستورات خدا و رسول هستند و به هشدار نياز دارند. يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا ...

2- نافرمانى پيامبر، نافرمانى خداست. «وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ» و نفرمود: «عَنْهُما».

(آرى، فرمان خدا و رسول داراى هويّتى واحد است واطاعت از خداوند در گرو اطاعت از رسولش مى‌باشد.)

3- شنيدن و فهميدن، مسئوليّت‌آور است. «وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ»

4- آگاه شدن از تاريخ و اخبار گذشتگان متخلّف، مايه‌ى عبرت است. وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ‌ ...

5- در اطاعت از رهبرى، صداقت داشته و به تعهّدات خود پايبند باشيم و بدون عمل ادّعاى ايمان نكنيم. «وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ»

تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)

---

وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ «21»

وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا: و مباشيد مثل كسانى كه گفتند شنيديم قرآن را سماع عالم قابل‌ وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ‌: و حال آنكه نمى‌شوند شنيدنى كه به آن منتفع شوند و عمل نمايند، پس گويا نشنوند. مراد كفار و منافقانند كه دعوى استماع مى‌نمودند. نزد ابن عباس، مراد يهود بنى قريظه و بنى نصير و نصارى هستند كه مى‌گفتند: آيات كتاب الهى را مى‌شنو يم در صورتى كه به سمع قبول نمى‌شنيدند. يعنى آثار عمليه مترتب نمى‌كردند.

توضيح: مردم در استماع كلمات الهيه و آيات قرآنيه بر سه طبقه‌اند:

اول: جماعتى كه بكلى اعراض از استماع، و اصلا حاضر براى شنيدن بيانات حقه نيستند، بلكه متنفر و منزجرند، چنانچه فرمايد: وَ لَوْ أَسْمَعَهُمْ لَتَوَلَّوْا وَ هُمْ مُعْرِضُونَ‌. «1» دوم: كسانى كه تلاوت آيات قرآنى بر آنها موجب مزيد ايمان و رغبت ايشان شود: وَ إِذا تُلِيَتْ عَلَيْهِمْ آياتُهُ زادَتْهُمْ إِيماناً. «2» سوم- مشمولين آيه فوق گروهى كه آيات سبحانيه را به حس ظاهرى استماع، لكن به گوش دل نشنوند، يعنى قلب را متوجه نساخته تأثيرى نيابند، بلكه مانند طبقه اولند، زيرا استماع بدون تعقل و تأمل فايده‌اى ندارد، و لذا خداى تعالى مذمت فرمايد ايشان را.

تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)

---

يا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا أَطِيعُوا اللَّهَ وَ رَسُولَهُ وَ لا تَوَلَّوْا عَنْهُ وَ أَنْتُمْ تَسْمَعُونَ «20» وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ «21»

ترجمه‌

اى كسانيكه ايمان آورديد اطاعت كنيد خدا و پيغمبر او را و بر نگرديد از او با آنكه شما مى‌شنويد

و نباشيد مانند آنانكه گفتند شنيديم و آنها نشنيدند.

تفسير

اختصاص خطاب باهل ايمان با آنكه اطاعت خدا و رسول بر تمام خلق واجب است براى آنستكه اطاعت فرع معرفت بخدا و تصديق برسالت است و كسانيكه باين مقام نرسيده‌اند قابل از براى توجه خطاب اطاعت نيستند و ارشاد بايد تدريجى باشد و اعراض از فرمان پيغمبر با شنيدن آيات حقّه قرآن مجيد و مواعظ حسنه آن بعيد از فهم مستقيم است و بايد مسلمانان مانند يهود نباشند كه گفتند سمعنا يعنى شنيديم و قبول كرديم با آنكه بگوش قلب نشنيده و قبول نكرده بودند.

اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)

---

وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِين‌َ قالُوا سَمِعنا وَ هُم‌ لا يَسمَعُون‌َ «21»

و نباشيد مثل‌ كساني‌ ‌که‌ گفتند شنيديم‌ و حال‌ آنكه‌ نشنيدند. شنيدن‌ دو معني‌ دارد يكي‌ استماع‌ بآلت‌ سمع‌ مثل‌ استماع‌ اصوات‌ و كلمات‌ و يكي‌ ترتيب‌ اثر ‌بر‌ كلام‌ ‌که‌ بدل‌ و گوش‌ قلب‌ بشنوند ‌در‌ ‌آيه‌ قبل‌ بمعني‌ اول‌ ‌است‌ وَ أَنتُم‌ تَسمَعُون‌َ و ‌در‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ بمعني‌ ثاني‌ ‌است‌ ‌يعني‌ اطاعت‌ نكنيد بلكه‌ ميتوان‌ ‌گفت‌ ‌در‌ ‌اينکه‌ ‌آيه‌ بهر دو معني‌ استعمال‌ ‌شده‌.

وَ لا تَكُونُوا مثل‌ كفار و منافقين‌ نباشيد كَالَّذِين‌َ قالُوا سَمِعنا وَ هُم‌ لا يَسمَعُون‌َ اما كفار گفتار ‌آنها‌ ‌اينکه‌ ‌بود‌ ‌که‌ قالُوا سَمِعنا وَ عَصَينا ‌يعني‌ فرمايشات‌ ‌شما‌ ‌را‌ شنيديم‌ و مخالفت‌ ميكنيم‌ ‌که‌ كلمه‌ سمعنا بمعني‌ اول‌ ‌است‌ و جمله‌ و ‌هم‌ ‌لا‌ يسمعون‌ بمعني‌ دوم‌ ‌است‌ ‌يعني‌ اطاعت‌ كرديم‌ و حال‌ آنكه‌ اطاعت‌ نكرديد و دروغ‌ گفتيد ‌که‌ معني‌

جلد 8 - صفحه 96

نفاق‌ ‌است‌ ‌شما‌ مثل‌ ‌آنها‌ نباشيد برويد استماع‌ كنيد و ‌بر‌ طبق‌ دستورات‌ عمل‌ نمائيد

برگزیده تفسیر نمونه

---

]

(آیه 21)- در این آیه بار دیگر روی همین مسأله تکیه کرده، می‌گوید:

«همانند کسانی نباشید که می‌گفتند شنیدیم ولی در حقیقت نمی‌شنیدند» (وَ لا تَکُونُوا کَالَّذِینَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا یَسْمَعُونَ).

---

• تفسیر آیات

نکات آیه

۱- نهى خداوند از اظهار ایمان، بدون عمل بر طبق آن (و لاتکونوا کالذین قالوا سمعنا و هم لایسمعون)

۲- لزوم پایبندى انسان به اقرار و تعهدات خویش (و لاتکونوا کالذین قالوا سمعنا و هم لایسمعون)

موضوعات مرتبط

• اقرار: عمل به اقرار ۲
• ایمان: اظهار ایمان ۱ ; ایمان و عمل ۱
• خدا: نواهى خدا ۱
• عهد: وفاى به عهد ۲