الكهف ٦٧
| کپی متن آیه |
|---|
| قَالَ إِنَّکَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً |
ترجمه
| الكهف ٦٦ | آیه ٦٧ | الكهف ٦٨ | ||||||||||||||
| ||||||||||||||||
معنی کلمات و عبارات
«مَعِیَ»: مصاحبت و همراهی با من.
آیات مرتبط (تعداد ریشه‌های مشترک)
تفسیر
- آيات ۶۰ - ۸۲ سوره كهف
- داستان موسى «ع» و عالم و آنچه از آن استفاده مى شود
- سخن مفسران درباره داستان مذكور و شخصيت هاى آن
- آغاز داستان موسى و همراه خود
- حكايت ماهى بريان شده كه خود را به دريا انداخته است!
- مصون نبودن انبياء «ع»، از مطلق آزار و ايذاء شيطان
- ملاقات موسى «ع»، با بنده اى از بندگان خدا
- تقاضاى تعليم از طرف موسى «ع» و پاسخ حضرت خضر «ع»
- ادب و تواضع فراوان موسى «ع» در برابر استاد
- صبر نياوردن موسى «ع» به سكوت، در برابر اعمال خضر «ع»
- جدا شدن خضر و موسى از یکدیگر، و تأويل اعمال خضر
- بحثى تاريخى در دو فصل
- ۱ - داستان موسى و خضر، در قرآن
- ۲ - شخصيت خضر
- بحث روايتى
- اختلاف فراوان روايات در جزئيات داستان موسی و خضر
- دو روايت درباره تأثیر حال مرد مؤمن، در اصلاح امر فرزندان او
تفسیر نور (محسن قرائتی)
قالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً «67»
(خضر) گفت: تو هرگز نمى‌توانى بر همراهى من صبر كنى.
تفسیر اثنی عشری (حسینی شاه عبدالعظیمی)
قالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً (67)
پس از درخواست موسى:
قالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً: گفت خضر در جواب موسى: بدرستى كه تو هرگز نمى‌توانى با من صبر كردن را. و اين به جهت آن بود كه موسى
«1» تفصيل اين نكات را در كتاب شريف منية المريد (چاپ نجف، ص 94- 91) و ترجمه فارسى آن: آداب تعليم و تعلّم در اسلام، صفحات 315- 308 بخوانيد.
جلد 8 - صفحه 89
مأمور به ظاهر، لكن خضر محكوم بود به باطن نسبت به آنچه خداوند تعليم فرموده او را. بنابراين به حسب ظاهر، جريان امور بر طبع واقع آسان نيايد بر موسى، لذا خضر از ابتدا موسى را به اين امر آگاه نمايد. و مؤيد اين است حديث شريف علل الشرايع از حضرت صادق عليه السلام كه: خضر گفت: تو هرگز نتوانى با من صبر كردن را، زيرا من موكل هستم به امرى كه تو طاقت ندارى، و تو موكل هستى به امرى كه من طاقت ندارم «1».
تفسیر روان جاوید (ثقفى تهرانى)
فَوَجَدا عَبْداً مِنْ عِبادِنا آتَيْناهُ رَحْمَةً مِنْ عِنْدِنا وَ عَلَّمْناهُ مِنْ لَدُنَّا عِلْماً (65) قالَ لَهُ مُوسى هَلْ أَتَّبِعُكَ عَلى أَنْ تُعَلِّمَنِ مِمَّا عُلِّمْتَ رُشْداً (66) قالَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً (67) وَ كَيْفَ تَصْبِرُ عَلى ما لَمْ تُحِطْ بِهِ خُبْراً (68) قالَ سَتَجِدُنِي إِنْ شاءَ اللَّهُ صابِراً وَ لا أَعْصِي لَكَ أَمْراً (69)
قالَ فَإِنِ اتَّبَعْتَنِي فَلا تَسْئَلْنِي عَنْ شَيْ‌ءٍ حَتَّى أُحْدِثَ لَكَ مِنْهُ ذِكْراً (70) فَانْطَلَقا حَتَّى إِذا رَكِبا فِي السَّفِينَةِ خَرَقَها قالَ أَ خَرَقْتَها لِتُغْرِقَ أَهْلَها لَقَدْ جِئْتَ شَيْئاً إِمْراً (71) قالَ أَ لَمْ أَقُلْ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً (72) قالَ لا تُؤاخِذْنِي بِما نَسِيتُ وَ لا تُرْهِقْنِي مِنْ أَمْرِي عُسْراً (73) فَانْطَلَقا حَتَّى إِذا لَقِيا غُلاماً فَقَتَلَهُ قالَ أَ قَتَلْتَ نَفْساً زَكِيَّةً بِغَيْرِ نَفْسٍ لَقَدْ جِئْتَ شَيْئاً نُكْراً (74)
قالَ أَ لَمْ أَقُلْ لَكَ إِنَّكَ لَنْ تَسْتَطِيعَ مَعِيَ صَبْراً (75)
ترجمه
پس يافتند بنده‌اى از بندگان ما را كه داده بوديم او را رحمتى از جانب خودمان و آموخته بوديم او را از نزدمان دانشى
گفت باو موسى آيا پيروى
جلد 3 صفحه 439
كنم ترا براى آنكه بياموزى مرا از آنچه آموخته شدى دانش نافعى
گفت همانا تو هرگز نتوانى با من صبر نمودن
و چه گونه صبر ميكنى بر آنچه احاطه ندارى بآن از راه دانش
گفت زود باشد كه بيابى مرا اگر بخواهد خدا صبر كننده و نافرمانى نكنم مر تو را در كارى
گفت پس اگر پيروى كنى مرا پس مپرس از من از چيزى تا ابتدا كنم براى تو از آن به بيانى
پس رفتند تا وقتى كه سوار شدند در كشتى شكاف داد آنرا گفت آيا شكاف دادى آنرا تا غرق كنى اهلش را بتحقيق بجا آوردى كار ناشايسته‌اى
گفت آيا نگفتم همانا تو هرگز نميتوانى با من صبر نمودن
گفت مؤاخذه مكن مرا بآنچه فراموش كردم و مينداز مرا از كارم بمشقّت
پس رفتند تا وقتى كه ملاقات نمودند پسرى را پس كشت او را گفت آيا كشتى نفس پاكى را بغير عوض نفسى بتحقيق بجا آوردى كار ناپسندى
گفت آيا نگفتم مر ترا همانا تو هرگز نميتوانى با من صبر نمودن.
تفسير
در آيات سابقه نتيجه مسافرت حضرت موسى با يوشع عليه السّلام براى تحصيل علم بيان شد كه ملاقات حضرت خضر بود در ساحل دريا كنار سنگى لذا خداوند فرموده پس يافتند موسى و يوشع بنده‌اى از بندگان ما را كه داده بوديم باو منصب نبوّت را از جانب خودمان كه رحمتى برتر و بالاتر از آن نيست با عمر طولانى و تعليم نموده بوديم باو رشحه‌اى از رشحات علم غيب را كه مخصوص بما است در مجمع از امام صادق عليه السّلام نقل نموده كه نزد خضر علمى بود كه نوشته نشده بود براى موسى در الواح تورية و موسى گمان ميكرد كه تمام علوم در الواح براى او نوشته شده و پس از سلام و جواب و شناسائى و اكرام از طرفين موسى عليه السّلام بحضرت خضر گفت آيا اجازه ميفرمائى پيروى كنم از تو و چندى مصاحب با تو باشم كه بياموزى بمن از آنچه خدا بتو آموخته از علم باطن چيزيرا كه خير و صلاح دنيا و آخرت من در آن باشد حضرت خضر فرمود تو استطاعت و توانائى بر صبر و تحمّل مشاهده ناملايمات همراهى مرا ندارى چون حضرت خضر مأمور بكمك درماندگان و دستگيرى از ضعفاء و فقراء در باطن بود و حضرت موسى مأمور بظاهر و اصلاح امور دنيا و آخرت مردم در نتيجه متابعت از شرع و شريعت و هر يك مقامى را بر حسب استعداد خودشان واجد بودند كه ديگرى استعداد
جلد 3 صفحه 440
تحمّل آنرا نداشت لذا حضرت موسى نميتوانست امريرا كه ظاهرا با موازين شرع منطبق نيست مشاهده نمايد و ساكت باشد چون طبعا غيور و متعصّب در دين و حفظ نواميس الهى بود و در روايات ائمه اطهار به اين معنى تصريح شده كه موسى مأمور بامرى بود كه خضر طاقت آنرا نداشت و خضر مأمور بامرى بود كه موسى طاقت آنرا نداشت و موسى اعلم از خضر بود ولى چون در دل او خطور نمود كه واجد تمام علوم است و ممكن بود از اين راه غرورى عارض او شود خدا خواست باو ارائه دهد كسى را كه اعلم از او است در خصوص علمى كه مخصوص بخدا است و رشحه‌اى از رشحات آنعلم را باو عنايت فرموده تا معلوم شود كه شخص بهر مرتبه‌اى از علم و دانش برسد باز واجد تمام علوم نيست و بايد دست از تحصيل علم بر ندارد و در مقام طلب علم از رنج مسافرت و تحمّل ذلّت و فروتنى مضايقه ننمايد لذا حضرت موسى با آنكه پيغمبر الو العزم و افضل و اعلم از حضرت خضر بود چون براى تحصيل علم مخصوصى نزد او حاضر شده بود با كمال خضوع و خشوع خواهش نمود كه تبعيّت او را بپذيرد براى كسب علم و بعد از آنكه حضرت خضر فرمود تو طاقت صبر بر تبعيّت مرا ندارى چون نمى‌توانى به بينى و ساكت باشى اموريرا كه با ظاهر شرع منطبق نيست ولى در باطن داراى مصلحت است و تو احاطه علمى بر اسرار و مصالح خفيّه آنها ندارى با كمال ادب جواب داد انشاء اللّه تعالى صبر خواهم نمود و نافرمانى از من مشاهده نخواهى فرمود و خضر فرمود پس اگر حاضر براى پيروى من شدى نبايد امرى را كه مشاهده كنى از من صادر ميشود مورد انكار و اعتراض قرار دهى تا من خودم سرّ و حكمت آنرا براى تو بيان كنم و حضرت موسى قبول كرد و در واقع ملتزم شد كه اشكالى بكارهاى او ننمايد تا وقتى كه حضرت خضر خودش صلاح بداند كه بيان سرّ آنرا بنمايد و ظاهرا از اينجا يوشع از آن دو پيغمبر خدا جدائى اختيار نمود و مراجعت كرد و آن دو در ساحل دريا سير مينمودند تا آنكه خواستند با كشتى مسافرت بجائى نمايند كشتيبان حضرت خضر را شناخت و هر دو را بدون گفتگو سوار بر كشتى نمود و چون آن دو بزرگوار در كشتى نشستند و براه افتاد حضرت خضر شكاف و شكستى در كشتى احداث فرمود و جاى آنرا مسدود نمود بقدريكه آب وارد كشتى نشود و حضرت موسى برآشفت و بالحن عتاب آميزى باو
جلد 3 صفحه 441
گفت كشتى را شكستى براى آنكه اهلش را غرق كنى كار ناشايسته بزرگى كرد خضر فرمود نگفتم تو طاقت صبر بر رفاقت با من را ندارى و حضرت موسى زبان بعذر خواهى گشود و گفت مگير مرا بآنچيزى كه از روى غفلت و فراموشى از من سر زد و ميفكن مرا در مشقّت خجلت و شرمسارى و مؤاخذه بر خلاف عهدى كه سهوا از من صادر شد چون عصمت انبياء از سهو و نسيان در احكام شرعيّه و اموريست كه موجب سلب اطمينان از اقوال و افعال ايشان شود نه در اين قبيل موارد كه مورد ابتلاء عموم نيست خصوصا در جائيكه منشأ آن عدم توجّه و تذكّر براى استغراق در مشاهده انوار غيبيّه الهيّه باشد و حضرت خضر صرف نظر فرمود و مسافرت دريا بپايان رسيد و بخشكى رسيدند و با يكديگر در ساحل دريا راه مى‌پيمودند ناگاه پسرى را كه با چند پسر ديگر مشغول بازى بود حضرت خضر بدون سؤال و تفتيش حال كشت و حضرت موسى عنان صبر و شكيبائى را از دست داد و شديدا برآشفت و گفت آيا كشتى نفس پاك و پاكيزه از گناهى را بدون مجوّز شرعى كه قصاص است و قتل نفس در مقابل قتل نفس واقع شود الحق كار ناشايسته و ناروا و منكرى كردى حضرت خضر فرمود همانا عقلها حاكم بر فرمان خدا نيست فرمان خدا حاكم بر عقلها است تسليم باش در برابر آنچه مى‌بينى و صبر كن بر آن آيا نگفتم بتو همانا تو طاقت صبر بر تبعيّت از مرا ندارى و چون حضرت موسى در دفعه دوم عتاب خود را شديدتر كرده بود حضرت خضرهم كلمه بتو را بر جمله سابق در جواب زياد فرمود تا حضرت موسى متوجّه شود كه خلاف قرار داد از او مكرّر صادر شده و بيشتر مورد ملامت است و ظاهرا ايندفعه حضرت موسى قرار را فراموش نكرده بود ولى يكدفعه از مشاهده قتل ناگهانى آن طفل بى‌گناه از حال طبيعى خارج شد و نتوانست خود ا نگهدارى كند.
جلد 3 صفحه 442
اطیب البیان (سید عبدالحسین طیب)
قالَ إِنَّكَ لَن تَستَطِيع‌َ مَعِيَ صَبراً (67)
خضر گفت بموسي محققا شخص شما هرگز نميتواني با من صبر و تحمّل كني توضيحا بسياري از امور حتي افعال الهي بر حسب ظاهر خوش نما نيست در نظر جاهل لكن بحكمت و مصالح او بر خورد كني عين صلاحست مثلا يكي فقير ميشود يا مريض ميشود يا ببلايي دچار ميشود بسيار بد بنظر ميآيد يا اينكه برف باران و سردي زياد در نظر بسيار بد ميآيد يا حرارت شديد يا مرگ و امثال اينها با اينكه عين صلاح او است لذا چون حضرت مأمور بامور باطنه بود و موسي مكلف بظاهر بود مصاحبت با يكديگر بسيار مشكل بود لذا قالَ إِنَّكَ لَن تَستَطِيع‌َ مَعِيَ صَبراً بلكه تكليف تو اينست که تحمل نكني.
برگزیده تفسیر نمونه
(آیه 67)- ولی با کمال تعجب آن مرد عالم به موسی «گفت: تو هرگز توانایی نداری با من شکیبایی کنی» (قالَ إِنَّکَ لَنْ تَسْتَطِیعَ مَعِیَ صَبْراً).
نکات آیه
۱- خضر، موسى(ع) را از تحمّل همراهى با وى، براى فراگیرى علوم ویژه، ناتوان دید. (هل أتّبعک ... قال إنّک لن تستطیع معى صبرًا)
۲- خضر(ع) به موسى(ع) توصیه کرد به دلیل نداشتن قدرت تحمّل، از همراه شدن با او صرف نظر کند. (إنّک لن تستطیع معى صبرًا)
۳- کارهاى خضر، براى دیگران، حتى فردى چون موسى(ع) غیر قابل تحمّل و درک بود. (قال إنّک لن تستطیع معى صبرًا) تأکید بر «معى» نشان مى دهد که صرف تعلیم علوم مشکل آفرین نبوده است، بلکه همراه شدن با خضر - که مستلزم مشاهده رفتارى است که از علوم وى نشئت گرفته - غیرقابل تحمّل بوده است.
۴- حضرت خضر(ع)، نسبت به خصوصیّات روحى موسى(ع) از پیش، مطلع بود. * (قال إنّک لن تستطیع معى صبرًا) پیش بینى قطعى عدم تحمّل موسى از جانب خضر(ع) مى تواند مستند به یکى از دو امر باشد: ۱- اطلاع خضر از خصوصیات روحى و فکرى موسى(ع) ۲- این که اصولاً، تحمّل چنین علومى، براى غیر خضر ممکن نبوده است. برداشت فوق مبتنى بر احتمال نخست است.
۵- دستیابى به گوشه اى از دانش خضر و بندگان خاص خداوند، نیازمند صبر و تحمّل فراوان است. (قال إنّک لن تستطیع معى صبرًا) هشدار خضر به موسى(ع) در حقیقت، بیان این نکته نیز هست که براى همراه شدن با خضر و کسب معارف از او، صبر پولادین مورد نیاز است.
۶- خضر، داراى مرتبه اى برتر از موسى(ع) بود.* (إنّک لن تستطیع معى صبرًا)
۷- معلّم و مربّى، باید کشش و استعداد و تحمّل افراد را در نظر داشته باشد و دشوارى هاى دانش آموختن را به نوآموزان گوشزد کند. (إنّک لن تستطیع معى صبرًا) حضرت خضر(ع) قبل از آن که موسى(ع) را به همراهى خود بپذیرد، مشکلات مسیر را براى او یادآورى، و نیز بر تحمّل نداشتن او تأکید مى کند. از این آیه مى توان به پیامى براى اهل دانش دست یافت و آن برآورد تحمّل متعلم و نیز گوشزد کردن دشوارى هاى مسیر است.
موضوعات مرتبط
- استعداد: نقش استعداد ۷
- انبیا: مراتب انبیا ۶
- تعلم: روش تعلم ۷
- خضر(ع): بینش خضر(ع) ۱; توصیه هاى خضر(ع) ۲; شرایط تعلم از خضر(ع) ۵; شگفتى عمل خضر(ع) ۳; علم خضر(ع) ۴; قصه خضر(ع) ۱، ۲، ۳، ۴; مقامات خضر(ع) ۶
- علم: اهمیت صبر در تحصیل علم ۵
- معلم: نقش معلم ۷
- موسى(ع): بى صبرى موسى(ع) ۲; توصیه به موسى(ع) ۲; روحیه موسى(ع) ۴; عجز موسى(ع) ۱، ۲; قصه موسى(ع) ۱، ۲، ۳، ۴; مقامات موسى(ع) ۶; ویژگیهاى موسى(ع) ۴; همراهى موسى(ع) با خضر(ع) ۱، ۲
منابع
