روایت:الکافی جلد ۱ ش ۳۵

آدرس: الكافي، جلد ۱، كِتَابُ الْعَقْلِ وَ الْجَهْل

عده من اصحابنا عن عبد الله البزاز عن محمد بن عبد الرحمن بن حماد عن الحسن بن عمار عن ابي عبد الله ع في حديث طويل :

إِنَّ أَوَّلَ اَلْأُمُورِ وَ مَبْدَأَهَا وَ قُوَّتَهَا وَ عِمَارَتَهَا اَلَّتِي لاَ يُنْتَفَعُ بِشَيْ‏ءٍ إِلاَّ بِهِ اَلْعَقْلُ اَلَّذِي جَعَلَهُ اَللَّهُ زِينَةً لِخَلْقِهِ وَ نُوراً لَهُمْ فَبِالْعَقْلِ عَرَفَ اَلْعِبَادُ خَالِقَهُمْ وَ أَنَّهُمْ مَخْلُوقُونَ وَ أَنَّهُ اَلْمُدَبِّرُ لَهُمْ وَ أَنَّهُمُ اَلْمُدَبَّرُونَ وَ أَنَّهُ اَلْبَاقِي وَ هُمُ اَلْفَانُونَ وَ اِسْتَدَلُّوا بِعُقُولِهِمْ عَلَى مَا رَأَوْا مِنْ خَلْقِهِ مِنْ سَمَائِهِ وَ أَرْضِهِ وَ شَمْسِهِ وَ قَمَرِهِ وَ لَيْلِهِ وَ نَهَارِهِ وَ بِأَنَّ لَهُ وَ لَهُمْ خَالِقاً وَ مُدَبِّراً لَمْ يَزَلْ وَ لاَ يَزُولُ وَ عَرَفُوا بِهِ اَلْحَسَنَ مِنَ اَلْقَبِيحِ وَ أَنَّ اَلظُّلْمَةَ فِي اَلْجَهْلِ وَ أَنَّ اَلنُّورَ فِي اَلْعِلْمِ فَهَذَا مَا دَلَّهُمْ عَلَيْهِ اَلْعَقْلُ قِيلَ لَهُ فَهَلْ يَكْتَفِي اَلْعِبَادُ بِالْعَقْلِ دُونَ غَيْرِهِ قَالَ إِنَّ اَلْعَاقِلَ لِدَلاَلَةِ عَقْلِهِ اَلَّذِي جَعَلَهُ اَللَّهُ قِوَامَهُ وَ زِينَتَهُ وَ هِدَايَتَهُ عَلِمَ أَنَّ اَللَّهَ هُوَ اَلْحَقُّ وَ أَنَّهُ هُوَ رَبُّهُ وَ عَلِمَ أَنَّ لِخَالِقِهِ مَحَبَّةً وَ أَنَّ لَهُ كَرَاهِيَةً وَ أَنَّ لَهُ طَاعَةً وَ أَنَّ لَهُ مَعْصِيَةً فَلَمْ يَجِدْ عَقْلَهُ يَدُلُّهُ عَلَى ذَلِكَ وَ عَلِمَ أَنَّهُ لاَ يُوصَلُ إِلَيْهِ إِلاَّ بِالْعِلْمِ وَ طَلَبِهِ وَ أَنَّهُ لاَ يَنْتَفِعُ بِعَقْلِهِ إِنْ لَمْ يُصِبْ ذَلِكَ بِعِلْمِهِ فَوَجَبَ عَلَى اَلْعَاقِلِ طَلَبُ اَلْعِلْمِ وَ اَلْأَدَبِ اَلَّذِي لاَ قِوَامَ لَهُ إِلاَّ بِهِ‏

ترجمه

کمره ای, اصول کافی ترجمه کمره ای جلد ۱, ۷۷

الف-امام صادق (ع) در يك حديث طولانى فرمود: آغاز هر كار و برداشت و نيرو و آبادانى آن كه هر سودى وابسته بدان‏ است خرد است، آنچه كه خدايش زيور خلق خود و روشنى بخش آنان ساخته، بوسيله خرد بندگان آفريننده خود را شناسند و دانند كه مخلوقند و هم او مدبر آنها است و آنها در زير تدبير اويند، هم او است پاينده و آنها راه فنا مى‏سپرند، از پرتو خردشان دليل جويند بر هر آفريده او كه بينند، از آسمان و زمينش از خورشيد و ماهش، از شب و روزش و در يابند كه براى آن آفريدگان و خودشان آفريننده و سرپرستى است كه هميشه بوده و خواهد بود و بوسيله خرد زيبا را از زشت بشناسند و بدانند كه تاريكى در نادانى است و روشنى در دانش، اين است كه خرد بدانها رهنمائى كرده، به او گفتند: بندگان به همان عقل اكتفاء مى‏توانند؟ فرمود: خردمند به دليل عقلى كه خداوند پايه زندگى و زيور برازندگى و رهيابى وى ساخته بداند كه خدا حق است و او است پرورنده وى و بداند كه آفريدگار وى را خوشامدى است و بدآمدى، طاعتى دارد و معصيتى، و تنها خردش نتواند آنها را دريابد و بفهمد كه به اينها نرسد جز به علم و دانشجوئى و از عقل خود بهره نبرد اگر به علم خداپرستى نرسد و خردمند را بايد كه طلب علم كند و ادبى آموزد كه بى‏آن نتواند بپايد.

مصطفوى‏, اصول کافی ترجمه مصطفوی جلد ۱, ۳۳

امام صادق عليه السلام در حديثى طولانى فرمايد: آغاز و نخست هر چيز و نيرو و آبادانى آن كه هر سودى تنها بآن مربوط است عقل است كه آن را خدا زينت و نورى براى خلقش قرار داده. با عقل بندگان خالق خود بشناسند و دانند كه آنها مخلوقند و او مدبر و ايشان تحت تدبير اويند و اينكه خالقشان پايدار و آنها فانى ميباشند و بوسيله عقول خويش از ديدن آسمان و زمين و خورشيد و ماه و شب و روز استدلال كردند كه او و اينها خالق سرپرستى دارند ناآغاز و بى‏انتها و با عقل تشخيص زشت و زيبا دادند و دانستند در نادانى تاريكى و در علم نور است اينست آنچه عقل بآنها رهنما گشته. عرض شد: آيا بندگان ميتوانند بعقل تنها اكتفا كنند (و در پى تحصيل علم و ادب برنيايند) فرمود: عاقل برهبرى همان عقلى كه خداوند نگهدار او و زينت و سبب هدايتش قرار داده ميداند كه خدا حق است و پروردگار اوست و ميداند كه خالقش را پسند و ناپسنديست و اطاعت و معصيتى، و عقلش را بتنهائى راهنماى باينها نمى‏بيند و ميفهمد كه رسيدن باين مطالب جز با طلب علم ممكن نيست و اگر بوسيله علمش باينها نرسد عقلش او را سودى نداده پس واجب است بر عالم طلب علم و ادب نمايد كه بى‏آن استوار نماند.

محمدعلى اردكانى, تحفة الأولياء( ترجمه أصول كافى) - جلد ۱, ۱۳۱

چند نفر از اصحاب ما روايت كرده‏اند، از عبداللَّه بزّاز، از محمد بن عبدالرحمان بن حمّاد، از حسن بن عمّار، از امام جعفر صادق عليه السلام كه در ضمن حديث طولانى فرمود كه:

«اولِ امور و آغازش، و قوت و آبادانى‏اش كه هيچ چيزى جز به آن سودمند نيست، عقلى است كه خداوند زينت آفريده‏هايش و نور آنها قرار داده است. پس با عقل، بندگان، آفريدگارشان را مى‏شناسند و مى‏فهمند كه آنها آفريده شده‏اند. و اين‏كه خدا، مدبر آنهاست و آنها تدبير مى‏شوند. و نيز مى‏فهمند كه خدا، ماندگار و آنها رفتنى‏اند. مردم با عقلشان استدلال مى‏كنند بر آنچه از آفريده خدا ديده‏اند، از آسمان و زمين و خورشيد و ماه و شب و روز خدا و مردم و اين‏كه خدا، آفريدگارمردم و اينهاست، و تدبير كننده‏شان هميشه بوده و خواهد بود. و با او، خوب و بد را مى‏شناسند، و ظلمت را در نادانى مى‏دانند، و نور را در علم اين آن چيزى است كه عقل به آن راهنمايى مى‏كند».

به ايشان گفته شد كه: آيا براى بندگان عقل كافى است و نه غير عقل؟ فرمود كه: «عاقل، به خاطر دلالت عقلش كه خدا آن را مايه قوام و زينت و هدايت او قرار داده، مى‏فهمد كه خدا حق است. و خدا، پروردگار اوست و مى‏داند كه پروردگارش خوشى و ناخوشى دارد، و طاعت و معصيت دارد. و در مى‏يابد كه عقلش به خوشى و ناخوشى خدا، راه‏ نمى‏برد، و مى‏فهمد كه به او دست نمى‏يابد جز با طلب علم و ادب كه قوامى جز به او ندارد».

آیات مرتبط (بر اساس موضوع)

شرایط پرس‌وجو زیر به علت محدودیت‌های ویکی در اندازه پرس‌وجو یا عمق نتوانست در نظر گرفته شود: [[رده:آیات قرآن]] [[رده:ادب]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:زیور]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:زینت]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:دانش و دانایی]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:علم]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:حق]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:خرد]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:عقل]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:شناخت]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:نادانی]] OR [[رده:آیات قرآن]] [[رده:جهل]] .

احادیث مرتبط (بر اساس موضوع)

شرایط پرس‌وجو زیر به علت محدودیت‌های ویکی در اندازه پرس‌وجو یا عمق نتوانست در نظر گرفته شود: [[رده:روایت]] [[رده:ادب]] OR [[رده:روایت]] [[رده:زیور]] OR [[رده:روایت]] [[رده:زینت]] OR [[رده:روایت]] [[رده:دانش و دانایی]] OR [[رده:روایت]] [[رده:علم]] OR [[رده:روایت]] [[رده:حق]] OR [[رده:روایت]] [[رده:خرد]] OR [[رده:روایت]] [[رده:عقل]] OR [[رده:روایت]] [[رده:شناخت]] OR [[رده:روایت]] [[رده:نادانی]] OR [[رده:روایت]] [[رده:جهل]] .