النساء ١٦٤

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ رُسُلاً قَدْ قَصَصْنَاهُمْ‌ عَلَيْکَ‌ مِنْ‌ قَبْلُ‌ وَ رُسُلاً لَمْ‌ نَقْصُصْهُمْ‌ عَلَيْکَ‌ وَ کَلَّمَ‌ اللَّهُ‌ مُوسَى‌ تَکْلِيماً

ترجمه

و پیامبرانی که سرگذشت آنها را پیش از این، برای تو باز گفته‌ایم؛ و پیامبرانی که سرگذشت آنها را بیان نکرده‌ایم؛ و خداوند با موسی سخن گفت. (و این امتیاز، از آن او بود.)

ترتیل:
ترجمه:
النساء ١٦٣ آیه ١٦٤ النساء ١٦٥
سوره : سوره النساء
نزول : ٦ هجرت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ١٧
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«رُسُلاً»: پیغمبران. مفعول فعل محذوفی چون (أَرْسَلْنَا) است. «تَکْلِیماً»: حرف زدن. مفعول مطلق و برای تأکید است.

آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)

نزول

محل نزول:

این آیه همچون دیگر آیات سوره نساء در مدینه بر پیامبر اسلام صلی الله علیه و آله نازل گردیده است. [۱]

شأن نزول:[۲]

اين آيه درباره يهوديان نازل شده كه گفته بودند، خداوند موضوع پيامبران را به محمد گفته است و داستان ايشان را با او در ميان نهاده است ولى راجع به حضرت موسی|موسى به ما نگفته كه آيا او با خداوند سخن مى گفته است يا نه؟[۳]

تفسیر

نکات آیه

۱- حضرت محمد (ص) پیامبر و فرستاده اى از جانب خدا همانند دیگر پیامبران و فرستادگان خدا (و رسلا قد قصصنهم علیک من قبل و رسلا لم نقصصهم علیک) «رسلا» مفعول براى «ارسلنا»ى مقدر مى باشد، یعنى و ارسلنا رسلا و این جمله عطف شده به «اوحینا الى ...» بنابراین در تشبیه با آن شریک است. با این تفاوت که لازمه معناى مشبه (انا اوحینا الیک) که رسالت باشد، اراده شده است ; یعنى اى پیامبر تو رسول ما هستى چنانچه پیامبران پیشین عهده دار رسالت بودند.

۲- انکار رسالت پیامبر (ص)، انکار رسالت دیگر پیامبران الهى است.* (أوحینا إلیک کما أوحینا إلى نوح ... و رسلا قد قصصنهم علیک) برداشت فوق با توجه به توضیح برداشت قبل استفاده مى شود.

۳- خداوند، تنها سرگذشت پاره اى از رسولان الهى را براى پیامبر (ص) بیان داشته است. (و رسلا قد قصصنهم علیک من قبل و رسلا لم نقصصهم علیک)

۴- خداوند، سرگذشت گروهى از پیامبران را در قرآن بیان نکرده است. (و رسلا لم نقصصهم علیک)

۵- خداوند، بدون واسطه با حضرت موسى (ع) سخن گفت. (و کلم اللّه موسى تکلیماً) تصریح به اسم جلاله «اللّه» در جمله «کلم اللّه موسى» بر خلاف فعلهاى گذشته (اوحینا و ...) براى رساندن این معناست که خداوند خود با وى سخن گفت و واسطه اى در بین نبود.

۶- تکلم خداوند با حضرت موسى (ع) نوعى از وحى بوده است. (أوحینا إلیک کما أوحینا إلى نوح ... و کلم اللّه موسى تکلیماً) بنابر اینکه «کلم اللّه» عطف بر «اوحینا الى نوح» باشد، جمله این گونه خواهد بود، «اوحینا الیک کما کلم اللّه موسى تکلیماً» یعنى وحى الهى به پیامبر نظیر سخن خدا با موسى (ع) است.، بنابراین سخن گفتن خدا نیز نوعى از وحى است.

۷- عظمت خاص حضرت موسى (ع) در پیشگاه خداوند* (و کلم اللّه موسى تکلیماً) ذکر نام موسى (ع) جداى از سایر پیامبران و توصیف او به کلیم اللّه، دلالت بر مقام والاى وى دارد.

۸- ایمان واقعى به موسى (ع) در پى دارنده ایمان به پیامبر (ص) است. (أوحینا إلیک کما ... کلم اللّه موسى تکلیماً) برداشت فوق مبتنى بر این است که جمله «کلم اللّه ...» عطف بر «اوحینا الى نوح» در آیه قبل باشد. یعنى همانگونه به تو اى پیامبر وحى کردیم که با موسى سخن گفتیم و چون روى سخن با کسانى است که اعتراف به پیامبرى موسى (ع) دارند آنان با توجه به این مشابهت باید اعتراف به پیامبرى رسول اکرم (ص) نیز داشته باشند.

روایات و احادیث

۹- مخفى بودن رسالت گروهى از انبیا (بین آدم و نوح)، دلیل ذکر نشدن نام آنان در قرآن (و رسلا لم نقصصهم علیک) امام باقر (ع): کان ما بین آدم و بین نوح من الانبیاء مستخفین و مستعلنین و لذلک خفى ذکرهم فى القرآن فلم یسموا کما سمى من استعلن من الانبیاء و هو قول اللّه «رسلا لم نقصصهم علیک»، یعنى لم اسم المستخفین کما سمیت السمتعلنین من الانبیاء.[۴]

۱۰- گفتگوى خداوند با موسى (ع) به مقدار صد و بیست و چهار هزار کلمه در مدت سه شبانه روز (و کلم اللّه موسى تکلیماً) رسول خدا (ص): ان اللّه ناجى موسى بن عمران (ع) بمائة الف کلمة و اربعة و عشرین الف کلمة فى ثلثة ایام و لیالیهن ... .[۵]

۱۱- سخن خداوند با موسى (ع) در طور سینا بصورت ایجاد صدا در درخت و قابل شنیدن براى همران آن حضرت از هر طرف (و کلم اللّه موسى تکلیماً) امام رضا (ع) درباره سخن گفتن خداوند با موسى (ع) فرمود: ... فخرج بهم الى طور سیناء ... فکلمه اللّه تعالى ذکره و سمعوا کلامه ... لان اللّه عزوجل احدثه فى الشجرة ثم جعله منبعثاً منها حتى سمعوه من جمیع الوجوه ... .[۶]

۱۲- تکلم خداوند با موسى (ع) به وسیله ایجاد سخن بدون به کارگیرى زبان و دهان (و کلم اللّه موسى تکلیماً) امام رضا (ع) درباره سخن گفتن خداوند با موسى (ع) فرمود: ... کلام الخالق للمخلوق لیس ککلام المخلوق لمخلوق و لایلفظ بشق فم و لسان و لکن یقول له «کن» فکان بمشیته ما خاطب به موسى من الامر و النهى من غیر تردد فى نفس.[۷]

۱۳- حادث بودن کلام خداوند (و کلم اللّه موسى تکلیماً) امام صادق (ع) در پاسخ سؤال از حادث یا قدیم بودن کلام خداوند فرمود: ان الکلام فة محدثة لیس بازلیة کان اللّه عزوجل و لا متکلم.[۸]

موضوعات مرتبط

  • انبیا: تکذیب نبّوت انبیا ۲ ; رسالت پنهانى انبیا ۹ ; قصه‌هاى انبیا ۳، ۴، ۹ ; نبّوت انبیا ۱ ; هماهنگى انبیا ۸
  • ایمان: به محمّد (ص) ۸ ; ایمان به موسى (ع) ۸ ; متعلق ایمان ۸
  • خدا: تکلم خدا با موسى (ع) ۵، ۶، ۱۰، ۱۱، ۱۲ ; حدوث کلام خدا ۱۳ ; کیفیت تکلّم خدا ۱۲
  • درخت: تکلم درخت ۱۱
  • عدد صد وبیست و چهار هزار:۱۰
  • قرآن: قصه‌هاى قرآن ۴
  • کوه سینا:۱۱
  • محمّد (ص): تکذیب نبوت محمّد (ص) ۲ ; نبوت محمّد (ص) ۱
  • مقربان:۷
  • موسى (ع): عظمت موسى (ع) ۷ ; قصه موسى (ع) ۱۰، ۱۱ ; مقامات موسى (ع) ۵، ۷، ۱۰
  • وحى: اقسام وحى ۶

منابع

  1. طبرسی، مجمع البیان فی تفسیر القرآن، ج ‌۳، ص ۳.
  2. محمدباقر محقق،‌ نمونه بینات در شأن نزول آیات از نظر شیخ طوسی و سایر مفسرین خاصه و عامه، ص ۲۶..
  3. تفسير كشف الاسرار.
  4. تفسیر عیاشى، ج ۱، ص ۲۸۵، ح ۳۰۶; تفسیر برهان، ج ۱، ص ۴۲۷، ح ۴.
  5. خصال صدوق، ص ۶۴۱، ح ۲۰، باب ما بعد الالف; نورالثقلین، ج ۱، ص ۵۷۴، ح ۶۷۵.
  6. توحید صدوق، ص ۱۲۱، ح ۲۴، ب ۸; نورالثقلین، ج ۱، ص ۵۷۴، ح ۶۷۶.
  7. احتجاج طبرسى، ج ۲، ص ۱۸۵; نورالثقلین، ج ۱- ، ص ۵۷۵، ح ۶۸۱.
  8. کافى، ج ۱، ص ۱۰۷، ح ۱; نورالثقلین، ج ۱، ص ۵۷۵- ، ح ۶۸۲.