۱۶٬۲۶۹
ویرایش
خط ۲۶۳: | خط ۲۶۳: | ||
<span id='link211'><span> | <span id='link211'><span> | ||
==تشبيه | ==مقصود از تشبيه مردم به مؤمن و كافر، به آب دو دريا == | ||
«'''وَ هُوَ الَّذِى مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَ هَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَ جَعَلَ بَيْنهُمَا بَرْزَخاً وَ حِجْراً محْجُوراً'''»: | «'''وَ هُوَ الَّذِى مَرَجَ الْبَحْرَيْنِ هَذَا عَذْبٌ فُرَاتٌ وَ هَذَا مِلْحٌ أُجَاجٌ وَ جَعَلَ بَيْنهُمَا بَرْزَخاً وَ حِجْراً محْجُوراً'''»: | ||
كلمۀ «مَرج»، به معناى مخلوط كردن است و «أمر مَرِيج» هم كه در قرآن آمده، به معناى امرى مختلط است. و كلمۀ «عَذب» اگر درباره آب به كار رود، به معناى آب خوش طعم است. و كلمۀ «فُرات» نيز، در مورد آب به معناى آبى است كه بسيار خوش طعم باشد. | |||
و | كلمۀ «مِلح» به معناى آبى است كه طعمش برگشته باشد و «أُجَاج»، آبى است كه شوری اش زياد باشد، و كلمه «برزخ»، به آن حدّى گويند كه ميان دو چيز فاصله شده باشد. و كلمۀ «حِجر مَحجُور»، به معناى حرام محرّم است. يعنى آن چنان ميان اين دو آب، حاجز و مانع قرار داده ايم كه مخلوط شدن آن دو با هم، حرام محرّم شده. يعنى به هيچ وجه مخلوط نمى شود. | ||
و اين | و اين كه فرمود: «وَ جَعَلَ بَينَهُمَا»، خود قرينه است بر اين كه مراد از مخلوط كردن دو دريا، روانه كردن آب دو دريا است با هم، نه مخلوط كردن آن دو، كه اجزاى آن ها را در هم و برهم كند. | ||
و اين كلام، عطف است بر همان چيزى كه آيه «وَ هُوَ الَّذِى أرسَلَ الرِّيَاحَ...» عطف بر آن شده، و در اين جمله، مسأله رسالت از اين جهت كه ميان مؤمن و كافر را جدايى مى اندازد، با اين كه هر دو در يك زمين زندگى مى كنند و در عين حال با هم مخلوط و يكى نمى شوند، تشبيه شده به آب دو دريا، كه در عين اين كه در يك جا قرار دارند، به هم در نمى آميزند، (كه توضيحش در اول آيات نُه گانه گذشت). | |||
«'''وَ هُوَ الَّذِى خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشراً فَجَعَلَهُ نَسباً وَ صِهْراً وَ كانَ رَبُّك قَدِيراً'''»: | «'''وَ هُوَ الَّذِى خَلَقَ مِنَ الْمَاءِ بَشراً فَجَعَلَهُ نَسباً وَ صِهْراً وَ كانَ رَبُّك قَدِيراً'''»: | ||
و | و كلمۀ «صِهر»، به طورى كه از خليل نقل كرده اند، به معناى «خَتن»، يعنى خویشاوندان از ناحیه | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۱۷ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۱۷ </center> | ||
زن است. پس مراد از «نَسَب» به طورى كه ديگران هم گفته اند: محرميت از ناحيه مرد است. و مراد از «صِهر»، محرميت از ناحيه زن، و مؤيد اين معنا، مقابله اى است كه ميان «نَسَب» و «صِهر» برقرار شده است. | |||
بعضى از مفسران گفته اند: در هر يك از اين دو كلمه، مضافى در تقدير است، و تقدير آن دو «ذَا نَسَب وَ ذَا صِهرٍ: داراى نسبت و صهر» مى باشد. و مراد از آب، نطفه است، و چه بسا احتمال داده شده كه مراد از آن، مطلق آبى باشد كه خدا اشياى زنده را از آن خلق مى كند. همچنان كه خودش فرمود: «وَ جَعَلنَا مِنَ المَاءِ كُلَّ شَئٍ حَىّ». | |||
معناى آيه اين است كه: خداى سبحان، آن كسى است كه از نطفه - كه خود يك آب است - بشرى را خلق فرموده و او را داراى نَسَب و صِهر، يعنى زن و مرد قرار داده است. | |||
و اين نيز، تشبيه ديگرى است كه همان مفاد آيه قبلى را افاده مى كند. يعنى مى فهماند كه خداى سبحان كثرت را در عين وحدت، حفظ، و تفرق را در عين اتحاد، محفوظ نگه داشته است. و همچنين اختلاف نفوس و آراء را از نظر ايمان و كفر - با اين كه مردم از جهت فكر و نظر و ايمان و كفر مختلف اند - با اتحاد مجتمع بشرى به وسيله فرستادن پيامبرانى به منظور كشف حجاب ضلالت، حفظ نموده است كه اگر ارسال رسل نمى بود، ضلالت و گمراهى، همه مجتمع بشرى را فرا مى گرفت. | |||
«'''وَ كَانَ رَبُّكَ قَدِيراً'''» - در اين جا، كلمه «رب» به ضمير خطاب «رَبُّك: پروردگارت» اضافه شده، و نكته آن همان است كه در جمله «ألَم تَرَ إلَى رَبِّكَ» گذشت. | |||
«''' | «'''وَ يَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لا يَنفَعُهُمْ وَ لا يَضُرُّهُمْ وَ كانَ الْكافِرُ عَلى رَبِّهِ ظهِيراً'''»: | ||
اين آيه، عطف است بر جملۀ «وَ إذَا رَأوكَ إن يَتَّخِذُونَكَ إلّا هُزُواً»، و كلمه «ظهير» - به طورى كه گفته اند - به معناى «مظاهر» است و مظاهر، به معناى پشتيبان و معاون است. | |||
و معناى آيه اين است كه: اين كفار مشرك، خدا را گذاشته، چيزى مى پرستند كه نه سودى به حالشان دارد، و نه در عوض پرستش، خيرى و نه در صورت ترك پرستش، ضررى به ايشان مى رساند و كافران، همواره در دشمنى با پروردگارشان، معاونان شيطان بوده اند. | |||
و معناى آيه اين است كه : اين كفار | |||
و | و اين كه فرمود: بت ها، نفع و ضررى ندارند، منظور نفع و ضرر ظاهرى است. پس با ضرر بت پرستى منافات ندارد. | ||
<center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۱۸ </center> | <center> ترجمه تفسير الميزان جلد ۱۵ صفحه : ۳۱۸ </center> | ||
قدرت نداشتن | قدرت نداشتن بت ها بر نفع و ضرر رساندن به پرستندگان، مطلبى است، و ضرر داشتن بت پرستى كه همان بدبختى دائمى و عذاب هميشگى است، مطلبى ديگر. | ||
«'''وَ مَا | «'''وَ مَا أَرْسلْنَاك إِلا مُبَشِّراً وَ نَذِيراً'''»: | ||
يعنى ما در رسالت | يعنى: ما در رسالت تو، غير از تبشير و انذار، تكليفى به گردنت نگذاشته ايم. پس اگر اينان معاند پروردگار خويش اند و با دشمن او، يعنى با شيطان همكارى مى كنند، تو تقصيرى ندارى و ايشان، خداى را خسته و ناتوان نمى كنند، و جز به خود، مكر و دشمنى نمى كنند. اين، آن معنايى است كه از سياق استفاده مى شود. | ||
پس | پس بنابراين، جملۀ «وَ مَا أرسَلنَاكَ إلّا مُبَشِّراً وَ نَذِيراً»، فصلى است از كلام، نظير جملۀ «أفَأنتَ تَكُونُ عَلَيهِم وَكِيلاً» در فصل سابق. | ||
و از | و از همين جا، خوب روشن مى شود اين كه بعضى از مفسران، آيه را تسليت براى رسول خدا «صلى اللّه عليه و آله» گرفته و گفته اند: مراد اين است كه ما تو را تنها مبشر مؤمنان و منذر كافران فرستاديم، پس ديگر درباره ايمان نياوردن كفار غم مخور، صحيح نيست. | ||
ویرایش