النجم ٣

از الکتاب
کپی متن آیه
وَ مَا يَنْطِقُ‌ عَنِ‌ الْهَوَى‌

ترجمه

و هرگز از روی هوای نفس سخن نمی‌گوید!

ترتیل:
ترجمه:
النجم ٢ آیه ٣ النجم ٤
سوره : سوره النجم
نزول : ٢ بعثت
اطلاعات آماری
تعداد کلمات : ٥
تعداد حروف :

معنی کلمات و عبارات

«عَنِ الْهَوی»: از روی هوا و هوس. دل بخواه و خودسرانه. یعنی آنچه می‌گوید، به فرمان خدا می‌گوید و نه به فرمان دل، و از سوی خدا می‌گوید؛ نه از سوی خود.


نزول

شأن نزول آیات ۱تا ۴:

محمد بن العباس بعد از چهار واسطه از امام صادق علیه‌السلام و آن بزرگوار از رسول خدا صلى الله علیه و آله نقل نماید که فرمود: من سید النّاس هستم و در این باره فخرى بر من نیست و على سید المؤمنین است. بار خدایا دوست بدار کسى را که على را دوست بدارد و دشمن بدار کسى را که على را دشمن بدارد، مردى از قریش گفت: محمد در صدد تحسین و تعریف پسرعموى خویش است سپس این آیات نازل گردید و خاطر نشان ساخت که گفتار پیامبر درباره پسرعموى خود از روى هوى هوس نبوده بلکه از وحى پروردگار است.

و نیز محمد بن العباس بعد شش واسطه از امام صادق علیه‌السلام نقل نماید که هنگامى که رسول خدا صلی الله علیه و آله در روز غدیر خم على را به عنوان ولایت معرفى فرمود، مردم سه فرقه شدند. دسته اى گفتند: محمد گمراه شده است.

فرقه اى گفتند: در غوایت افتاده است، طائفه اى گفتند: از روى هوى و هوس درباره اهل بیت و پسرعموى خود سخن مى گوید سپس خداوند این آیات را نازل فرمود.[۱]

تفسیر


نکات آیه

۱ - تأکید خداوند، بر اصالت سخنان پیامبر(ص) و متکى نبودن پیام هاى آن حضرت به هواى نفس (و ما ینطق عن الهوى)

۲ - عصمت پیامبر(ص)، در گفتار و رهنمودهاى خویش (و ما ینطق عن الهوى)

۳ - تضمین عصمت پیامبر(ص)، در تمامى عمر از سوى وحى (ما ضلّ صاحبکم و ما غوى . و ما ینطق عن الهوى) خداوند، با خبر دادن از حال و آینده - با عبارت «ما ینطق ...» - در حقیقت عصمت پیامبر(ص) را در طول حیات ایشان تضمین نموده است; چنان که با «ما ضلّ...» گذشته آن حضرت را مبرّا از گمراهى دانسته است.

۴ - گذشته زندگى هر فرد، از ملاک هاى قابل اتکا در داورى نسبت به آینده وى * (و ما ینطق عن الهوى) برداشت یاد شده بنابراین نکته است که مقدم یاد شدن «ما ضلّ» (با صیغه ماضى) قبل از «و ماینطق» (با ساختار مضارع) - که بیانگر استمرار است و نظر به آینده دارد - به مطلب بالا اشاره داشته باشد; یعنى، کسى که از آغاز تا کنون پاک و شایسته بوده در آینده نیز پاک خواهد زیست.

۵ - هواى نفس، منشأ اصلى سخنان باطل و القاى مفاهیم گمراه کننده (و ما ینطق عن الهوى) از این که «الهوى» به خصوص نفى گشته و عوامل دیگر یاد نشده است، مطلب بالا استفاده مى شود.

۶ - لزوم احراز سلامت عملى، فکرى و روحى رهبران، در اعتماد به ایشان * (ما ضلّ صاحبکم و ما غوى . و ما ینطق عن الهوى) خداوند، براى جلب اعتماد مردم به پیامبر(ص) سه نکته را بیان فرموده است: ۱- عدم گمراهى در زندگى (ما ضلّ) ۲- عدم انحراف در فکر (ماغوى); ۳- مغلوب نبودن در برابر هواى نفس (و ماینطق عن الهوى).

موضوعات مرتبط

  • ارزیابى: ملاک ارزیابى ۴
  • پیشینه: نقش پیشینه ۴
  • رهبرى: سلامت روانى رهبرى ۶; سلامت فکرى رهبرى ۶; شرایط رهبرى۶
  • سخن: منشأ سخن باطل ۵
  • گمراهى: منشأ گمراهى ۵
  • محمد(ص): تبلیغ محمد(ص) ۲; صداقت محمد(ص) ۱; عصمت محمد(ص) ۲; فضایل محمد(ص) ۲; محمد(ص) و هواپرستى ۱; منشأ عصمت محمد(ص) ۳
  • وحى: نقش وحى ۳
  • هواى نفس: آثار هواى نفس ۵

منابع

  1. البرهان فی تفسیر القرآن.