غافر ١
| کپی متن آیه |
|---|
| حم |
ترجمه
| سوره غافر | آیه ١ | غافر ٢ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«حم»: حا. میم. از حروف مقطّعه است (نگا: بقره / .
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
اللَّهُ لاَ إِلٰهَ إِلاَّ هُوَ... (۰) وَ الشُّعَرَاءُ يَتَّبِعُهُمُ... (۰) وَ تَرَى الْمَلاَئِکَةَ حَافِّينَ... (۰)
تفسیر
تفسیر نور (محسن قرائتی)
حم «1» تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ «2»
حا، ميم. نزول كتاب از طرف خداوند عزيز عليم است.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
حم «1»
(حم) حم: در اين كلمه اقوالى است: 1- در معانى الاخبار- از حضرت صادق عليه السّلام فرمود: اما «حم» معناى آن «الحميد المجيد» «1». 2- اسمى از اسماء الهى و مفتاح خزاين سبحانى. 3- مفاتيح اسمائى است كه در اوايل آن «حا و ميم» باشد مانند: حليم، حميد، حامد، حكيم، حى، حنان، حفيظ، مجيد، مالك، مليك، مبدأ، معيد، معز، منان. 4- اسم اللّه الاعظم. 5- اشاره است به (حم) (حميت المحبين): حمايت كردم دوستان خود را كه باز داشته‌اند خود را از توجه به ماسوى.
جواب قسم اينكه:
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
بِسْمِ اللَّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ
حم «1» تَنْزِيلُ الْكِتابِ مِنَ اللَّهِ الْعَزِيزِ الْعَلِيمِ «2» غافِرِ الذَّنْبِ وَ قابِلِ التَّوْبِ شَدِيدِ الْعِقابِ ذِي الطَّوْلِ لا إِلهَ إِلاَّ هُوَ إِلَيْهِ الْمَصِيرُ «3» ما يُجادِلُ فِي آياتِ اللَّهِ إِلاَّ الَّذِينَ كَفَرُوا فَلا يَغْرُرْكَ تَقَلُّبُهُمْ فِي الْبِلادِ «4»
كَذَّبَتْ قَبْلَهُمْ قَوْمُ نُوحٍ وَ الْأَحْزابُ مِنْ بَعْدِهِمْ وَ هَمَّتْ كُلُّ أُمَّةٍ بِرَسُولِهِمْ لِيَأْخُذُوهُ وَ جادَلُوا بِالْباطِلِ لِيُدْحِضُوا بِهِ الْحَقَّ فَأَخَذْتُهُمْ فَكَيْفَ كانَ عِقابِ «5»
ترجمه
اين نازل نمودن كتاب است از جانب خداى تواناى دانا
آمرزنده گناه و پذيرنده توبه سخت عقوبت صاحب نعمت و وسعت نيست خدائى جز او بسوى او بازگشت است
مجادله و گفتگو ننمايند در آيتهاى خدا مگر آنها كه كافر شدند پس فريب ندهد تو را آمد و شد آنها در شهرها
تكذيب كردند پيش از آنها قوم نوح و دسته‌هاى بعد از آنها و اهتمام نمودند هر جماعتى بر پيغمبرشان براى آنكه بگيرند او را و مجادله نمودند بسخن باطل تا زائل نمايند بآن سخن حق را پس گرفتم آنها را پس چگونه بود عقوبت من
تفسير
- با در نظر گرفتن بيانات سابقه راجع بفواتح السّور در معانى از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه امّا حم پس مقصود از آن حميد مجيد است و خداوند ميفرمايد اين نازل نمودن قرآن مجيد است از جانب خداوند ارجمند بسيار دانا كه آمرزنده گناهان بندگان و قبول كننده توبه ايشان است ولى اين دو صفت شما را مغرور نكند كه مرتكب معصيت شويد باميد توبه و مغفرت چون او سخت عقوبت هم ميباشد پس اگر اتّفاقا موفّق بتوبه و مغفرت نشويد بخطر عظيمى دچار خواهيد شد و در هيچ حال مأيوس از رحمت حق نباشيد چون او صاحب فضل است بترك عقاب بر مستحق آن و اعطاء نعمت و وسعت و هميشه مؤمن بايد
جلد 4 صفحه 515
بين خوف و رجاء باشد و از عذاب خدا بترسد و اميدوار برحمت حق باشد و نيست خدائى و معبود بحقى جز او پس بايد در عبادت فقط متوجه باو بود و باز گشت تمام خلق بحكم و جزاى او است پس ناچار بايد حاضر در پيشگاه او شد و راضى بقضاء او بود و چون از جهات عديده كه مكرّر بيان شده اعجاز و بر حق بودن قرآن بر اهل انصاف ظاهر و هويدا است مجادله و معارضه نميكنند در آيات آن بطعن و ردّ و اشكال مگر كسانيكه از روى عناد و تعصّب و لجاج كافر و منكر حق بودن آن شده‌اند پس نبايد پيغمبر اكرم و اهل ايمان بقرآن نظر بدوران تجارت و گردش چند روزه آنها در بلاد و شهرها داشته باشند و بايد بدانند كه خدا بزودى دمار از روزگار آنها درآورد و آنان را مغلوب و مقهور و مقتول و اسير و خوار و ذليل اهل ايمان فرمايد و در كتاب اكمال از پيغمبر صلى اللّه عليه و اله نقل نموده كه فرمود ملعون شدند مجادله كنندگان در دين خدا بزبان هفتاد پيغمبر و كسيكه مجادله نمايد در آيات الهى بتحقيق كافر شده و اين آيه را تلاوت فرمود و نيز از آنحضرت روايت شده كه نوعى از جدال در قرآن كفر است چون مباحثه و گفتگو در حلّ مشكلات و استنباط حقائق و ردّ شبهات اهل باطل از آن لازم و واجب است و پيش از كفار مكه كه در مقابل قرآن و پيغمبر آخر الزمان مرتكب اين اعمال و اقوال ناشايسته شدند قوم نوح عليه السّلام و دستجات مختلفه از امم سابقه بودند كه در مقام تكذيب و عداوت و ضدّيت با انبياء خودشان برآمدند و از هيچگونه اذيت و آزار ايشان دريغ ننمودند از قبيل قوم عاد و ثمود و اقوام بعد از آنها كه اهتمام در گرفتن و كشتن پيغمبرانشان داشتند و بهر گونه اباطيل تشبّث مينمودند براى اخفاء نور حق و اشتباه كارى بر جهّال و تشكيك در عقائد اهل ايمان از قبيل آنكه به پيغمبران ميگفتند شما بشرى هستيد مانند ما ميخوريد و راه ميرويد و چرا خدا براى هدايت مردم از آسمان فرشته نفرستاد و كلماتيكه طبع از ذكر آنها اباء دارد و براى ابطال حجج الهيه ذكر مينمودند بگمان خودشان و خداوند گرفت آنها را باقوال و افعالشان و در قرآن و تواريخ دنيا چگونگى آن ذكر شد و آثار آن در عالم و در طرق اهل مكه بشامات براى تجارت باقى ماند و آنها ديدند و عبرت نگرفتند و با شخص اول عالم امكان كه
جلد 4 صفحه 516
مبعوث بر آنها شده بود و از قبيله خودشان بود از هيچ گونه ضديّت و مخالفت دريغ ننمودند و بانتقام الهى رسيدند و خداوند تمام اينها را ذيلا بچشم آنها كشيده كه براى تذكّرشان و اخذ اقرار سؤال ميفرمايد پس چگونه بود عقاب من نسبت بآنان.
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
بِسم‌ِ اللّه‌ِ الرَّحمن‌ِ الرَّحِيمِ
حم «1» تَنزِيل‌ُ الكِتاب‌ِ مِنَ اللّه‌ِ العَزِيزِ العَلِيم‌ِ «2»
اخبار در فضيلة و مثوبات اينکه سوره مباركه و ساير حواميم بسيار است: از پيغمبر صلّي اللّه عليه و آله روايت شده فرمودند
(من احب‌ّ ان يرتع في رياض الجنة فليقرء الحواميم في صلوة الليل)
و فرمود
(الحواميم ديباج القرآن)
و نيز فرمود
(لكل‌ّ شي‌ء لباب و لباب القرآن الحواميم)
و فرمود
(اذا وقعت في الحم وقعت في روضات)
و
(من قرء سوره حم المؤمن لم يبق روح نبي‌ّ و لا صدّيق و لا مؤمن الّا صلوا عليه و استغفروا له)
و از حضرت صادق (ع) مرويست فرمود
(الحواميم ريحان القرآن فاحمدوا اله و اشكروه بحفظها و تلاوتها و ان العبد ليقوم يقرأ الحواميم فيخرج من فيه اطيب من المسك الا ذفروا العنبر و ان اللّه يرحم تاليها و قاريها و يرحم جيرانه و اصدقائه و معارفه و كل‌ّ حميم او قريب له و انه في القيمة يستغفر له العرش و الكرسي و ملائكة اللّه المقربون)
و از حضرت باقر (ع) مرويست فرمود
(من قرء حم المؤمن في کل ثلاث غفر اللّه له ما تقدم من ذنبه و ما تأخّر و الزمه التّقوي و جعل الاخرة خير له من الدّنيا)
و غير ذلک من الاخبار خصوصا و عموما.
جلد 15 - صفحه 351
(حم) از حروف مقطّعه گفتيم رمزيست بين خدا و رسول و از متشابهات است که ما يَعلَم‌ُ تَأوِيلَه‌ُ إِلَّا اللّه‌ُ وَ الرّاسِخُون‌َ فِي العِلم‌ِ بعضي گفتند اشاره به اسماء الهيّه است حا اشاره به حميد، حليم، حكيم، حي‌ّ، حنّان و ميم اشاره بملك، مجيد، مبدء، معيد، و از حضرت صادق (ع) مرويست
الحميد المجيد.
تَنزِيل‌ُ الكِتاب‌ِ خبر مبتداء محذوف است يعني «هذا القرآن تنزيل الكتاب» است و مراتب نزول قرآن را مكرّرا بيان كرده‌ايم در عالم انوار بر نور مقدّس نبوي در لوح محفوظ در آسمان اوّل بر جبرئيل بر رسول محترم.
مِنَ اللّه‌ِ که عين عبارات و كلمات صادره از مقام ربوبيّتست.
العَزِيزِ در ملك و ملكوت.
العَلِيم‌ِ بجميع امور حتّي علم ذات بذات.
برگزیده تفسیر نمونه
]
(آیه 1)- در آغاز این سوره نیز به «حروف مقطعه» برخورد می‌کنیم که در اینجا از نوع تازه‌ای از آن است: «حا- میم» (حم).
در بعضی از روایات دو حرف آغاز این سوره به نامهای خدا که با این دو حرف آغاز می‌شود تفسیر شده است، چنانکه در حدیثی از امام صادق علیه السّلام به «حمید» و «مجید» تفسیر گردیده است.
بعضی نیز «ح» را به نامهایی مانند «حمید» و «حلیم» و «حنان» و «م» را به نامهایی مانند «ملک» و «مالک» و «مجید» تفسیر کرده‌اند.
این احتمال نیز وجود دارد که «ح» اشاره به «حاکمیت» و «م» اشاره به
ج4، ص253
«مالکیت خداوند» بوده باشد.
روشن است که این تفسیرها با هم منافاتی ندارد و ممکن است همه در معنی آیه جمع باشد.
نکات آیه
روایات و احادیث
۱ - از ائمّه - علیهم السلام - روایت شده: «انّ الحروف المفتّحة بها السور من المتشابهات التى إستأثر اللّه تعالى بعلمها و لایعلم تأویلها إلاّ هو;[۱] حروف [مقطعه] - که سوره ها با آنها آغاز مى شود - از متشابهاتى است که خدا علم آنها را به خود اختصاص داده و تأویل آنها را غیر از او کسى نمى داند».
موضوعات مرتبط
- حروف مقطعه: ۱
- قرآن: متشابهات قرآن ۱
منابع
- ↑ مجمع البیان، ج ۱، ص ۱۱۲; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۳۰، ح ۸.
