ریشه سفر
تکرار در قرآن: ۱۲(بار)
قاموس قرآن
(بر وزن فلس) پرده برداشتن و آشكار كردن (مجمع)راغب گويد: «السفر: كشف الغطاء... سفر العامة عن الرأس و الخمار عن الوجه» مسافرت را از آن جهت مسافرت گويند كه اخلاق مردم در آن آشكار مىشود طورى كه در غير آن آشكار نمىشود (مجمع ذيل آيه 184 بقره). [بقره:184]. جمع سفر اسفار است مثل [سباء:19]. سِفْر (به كسر س) كتاب و نامه است كه حقائق و مطالب را روشن و آشكار مىكند جمع آن اسفار است [جمعه:5]. چنانكه راغب گفته است. طبرسى نيز علت را چنين بيان فرموده. سفير به معنى فرستاده و نماينده است راغب علت تسميه آن را كشف و ازاله وحشت از بين قوم مىداند و آن فعيل به معنى فاعل است. ولى ظاهراً علت تسميه همان اظهار و كشف مطالب باشد كه سفير مطالب را اشكار مىكند جمع آن سفراء است مثل فقيه و فقهاء و آن را مصلح ميان قوم گفتهاند. سافر به معنى كاتب و نويسنده است جمع آن سفره مثل [عبس:15-16]. اسفار (به كسر الف) روشن شدن و آشكار گشتن است [مدثر:34]. قسم به صبح آنگاه كه روشن و اشكار شود [عبس:38و39]. چهره هائى در آن روز روشن اند. خندان و شادمان. (اللهم اجعلنا منهم). * [عبس:11-16]. مراد از «سَفَرَةٍ كِرامٍ بَرَرَةٍ» نويسندگان محترم مطيع كدام اند؟ و «صُحُف» چيست ؟ گفتهاند مراد ملائكه نويسندهاند كه آمده [انفطار:10-11]. و نيز گفتهاند: سفيران وحى و پيامبرانند. و ايضاً از قتاده نقا شده كه: قارئان قرآن اند آنانكه قرآن را مىخوانند و مىنويسند. هكذا درباره «صُحُغ» گفتهاند: مراد لوح است. مىشود اين قول را به آيه [واقعة:77-78]. تأييد كرد و نيز گفتهاند مراد كتاب پيامبران سلف است. به اين قول نيز مىشود بعضى از آيات را شاهد آورد كه بيان مىدارند قرآن در نامه پيشينيان بوده است مثل [اعلى:18-19]. و نحو [شعراء:192-196]. بعيد نيست صحف همان نامهها باشد كه قرآن را در آنها قهراً پاك و محترم بودند. لحتمال ديگر آن است كه مراد از «صُحُف» قلوب و دلها و از «سَفَرَة» مفسران و نويسندگان باشدو توضيح آنكه درباره قرآن آمده [عنكبوت:48-49]. اين ايه صريح است در اينكه قرآن در سينهها است و در سينهها نوشته شده پس سينهها صحيفههاى مخصوصى است در جاى ديگر آمده [مجادله:22]. قبها صحيفههاى كتابت ايمان اند. سينه هائيكه در آنها قرآن نوشته شده، محترمند، بلند مرتبهاند، پاكند «فى صُحُفٍ مُكَرَّمَةٍ. مَرْفُوعَةٍ مُطَهَّرَةٍ» نكره آمدن «صُحُف» نيز اين سخن را ت.ييد مىكند. با دست چه كسانى قرآن در اين سينه نوشته شده و مىشود؟ با دست نويسندگانى كه محترمند. مطيع اند. بايد توجّه كرد متعلّق باء در «بِاَيْدى سَفَرَةٍ» چيست؟ ممكن است متعلّق آن «مَرْفُوعَةٍ» و يا سبب است يعنى: آيات قرآن تذكره است. هر كه خواهد آن را ياد گيرد. آن تذكره در سينههاى محترم، و الامقام، و پاك است و با دست نويسندگان محترم و طاعت پيشه نوشته شده است. آنها اند كه در طول قرون به نوشتن و خواندن و تفهيم قرآن پرداختهاند و چون نوشتن در قلوب بوسيله گفتن و غيره مىشود مىشود لذا «بِاَيْدى سَفَرَةٍ» به همه راههاى تفهيم شامل است خواه بوسيله نوشتن باشد يا خواندن و يا غيره. در تفسير برهان از حضرت صادق عليه السلام نقل شده كه «سَفَرَةٍ كِرامٍ بَرَرَةٍ» امامان اند عليهم السلام. البته آن بزرگواران در تفهيم قرآن و نوشتن آن در دلها سهم به سزائى دارند چنانكه امير المؤمنين عليه السلام پس از رسول خدا صلى اللّه عليه و اله و سلم قرآن را مجدداً يك جا نوشت و روايات اهل بيت عليهم السلام در ترغيب به فرا گرفتن قرآن خارج از حدّ است چنانكه در كافى و وسائل نقل شده است. احتمال فوق از اين جهت بيشتر تقويت مىشود كه آيات اوّل سوره با لحن ملامتآميز به حضرت رسول صلى اللّه عليه و آله و سلم مىگويد: چرا به آنانكه به قرآن بى اعتنااند و ياثروتمندان اند اعتنا مىكنى و با آنكه براى پاك شدن قرآن را مىخواهد توجّه نمىكنى و قيافه در هم مىكشى؟ آنگاه مىفرمايد: چنين نكن قرآن تذكاريست هر كه بخواهد ياد گيرد هر كس كه باشد. ارباب تفسير گفتهاند چند نفر از ثروتمندان و متنفذان مكّه نزد آن حضرت آمدند و او با ايشان به گرمى صحبت مىكرد شايد ايمان بياورند و سبب تقويت اسلام شوند. ابن امّ مكتوم كه از مسلمانان و نابينا بود آمد و از آن حضرت قرآن خواست حضرت قيافه در هم كشيد كه مبادا اينان از آمدن او ناراحت شده و بروند و اسلام نياورند. لذا اين ايات آمد و آن حضرت را از اين كار منع كرد. از اين مطلب مىتوان فهميد كه آن حضرت درباره پيشرفت اسلام خائف بوده و با جلب آنان مىخواسته دين پيشرفت كند لذا خدا براى تسلّى قلب شريف او فرموده: همه در اين قرآن يكسان اند وانگهى قرآن بوسيله نويسندگان محترم در قلبهاى پاك جا خواهد گرفت نه تهنا از بين نخواهد رفت بلكه روز افزون خواهد بود و تو در ترويج قرآن به همه با يك نظر نگاه كن تا هر كه بخواهد از آن استفاده كند اعمّ از آنكه قوى باشد يا ضعيف.
ریشه‌های نزدیک مکانی
کلمات مشتق شده در قرآن
| کلمه | تعداد تکرار در قرآن |
|---|---|
| سَفَرٍ | ۵ |
| سَفَراً | ۱ |
| سَفَرِنَا | ۱ |
| أَسْفَارِنَا | ۱ |
| أَسْفَاراً | ۱ |
| أَسْفَرَ | ۱ |
| سَفَرَةٍ | ۱ |
| مُسْفِرَةٌ | ۱ |
