روایت:الکافی جلد ۱ ش ۱۲۲۸
آدرس: الكافي، جلد ۱، كِتَابُ الْحُجَّة
عده من اصحابنا عن احمد بن محمد بن عيسي عن البرقي عن احمد بن زيد النيسابوري قال حدثني عمر بن ابراهيم الهاشمي عن عبد الملك بن عمر عن اسيد بن صفوان صاحب رسول الله ص قال :
| الکافی جلد ۱ ش ۱۲۲۷ | حدیث | الکافی جلد ۱ ش ۱۲۲۹ | |||||||||||||
| |||||||||||||||
ترجمه
کمره ای, اصول کافی ترجمه کمره ای جلد ۳, ۳۰۷
از اسيد بن صفوان، يكى از صحابه رسول خدا (ص)، گويد: چون روزى رسيد كه امير المؤمنين (ع) وفات كرد، گريه، شهر را به لرزه درآورد و مردم چون روزى كه پيغمبر (ص) وفات كرده بود در هراس افتادند، مردى گريان و شتابان و إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ گويان آمد و مىگفت: امروز خلافت نبوت بريده شد تا بر در خانهاى كه امير المؤمنين (ع) در آن بود ايستاد و گفت: اى ابو الحسن، خدايت رحمت كناد، تو در اسلام بر اين مردم پيشتر و در ايمان از آنها خالصتر و در يقين كاملتر و از خدا ترسانتر و از همه رنج كشتر و نسبت به رسول خدا (ص) نگهدارتر و نسبت به اصحابش امينتر بودى، در مناقب بر همه برتر و در سوابقِ نيك از همه ارجمندتر و در پايه از همه بالاتر و نسبت به رسول خدا نزديكتر و در روش و اخلاق و سيما و كردار از همه به آن حضرت مانندتر و مقامت شريفتر و از همه در نزد او گرامىتر بودى. خدايت از اسلام و از طرف رسولش و از همه مسلمين پاداش خير دهد، هر وقت اصحابش ناتوانى كردند، تو توانا بودى و هر گاه زبونى كردند، تو دليرانه نبرد كردى و چون سستى نمودند، تو قيام كردى و چون اصحابش قصد خلاف كردند، تو به روش رسول خدا (ص) چسبيدى، تو خليفه بر حق او بودى، بىگفتگو، و هم طراز به رغم منافقان و خشم كافران و بد آمد حسودان و به كورى چشم فاسقان، وقتى در مسلمانى سست شدند تو بودى كه براى مسلمانى قيام كردى و وقتى به پت پت افتادند و از سخن در ماندند تو به سخنرانى پرداختى، آنجا كه ماندند تو بودى كه به نور خدا پيش رفتى و از تو پيروى كردند و رهنمائى شدند. تو از همه نرمگوتر و در عبادت فرازترى (بلند پروازتر و خوش سخنتر و درستگوترى خ ل) و كمگوتر و درستگوترى، رأيت از همه بزرگوارتر و دلت از همه دليرتر و يقينت از همه محكمتر و كردارت از همه بهتر و نسبت به امور داناترى. تو به خدا سرور بزرگ دينى در آغاز و انجام، در آغاز كه مردم متفرق شدند و در انجام كه سست شدند، وقتى مؤمنين در سرپرستى تو در آمدند براى آنها پدرى مهربان بودى و بارى را به دوش كشيدى كه آنها ناتوان بودند از حمل آن، و حفظ كردى آنچه را از دست دادند و رعايت كردى آنچه را رها كردند و دامن به كمر زدى و اقدام كردى وقتى گرد آمدند (يعنى دل به پيروى تو دادند) و تو فراز گرفتى وقتى آنها بيتاب و درمانده شدند. تو شكيبا بودى وقتى آنها شتابزدگى كردند و تو بودى كه هر خونى را مىخواستند گرفتى و به وسيله تو رسيدند به آرمانهائى كه نمىپنداشتند، تو بر كفار عذابى كوبنده و چپاولگر بودى و براى مؤمنان پشتيبان و دژ. تو آفريده شدى اندر نعمت خلافت الهيه (اندر گرفتارى خلافت خ ل) و كامياب شدى از اين عطيه الهيه و سوابق آنها را كه شرط آن است محرز كردى و فضائل آنها را به در بردى، دليل تو رخنه اعتراضى نداشت و دلت كج نشد و به بينائيت سست نگرديد و به خود ترس راه ندادى و سقوط نكردى (خيانت نورزيدى، سر گران نشدى خ ل) تو چون كوهى بودى كه طوفانش نجنباند و تو چنان بودى كه (رسول خدا (ص) فرمود: امينتر مردم در يارى من و در آنچه خوددارى، و همچنان كه فرمود (ص): در تن خود ناتوانى و در كار خدا توانا، در پيش خود فروتنى و در نزد خدا بزرگوار، در روى زمين بزرگى و در نزد مؤمنين والا، كسى را در باره تو عيبجوئى نرسد و بدگوئى از تو از هيچ گوينده نسزد (و كسى را در تو طمعى براى ناحق نيست) با احدى روى دربايستى و ملاحظه نداشتى، ناتوان و زبون نزد تو نيرومند بود و عزيز، تا حقش را بستانى و نيرومند و عزيز نزد تو خوار و ناتوان بود تا حق را از او بستانى (و به صاحبش برسانى)، خويش و بيگانه از نظر عدالت در برابرت يكى بودند، كار تو درستى و راستى و نرمش بود و گفتارت حكم حق و قاطع و دستورات بردبارى و دور انديشى، و رأيت دانش و تصميم در آنچه كردى، و هر آينه راه حق صاف گشت و دشوارى هموار شد و آتش فتنه خاموش گرديد، و دين به وسيله تو راست شد، و اسلام به وجودت نيرومند گرديد، و امر خدا غالب شد و گر چه كافران را بد آمد، و اسلام و مؤمنان به تو پا بر جا شدند، بسيار بسيار پيش رفتى جانشينان خود را به رنج افكندى، گريه تو را جبران نكند، و مرگت در آسمان پيش آمد بزرگى به حساب است و غمت همه مردم را خُرد كرده فإنا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ، به قضاى خدا رضا دهم و كار او را به وى باز گذاريم، به خدا هرگز مسلمانان چون توئى را از دست ندهند. تو براى مؤمنان پناه بودى و دژ بودى و كوه بلندى بودى و نسبت به كفار سخت گير و خشم آفرين بودى، خدا تو را به پيغمبرت برساناد و از اجر سوگواريت ما را محروم مكناد و ما را پس از تو گمراه نسازد و گريست و اصحاب رسول خدا (ص) همه گريستند، سپس او را جستند و نيافتند.
مصطفوى, اصول کافی ترجمه مصطفوی جلد ۲, ۳۵۰
اسيد بن صفوان مصاحب رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله گويد: روزى كه امير المؤمنين عليه السلام وفات كرد، گريه شهر را بلرزه در آورد و مردم مانند روز وفات پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله دهشت زده شدند، مردى گريان و شتابان و إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ گويان پيدا شد و مىگفت: امروز خلافت نبوت بريده گشت تا بدر خانهاى كه امير المؤمنين عليه السلام در آن بود ايستاد و گفت: خدايت رحمت كند اى ابو الحسن تو در گرويدن باسلام از همه مردم پيشتر و در ايمان بااخلاصتر و از نظر يقين محكمتر و از خدا ترسانتر و از همه مردم، رنجكشتر و رسول خدا صلى اللَّه عليه و آله را حافظتر و نسبت باصحابش امينتر بودى. مناقبت از همه برتر و سوابقت از همه شريفتر و درجهات از همه رفيعتر و بپيغمبر صلى اللَّه عليه و آله از همه نزديكتر و از نظر روش و اخلاق و طريقه و كردار بآن حضرت شبيهتر و مقامت شريفتر و از همه نزدش گراميتر بودى. خدا ترا از جانب اسلام و پيغمبر و مسلمين پاداش خير دهد، توانا بودى هنگامى كه اصحاب پيغمبر ناتوانى كردند، و بميدان آمدى زمانى كه خوارى و زبونى از خود نشان دادند و قيام كردى موقعى كه سستى ورزيدند. و بروش رسول خدا چسبيدى، آنگاه كه اصحابش آهنگ انحراف كردند، خليفه بر حق او بودى، بىچون و چرا [و بنزاع برنخاستى] و در برابر زبونى منافقان و خشم كافران و بد آمدن حسودان و خوارى فاسقان، ناتوانى نشان ندادى. زمانى كه همه سست شدند، تو بامر خلافت قيام كردى و چون از سخن گفتن ناتوان شدند، سخن گفتى، و چون توقف كردند، در پرتو نور خدا گام برداشتى، آنگاه از تو پيروى كردند و هدايت يافتند. و تو از همه نرمگوتر و خدا را فرمانبردارتر [عاقبتانديشتر] و كم سخنتر و درست گوىتر و بزرگرأىتر و پردلتر و با يقين بيشتر و كردار نيكوتر و بامور آشناتر بودى. تو بخدا در ابتدا و انتها رئيس و بزرگ دين بودى: ابتدا زمانى بود كه مردم پراكنده شدند (بعد از وفات پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله) و انتها زمانى بود كه سست شدند (بعد از قتل عثمان). براى مؤمنان پدر مهربان بودى زمانى كه تحت سرپرستى تو در آمدند، بارهاى گرانى را كه آنها از كشيدنش ناتوان شدند، بدوش گرفتى و آنچه (را از امور دين) تباه ساختند محافظت نمودى و آنچه (را از احكام و شرايع) رها كردند، رعايت فرمودى و زمانى كه زبونى كردند [بگردآوردن دنيا حريص شدند] دامن بكمر زدى. بلندى گرفتى زمانى كه بيتابى كردند و صبر نمودى زمانى كه شتاب كردند و هر خونى را كه ميخواستند تو گرفتى (براى مسلمين از كفار خونخواهى كردى) و از بركت تو بخيراتى رسيدند كه گمانش را نداشتند، بر كافران عذابى ريزان و رباينده و براى مؤمنان پشتيبان و سنگر بودى، بخدا همراه نعمتهاى خلافت [مصيبتهايش] پرواز كردى [آفريده شدى] و بعطايش (يعنى عطاى الهى] كامياب گشتى و سوابقش را احراز كردى و فضائلش را بدست آوردى، شمشير حجت و دليلت كند نبود، و دلت منحرف نگشت و بصيرتت ضعيف نشد، هراسان نگشتى و سقوط نكردى. تو مانند كوه بودى كه طوفانش نجنباند و همچنان بودى كه پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله فرمود: «در رفاقت و دارائى خويش امانت نگهدارترين مردمست» و باز چنان بودى كه فرمود: از لحاظ بدن ضعيف و در انجام امر خدا قوى است، نزد خود فروتن و نزد خدا عظمت داشتى. در روى زمين بزرگ و نزد مؤمنين شريف بودى، هيچ كس را در باره تو راه عيبجوئى نبود و هيچ گويندهئى نسبت بتو راه خردهگيرى نداشت [و كسى از تو طمع حق پوشى نداشت] و براى هيچ كس نرمى و مجامله نداشتى، هر ناتوان و زبونى نزد تو توانا و عزيز بود تا حقش را برايش بستانى و هر تواناى عزيز، نزدت ناتوان و زبون بود تا حق را از او بستانى و در اين موضوع، خويش و بيگانه نزدت برابر بود، شأن و شخصيتت حق و راستى و مدارا بود. گفتارت حكمت و ثابت و فرمانت خويشتن دارى و دور انديشى و رأيت دانش و تصميم بود، نسبت بهر چه كردى. و هر آينه راه راست روشن گشت و امر مشكل آسان شد و آتشها خاموش گشت، و دين بوسيله تو راست شد و اسلام قوت يافت و امر خدا ظاهر شد، اگر چه كافران دوست نداشتند و اسلام و اهل ايمان از بركت تو پا بر جا شد، و بسيار بسيار پيشى گرفتى و جانشينان خود را برنج بسيار افكندى (زيرا هر چه بكوشند تا از تو پيروى كنند نتوانند) تو بزرگتر از آنى كه مصيبتت با گريه جبران شود، مرگ تو در آسمان بزرگ جلوه كرد و مصيبت تو مردم را خرد كرد فإنا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ ما بقضاء خدا راضى و نسبت بفرمانش تسليميم، بخدا سوگند مسلمين هرگز كسى را مانند تو از دست ندهند، تو براى مؤمنين پناه و سنگر و مانند كوهى پا برجا و بر كافران خشونت و خشم بودى، خدا ترا بپيغمبرش برساند و ما را از اجرت محروم نسازد و بعد از تو گمراه نگرداند، مردم همه خاموش بودند تا سخنش تمام شد، او گريست و اصحاب پيغمبر صلى اللَّه عليه و آله گريستند، سپس هر چه جستند او را نيافتند.
محمدعلى اردكانى, تحفة الأولياء( ترجمه أصول كافى) - جلد ۲, ۵۶۷
چند نفر از اصحاب ما روايت كردهاند، از احمد بن محمد بن عيسى، از برقى، از احمد بن زيد نيشابورى كه گفت: حديث كرد مرا عمر بن ابراهيم هاشمى، از عبدالملك بن عمر، از اسيد بن صفوان- صاحب و مصاحب رسول خدا صلى الله عليه و آله- كه گفت: چون روزى شد كه روح امير المؤمنين عليه السلام در آن قبض شد، كوفه از صداى گريه به لرزه در آمد، و مردم مدهوش شدند؛ مانند روزى كه روح رسول خدا صلى الله عليه و آله در آن قبض شد و مردى آمد و مىگريست و شتاب مىكرد و مىگفت: إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ. و مىگفت: امروز جانشينى به منصب پيغمبرى بريده شد، و آمد تا ايستاد بر درِ خانهاى كه امير المؤمنين عليه السلام در آن تشريف داشت، پس گفت: اى ابوالحسن، خدا تو را رحمت كند، اسلام تو از همه اين قوم پيشتر بود، و ايمانت از ايشان صافىتر، و يقينت از ايشان سختتر، و ترسيدنت از خدا از ايشان بيشتر، و رنجت از ايشان بزرگتر، و محافظتت در باب رسول خدا صلى الله عليه و آله از ايشان زيادتر، و بر اصحاب آن حضرت از همه كس امينتر، و منقبتهاى تو از ايشان افزونتر، و سابقههايت از ايشان گرامىتر، و پلّه و پايهات از ايشان بلندتر، و به رسول خدا صلى الله عليه و آله از ايشان نزديكتر، و شباهتت به آن حضرت در سيرت و خوى و طرز و كردار از ايشان بيشتر، و منزله و جاهت از ايشان شريفتر، و بر او از ايشان عزيزتر بودى. پس خدا تو را جزاى خير دهد از جانب اسلام و از رسول خويش، و از همه مسلمانان. توانا بودى در هنگامى كه اصحاب آن حضرت ناتوان شدند، و به ميدان جهاد رفتى در وقتى كه تضرّع و زارى نمودند، و بر پا شدى در وقتى كه سستى ورزيدند، و دست از راه رسول خدا صلى الله عليه و آله بر نداشتى در وقتى كه اصحاب آن حضرت قصد باطل كردند (يا مانند زنان كه كودكان را به آواز خوش به خواب كنند مردم را به نغمه و ترانه به خواب غفلت كردند)، جانشين حقّ آن حضرت بودى بىآنكه با تو منازعه توان كرد، و فروتنى نكردى در باب خاك ماليدن بينى منافقان و خشم كافران و كراهت حاسدان و كينه فاسقان. پس به امر حق قيام نمودى در وقتى كه سست و بىدل شدند، و سخن گفتى در وقتى كه لكنت به هم رسانيدند (و كند سخن شدند و مانند خر در گل ماندند) و به نور خدا رفتى در هنگامى كه ايستادند بعد از آن تو را پيروى كردند و راه راست يافتند، و آواز تو از همه ايشان پستتر بود، و طاعت (يا پيشى گرفتنت) در خيرات از ايشان بلندتر، و سخنت از ايشان كمتر، و گفتارت از ايشان راستتر و درستتر، و رأيت از ايشان بزرگتر، و دلت از ايشان شجاعتر و دليرتر، و يقينت از ايشان سختتر، و كارت از ايشان نيكوتر، و به همه امور از ايشان شناساتر بودى. به خدا سوگند، كه پادشاهى بودى از براى دين مانند يعسوب (كه پادشاه مگس عسل است و همه مگسان تابع اويند و از او دست بر نمىدارند و در هر جا كه مىرود مىروند). حاصل آنكه در باب دين، چون پادشاه مگسان عسل بودى نسبت به مگسان در اوّل و آخر، امّا اوّل در هنگامى كه مردمان پراكنده شدند و امّا آخر در وقتى كه سست و بىدل گشتند. از براى مؤمنان، پدر مهربانى بودى در آن هنگام كه عيال تو گرديدند. پس بارهاى گرانى را كه از بر داشتن آنها ضعف داشتند، برداشتى و آنچه را كه ضايع كردند محافظت كردى، و آنچه را كه فرو گذاشتند رعايت فرمودى، و دامن همّت را بر زدى چون جمع شدند، و بلند شدى در وقتى كه به غايت حريص شدند، و صبر كردى در وقتى كه شتاب كردند (و بنابر بعضى از نسَخ كافى، در وقتى كه جزع كردند يا بر زمين افتادند). و دريافتى حاجتهاى آنچه را كه طلب كردند (و بنابر بعضى از نسخ، دريافتى كينههاى آنچه را كه از ايشان طلب مىكردند). و به يارى تو، يافتند آنچه را كه نمىپنداشتند. بودى بر كافران عذابى ريزان و سبب غارت و تاراج اموال ايشان، و از براى مؤمنان ستون اعتبار و حصار (يا فراوانى نعمت). پس به خدا سوگند كه پرواز نمودى (به سوى رياض جنّت) به آزارهاى ولايت يا امّت،و رستگارى يافتى به عطاى آن، و سابقههاى آن را ضبط كردى و فضايل آن را با خود بردى، حجّت تيز تو به كندى مبدّل نشد، و دل تو مايل به سوى باطل نگرديد، و بينايى تو ضعف به هم نرسانيد، و بىدلى در نفس تو راه نيافت و بر رو نيفتادى، و مانند كوه بودى كه بادهاى تند آن را به جنبش در نتواند آورد. و بودى چنانچه پيغمبر صلى الله عليه و آله در حقّ تو فرمود. كه مردم در صحبت تو و آنچه از دست تو مىآيد ايمن بودند، و بودى چنانچه فرمود. كه ضعيف بودى در بدن خود و قوى در امر خدا، و متواضع در نفس خويش و صاحب عظمت در نزد خدا، و بزرگ در زمين و صاحب جلالت در نزد مؤمنين. كسى را در تو راه عيبى نبود، و گوينده را در تو طعنى نه، و كسى را در تو اميدوارى نبود، و كسى را نزد تو ميل و جانبدارى نه. ضعيف و ذليل در نزد تو قوى و عزيز بود، تا آنكه حقّ او را از برايش مىگرفتى و قوىّ عزيز در نزد تو ضعيف و ذليل بود، تا آنكه حقّ را از او مىگرفتى. و در اين باب خويش و بيگانه در نزد تو برابر بودند، شغل تو حقّ و راستى و مدارايى بود و گفتار تو لازم و استوار. و كار تو بردبارى و هوشيارى و ديد تو دانش و عزيمت. در آنچه كردى و به يارى تو راه راست ظاهر شد و مردم در آن سلوك نمودند و كار دشوار آسان گرديد و به واسطه تو آتشهاى فتنه فرو نشانيده شد و به همّت تو دين اسلام راست ايستاد و اسلام و مؤمنان به سبب تو قوى شدند. و هر كسى را كه در هر خوبى پيشى گرفتى، پيشى گرفتنى دور و در رنج انداختى آنان را كه بعد از تواند، رنجى سخت پس تو از آن بزرگترى كه گريه تو را تدارك تواند نمود. و بزرگ شد مصيبت تو در آسمان و مصيبت تو مردم را در هم شكست و إِنَّا لِلَّهِ وَ إِنَّا إِلَيْهِ راجِعُونَ. راضى شديم از خدا و پسنديديم قضاى او را و تسليم كرديم از براى خدا امر او را. پس به خدا سوگند كه هرگز مصيبتى مانند مصيبت تو به مسلمانان نخواهد رسيد. بودى از براى مؤمنان پناه و حصار و سر كوه استوار و بر كافران درشتى و خشم. پس خدا تو را به پيغمبر خود ملحق گرداند و ما را از مزد مصيبت تو محروم نسازد، و بعد از تو ما را گمراه نگرداند. و آن قوم همه خاموش بودند تا آنكه سخنش تمام شد و خود گريست و اصحاب رسول خدا صلى الله عليه و آله گريستند. پس او را طلب كردند و نيافتند.
