تفسیر:المیزان جلد۱۷ بخش۳: تفاوت میان نسخه‌ها

اين آيه مطلب قبل را توضيح و شرح مى دهد، و اين معنا را كه آلهه مشركين حتى يك قطمير را هم مالك نيستند، تصديق مى نمايد، و مى فرمايد شاهدش اين است كه: اگر شما آن ها را بخوانيد دعاى شما را نمى شنوند، براى اين كه خدايان شما مشتى سنگ و چوب و جمادند كه نه شعورى دارند و نه حسى، و ارباب آنها هم مانند ملائكه و قديسين از بشر، سرگرم كار خود هستند، و اطلاعى از خدايى خود ندارند، علاوه براين از ناحيه خود مالك حس شنوايى نيستند، و اگر مى شنوند اين حس را خدا به آنان داده.

و اين هم معلوم است كه در آيه قبلى كه مى فرمود: «له الملك»، مى خواست ملك حقيقى و استقلال در آن را منحصر در خداى تعالى كند و جمله «و الّذين يدعون ...»

مى خواست ملك حقيقى و استقلال در آن را به طور مطلق از آلهه نفى كند و لازمه آن اثبات ، و اين نفى آن است كه الهه هر چند كه چون فراعنه و نمرودها گوش هم داشته باشند باز از خود نه گوش دارند و نه استقلال در شنوايى.

«'''و لو سمعوا ما استجابوا لكم'''» - يعنى و اگر هم بشنوند خواسته شما را بر نمى آورند، چون قدرتى بر استجابت خواسته شما ندارند، نه قولا و نه فعلا، و اين معنا درباره بت ها روشن است، و اما درباره ارباب آن ها؟ ايشان نيز هر قدرتى دارند، از ناحيه خداى سبحان است و خدا به احدى چنين اجازه اى نداده كه خواسته كسى را كه او را رب خود پنداشته برآورد، چون خداوند فرموده: «لن يستنكف المسيح ان يكون عبداللّه و لا الملائكة المقربون و من يستنكف عن عبادته و يستكبر فسيحشرهم اليه جميعا و يوم القيامة يكفرون بشرككم»- يعنى آنان روز قيامت عبادت شما را به خودتان بر مى گردانند، و به جاى اينكه شفاعتتان كنند، از شما بيزارى مى جويند. اين مضمون در سوره بقره نيز آمده مى فرمايد: «اذ تبرء الّذين اتبعوا من الّذين اتبعوا».

پس آيه شريفه در نفى استجابت آلهه، و كفر ورزيدن آن ها در قيامت به شرك مشركين، در معناى آيه «و من اضل ممن يدعو من دون اللّه من لا يستجيب له الى يوم القيامة و هم عن دعائهم غافلون و اذا حشر النّاس ‍ كانوا لهم اعداء و كانوا بعبادتهم كافرين»، مى باشد.

«'''و لا ينبئك مثل خبير'''» - يعنى تو را از حقيقت امر، هيچ كس مانند مخبر خبير خبر نمى دهد. اين جمله خطاب به خصوص رسول خدا (صلّى اللّه عليه و آله و سلّم) است، و در حقيقت از خطاب به مشركين اعراض كرده، فهمانده كه مشركين فهم و لياقت آن را ندارند كه بيان حق به گوششان خوانده شود.

ممكن هم هست بگوييم خطاب عام است ، ليكن در قالب خطاب خاص آورده شده ، و روى سخن با هركس ى است كه بشنود، همان طور كه در آيه «وترى الفلك فيه مواخر» كه در آيه قبلى بود، و نيز در آيه «و ترى الشمس اذا طلعت» و آيه «و تحسبهم ايقاظا و هم رقود»، منظور همه كسانى است كه مى توانند ببينند.